Search

Rusya'nın Azerbaycan'ı işgali sonrası 1840'lardan itibaren Kafkasya'da İslam'ın kurumsallaştırılması yönünde bazı adımlar atılmaya başlanmıştır. Müslümanların dini idaresinin oluşturulmasına yönelik çok sayıda değişik tasarılar gündeme getirilmişse kesin sonuç elde edilememiştir. 5 Nisan 1872 tarihli Çar fermanı ile Güney Kafkasya'da Şii ve Sünni mezhepleri dini idarelerinin teşkili ve faaliyetini düzenleyen Esasnâme onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Şeyhülislamın başkanlığında Şii, Müftünün başkanlığında Sünni ruhani idareleri tesis edildi. Tez çalışması iki bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölümde genel olarak Azerbaycan tarihinde İslam dinin oluşum ve gelişim seyri, Müslümanlığın durumu, mezheplerin ortaya çıkışı, Azerbaycan topraklarının Rusya tarafından işgali, Kuzey Azerbaycan'da hanlıklar sisteminin dağılması ve Rus idare sisteminin kuruluşu ve Rusya'nın Güney Kafkasya ve Azerbaycan'daki din siyaseti ele alınmıştır. İkinci Bölümde Şeyhülislamlığın kuruluşu, dini idarenin faaliyet Esasnâmesi, idarenin teşkilatı, yetkileri, görevleri, kadı ve imamların yetki ve görevleri, ayrıca Meşrutiyet döneminde Çarlığın dini siyaseti bağlamında tebaanın talepleri, devlet ve tebaa arasındaki ilişkilerde idarenin konumu ve önemi incelenmiştir. Tezimizin sonuç bölümünde ulaşılan tespitler ve yapılan değerlendirmelere yer verilmiştir.Anahtar Kelimeler : Azerbaycan, Rusya İmparatorluğu, Şiilik, Din Siyaseti, Dini İdare After the Russian invasion of Azerbaijan in the 1840s, some steps have been taken towards the institutionalization of Islam in the Caucasus. Although many different drafts have been brought up for the establishment of the religious administration of Muslims, no definite results have been achieved. With the Tsar edict dated April 5, 1872, the Regulation on the establishment and operation of the religious administrations of the Shiite and Sunni sects in the South Caucasus was approved and entered into force. Shiite and Sunni spiritual administrations were established under the presidency of Shaykh al-Islam and Mufti, respectively. The thesis consists of two parts. In the first part, the formation and development of Islamic religion in the history of Azerbaijan, the status of Islam, the emergence of sects, the occupation of Azerbaijani territories by Russia, the disintegration of the Khanate system in North Azerbaijan and the establishment of the Russian administrative system and the religious policy of Russia in the South Caucasus and Azerbaijan were discussed in general. In the second part, the establishment of Shaykh al-Islam, the Regulation of activity of the religious administration, the organization of the administration, its powers, duties, powers and duties of kadi and imams, also the demands of the citizens in the context of the religious policy of Tsarism during the Constitutional period, the position and importance of the administration in the relations between the state and the citizens have been examined. The findings and evaluations we obtained in our thesis study have taken place in the conclusion part.Key Words : Azerbaijan, Russian Empire, Shi'ism, Religious Politics, Religious Administration 115

Hazarlar, VII- X. yüzyıllar arasında bugünkü Özi kıyılarından Etil'e kadar uzanan Karadeniz'in kuzeyindeki bozkırlarla Kafkaslarda hâkimiyet tesis eden bir Türk grubudur. Değişik kaynaklarda farklı isimlerle anılmalarına rağmen özellikle dönemin Arap Bizans ve Çin kaynaklarında Türk oldukları açıkça zikredilir. VII. yüzyılın başlarında bugünkü Gürcistan, Azerbaycan ve Doğu Anadolu Bölgesi'ne doğru yayılmaya başlayan bu topluluk 665'te büyük Bulgar Devletini de ortadan kaldırarak bilhassa Doğu Anadolu'da Doğu Roma Sasani rekabetinde etkin olmaya başlayacaktır. Türkler Güney Kafkasya ve Doğu Anadolu çevresine ilk defa Hazarlarla gelmediler. Onların bu bölgedeki varlıklarının milattan önceki üç bininci yıllara kadar uzandığına dair işaretler bulunmaktadır. Ancak bölgedeki siyasi faaliyetlerini kaynakların verdiği bilgiler doğrultusunda MÖ. VII. yüzyıldan itibaren başlatabilmekteyiz. Bu Türk akınları aynı zamanda bir yurt bulma ve yerleşme gayretinin sonucu olup bir başka deyişle yeni bir vatan arayışıdır. Bölgeye söz konusu Hazar yayılması da bu cümledendir. Nitekim Hazarlara bağlı pek çok Türk topluluğunun Kafkaslar ve özellikle Doğu Anadolu Bölgesi'ne yerleşip meskûn mahaller tesis ettikleri görülmektedir. Zamanla sistematik bir şekilde değiştirilmiş olmalarına rağmen pek çok demografik veriyle diğer bilgiler bize kadar ulaşmış bulunmaktadır. Bunlar Hazarların bahse konu bölgedeki faaliyetlerini ve etkisini tam olarak bilmeden bugün bölgede ortaya çıkan gelişmeleri anlamanın da mümkün olmadığını göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Hazarlar, Doğu Anadolu, Kafkaslar, Kafkasların Güneyi. The Khazars are a Turkish community that dominated steppes on the north of the Black Sea which extends from today's coast of Dnieper to Etile and the Caucasus. Although they are called by different names in different sources, it is clearly stated that they are Turks in the Arab Byzantine and Chinese sources. This community, who began to spread towards today's Georgia, Azerbaijan and Eastern Anatolia Region at the beginning of VII. Century, was becoming effective in the Eastern Roman-Sassanid competition, especially in Eastern Anatolia, by eliminating the Bulgarian State in 665.The Turks did not come to the South Caucasus and Eastern Anatolia with the Khazars for the first time. There are indications that Turks' existence in this region dates back to the 3000 years BC. However, their political activities can be trace backed VII. century BC in accordance with the information provided by the sources. These Turkish raids are also the result of an effort to find habitation and settling in this habitation, in otherwords a new homeland. Khazars' spreading over the region is a result of this homeland search. As a matter of fact, it is seen that many Turkic communities connected to the Khazars have settled in the Caucasus and especially in Eastern Anatolia and built residential areas. Although they have been systematically modified over time, many demographic data and other information have reached today. These shows that it is not possible to understand the developments in the respective region without knowing the activities and impact of the Khazars in the region.Key Words: Khazars, Eastern Anatolia, Caucasus, Transcaucasia. 121

Bu çalışmada 1919-1921 yılları arasında Türkiye'nin Kafkasya Siyaseti, bütüncül bir bakış açısıyla incelenmiştir. Önce 1919 yılına gelinceye kadar yaşanılan olaylar özetlenmiştir. Ardından Milli Mücadele'nin başlamasıyla birlikte Türkiye'nin Kafkasya üzerinden Rusya, İngiltere ve İtilaf Devletleri, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Kuzey Kafkasya ile ilişkileri incelenmiştir. Türkiye'nin Anadolu toprakları üzerinde tekrar devletleşme sürecinde, güdülen Kafkasya siyasetinin belirleyici ve dönemin tüm dış politikası üzerinde yönlendirici olduğu ileri sürülmüştür. Türkiye, Kafkasya siyasetinde İngiliz-Rus rekabetini doğru şekilde kullanarak ve bölgenin yerel şartlarını yerinde değerlendirerek doğu sınırlarını güvenlik altına almış, uluslararası arenada tanınmış, ihtiyacı olan dış yardımı elde etmiştir. Çalışmada döneme ait arşiv kayıtları, meclis tutanakları ve önemli şahsiyetlerin hatıraları kullanılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kafkasya, Türk-Rus İlişkileri, Kafkas Seddi, Gümrü-Moskova-Kars Antlaşmaları In this work, both the definition of Caucasus and the Turkish policy on Caucasus between 1919-1921 has been researched as a holistic approach. A brief history of events happened in Caucasus before 1919 is also reviewed in the work. Main focus of this work is to define relations between Turkey and Russia, England and Entente Powers, Azerbaijan, Armenia, Georgia and North Caucasus right after the National Struggle of Turkey had emerged. It has been argued that the role of Caucasus policy of Turkish state which had been forging on the Anatolian soil, had been a decisive factor Turkish foreign policy. Turkey had secured her eastern borders, which was recognized in international arena and granted foreign aid by exploiting on Russian-English rivalry and the domestic conditions of the region. Archive papers belonging to the period, records of National Assembly and memories and diaries of important people has been used in order to complete this thesis.Key Words: Caucasus, Turkish-Russian Relations, Caucasus Barrier, Treaties of Alexandropol-Moscow-Kars 411

