Search

In this discussion of BMGN – Low Countries Historical Review Philip Benedict reviewed Jesse Spohnholz’s book, The Convent of Wesel: The Event That Never Was and the Invention of Tradition (Cambridge 2017). While Benedict praises Spohnholz’s research and contributions as they pertain to the religious history of sixteenthcentury Europe, he criticizes Spohnholz for borrowing from scholarship associated with the ‘archival turn’ and postmodernist critiques of constructivist empiricism. In this response, Spohnholz defends his approach and its relevance for questions about writing the history of the Reformation in the twenty-first century. Spohnholz stresses the shared historical and methodological perspectives between himself and Benedict (and others), comments on the historical significance of his study, and clarifies the book’s intended audiences.

Children were central to Dutch and Belgian colonial projects. Children and youth were the objects of colonial interventions issued by missionaries and officials. However, children could also become actors who produced change in a colonial context. Crucial in colonial policies towards children was the separation of children from their parents, communities and/or culture (‘child separation’) in all kinds of forms – temporary or permanent, far from home or close by, in contact with their own community or cut off from it – and to various degrees of coercion (voluntary, from a situation of dependence, enforced with punishment or violence). Child separation projects could involve adoption, foster parenting, ‘apprenticeships’ serving a household, boarding schools or day schools. It could concern children from the local elite, but also children who ended up on the margins of their own communities or were even bought out of slavery. Child separation was never about education only, but always imposed specific morals and life styles on its subjects as well. It caused profound fault lines in colonised families and communities. For colonial politics, it was key to controlling, influencing and disciplining the colonised population (‘governmentality’). In the case of children of ethnically mixed descent, child separation often involved policing hierarchical racialised boundaries in the colony; in the case of indigenous children, it aimed at transforming the colonised population. Christian missions were pivotal in child separation projects. This special issue, therefore, pleads for a more central place of Catholic and Protestant missions in the analysis of Dutch colonial history, comparable to Belgian historiography. Finally, it is precisely these (missionary) colonial projects, often labeled as ‘soft’ or ‘civilising’, that have passed unnoticed into post-colonial discourses, organisations and practices, such as transnational adoption or surrogacy, and countless development projects in which children, detached from their own family and context, must be ‘saved’. Without proper scholarly attention for Christian missions in colonial history, these traces of the colonial past in the postcolonial present will not be recognised as such. Kinderen stonden centraal in Nederlandse en Belgische koloniale projecten. Kinderen en jongeren waren daarbij het object van koloniaal handelen van missionarissen, zendelingen en ambtenaren, maar zij konden ook zelf actoren worden die in een koloniale context veranderingen veroorzaakten. Cruciaal in deze koloniale projecten was het scheiden van kinderen van hun ouders, van hun gemeenschappen en van hun cultuur (child separation) in allerlei vormen – tijdelijk of voorgoed, ver van huis of dichtbij, in contact met de eigen gemeenschap of volledig daarvan afgesneden – en in diverse gradaties van dwang (vrijwillig, vanuit een situatie van afhankelijkheid, afgedwongen met straffen of geweld). Concreet kon het gaan om adoptie, pleegouderschap, het in huis nemen van werkende ‘leerjongens en -meisjes’, kostscholen of dagscholen. De kinderen zelf waren afkomstig uit de lokale elite, of het waren juist kinderen die in de marge van hun eigen gemeenschappen terecht waren gekomen, of zelfs door missionarissen uit slavernij werden gekocht. De doelstellingen van deze praktijken betroffen nooit alleen onderricht, maar altijd ook het aanleren van een bepaalde levenswijze en moraal. Niet alleen veroorzaakten de scheiding en heropvoeding ingrijpende breuklijnen in gekoloniseerde families en gemeenschappen; voor de koloniale politiek waren deze kinderen de sleutel tot het controleren, beinvloeden en disciplineren van de gekoloniseerde bevolking (governmentality). In het geval van kinderen van etnisch gemengde komaf ging het vaak om het bewaken van de hierarchische geracialiseerde grenzen in de kolonie; in het geval van lokale kinderen meer om het transformeren van de gekoloniseerde bevolking. Van veel instellingen voor opvoeding en onderwijs van deze kinderen vormden christelijke missie- en zendingsorganisaties de spil. In en met dit themanummer wordt daarom ook een lans gebroken voor de integratie van missie en zending in het analyseren van de Nederlandse koloniale geschiedenis, in navolging van de Belgische historiografie. Tot slot zijn het juist deze vaak als ‘zacht’ of ‘civiliserend’ aangemerkte koloniale projecten die ongemerkt zijn overgegaan in postkoloniale discoursen, organisaties en praktijken, zoals transnationale adoptie of draagmoederschap, en talloze ontwikkelingsprojecten waarin kinderen, losgezongen van hun eigen familie en context, ‘gered’ moeten worden. Zonder gedegen wetenschappelijke aandacht voor de rol van christelijke missie- en zendingsorganisaties in de koloniale geschiedenis zullen deze sporen van het koloniale verleden in het postkoloniale heden niet als dusdanig worden herkend.

