Search

Osmanlı Devleti altın, gümüş ve bakır cevherlerinin üretildiği Keban ve Ergani madenlerini 18. yüzyılın son çeyreğinde Ma‘âdin-i Hümâyûn Emâneti adı altında birleştirilerek bir emin tarafından idare edilmesine karar verdi. 1778’de ve 1780-1783 yılları arasında Ma‘âdin-i Hümâyûn eminlerinden biri de Yeğen Mehmed Efendi’ydi. Mehmed Efendi bu görevi sırasında Keban’da ikamet etti. Ölümünden sonra Keban, Ergani ve Tokat’taki malları müsâdere edilerek muhallefât defteri düzenlendi. Muhallefât defterinden Yeğen Mehmed Efendi’nin giyim, ev eşyaları, silah ve binit takımları, maden işlerinin bir yansıması olarak bakır işlemleri ile alacak konusu hakkında bilgi edinilmektedir. Buradan hareketle çalışma Ma‘âdin-i Hümâyûn Emini Yeğen Mehmed Efendi’nin tespit edilen iş hayatı hakkında bilgi vermeye, sahip olduğu eşyalar merkezinde devleti temsil etmede hangi unsurlardan yararlandığı üzerine yorum getirmeye ve bir maden eminini yakından tanımaya çalışmaktadır.

Darphane’nin para basarken beslendiği kaynakların başında maden ocakları geliyordu. Bu yüzden darphane defterlerine maden ocaklarıyla ilgili, özellikle gümüş madenlerine dair çok önemli bilgiler yansımıştı. Para basılırken kullanılan kıymetli madenin ne kadarının maden ocaklarından temin edildiği, bunların hangi maden ocakları olduğu, madenlerde gümüş üretiminin artış ve azalış seyri gibi hususlar bunlardan bazılarıydı. 1766-1802 yılları arasına ışık tutan bir grup darphane defterine dayanan bu araştırma, Osmanlı madenlerinin gümüş üretim kapasitesini ve Darphane’nin para emisyonundaki yerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ulaşılan sonuçlara göre Darphane, söz konusu dönemde 3.091 tonun üzerinde gümüşü sikkeye çevirmiş, bunun yaklaşık %7,5 kadarını maden ocaklarından elde etmiştir. Darphane’yi besleyen maden ocakları arasında Anadolu madenlerinin, özellikle Keban-Ergani-Gümüşhane madenlerinin büyük ağırlığı vardı. Diğer maden ocaklarının üretimi sınırlı miktarda kalırken, söz konusu üç maden toplam gümüş üretiminin %92’sini sağlıyordu., Mines were the primary sources that fed the Imperial Mint as it minted money. As such, very important information about the mines, especially the silver mines, was recorded in the registers of the Ottoman Imperial Mint. Some of these records involve matters such as how much of the precious metal had been obtained from the mines, which mines these were, and the course of the increases and decreases in the mines’ silver production. This research aims to reveal the silver production capacity of Ottoman mines and the place of the Ottoman Imperial Mint in money emission based on a group of Ottoman Imperial Mint registers that shed light on the years between 1766 and 1802. According to the results, the Ottoman Imperial Mint had converted 3,091 tons of silver into coins during this period, with about 7.5% of this having been provided from the mines. Among the mines that fed the Imperial Mint, the Anatolian mines, especially the Keban, Ergani, and Gümüşhane mines, had an important place. While the production of the other mines remained limited, these three mines had provided 92% of the total silver produced from mines.