Bu çalışmada, Rusya'nın tarihsel süreçte temel dış politika parametreleri çerçevesinde şekillendirdiği, jeo-stratejik ve siyasi hedefler ortaya koyulacaktır. Rusya'nın temel politikaları ışığında, Kafkasya bölgesindeki çatışmaların tarafları ve boyutunun, uluslararası nitelikte yeni olguların ortaya çıkmasında önemli bir yeri vardır. Bu ortamda beliren siyasi ilişkiler ve Türk-Sovyet ilişkisi bağlamında, Ahıska Türklerinin tarihi ele alınacaktır. Sahip olduğu enerji ve yer altı kaynakları bakımından güç mücadelesine sahne olan Kafkasya'nın, odak noktası haline gelmesinde etkili olan faktörler bulunmaktadır. Bölgenin barındırdığı farklı etnik unsurların yanı sıra, kuzey ve güney olarak iki farklı alana ayrılması, toprak bütünlüğü ve egemenlik hakları konularında da önemli hususları ön plana çıkarmaktadır. Bunun bir nedeni, Kuzey Kafkasya'nın belirli bir bölümünün Rus sınırları dahilinde olmasıdır. Güney Kafkasya da ise Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan'ın ortak güvenlik problemlerinin varlığı ve bölgenin dinamik yapısından kaynaklanan temel siyasi sorunlar dikkat çekmektedir.Ahıska, kuzeyde ve doğuda Gürcistan; güneyde Ermenistan; güneybatıda Türkiye; batıda Gürcistan'ı kapsayan jeopolitik bölgede bulunmaktadır ve toplam yüzölçümü 6260 km2'dir.11. yüzyılda Selçuklu fetihleriyle ve 12. yüzyılda Kapçak Türklerinin de bu buralara yerleşmesiyle birlikte, Mesket Türklerinin bulunduğu bölgeler tamamen Türkleştirilmiştir. 13. yüzyılda Kapçakların bağımsızlıklarını ilan etmesinin ardından, bulundukları bölgeler Gürcistan tarafından tanınmıştır. 16. yüzyılın sonlarına doğru ise, Osmanlı devletine katılarak, merkezi Ahıska olan Çadır Eyaleti olarak düzenlenmiştir. Mesket Türkleri olarak bilinen Ahıska Türklerinin bu nitelendirilmesi, coğrafi unsulara dayanmaktadır. 1940 yılında, Sovyetler Birliği savaş sürecine girmiş ve buna göre eli silah tutan herkes cephelere gönderilmiştir. Bu sırada Ahıska Türklerinin büyük bir çoğunluğu da, Orta Asya'ya sürgün edilmiştir. Dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan ve kültürlerini koruyan Ahıska Türkleri, sosyal problemlerle karşılaşmaktadır. In this research, geo-strategic and political objectives formed in terms of basic foreign policy parameters of Russia in the historical process will be asserted. By the Russian basic policies, the sides and the importance of the conflicts in the territory of Caucasia has an important role on causing new events among the international nature. In this respect of political relations and Turk-Soviet relations, the history of Meskhetian Turks will be discussed.There are some effective factors for Caucasia to become a focus with regard to energy and undergrounds sources. Beyond the ethnical elementsin in the territory, diving into two parts as north and south brings out the important points in independency rights and territorial in tegrity. One of this reason is that a part of the North Caucasia's being in the Russian border. The existance of mutual security problems for Azerbaijan, Georgia and Armenia in the territory of South Caucasia and the political problem sarising from the territory's dynamic presence stand out.Meskethia is located in a geopolitical area which covers Georgia in the north and east; Armenia in the south; Turkey in southwest; Georgia in the west and has 6260 km2 square measure totally.With the Seljukian Conquests in the 11th century and the settlements of Kapcak Turks in the 12th century, the territories where Meskethian Turks located were turkified. After Kapcak Turk's decleration of indepence in the 13th century, their terrirory were accepted by Georgia. Through the late 16th century, they got organized as a shelter province which belongs to the origion of Meskethia with their annexing to Ottoman Empire. Know as `Mesket Turks`, Meskethian Turks were qualified with those geographical patterns.In 1940, the Soviet Union were in a war time and all the people who can fire gun were distributed to the fronts. In the meantime, most of the Meskethian Turks were exiled to Central Asia. Meskethian Turks who live in many different parts of e world and dream in their culture encounter various economical and social problems. 164

Bu çalışmada, 1827-1831 yılları arasında Müstakil Kafkasya Kolordusu Başkomutanlığı görevinde bulunan General İvan Fyodoroviç Paskeviç'in askeri faaliyetleri üzerinden Rusya'nın Kafkasya siyaseti ele alınmıştır. Kafkasya'daki sivil ve askeri idarenin en üst düzeydeki yöneticisi olan Paskeviç'in faaliyetleri, başkomutanlık yaptığı dönemin askeri ve siyasi olaylarıyla iç içe geçmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada, 1826-1828 Rusya-İran Savaşı ve hemen ardından meydana gelen 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında yaşanan olayların yanı sıra, Rusların 1830-1831 yıllarında Kafkas halklarını hâkimiyet altına almak için yaptıkları askeri ve siyasi faaliyetler değerlendirilmiştir. İlk bölümde Paskeviç'in biyografisinin anlatıldığı bu çalışmada kısaca 1827-1831 yılları arasında Rusya'nın Kafkasya siyasetinin arka planı sunulmaktadır.Anahtar Kelimeler: Paskeviç, Kafkasya, 1826-1828 Rusya-İran Savaşı, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı. In this research, the Caucasian politics of Russians were discussed through the military activities of General Ivan Fyodorovich Paskevich, who served as the military Commander-in-Chief of the Caucasia between 1827 and 1831. The activities of Paskevich, who was the highest authority of the civilian and military administration in the Caucasia, has been intertwined with the military and political events of his time as the commander-in-chief. Therefore, in this study, in addition to the Russian - Iranian War of 1826-1828 and shortly after the Ottoman-Russian War of 1828-1829, the military and political activities of Russians in Caucasia between 1830 and 1831, which were aimed at ruling the Caucasian people, were evaluated. The first section of the thesis is dealing with Paskevich biography, in short the study is presenting the background of the Russians politics of Caucasia between 1827 and 1831.Key Words: Paskevich, 1826-1828 Russian –Iranian War, 1828-1829 Ottoman – Russian War. 275