This article examines practices of child separation in South Dutch New Guinea during the first two decades of colonial administration and missionary presence, spanning the years 1902-1920. By examining the ways in which the Dutch Catholic missionary priests and brothers of the Missionaries of the Sacred Heart of Jesus (Missionnaires du Sacré Coeur – MSC) sought to ‘civilise’ the Marind-anim and reconfigure Marind society, I argue that this ‘civilising’ project concentrated on the management, control and transformation of bodies and bodily practices – especially those of children. This project only appeared to be feasible in what I define as ‘spaces of transformation’, constituted by the mission’s boarding schools and new model villages, in which missionaries could establish some degree of authority. Designed specifically to separate Marind youth and socialise them in a manner distinct from that undergone by their parents, these institutions enhanced missionary efforts to transform Marind society by interrupting the transmission of knowledge and practice from one generation to the next. Dit artikel onderzoekt praktijken die erop gericht waren kinderen uit hun oorspronkelijke milieu te verwijderen in het zuidelijke deel van Nederlands Nieuw-Guinea tijdens de eerste twee decennia van het koloniaal bestuur en de katholieke missie van 1902-1920. De analyse van de manieren waarop Nederlandse katholieke missionarissen en broeders van de Missionaires du Sacré Coeur (MSC) de Marind-anim en hun samenleving wilden hervormen toont aan dat dit ‘beschavingsproject’ zich concentreerde op het controleren en transformeren van lichamen en lichamelijke praktijken, met name op die van kinderen. Dergelijke ‘beschavingspraktijken’ werden alleen uitvoerbaar geacht in die ruimtes waar de Nederlandse priesters en broeders een zekere mate van gezag konden uitoefenen. Kostscholen en modeldorpen, die in dit artikel als ‘spaces of transformation’ worden gedefinieerd, werden speciaal opgezet om Marind kinderen en jongvolwassenen tijdelijk aan hun oorspronkelijke omgeving te onttrekken, zodat de overdracht van kennis en praktijken van de oudere generatie op de jongere generatie onderbroken werd. De missionarissen beschouwden dit als de enige mogelijke werkwijze om de kinderen te socialiseren op een manier die wezenlijk verschilde van de opvoedingspraktijken van hun ouders.

The sheer variety and size of Dutch scientific collections of Indonesia’s flora and fauna are unique in the world. Gathered over the last two hundred years, they represent a shared European legacy of natural historical research and its colonial context. To understand how the entanglement of transnational and trans-imperial networks and actors within the field of natural history shaped the study of nature, this essay focuses on the history of the Natuurkundige Commissie voor Nederlandsch-Indië (Committee for Natural History of the Netherlands Indies), one of the main state-funded collecting enterprises in the early nineteenth century world. Similar to other colonial powers, the Dutch made extensive use of local informants and naturalists from other European countries. By studying the Committee’s fieldwork, this essay contributes to an entangled history of natural history and collecting in the emergent Dutch empire. De enorme verscheidenheid en omvang van Nederlandse wetenschappelijke collecties op het gebied van flora en fauna in Indonesië zijn wereldwijd ongeëvenaard. Deze collecties, die in de afgelopen tweehonderd jaar werden samengesteld, belichamen een gemeenschappelijk Europees erfgoed op het gebied van natuurhistorisch onderzoek en de koloniale context waarin dit ontstond. Om een goed begrip te krijgen van de wijze waarop de verstrengeling van transnationale en transimperiale netwerken en actoren op het gebied van de natuurhistorie het natuur-wetenschappelijk onderzoek bepaalde, richt dit artikel zich op de geschiedenis van de Natuurkundige Commissie voor Nederlandsch-Indië, een van de belangrijkste door de staat gefinancierde, negentiende-eeuwse instellingen die zich op collectievorming richtten. Net als andere koloniale machten maakten ook de Nederlanders op grote schaal gebruik van de kennis van natuuronderzoekers uit andere Europese landen en van lokale informanten in de kolonie. Met deze analyse van het veldonderzoek van de Commissie toont dit artikel aan hoezeer de geschiedenis van de natuurgeschiedenis en van collectievorming vervlochten is met de geschiedenis van het Nederlandse kolonialisme. This article is part of the special issue ‘The Dutch Empire and Europe. Demands and Opportunities’. Dit artikel maakt deel uit van het themanummer ‘The Dutch Empire and Europe. Demands and Opportunities’.