Karakurt, Metehan/Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Tezin amacı, Çarlık Rusya’nın sömürge ve Ruslaştırma politikaları, Ermenilerle yaşanan etnik çatışmalar ve diğer sorunların çözümü olarak savunulan milliyetçiliğin, Azerbaycan Türkleri arasında uygun bir zemin sağlamasının ve kitlesel bir destek kazanmasının arka planını açığa çıkarmaktır. Dolayısıyla bu tez ‘‘Bu başarının nedenleri nelerdir?’’ sorusuna cevap aramıştır. Ayrıca, bu tez, milliyetçilik kuramlarının sorularından olan; milletin seçkinlerin eliyle mi inşa edildiği, etnik bağların millet ve milliyetçilikle ne tür bir ilişkisi olduğu, milliyetçiliğin hangi toplumsal ve siyasal koşullarda ortaya çıktığı gibi temel soruların cevaplarını Azerbaycan’daki Türk milliyetçiliği bağlamında bulmaya çalışmıştır. Bu tez çalışması, milliyetçilik olgusunu Azerbaycan’da yaşanan deneyim çerçevesinde somutlaştırmıştır. Tezin sınırlarını belirlemek, kavramsal zeminini oluşturmak ve konunun daha iyi anlaşılmasını sağlamak için, tezin ilk bölümünde, genelde birbirinin yerine kullanan etnisite, millet, ulus-devlet ve milliyetçilik gibi kavramlar ele alınmış, milliyetçilik türlerine değinilmiş, sonrasında ise, millet ve milliyetçiliğin ne zaman ve nasıl ortaya çıktığını inceleyen kuramlara yer verilmiştir. İkinci bölümde, Azerbaycan adı, dili, coğrafyası ve tarihi hakkında kısa bilgiler verildikten sonra, Azerbaycan’daki Türk milliyetçiliğini belirleyen temel dinamikler iç ve dış olarak belirlenip, incelenmiştir. Bu bağlamda, Azerbaycan Türklerinde kültürel bir hareket olarak ortaya çıkan milliyetçiliğin inşa süreci, gelişimi ve kitlesel olarak yayılmasında etkili olan faktörlerin özgül yanlarına değinilmiştir. Üçüncü bölümde ise, Azerbaycan’daki Türk milliyetçiliğinin kültürel bir hareketten siyasal bir harekete dönüşüm sürecinde etkili olmuş kişi ve kuruluşlar ele alınmıştır. Bu kişi ve kuruluşların toplumsal ve siyasal olaylar neticesinde geçirdikleri dönüşüm ve dönemin diğer siyasi hareketleriyle kurdukları ilişkiler incelenmiştir., The aim of the thesis is to uncover the background of the colonial and Russification policies of the Tsarist Russia, the ethnic conflicts with the Armenians and the nationalism, which is defended as the solution of the other problems, to provide a suitable ground and to gain a mass support among the Turks of Azerbaijan. Thus, this thesis sought to answer the question “What are the reasons for this success?”. In addition, this thesis tried to find the answers to the basic questions of nationalism theories; such as what kind of a relationship between the nation and nationalism with which the nation was built by the elite, what kind of relationship with the nation and nationalism, the emergence of nationalism in the context of Turkish nationalism in Azerbaijan. This thesis embodies the phenomenon of nationalism in the framework of experience occurred in Azerbaijan. To determine the boundaries of the thesis, to create a conceptual basis and to provide a better understanding of the subject, in the first part of the thesis, generally interchangeable concepts such as ethnicity, nation, nation-state and nationalism are discussed, types of nationalism are mentioned, and then theories that examine when and how national and nationalism emerged then, theories on how and when national and nationalism emerged were included. In the second chapter, after giving brief information about Azerbaijan name, language, geography and history, the main dynamics which determine Turkish nationalism in Azerbaijan are determined and examined internally and externally. In this context, the specific aspects of the factors affecting the construction process, development and mass spread of nationalism which emerged as a cultural movement in Azerbaijan Turks were mentioned. In the third chapter, the individuals and organizations that have influenced the transformation of Turkish nationalism from a cultural movement to a political movement in Azerbaijan were discussed. The relations between these people and organizations as a result of the social and political events and the other political movements of the period were examined., İÇİNDEKİLER ÖZET -- i ABSTRACT -- iii İÇİNDEKİLER -- v KISALTMALAR -- ix GİRİŞ -- 1 BİRİNCİ BÖLÜM MİLLİYETÇİLİK: KAVRAMLAR, KURAMLAR VE TİPOLOJİLER 1. ETNİSİTE, MİLLET, ULUS DEVLET VE MİLLİYETÇİLİK -- 4 1.1. Etnisite -- 4 1.2. Millet -- 7 1.3. Ulus Devlet -- 10 1.4. Milliyetçilik -- 12 2. MİLLİYETÇİLİK TÜRLERİ -- 16 2.1. Kültürel Milliyetçilik -- 18 2.2. Siyasal Milliyetçilik -- 19 3. MİLLİYETÇİLİK KURAMLARI -- 21 3.1. İlkçi Yaklaşım -- 22 3.2. Modernist Yaklaşım -- 23 3.2.1. Ekonomik Dönüşüm -- 24 3.2.2. Siyasi Dönüşüm -- 25 3.3.3. Toplumsal-Kültürel Dönüşüm. 27 3.3. Etno-Sembolcü Yaklaşım -- 32 3.4. Azerbaycan’daki Türk Milliyetçiliğinin Miroslav Hroch’un Yaklaşımı Bağlamında Analizi -- 35 İKİNCİ BÖLÜM AZERBAYCAN’DAKİ TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİ BELİRLEYEN TEMEL DİNAMİKLER 1. GENEL OLARAK AZERBAYCAN -- 38 1.1. Azerbaycan Adı, Coğrafyası ve Dili -- 38 1.2. Tarihsel Süreçte Azerbaycan -- 40 1.3. Çarlık Rusya Azerbaycan’ında Toplumsal ve Siyasal Yapı -- 42 2. AZERBAYCAN’DAKİ TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİ BELİRLEYEN İÇ ETKENLER -- 44 2.1. Cedit Hareketi -- 45 2.2. Entelijansiya. 48 2.3. Milli Burjuvazi -- 51 2.4. Basın -- 53 2.5. Modern Edebiyat -- 58 3. AZERBAYCAN’DAKİ TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİ BELİRLEYEN DIŞ ETKENLER. 61 3.1. Çarlık Rusya’nın Sömürge ve Asimilasyon Politikaları -- 61 3.2. 1905 Rus Devrimi -- 64 3.3. Osmanlı ve İran’ın Etkisi -- 67 3.4. Liberalizm -- 70 3.5. Sosyalizm -- 72 3.6. Ermeni Milliyetçiliği. 74 3.7. Sekülarizm ve Laiklik -- 77 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AZERBAYCAN’DAKİ TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİN SİYASALLAŞMASI 1. AZERBAYCAN’DAKİ TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİN SİYASİ BİR NİTELİK KAZANMASINDA ETKİLİ OLAN KİŞİ VE KURULUŞLAR -- 80 1.1. Azerbaycan’da Türk Milliyetçiliğinin Önde Gelen İsimleri -- 81 1.1.1. Ali Bey Hüseyinzade -- 82 1.1.2. Ahmet Ağaoğlu -- 84 1.1.3. Neriman Nerimanov -- 88 1.1.4. Mehmet Emin Resulzade -- 89 1.2. Azerbaycan’da Milliyetçi Oluşumlar -- 94 1.2.1. Himmet Partisi -- 94 1.2.2. Difai -- 97 1.2.3. Müsavat Partisi -- 101 SONUÇ -- 107 KAYNAKÇA -- 114 ÖZGEÇMİŞ -- 120

Türk Tarihi açısından önemli bir yere sahip olan Kafkas coğrafyasında Türkler yüzyıllar boyunca hüküm sürmüşler ve burada çeşitli devletler ve hanlıklar kurmuşlardır. 1774 yılında Osmanlı Devleti'nin Rusya ile imzaladığı Küçük Kaynarca Antlaşması ile birlikte Kırım bağımsız olmuştu. Kırım'ın müstakil bir devlet olmasından sonra Ruslar, Küçük Kaynarca Antlaşması'na aykırı olarak burayı işgal etmişlerdir. Osmanlı Devleti, Rusya'nın bu işgal hareketinden sonra Kafkasya bölgesine çok daha fazla önem vermeye başlamıştır. Osmanlı Devleti, Kırım'ı Ruslardan kurtarmak amacıyla XVIII. yüzyılın ortalarından itibaren bölgede ortaya çıkan Kafkas Hanlıkları ile temasa başlamıştır. Osmanlı tarihi açısından büyük bir öneme sahip olan 1787-1792 Osmanlı-Rus Harbi sırasında Kafkas cephesinde Osmanlı Devleti ile ittifakta bulunan hanlıkların bu dönemdeki faaliyetleri ele alınmıştır.Anahtar Kelimeler: Kafkasya, Osmanlı-Rus, Âme Han, İbrahim Halil Han,Erekli Han. Having an important place in Turkish history in the region, Caucasian Turks have ruled over the centuries and they have established various states and khanates. In 1774, Crimean became independent with the treaty of Küçük Kaynarca which was signed between the Ottoman Empire and Russia. After Crimean became an independent country, Russians invaded here in violation of the treaty Küçük Kaynarca. Following the invasion of Russia the Ottoman Empire began to pay attention to the Caucasus region. İn order to save Crimea from the Russians, the Ottoman Empire began to come into contact with the Caucasian khanates emerged as of the mid XVIII. century. During the 1787-1792 Ottoman-Russian War which has a great importance in terms of Ottoman history, the activities of the khanate in allience with the Ottoman Empire in this period in the Caucasian front were discussed.Key Words: Caucasus, Ottoman-Russian, Ame Khan, İbrahim Halil Khan,Heraclius Khan. 136

`XII. Yüzyılda Erzurum ve Çevresinde Saltuklu Beyliği ve II. İzzeddin Saltuk Dönemi Kafkasya Politikası` adlı çalışmamız giriş kısmından sonra iki ana bölümden meydana gelmektedir. Giriş bölümünde çalışmamız sırasında yararlanmış olduğumuz kaynak ve eserler hakkında bilgi verilmiştir. Erzurum'un genel özelliklerine dair bilgi verilip ardından kronolojik sürece bağlı kalınarak Erzurum'un bilhassa İslami Dönem öncesindeki vaziyeti ve daha sonra Arap- İslam yönetiminden Saltuklular'a kadar uzanan süreçte hangi kavimlere ve devletlere ev sahipliği yaptığı konusu açıklanmaya çalışılmıştır.Birinci bölümde Saltukluların hakimiyetine giren Erzurum'un kuruluşundan II.İzzeddin Saltuk'un hakimiyetinin sonuna kadar geçirdiği süreç anlatılmıştır.Bilhassa bu bölümde Saltuklu Beyliği'nin oluşum süreci, buna bağlı olarak Selçuklu Devleti ile olan tâbilik-metbûluk münasebetleriyle beraber diğer devletlerle olan siyasi,sosyal, ekonomik bağlamda ilişkiler ve izlenilen politikalar ele alınmıştır.İkinci bölümde ise daha detaylı biçimde Erzurum'un ekonomik yönü temel alınarak geçirdiği safhalar, Saltuklu Beyliği'ne kadar gelen süreçte yaşanılan değişiklikler ele alınmıştır. Daha sonrasında Erzurum'un Saltuklu Beyliği adına neden mühim bir karakter oluşturduğu ve bilhassa II. İzzeddin Saltuk döneminde atılan adımlar ve üretilen politikalar ele alınarak bu çalışma bitirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Erzurum, Saltuklular, Selçuklular, Kafkasya Politikası Our dissertation named `Saltukids around Erzurum in XII. Century and Caucasian Politics period of İzzeddin Saltuk II` is comprised of three main sections besides the introduction part. In the introduction part we have given information about the main sources used in this dissertation. Beside this we have given information of the general characteristics of Erzurum, connecting long chronological period situation: pre-Islam and Islam, then we tried to explain issues in which nations were hosted under the state's management of Arab-Islam extending Saltukids.In the first part we have presented the establishment of Erzurum and the process of domination under the Saltuk II. In particular, in this section we presented the formation of Saltukids, accordingly political, economic and the social structures with the other small states and along with the Great Seljuk Empire's relations, vasality problems. In the second part, the economic aspect of Erzurum and the process of changes experienced under the SaltukII. were analysed in greater detail. In conclusion this dissertation has been completed with importance character of Erzurum as an economic situation and especially politics in Caucasia which was produced by İzzeddin Saltuk II. Key Words: Erzurum, Saltukids, Seljuks, Caucasian Politics 151

`Lenin Dönemi Sovyet Rusya'nın Kafkasya ve Azerbaycan Politikası` isimli tezimizin amacı; söz konusu dönemde Sovyet Rusya'nın bölgeyi Bolşevikleştirme politikası ve bu politikanın amacı ile uygulanan politikanın bölge halkına nasıl yansıdığını incelemektir.Rusya çarlık dönemi de dâhil olmak üzere Kafkasya coğrafyasını elinde tutmak için değişik stratejiler geliştirmiştir. 1917 yılında Rusya'da Bolşevik devrimi olduktan sonra Rusya'nın tarihi emelleri ve sonraki yıllar için çıkarları gereği Kafkasya'yı elinde tutması gerekmekteydi.Çalışmamızın birinci bölümünde; Rusyadaki Bolşevik İhtilaline Sebep Olan Olaylara, değinerek, 1904-1905 Rus Japon Savaşı, 1. Dünya Savaşı, Bolşevik İhtilalinin Çıkma Sebepleri, Bolşevik İhtilalinin Çıkma Aşamasındaki Gelişmeler, Kanlı Pazar Olayı, Şubat Devrimi, Ekim Devrimi, Rus İç Savaşını incelemeye çalıştık.İkinci bölümde; Sovyet Rusya'nın Bolşevikleştirme politikasını uygulamaya geçirdiği (1917-1924) ve katı bir politika izlediği, yerine göre yumuşak yerine göre taraflı bir politikayla halkları yönlendirdiği dönemde Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan politikalarını ele aldık.Üçüncü bölümde; `Milli Mücadele Döneminde Sovyet Rusya'nın Kafkasya Politikası Bağlamında Türk-Rus İlişkileri`ni incelemeye çalıştık. Anahtar Kelimeler: Kafkasya, Bolşevik Devrimi, Sovyet Rusya Politikası, Türkiye Rusya İlişkileri The aim of this thesis is to investigate Soviet Russion politics to turn the region in to Bolshevik region and with the aim of this policy, how this politics has affected the people in the region in that period.Russia has developed different kinds of policy to keep the Caucaus region on hand including tsarist period. In 1917, after Bolshevik Revolution in Russia, Russia should should have had Caucaus Region for its historical desires and profits for the next years.In the first section of our theis, we have tried to investigate emphesizing, 1904-1905 Japan-Russia War, First World War, the Affairs caused Bolshevik Revolution, The Reasons of the Bolshevik Revolution in the phase of occurence, 1905 Bloody Sunday Incidence, February revolution, October Revolution, Russsion Civil War.In the second part of our thesis, we have handled that Russia implemented Bolshevisation Politics in 1927-1924 and followed a strict policy, we handled their Georgian, Armenian and Azebaijani Policy in the period they led people with soft and partial politcy by place.In the thirth part of or thesis, we have tried to investigate `Russia-Turkey Relationships with the context of Soviet Russia's Caucaus Policy during Turkish National struggle`Key Words: Caucasus, Bolshevik Revolution, Soviet Politics, Turkish-Russian Relations. 121

Herhangi bir devlet organizasyonun olmadığı durumlarda toplumsal düzenin devamlılığı nasıl sağlanmıştır sorusu sosyal bilimcilerin araştırdığı konulardan olmuştur. Evans Pritchard'ın, Nuer kabilesi üzerine yaptığı çalışma, toplumdaki kurumların toplumsal ve ekonomik örgütlenme üzerindeki etkilerini ortaya koymuştur. Tez konusu olarak Kafkas Toplumlarında Kurumlar ve Ekonomik Örgütlenme Biçimlerinde Değişim konusunu seçmemizin nedeni, bu toplumun da tıpkı Pritchard'ın çalıştığı Nuer kabilesi gibi yüzlerce yıl herhangi bir devlet düzenlemesi olmadan istikrarlı bir yönetim organizasyonu sergilemiş olmasıdır. Toplumsal kurumlar, toplumun ekonomik örgütlenme biçimini de belirlemiş, kurumsal değişim ise beraberinde toplumsal ve ekonomik örgütlenme biçiminin değişimini getirmiştir.Çalışmamızın birinci bölümünde kavramlara dair çizilecek çerçevede Kafkas toplumunun sosyal yapısını yorumlamada nasıl bir yol izleneceğine dair teorik kavramlar tablosu ortaya konacaktır. Bu yüzden yorumlamanın anahtarları olarak kullanacağımız kavramlar tanıtılacaktır. Kurum kavramına ve toplumsal değişmenin ne olduğunu belirlemeye çalışacağımız bu bölümde, tarihi anlamlandırmanın kalıpları olan kavramlar da Weber'in Toplumsal etkinliği anlamaya yönelik çalışması olan Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı izleğinde yürüyecektir. Bununla birlikte toplumsal etkinliği anlamaya yönelik çalışmalar yapan diğer sosyologların görüşlerine de özet olarak yer verilecektir. Çalışmanın bundan sonra gelen bölümleri Weber'in bu teorilerinin süreğinde Kafkas toplumunun yapısını anlamlandırmaya yönelik olacaktır. Bu yüzden toplum, toplumsal etkinlik, kurum, kural, kurumsal değişime dair farklı görüşler bu bölümde ele alınacaktır.İkinci bölümde Kafkas toplumlarının sosyal örgütlenme biçimi ve bu sosyal örgütlenmenin hususiyetleri ele alınarak, toplumun yapısal karakteri ortaya konulmaya çalışacaktır. Sosyal örgütlenme biçimi, bir yönüyle ekonomik etkinliklerin düzenlenmesine devkaynaklık ettiği için, toplumun yönetim sistemi ve bu yönetim sisteminin zihniyet yapısı ortaya konulmaya çalışacaktır. Toplumsal değişim büyük oranda kurumlar ve kuralların değişimine bağlı olan bir süreç olduğundan dolayı, kurumların ve kuralların değişimine sebep olan faktörler ele alınacak ve sosyal örgütlenme biçimindeki değişimde bu bölümde incelenecektir. Özellikle 18-19. yüzyıllar, bölgenin sosyal yapısının, dışa açılmak zorunda bırakıldığı dönemlerdir. Bu yüzden de değişim büyük oranda bu yüzyıllarda olmuştur. Biz de çalışmamızda Kafkas toplumlarında değişimden bahsederken özellikle bu yüzyılları göz önünde bulunduracağız.Üçüncü bölümde ise Kafkas toplumlarındaki ekonomik etkinliklerine kısaca değinildikten sonra, bu ekonomik etkinlikler ve bir önceki kısıtlamalar dâhilinde Kafkas toplumunun ekonomik örgütlenme biçimi ortaya çıkarılmaya çalışılacaktır. Kurumsal değişimin fiyatlardaki değişime bağlı olduğu gerçeğini göz önünde bulundurarak ekonomik etkinliklerin ve kimi fırsatların toplumsal kuruluşlar bazında nasıl anlaşıldığı ortaya konulmaya çalışılacak, kurumsal değişime bağlı olan ekonomik örgütlenme biçimindeki değişim yahut daha farklı bir ifadeyle zihniyetteki değişime bağlı olan ekonomik yapıdaki değişim ele alınacaktır. The question How is the continuity of social order achieved in the event of lacking in any governmental system is one of the matter being searched by sociologist. With the study, related to Nuer tribes, Evans Pritchard had tried to bring up the influences of settled societies on social order we select The variation of instutitions and their economic organization form in Caucasus Communities as a thesis subject since this community has preserved its sturucture without any governmental organization for centuries. İt is a good example of How affective of these instutions while arranging the economic activities.İn the first chapter of our study, a theoretical concepts table concerning the way/the route while commenting on Caucasus Community's social form will be put forward. So the concepts used as keys of interpretation will be introduced. Also, in this part we will try to determine instution concept and what a social change is. İn addiation to this, the concepts, which are explanation forms of history, will follow the example of Weber's social an economic organizations theory related to understanding social activity. Besides this, the other sociologist opinions studying interpretation of social activity. Will be discussed in a summary form. The other parts of study will try to explain the form of Caucasus community in the light of Weber's theories. Depending on this, different views related to Society, social activity, instutitions, rule, instutitional variation will be mentioned in this part.In the second part, structural character of community will be brought up by considering Caucasus Community's social organization form and pecularities of it since, The form of social organization is a source for arranging economic activities in one respect; administration system of the community and its mentality form will be tried to explain.Due to the social variation process which is to some extent- depend on variation of the institutions and rules; The facts of causing the change of the institutions and rules; will be held and together with this variation in the social organization will be analysed in this chapter.viiParticularly, 18-19. centuries are the periods in which the social form of region is obliged to come out. Because of this, the variation was carried out at that Times. While triying to Express the variation in Caucasus communities we will consider especially the centuries.In the third chapter; after briefly mentioning the economic activities in Caucasus societies; Together with these economic activities and preceding restrictions, economic organization form of Caucasus Society will be tried to being revealed. By considering the fact that, the variation in instutitions is depend on the variation in prices. The subject how the economic activities and some opportunities are understood on the basis of social instutitions. The variation of economic organization form which is depend on institutional variation in other words, the variation, in other words, the variation in the form of economics linked with the variation in mentality will be held. 164