EnglishThe position of children under the Dutch East India Company (VOC) in Sri Lanka has been a hitherto fairly neglected subject in the historiography on the VOC. Recent studies have demonstrated the importance of focusing on children in colonial contexts during the nineteenth and twentieth centuries, especially when analysing political rationalities of colonial power and religion. While the VOC was an early modern mercantilist company, it sought to impose intellectual, moral and bodily discipline on the local population. The Company wanted to create subjects through education and the introduction of Protestant religion, explicitly targeting children. Why did an early modern mercantilist Company-state attempt to create loyal subjects? How was the Dutch Reformed Church involved in this process of subject-making in Sri Lanka, and what was the importance accorded to children? Using ordinances, visitation reports, minutes from church council meetings and school thombos (parish registers containing school data), I will show why children in eighteenth century Sri Lanka were targets of Dutch colonial subject-making.NederlandsDe positie van kinderen onder de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) in Sri Lanka is een tot nog toe weinig verkend perspectief in de historiografie over de VOC. Recente studies over kinderen in de negentiende- en twintigste-eeuwse koloniale context hebben laten zien dat dit een belangrijk uitgangspunt is voor het bestuderen van de politieke visies achter koloniale en religieuze machtsstructuren. Hoewel ze een vroegmoderne, commerciële compagnie was, wilde ook de VOC morele, intellectuele en lichamelijke discipline opleggen aan de lokale bevolking. Door het gebruik van educatie en het invoeren van de protestantse religie wilde de Compagnie hen omvormen tot loyale onderdanen, en zij richtte zich daarbij expliciet op kinderen. Waarom probeerde een vroegmoderne, mercantilistische Compagnie-staat haar bevolking door een proces van ‘subject-making’ aan zich te binden? Hoe was de Nederduits Gereformeerde Kerk betrokken in dit proces in Sri Lanka, en welke rol en welk belang werd hierin aan kinderen toebedeeld? Met behulp van visitatierapporten, minuten van de Kerkenraadvergadering en ‘school thombos’ (kerkelijke dorpsregisters die schooldata bevatten) laat ik zien waarom kinderen in het achttiende-eeuwse Sri Lanka het doelwit waren van een Nederlands, koloniaal disciplineringsbeleid.

The Koningin Wilhelmina School was a prestigious Dutch-language Protestant school for the daughters of the Javanese nobility in Yogyakarta. Opened in 1907 through the efforts of a group of elite Protestant women in the Netherlands, supporters of the Dutch Reformed mission saw the school as a tool to reform the spiritual and moral lives of young Javanese girls. At the same time, the school presented local parents with an opportunity to anchor their daughters more firmly in the Javanese colonial elite. This article investigates how the Dutch teachers at the school tried to provide their Javanese students with a surrogate Christian family to create distance from their milieu of origin. An analysis of letters by Koningin Wilhelmina School graduates shows how this particular effort to partly remove children from their own culture opened the door for highly diverse life trajectories. De Koningin Wilhelmina School was een prestigieuze school voor de dochters van de Javaanse adel in Yogyakarta, met Nederlands als voertaal. De onderwijsinstelling, die in 1907 geopend was met hulp van een groep vrouwen uit de Nederlandse protestante elite, werd door de gereformeerde missie gezien als een instrument om het spirituele en morele karakter van Javaanse meisjes te hervormen. Tegelijkertijd gaf de school ouders uit de hogere Javaanse klasse de mogelijkheid om hun dochters deel uit te laten maken van de Nederlandstalige koloniale elite. In dit artikel wordt onderzocht hoe Nederlandse leraressen op deze school hun leerlingen van een alternatieve christelijke familie probeerden te voorzien, om zo afstand te creëren tussen de kinderen en hun oorspronkelijke milieu. Een analyse van brieven van oud-studenten van de Koningin Wilhelmina School laat zien hoe deze poging om kinderen deels van hun eigen cultuur te vervreemden uiteindelijk voor deze alumni mogelijkheden creëerde voor zeer uiteenlopende levenskeuzes.