Kafkaslar, Asya ve Avrupa arasındaki ekonomik, toplumsal ve kültürel karşılaşmaların ve etkileşimlerin kesişme noktası olagelmiştir. Coğrafî özelliklerinden ötürü bölgede büyük, kalıcı devletlerin doğması mümkün olmamış, fakat bölge 19. yy.'a kadar Osmanlı ve İran gibi iki önemli Müslüman devletin rekabet alanı olmuştur. 19. yy.'ın ortalarına doğru Rusya da bu rekabetin önemli aktörlerinden birisi haline gelmiştir. Tarihî Türk-Rus rekabetinin önemli çatışma alanlarından biri olan Kafkasya bölgesinde, Birinci Dünya Savaşı sırasında ortaya çıkan gelişmeler, İngiltere'nin politikalarının şekillenmesinde ciddi bir faktör haline gelmiştir.Bolşevik İhtilali sonrası Sovyet Rusya'nın genelinde olduğu gibi Kafkasya'da da kaos ortamı oluşmuştu. İhtilal sonrasında sosyalist ideolojinin Kafkasya bölgesine yayılması tehlikesi İngilizler tarafından istenmemekteydi. Bunun dışında Kafkasya'da oluşan boşluğu doldurmak için bir Alman-Osmanlı ittifakı harekete geçmiştir. Savaşın ağır ekonomik yükünü kaldırmakta zorlanan Almanların Tiflis üzerinden Bakü enerji kaynaklarını elde ederek Hazar çevresini kontrol etme arzusu ile Osmanlı kuvvetlerinin Kafkasya'ya yönelerek Panturanist-Panislamist tehdidi İngilizlerin güvenlik doktrinlerini harekete geçirmiştir. İngilizler tarafından beklenmeyen bu sorunlar, İngiliz Hükümetini bölgenin kontrolünü sağlamak için somut adımlar atmaya sevk etmiştir. Caucasia has been concurrence of interaction of economical, social and cultural between asia and europe. Because of geographical features it had never been possible for great and stable states in the region. However, the region became rivalry field between Iran and Ottoman states untill 19th century. Russia had been one of the important actors of this competition in the middle of 19th century. The Caucasia that had been one of the crashing fields of Historical Turk-Russian competition affected the change of the British Policy İn the region.After Bolshevik Revolution, the Caucasia was involved in chaos as well as in other part of russia. The British government aimed to prevent the danger of Socialist ideology in the region. On the other hand, the allied German-Turkish troops moved towards Transcaucaisa to have some benefits in the region. The aim of Germany in the region was to take control of Transcaspian by retaining Baku energy sources. İn addition, the Panturanism-Panislamism movement of Turks in caucasia and central asia was perceived as a great menace by British Government. İn order to prevent these unexpected situations, the British government had to take measures to maintain the control in the region. 160

Kafkasya,Devrim,İstiklal Savaşı,Türkiye Büyük Millet Meclisi, Ermeni Meselesi Caucasus,Revolution, War of Independence, Grand National Assembly of Turkey, Armenian Question 139

Stratejik olarak Kafkasya'nın önemli bir bölgesinde yer alan Gürcistan, 1801 yılında Çarlık Rusya tarafından ilhak edilerek, bir Rus eyaleti haline gelmiştir. Ayrıca Gürcistan, Karadeniz'e kıyısı olması, Osmanlı ve İran topraklarına giden yol üzerinde bulunması nedeniyle kilit bir noktada yer almaktadır. Bu yüzden Çarlık Rusya, güneye yayılmak için Gürcistan'ı ileri bir karakolu haline getirmiştir. Gürcistan üzerindeki Çarlık Rusya hâkimiyeti, daha sonraları Sovyet Rusya hâkimiyeti olarak devam etmiştir. Gürcü toprakları Sovyet Rusya hâkimiyeti öncesinde yüzyıllar boyunca güçlü bölgesel devletlerin ilgisini çektiği için bu devletler tarafından sürekli olarak istilalara maruz kalmıştır. Bu istilalar sebebiyle, Gürcistan'da Kral Vahtang Gorgasal ve Kraliçe Tamara dönemleri haricinde, güçlü bir devlet kurulamamıştır. Gürcü devletleri küçük krallıklar şeklinde teşkilatlanarak varlıklarını sürdürmüşlerdir. Öte yandan Gürcistan'daki etnik yapı, gerek Çarlık Rusya gerekse Sovyet Rusya hâkimiyeti sırasında uygulanan siyasetlere bağlı olarak oldukça karışık bir nitelik kazanmıştır. Sovyetler Birliğinin Kafkasya, Orta Asya ve Orta Doğu'yu kontrol etmesi açısından oldukça önemli bir mevkide yer alan Gürcistan, 1917 Bolşevik ihtilali sonrasında Sovyet yönetimine karşı, Gürcü Menşevikler tarafından sahiplenilmiş ve ülke kısa bir süreliğine bağımsız hale gelmiştir. Ancak Ermenistan ve Azerbaycan'ın Sovyetleştirilmesi sonrasında Kızıl Ordu birlikleri Tiflis'e girmiş ve 1921 yılında Gürcistan'da Sovyet yönetimi kurulmuştur. Gürcistan'da Sovyet yönetimin devamını sağlayacak olan siyasi, ekonomik ve sosyal yapılanma oluşturulurken Gürcü etnik kimliği üzerindeki baskılar oldukça sert olmuştur. Ayrıca Sovyetler Birliğinde, ?Milliyetler Politikası? adı altında uygulanan siyasetle, Sovyet modeli ulus yaratma çabaları, Gürcistan'ın köklü kültür geleneğine sahip olması nedeniyle istenilen sonucun alınmasını engellemiştir. 1980 yılı sonrasında Sovyetler Birliğinde uygulanan reformlar, Gürcistan'da milliyetçi hareketlerin çıkmasına neden olmuştur. 1991 senesinde ise dağılan Sovyetler Birliğinin yerini alan Rusya Federasyonu ile bağımsız Gürcistan arasındaki ilişkiler sorunlu bir şekilde gelişerek günümüze kadar gelmiştir.Anahtar Kelimeler: Gürcistan, Sovyet Gürcistan, Çarlık Rusya, Sovyetler Birliği, Menşevik, Bolşevik, Sovyet Rusya, Stalin Lying in a strategically important region of Caucasus, Georgia was declared a Russian province after its annexation by Tsarist Russia in 1801. Moreover, with its shoreline on the Black Sea and location on the route to Ottoman and Iranian lands, Georgia has a key geographical position. Therefore, Tsarist Russia used Georgia as a post to expand further into the South. Tsarist Russia?s rule over Georgia was succeeded by the rule of Soviet Russia. Prior to the sovereignty of Soviet Russia, Georgian lands, which attracted the attention of powerful regional countries for centuries, were constantly invaded by them. Because of these invasions, a strong state could not be established in Georgia except for the reigns of King Vahtang Gorgosal and Queen Tamara and they existed as small kingdoms. On the other hand, policies of Tsarist Russia and Soviet Russia caused the ethnic structure of Georgia to become very complex. Having a fundamentally important location for the Soviet Union to control Caucasus, Central Asia and Middle East, Georgia was claimed by Georgian Mensheviks against the Soviet administration after the Bolshevik Revolution in 1917 and experienced independence even for a short period. However, after taking Armenia and Azerbaijan under Soviet rule, the Red Army entered Tbilisi and established Soviet rule in Georgia in 1921. There was a considerably brutal pressure over Georgian ethnical identity while the political, economical and social structuring was going under to ensure the continuation of Soviet rule in Georgia. Moreover, the efforts of the Soviet Union to create a nation under the Soviet model in line with its policy called ?Nations? Policy? failed because of Georgia?s strong cultural traditions. The reforms which took place in the Soviet Union after 1980 caused nationalistic movements in Georgia. The relationship between independent Georgia and the Russian Federation, which replaced the Soviet Union after its disintegration in 1991, developed problematically until today.Keywords: Georgia, Soviet Georgia, Tsarist Russia, Soviet Union, Menshevik, Bolshevik, Soviet Russia, Stalin 94

Halihazırdaki çalışmada, hem Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu sıkıntılı duruma menfi bir katkı yapan; hem de birçok Kafkasyalıyı yüzyıllardır yaşadıkları yerlerden koparmış olan 1864 Kafkas Göçü'ne değinilmiştir. Bu yapılırken konunun siyasî yönü biraz daha önde tutulmuştur. Böylece, yaşanan 1864 Göçü'nün, Rusya'nın bölge milletlerine uygulamış olduğu acımasız politikaların sonucunda gerçekleştiği ortaya konulmaya çalışılmıştır.XIX. yüzyılda Devlet-i Aliyye, gerek devlet işlerini doğru dürüst yönetecek idarecilerden; gerekse gittikçe birey odaklı yönetim anlayışına ulaşan dünyanın, Osmanlı tebaasını tahrik etmesi karşısında lüzumlu uygulamaları hayata geçirmekten mahrum kalmıştır. Bunun dışında bilim ve teknolojide daha da güçlenen Batı'ya yetişme şansını kaybetmiştir. Tam da devletin bu sıkıntılı döneminde Kırım Savaşı patlak vermiştir. Savaş, İngiltere ve Fransa'nın yadımlarıyla kazanılmasına rağmen bundan sonra Kafkasya, yoğun bir Rus baskısına maruz kalacaktır. Bunun sonucu olarak da -önceki zamanlarda daha çok gruplar halinde olmasına karşılık- Kafkasyalılar kitleler halinde Osmanlı Devleti'ne göç edeceklerdir.Kitlesel/büyük hacimli olarak yaşanan bu göçler Osmanlı'yı sıkıntılar içerisinde yakalamıştır. Buna rağmen devlet göçmenlere elinden geldiğince yardımda bulunmuştur. Onlara boş araziler vermiştir. İaşelerini gücü yettiğince karşılamıştır. Bazı vergilerden muaf tutmuştur. Eğer Devlet-i Aliyye muhâcirlere kucak açmamış olsaydı yaşanacak daha büyük trajedileri tahmin etmek zor olmasa gerektir.Anahtar Kelimeler: Kafkasya, Göç, XIX. yy., Kitlesel. The Current study, both the troubled situation in the Ottoman Empire, contributing to a negative, and have lived for centuries in many places broken peoples to the 1864 Caucas Migration which has been mentioned. While the political aspect of this subject were a little more a head. Thus, in the 1864 Migration's occurred as a result of Russia's regional nation implemented merciless policies that tried to expose.Ottoman Empire in the XIX. Century, both goverment administrators to manage their business properly, and the world started to become increasingly focused on the individual, in the face of the Ottoman citizen necessary to drive applications has been deprived of spending life. İn addition to, further strengthening science and technology, the West has lost the change to catch up. Full of the stade of this troubled period, the Crimean War broke out. War, although Britain and France to win after that by aids Caucasus, will be subjected to an intense Russian pressure. As a result, the previous time -response- Caucasians are more in groups will migrate en masse to the Ottoman Empire.Mass / volume as the major problems experienced in these migrations has caught the Ottomans. However, he could stade aid to immigrants were found. Gave them free land. Eat force met to the utmost. Some taxes exempted. If you had not signed the Ottoman Empire to live welcoming refugees is not difficult to guess the larger tragedies.Key Words: Caucasia, Migration, XIX. Century, Mass. 103