Despite Africa’s position as today’s primary ‘donor’ of adoptable children, the historiography on the development of adoption networks on the African continent is close to non-existent. Even fewer publications elaborate on the missionary and religious roots of transnational adoptions in Africa. This article investigates transnational adoption practices of Rwandan and, to a lesser extent, Burundian minors in postcolonial Belgium (1970-1994). Additionally, it explicates continuities and departures with regards to colonial child separation practices in the former Belgian mandate territory Ruanda-Urundi. By studying the heterogeneous content of individual adoption case files from the two main agencies that organised the transfers, we uncover the language and practices that rendered the children ‘adoptable’ and we address how the Belgian intermediaries legitimated the relocations, and, more specifically what this teaches us about the ways they envisioned ideals of childhood, family, solidarity and society. I furthermore argue that the mediators styled Belgium as a caring and colour-blind 'motherland', shifting its former patriarchal role of the ‘humanising’ coloniser to one in which the nation becomes a ‘mother’ of children from the previously colonised territories. As such, this research contributes to a better understanding of how postcolonial attitudes, practices and networks were shaped and maintained in Belgium during the second half of the twentieth century. Hoewel de meeste adoptiekinderen vandaag uit Afrika komen, staat de historiografie rond de ontwikkeling van adoptienetwerken op het Afrikaanse continent in de kinderschoenen. Nog minder publicaties gaan op zoek naar de religieuze en missionaire wortels van transnationale adoptie in Afrika. Dit artikel bestudeert transnationale adoptiepraktijken van Rwandese en, in mindere mate, Burundese minderjarigen in het postkoloniale Belgie (1970-1994). In het bijzonder expliciteert dit artikel continuiteiten en veranderingen met koloniale praktijken van kinderverplaatsingen in het voormalige Belgische mandaatgebied Ruanda- Urundi. Door de heterogene inhoud van individuele adoptiedossiers van de twee voornaamste adoptiewerken die de verplaatsingen organiseerden te onderzoeken, komen we de taal en praktijken op het spoor die de kinderen ‘adoptabel’ maakten, kunnen we beschrijven hoe Belgische bemiddelaars de verplaatsingen legitimeerden en wat dit ons leert over de manieren waarop zij idealen over kindertijd, familie, solidariteit en maatschappij verbeeld hebben. Ik demonstreer verder dat deze bemiddelaars Belgie presenteerden als een zorgzaam en kleurenblind ‘moederland’. Hierbij bogen zij de patriarchale rol van de ‘humaniserende’ kolonisator om en beschouwden zij de natie als een ‘moeder’ voor de kinderen van de voormalige kolonies. Zo draagt dit onderzoek bij tot een beter begrip van de manieren waarop postkoloniale attitudes, praktijken en netwerken in het Belgie van de tweede helft van de twintigste eeuw gevormd en in stand gehouden werden.