1917 Rus ihtilallerinden 1921 Mart ayına kadar Batum'da sırasıyla Çarlık Rusya, Türkiye, İngiltere, Gürcistan ve Sovyet Rusya hâkimiyet kurmuşlardı. Ayrıca, Ermenistan, Azerbaycan, Almanya, Fransa, İtalya ve Amerika'nın Batum ile alakalı politikaları mevcuttu. Bu devletler arasında Batum'u elde etmek için mücadeleler sürerken, bunun yanında şehirde yaşayan Müslümanlar, Ruslar, Rumlar, Ermeniler ve Gürcüler de bu mücadeleye taraf olmaktaydılar. Çalışmada, mücadeleye taraf olan devletlerin arşiv, gazete ve diğer materyallerine elden geldiği kadar ulaşılarak, şu sorulara objektif olarak yanıtlar verilmeye çalışılmıştır: a) Batum'u elde etmek için bu kadar devlet ve millet neden mücadele içerisine girmiştir? Bunlar için Batum'un önemi ve özellikleri nelerdir? b) Batum'da yaşayan halk, hangi devlet ya da devletleri desteklemekteydi? Neden? c) Batum'da hâkimiyet kuran devletler şehri nasıl idare etmişlerdir? Bu devletler şehrin idaresinde başarılı olabilmişler miydi? Bunun nedenleri nelerdir? d) 1918-1921 yılları arasında bölgede ve dünyadaki gelişmeler Batum'u nasıl etkilemiştir?Coğrafî şartları nedeniyle mükemmel denilebilecek bir limana sahip olan Batum, sadece Kafkasya'nın değil, İran, Doğu Anadolu ve Orta Asya'nın çıkış kapısı olmasının yanında, Bakû-Batum demiryolu ve petrol boru hattı ile gelişmiş bir sanayi şehriydi. Bu nedenlerden dolayı hem bölge devletlerinin, hem de emperyalist devletlerin Batum ile ilgili politikaları mevcuttu. Bu devletlerin Batum üzerinde hak iddiaları, tarihî, dinî, etnik, askerî, siyasî ve iktisadî unsurlar çerçevesinde gelişmişti. Türkiye için, 400 yıllık bir geçmiş ile tarihî ve bölge halkının % 80'inin Müslüman olması nedeniyle hilafet bağı ile de dinî unsurlar ön plana çıkmaktadır. İktisadî ve diğer unsurlar ise arka planda kalmaktadır. Gürcistan için ise bölge halkının çoğunluğunun Gürcü olması nedeniyle etnik unsur ön plana çıkmaktadır. Fakat Batum halkının etnik kökenleri hakkında tartışmalar bugün bile devam etmektedir. Ayrıca bu insanlar kendilerini ?Gürcü? değil, daha çok ?Müslüman? olarak tanımlamaktadır. Bunun dışında Gürcistan tarihte Batum'a çok kısa aralıklarla sahip olmuştu. Bu nedenle tarihî açıdan da Batum'da hak iddia etmesi anlamsızdı. Fakat iktisadî açıdan Batum Gürcistan için hayati bir önem taşımaktaydı. Türkiye ve Gürcistan'ın dışında sıcak denizlere ulaşmaya çalışan Rusya için Batum, en fazla askerî, siyasî ve iktisadî açıdan önemliydi. Zaten Rusya Batum'u elde eder etmez, bu amaçlarına uygun bir hale getirmiştir. İngiltere, Bakû petrollerine ulaşmak ve Ortadoğu ile Hindistan'a Bolşeviklerin ilerlemesini engellemek için Batum'u işgal ettiğinden, bu şehirde askerî, siyasî ve iktisadî emellere sahipti. Diğer devletler de, Batum Müslümanlarına yardım eden Azerbaycan'ın dışında, Batum için sadece iktisadî açıdan ilgilenmekteydi. Bu devletler Batum'u elde etmek için mücadelelerini sürdürürlerken Batum halkı, 1918 yılında yapılan halkoylamasında büyük bir çoğunlukla Türkiye'nin hâkimiyetini istemişti. Bunun dışında Gürcistan da dâhil olmak üzere Türkiye dışında hiçbir devlet Batum'da halkoylamasına müracaat edilmesini talep edememekteydi. Zaten Batum'daki İngiliz idarecileri de defeatle Batum halkının çoğunlukla Türkiye'yi istediğini belirtmişlerdi. Batum'da en fazla iddia hakkı olan devletin Türkiye olmasına ve Batum halkının büyük bir çoğunlukla Türkiye taraftarı olmasına rağmen Türkiye, Moskova Antlaşması'yla Batum'u Sovyet Gürcistanı'na vermeyi, özel şartlar çerçevesinde kabul etmişti. The Tsarist Russia, Turkey, England, Georgia and Soviet Russia ruled Batum from the Russian Revolutions (1917) to March 1921. Moreover, Armenia, Azerbaijan, Germany, France, Italy and America had pursuing over Batum. While among these states were struggling to obtain Batum, Muslims, Russians, Greeks and Georgians living in the city favored this struggle for power. In this work, the following questions are objectively answered by the using the archives, periodicals and other materials of above mentioned states as far as possible: a) Why so many states and nations did struggle to obtain Batum? What were the features and importance of Batum for them? Which state or states did the people of Batum support? Why? c) How did the ruling states governed the city? Were these states successful about the administration of the city? What were the causes this? How did the developments in the world and region between the years 1918-1921 influence Batum?Batum, has a excellent port due to the geographical conditions, is the outlet of not only Caucasus, but also Persia, Eastern Anatolia and Central Asia, as well as a developed industrial city by the Baku-Batum railways and pipeline. As a consequence of the above mentioned reasons, both regional and imperialist states pursued policies over Batum. These states? claims were built up on Batum were took place in the framework of historical, religious, ethnic, military, political and economic elements. A shared history of 400 years and religious connection based on a %80 of Muslim population in the city which directly belong to the Ottoman caliphate, were the basic motives for Turkey. Economic and other elements were attributed less importance. For Georgia, concerning the majority of city?s population was Georgian ethnic elements came to foreground. But the debate over the ethnicity of Batum`s population continues even today and also the local people defined themselves as Muslim rather than Georgian. Apart from this, Georgia dominated Batum during very short intervals in history. On the other hand, Batum had a vital importance for Georgia in economic means. Batum had military, political and economic importance for Russia, who was aiming to reach warm seas. Likewise, as soon as Batum is obtained by Russia, she was reinforced for the above mentioned purposes. England had military, political and economic aims on Batum, concerning the Baku oil reserves and to prevent Russian advance towards Middle East and India. Expect Azerbaijan who helped Batum Muslims, all other states interested in Batum for economic means. While the above mentioned states were struggling to rule Batum, the overwhelming majority of Batum population preferred the Turkish administration in the referendum of 1918. In addition to this, apart from Turkey, any other state had not demanded referendum to be held in Batum. Anyhow, British authorities in Batum had predicated on a number of occasions that the majority of Batum population preferred the Turkish administration. However, having the utmost right upon Batum and the majority of people of Batum demanding the Turkish rule, Turkey admitted to give Batum to Soviet Georgia with the Treaty of Moscow under the special conditions. 704

Bu tez, Soğuk Savaş Sonrası dönemde Türki cumhuriyetlerin ortaya çıkmasına Türkiye'nin gösterdiği ilgiyi incelemektedir. Bunu yaparken, sadece Türki cumhuriyetlere yönelik Türk dış politikasının bir incelemesi vermek amaçlanmamış, bunun yanında Türk kamuoyunun özellikle Türk milliyetçilerinin ilgisi ve bu ilginin Türkiye'nin dış politika gündemine etkisi açıklanması amaçlanmıştır. Bu bakımdan bu çalışma bilinen dış politika çalışmalarından, milli kimlik ortak kültür gibi konulara yer vermesi bakımından ayrılmaktadır. Bu analizin sonunda, bu çalışma Türkiye'nin Türki cumhuriyetlerin ortaya çıkışına gösterdiği coşkulu ilginin bazı tarihsel ve dönemsel sebeplerden kaynaklandığını ortaya koymuştur. Bu sebepler Türkiye'nin bölgede potansiyelini aşacak bir biçimde aktif politikalara yönelmesine neden olmuştur. Öte yandan, bağımsızlığının ilk yıllarındaki Azerbaycan hariç Türki cumhuriyetler Türkiye'nin bu coşkusuna aynı oranda cevap vermediler. Türkiye'nin bölgeyi yekpare bir yapı olarak görmesi de işbirliğinin gelişmesine engel olmuştur. Kısaca, Türkiye'nin yanlış algılamaları Türkiye'nin Orta Asya siyasetinde başlangıçta tahmin ettiği derecede etkin olmasını engellemiştir. On yılın sonunda, ne Türkiye Türk dünyasının lideriydi ne de Türk dünyası Türk dış politikası için hayati öneme sahip bir bölgeydi. This thesis scrutinizes the reaction of Turkey towards the emergence of the Turkic Republics in the Post-Cold War Period. In doing this, it does seek not only to give an account of Turkish foreign policy towards the Turkic Republics, but also to illustrate the reactions of the Turkish public opinion, especially of the Turkish nationalists and the impact of this reaction on the foreign policy agenda of Turkey. In this regard, this study departs from a classical foreign policy analysis perspective since it takes the domestic politics issues such as national identity and common culture into a foreign policy analysis. By making such an analysis, this study has found out that, Turkey?s enthusiastic interest in the emergence of the Turkic Republics was stemmed from some historical and conjunctural reasons. These reasons led Turkey to pursue an active policy towards the region in a way surpassing its potential. On the other hand, the Turkic republics, with the exception of Azerbaijan during the initial years of its independence, did not respond Turkey?s enthusiasm at the same degree. Turkey?s failure to see the region as a monolithic bloc also hindered the development of cooperation. In short, Turkey?s misperceptions prevented Turkey from becoming influential in the politics of Central Asia as it predicted at the beginning. At the end of the decade, neither Turkey was the leader of the Turkic world nor was the Turkic world was a region having a vital significance for Turkish foreign policy. 181