This article discusses children’s novels about Eurasian children who were sent from the Dutch East Indies to the Netherlands for the purpose of character reformation. The corpus shows a remarkable dominance of girl characters, while in actual practice it was mostly Eurasian boys who were sent away for secondary education. I explain this discrepancy between literary text and socio-historical context through the shaping influence of literary genre – that is, of the tomboy story in this particular case. This deflection largely invalidates colonial children’s novels as reliable sources of information about historical educative practices, but it makes them all the more informative regarding the attitudes and values that drove these practices. I conclude by observing that these attitudes and values were anything but homogeneous or coherent, but allowed for a certain bandwidth of variation, which undercuts stark contrasts between colonisers and colonised. Dit artikel bespreekt kinderboeken over Indo-Europese kinderen die vanuit Nederlands-Indie naar Nederland werden gestuurd met het oog op karaktervorming. Opvallend genoeg spelen meisjes het vaakst de hoofdrol in deze romans, terwijl het in werkelijkheid vooral Indo-Europese jongens waren die naar Nederland werden gestuurd voor middelbaar onderwijs. Ik verklaar deze discrepantie tussen literaire tekst en sociaal-historische context vanuit de sturende rol van literaire genre-conventies, in dit specifieke geval, van de zogenaamde ‘bakvis roman’. De dominantie van literaire genres diskwalificeert koloniale kinderliteratuur als een betrouwbare bron over historische opvoedkundige praktijken, maar het maakt ze des te informatiever waar het de houdingen en waarden betreft die ten grondslag lagen aan deze praktijken. Ik concludeer dat deze houdingen en waarden allesbehalve samenhangend of homogeen waren, maar een grote onderlinge variatie vertonen, wat het idee van een scherpe tegenstelling tussen kolonisator en gekoloniseerde ondergraaft.

Although researchers have been pointing to the central position of children in colonial ‘civilising’ projects for years, colonised children remain a historical population that is notably hard to research. This article engages colonised children as central historical actors, by using a collection of missionary photographs taken in Dutch New Guinea (present-day West Papua) between 1905-1925 to study Marind children’s lived experiences and changing positions in a society increasingly dictated by Dutch colonial governance. By applying Ariella Azoulay’s method of ‘watching’ photography, in other words by examining the temporal and spatial dimensions in which the participants in the event of photography moved and interacted, this article aims to approach photographed children as protagonists in colonial history. This approach offers contrasting perspectives to the dominant missionary discourse in the textual archive in which children constitute a marginal and passive presence. Photographs not only have the power to make children visible and transform faceless masses into individuals, but – crucially – allow for a historical analysis centred around children’s movements, actions, and bodies. Children and their bodies – where they were located, which skills they had to learn, the clothes they wore – were the subject of decades-long Dutch colonial policy. Photographs are an indispensable source for recognising and understanding the implementation of this policy as well as colonised children’s responses to it. Watching photography allows historians to see and study young individuals whose lives were in no way marginal, and should be brought into focus in colonial history. Onderzoek heeft uitgewezen dat kinderen een centrale positie innamen inkoloniale ‘beschavingsprojecten’ en daarin uiteenlopende rollen vervulden. Niettemin is de aanwezigheid van kinderen in koloniale archieven vaak gering, anoniem en indirect en blijven gekoloniseerde kinderen bijgevolg een moeilijk te onderzoeken historische groep. Dit artikel beoogt om gekoloniseerde kinderen als historische actoren centraal te stellen, door middel van een analyse van een collectie foto’s gemaakt door missionarissen in Nederlands Nieuw-Guinea (het huidige West-Papua) tussen 1905-1925. Het doel is om de leefwerelden en de veranderende sociale posities te bestuderen van kinderen in een samenleving die in toenemende mate werd gedicteerd door het Nederlandse koloniaal bestuur. Met behulp van Ariella Azoulay’s methode van ‘watching photography’, waarmee zij bepleit om de temporele en ruimtelijke dimensies waarbinnen de deelnemers aan het fotografisch proces zich bewogen in ogenschouw te nemen, worden gefotografeerde kinderen als protagonisten in koloniale geschiedenis geconcipieerd. Deze benadering contrasteert met het dominante discours in het tekstuele missiearchief, waarin kinderen een marginale rol spelen en als volgzaam gepresenteerd worden. Foto’s maken kinderen niet alleen zichtbaar en als individuen identificeerbaar, maar maken daardoor ook historische analyses mogelijk van de verplaatsingen, de handelingen en de lichamen van de kinderen. De lichamen van jonge mensen – waar ze zich bevonden, de vaardigheden die ze leerden, de kleding die ze droegen – waren vele jaren de inzet van Nederlands koloniaal bewind. Foto’s zijn een onmisbare bron als we dit koloniale beleid, maar ook de respons van de gekoloniseerde kinderen zelf hierop, willen kennen en begrijpen. De methode van ‘watching photography’ maakt een historische analyse mogelijk met deze jonge individuen, wier leven op geen enkele manier marginaal was en die een centrale plaats in de koloniale geschiedschrijving zouden moeten innemen.

This case study aims at looking behind the construal of imperialism as ‘white people saving brown children from brown people’ by reconstructing the reasons why locally enslaved children became available for missionaries of the Utrechtsche Zendingsvereeniging (UZV) to purchase in Dutch New Guinea between 1863 and 1898. This analysis shows that, contrary to what the missionaries often claimed, children within local communities in the area of the Bird’s Head, Cenderawasih Bay and Biak-Numfoor islands were carefully raised to become part of the complex gift-kinship-systems of their people. However, some children, as well as adults, had the misfortune to live on the fault lines of competing or conflicting communities. Children were probably sold to repair systematic differences in power and wealth between inland and coastal peoples. Especially children who were already in a weak position – orphans, or children who became related to sorcery – were the first ones to be sold. Within local communities, after they were given away, sold or captured, children could be kindly adopted within another family, exploited to work the land, further traded or used in negotiations. Precisely during the first decades of the missionaries’ presence, the tensions and violence between inland and coastal communities raised, due to an uncontrolled boom in the hunt and trade of birds of paradise. This international market thus augmented those fault lines that ‘produced’ children for local slave markets, and, in the end, for missionaries to purchase. The missionaries themselves could only buy these children within the rationale of yet another ‘economy’: a western Christian-humanitarian economy in which the missionary ‘redemption’ of locally enslaved children raised money and support for the missions back home. De Utrechtsche Zendingsvereeniging (UZV) rechtvaardigde haar aanwezigheid aan de noordkust van Nederlands Nieuw-Guinea tussen 1863 en 1898 onder andere door lokaal tot slaaf gemaakte kinderen vrij te kopen, oftewel, door ‘bruine kinderen te redden van bruine mensen’. Dit artikel probeert te reconstrueren wat er achter dat beeld schuilging: hoe kwam het dat kinderen aan de zending te koop werden aangeboden? Dit artikel toont eerst aan dat kinderen uit deze regio’s van Bird’s Head, Cenderawasih Bay en de Biak-Numfoor-eilanden, anders dan de missionarissen beweerden, zorgvuldig binnen hun lokale gemeenschappen werden opgevoed en in specifieke gift-verwantschapssystemen werden opgenomen. Vervolgens wordt gereconstrueerd hoe en waarom sommige kinderen, net als sommige volwassenen, terecht kwamen op de breuklijnen tussen verschillende gemeenschappen die met elkaar in competitie of in conflict waren. Kinderen werden wellicht door hun eigen gemeenschap verkocht om onevenwichtige machtsverhoudingen tussen groepen die in het binnenland en aan de kust leefden te herstellen. Met name kinderen die al in een zwakkere positie verkeerden – wezen of kinderen die in verband werden gebracht met tovenarij – werden het eerst verkocht. Nadat ze waren verkocht of geroofd werden kinderen soms in hun nieuwe gemeenschap geadopteerd, maar soms ook uitgebuit en vaak weer verhandeld. De zendelingen vestigden zich in Nieuw- Guinea juist op het moment dat de jacht op en de handel in paradijsvogels ongecontroleerd toenamen. Deze internationale markt versterkte de breuklijnen en de gewelddadige spanningen tussen de lokale gemeenschappen, waardoor er meer kinderen op de lokale markt voor slaven terecht kwamen, en er uiteindelijk ook meer kinderen aan de missionarissen te koop werden aangeboden. De missionarissen zelf konden deze kinderen alleen verwerven binnen de logica van een ander soort ‘economie’, namelijk een westerse, christelijk-humanitaire gifteconomie waarin het ‘vrijkopen’ van deze tot slaaf gemaakte kinderen waardevol bleek voor een toenemende Nederlandse fondsenwerving en steun voor de zending in Nieuw-Guinea.

The vast theoretical literature on why soldiers rape in wartime stands in contrast to the scarce, fragmented and scattered accounts about rape that one can find in court cases, fleeting references in soldiers’ diaries and hesitantly spoken testimonies of victims. This contrast calls for us to pay closer attention to why we know what we do, and why so many blind spots persist: what can this tell us about the dynamics and politicisation of rape in wartime? This article begins to answer these questions through a comparison of rape committed by European militaries during the Indonesian War of Independence (1945-1949) and the Algerian War of Independence (1954-1962). In both conflicts, sources suggest that the rape of colonised women by Dutch and French troops was widespread. This observation stands in stark contrast to the limited number of court cases or to the rare occasions in which victims were heard. In Indonesia there appear to have been proportionally more prosecutions, whilst in Algeria the rape of Algerian women by French militaries was much more publicised. Er bestaat een omvangrijke theoretische literatuur over de motieven van militairen om vrouwen tijdens gewapende conflicten te verkrachten. Getuigenissen over verkrachting zijn echter schaars. We vinden fragmenten terug in krijgsraadrechtszaken, in terloopse verwijzingen in dagboeken van militairen, of in aarzelend uitgesproken herinneringen tijdens interviews met slachtoffers. Om deze tegenstelling te verklaren is het van belang stil te staan bij de vragen waarom wij weten wat we weten, en waarom er nog steeds zoveel blinde vlekken zijn. Wat vertelt een reflectie op het bronnenmateriaal ons over de oorzaken voor en de politieke instrumentalisering van verkrachting in een gewapend conflict? In dit artikel wordt gepoogd deze vragen te beantwoorden door de rol van verkrachting gepleegd door Nederlandse troepen tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949) te vergelijken met het voorkomen van verkrachting door Franse troepen tijdens de Algerijnse Onafhankelijkheidsoorlog (1954-1962). De bronnen suggereren dat de verkrachting van lokale vrouwen in beide conflicten veelvuldig voorkwam. Deze observatie staat in schril contrast met de zeldzame keren dat een verkrachting daadwerkelijk tot een rechtszaak leidde of tot de zeer beperkte mate waarin slachtoffers gehoord werden. Hoewel er in Indonesië verhoudingsgewijs meer zaken vervolgd lijken te zijn dan in Algerije, is aan de verkrachting van Algerijnse vrouwen veel meer ruchtbaarheid gegeven.

In the last decade, a heated public debate broke out in the Netherlands about the extreme violence that Dutch security forces perpetrated in Indonesia between 1945 and 1949. Similar discussions cropped up in France and the United Kingdom. Exhaustive comparative research into excessive violence in Indonesia, Algeria, Indochina, Malaysia, Kenya and other places during the decolonisation wars has nevertheless only been sporadic. This forum is based on the initial findings of a recent research project and a conference that explored the options for more targeted comparative research. The provisional results that we share here demonstrate that although the armed conflicts strongly differed from each other, there were more similarities than differences in the ways in which extreme violence was used in them and the explanation for it. We conclude that all cases involved some form of institutionalised impunity, which enabled the type of situation in which the forces in the service of the colonial rulers were able to use extreme violence. Het afgelopen decennium is in Nederland een verhit debat ontstaan over het extreme geweld dat militairen in Nederlandse dienst hebben gepleegd in Indonesie tussen 1945 en 1949. In Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk zijn soortgelijke discussies ontstaan. Grondig vergelijkend onderzoek naar buitensporig geweld in Indonesie, Algerije, Indochina, Maleisie, Kenia en andere plaatsen tijdens dekolonisatieoorlogen is echter zelden verricht. Dit forum is gebaseerd op de eerste uitkomsten van een recent onderzoeksproject en een congres waarin de mogelijkheden voor gerichter vergelijkend onderzoek zijn verkend. De voorlopige resultaten die wij hier delen laten zien dat de gewapende conflicten weliswaar sterk van elkaar verschilden, maar dat er meer overeenkomsten dan verschillen zijn in de manieren waarop extreem geweld daarin werd toegepast en kan worden verklaard. We concluderen onder meer dat in alle gevallen sprake was van een vorm van geinstitutionaliseerde straffeloosheid, die het soort situaties mogelijk maakte waarin troepen in dienst van de koloniale machthebbers extreem geweld gebruikten. Filmpje