106 ÖZET 1774 Küçük Kaynarca Antlaşmasından sonra, Rus tehlikesine karşı Osmanlı Devleti, Kafkasya'yı tampon bir bölge olarak düşünmüş ve buraya yoğunlaşmıştır. Burada yaşayan halkın Müslüman olmasına ve kendine tâbi olmasına çalışmıştır. Ferah Ali Paşa Kafkasya'ya gönderilince burada dağınık vaziyette yaşayan kabileleri Osmanlı Devleti'ne bağlamayı başarmış ve büyük oranda İslamiyet'e girmesini sağlamıştır. Ferah Ali Paşa'nın buradaki Osmanlı hakimiyetini güçlendirme çalışması, ondan sonraki Osmanlı paşalarında o kadar gayretli olmamıştır. Rusya'nın kabileleri yanına almaya çalışması Osmanlı Devleti'nin işini iyice güçleştiriyordu. Xl.yuzyilda Müslüman olan Dağıstan halkı, Ferhat Paşa'nın burasını Osmanlı Devleti'ne bağlamasından sonra yeterli organizasyon yapılmadığı için kendi halinde bulunuyordu. Etnik olarak dağınık olan ve bağımlı yaşamaya fıtratları pek müsait olmayan Kafkas halkları, Osmanlı Devleti'ne karşı kendilerini tam anlamıyla bağımlı hissetmiyorlardı. Rusya'nın Kafkasya'da ilerlemesi, Dağıstan'da isyan hareketleri ile karşılanmıştır. İmam Mansur ile başlayan mücadele bir müddet başarılı olsa bile, etkin Rus kuvvetleri karşısında tutunamamıştır. Bu dönemde Osmanlı Devleti İmam Mansur'a temkinli yaklaşmış, ama 1789-1791 Osmanlı-Rus Savaşı'nda ondan yaralanmak istemişse de bu mümkün olmamıştır. 1830'lu yıllara gelindiğinde Osmanlı Devleti kendi iç sorunları ile uğraşırken Dağıstan'da imamlığa seçilen Şamil, mücadelesini daha sistemli ve organize olarak yürütmüştür. Etrafındaki kabileleri kendisine bağlamış ve Osmanlı Devleti'nden yardım talebinde bulunmuştur. Osmanlı Devleti içeride yapmak istediği reform ve yenilik hareketleri sebebiyle barış ortamına ihtiyaç duyuyordu. Bu taleple İstanbul'a gelen elçileri makul şekilde karşılayıp mücadelelerine devam etmelerini teşvik ederek geri yolluyordu.107 1850'li yıllara gelindiğinde Rusya, Osmanlı Devleti'ne kutsal yerler meselesinden dolayı baskı kurdu, istediği talepleri yerine getirilmesi için Prens Mençikofu İstanbul'a göndermiştir. Mençikof ukala bir üslupla Osmanlı Devlet adamlarını tehdit etmiştir. Taleplerinin yerine getirilmesini yoksa savaşın yakın olduğunu söyledi. İngiltere ve Fransa'dan destek alan Osmanlı Devleti Rusya'ya savaş ilan etti. İşte bu ortamda İmam Şamil ile diyaloga geçen Osmanlı Devleti ona Ruslarla mücadele etmesini, kuzeydoğu cephesinde Osmanlı askerine yardım etmesini istedi. Daha sonra da İmam Şamil'e `Dağıstan Serdâr-ı Ekremi` ve vezirlik rütbesini verdi. İmam Şamil kuzeydoğu cephesinde kendisinden beklenilenleri yerine getirmiş; ancak asker sayısının azlığı sebebiyle Ruslara karşı tutunamamıştır. Osmanlı askerinin gelmesini beklemiştir. Bunun 8 ay sürmesi İmam Şamil'i zor durumda bırakmış, geri çekilmek zorunda kalmıştır. Burada bir haberleşme sıkıntısı söz konusudur. Ama müttefik devletlere bağımlı hareket eden Osmanlı Devleti, bu askerî birliği bilerek geciktirmiş olması da söz konusudur. Çünkü Fransız ve İngiliz askerlerine lojistik destek sağlamayı kabul eden Osmanlı Devleti bu hususta müttefiklere göre hareket etmiştir. Ancak Fransa İmparatoru, Kafkasya harekâtının olmasını arzu etmiş, silah teminini sağlamış ancak silahların dağıtımı gelişi güzel yapıldığı için istenilen sonuca ulaşılamamıştır. Müttefik devletler Sivastopol ve Kırım'ın ele geçirilmesi ile Rusya'nın pes edeceğini planlıyorlar, bu yüzden tüm gayretlerini bu noktaya yoğunlaştırıyorlardı. Oysa İmam Şamil kuzeydoğudan yapılacak bir harekâtın, Rusları kıskaç içine alacağını düşünüyordu. Bu düşüncesini Osmanlı Devleti'ne iletmiştir. Lakin bu plan gerçekleşmemiştir. Savaş sonrası yapılan Paris Barış Konferansı'nda Kafkasya meselesi pek gündeme gelmemiştir. Osmanlı Devleti Kafkasya meselesinin gündeme gelmesinde pek istekli görülmemiştir. Bu meselede etkin bir rol oynamamıştır108 Rusya Kırım Savaşı'ndaki tüm kuvvetlerini Kafkasya'ya kaydırarak artık bağımsızlık isyanlarını bastırmak istiyordu. Bu amaçla İmam Şamil ilk hedefti. Vedeno Kalesi'nde son müdafaasını yapan Şamil neticede teslim olmuştur. Daha sonra Ruslar naip Muhammet Emin üzerine hücum ederek ona silah bıraktırdı. Rusya Kafkas halklarına ya iskana razı olmalarını yada ülkelerini terk etmelerini istedi. Bu karar üzerine bir kısım kabileler Osmanlı Devleti'ne göç ederken bir kısmı da mücadeleye devam kararı aldı. Rusların, iskan.veya göç teklifini kabul etmeyen küçük kabileler savaşa karar verdiler. Ruslar, 1864 yılında Kbaada yaylasından bu kabileleri yenilgiye uğratarak tüm Kafkasya'ya hakim olmuşlardır. 109 ABSTRACT In this study, the relations between the Ottoman Empire and the people battling for independence in Dağıstan will be discussed The study includes the period from1830 to 1860. In other words, the relations between the Ottoman Empire and Imam Şamil, struggling in Dağıstan, will be explained. The desire of the Ottoman Empire.trying to protect itself against Russia, to help a handful of people in Dağıstan will be presented throughout the study. Particularly, how the people in Dağıstan required help from the Ottoman Empire will be handled, and thus, the envoys and the letters sent for this will be discussed. Moreover, how the presence of the Ottoman Empire in Caucasia prevented the people to take a step for independence will be studied. In the meantime, why the Ottoman Empire couldn't take the advantage of the Crimea War will be dwelled on.Actually, the Ottoman Empire had the advantage of blocking Russia, spreading out against itself.That is, in the Crimea War, the Ottoman Empire could have collaborated with the people in Dağıstan.The capture of the Northeast front and the squeeze of Russia in Sivastapol, its unique support, could have been easier.Hence, the independence struggle of all people in Caucasia could have possible.However, in this study, why it was impossible and why the allied powers and the Ottoman Empire couldn't adequately benefit from the factor of Imam Şamil and how this situation prolonged the war will be explained. The preparations of Russia, after the war, to capture Caucasia and to make Imam Şamil ineffective will be discussed. Consequently, I mam Şamil.the last hope for independence in Caucasia, and his relations with the Ottoman Empire will be elicited in a different viwpoint throughout the study. 115

ÖZET Köremezli, İbrahim Master tezi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Tez Yöneticisi: Doçent Dr. Hakan Kırımlı Bu çalışmada, Çerkeş olarak tesmiye edilen kabilelerin yaşadığı Kuzeybatı Kafkasya'da Rusya İmparatorluğu ile bölge halkı arasında cereyan eden ve Çerkeslerin büyük bir çoğunluğunun Osmanlı İmparatorluğu' na sürülmesi ve Rusların da bölgeyi tam olarak kontrol altına almalarıyla sonuçlanan 34 yıllık savaş müddetince (1830-1864) Osmanlı İmparatorluğu 'nun Çerkezistan politikası ve bu bağlamda Rusya ile münasebatı açıklanmaya çahşılmıştır. Bu dönemde, Bab-ı Âli Rusya İmparatorluğu ile bansın devamını amaçlamaktaydı. Zaten, Devlet içerisindeki muhtelif meselelerden dolayı Kırım Harbi dönemi haricinde Bab-ı Âli aktif bir Kafkasya politikası izleyememiştir. Ancak kökleşmiş Osmanlı-Çerkez münasebatı, özellikle de köle ticareti Rusya' mn her türlü engellemelerine rağmen Rus-Çerkez` savaşı sırasında da devam etmiştir. Bunun yanında, Çerkez, İngiliz ve Lehlerin Çerkez mücadelesi lehindeki aktivitelerini Osmanlı topraklan üzerinden gerçekleştirmiş olmaları Osmanlı İmparatorluğu'nun Çerkez mücadelesinde izlemiş olduğu politikadan daha ehemmiyetli bir yeri haiz olduğunu göstermektedir. iv ABSTRACT Köremezli, Ibrahim M. A. Department of International Relations Supervisor: Associate Prof. Hakan Kırımlı September 2004 In this work, the Ottoman policy regarding the Circassians, the indigenous inhabitants of the North-western Caucasus, and in that respect the Russo-Ottoman relations will be analyzed. This study will cover the period from 1830 to 1864 when a sanguinary war between Russia and the Circassian tribes took place, ending with the expulsion of the overwhelming majority of the local population and the establishment of the complete Russian control over Circassia. At that time, the Sublime Porte aimed to preserve the peaceful relations with Russia. Various internal problems of the Ottoman Empire resulted in a somewhat passive policy of the Porte towards the Caucasus, with the only exception of the Crimean War period. However, the deep-rooted Ottoman-Circassian relations, especially the slave trade, never stopped throughout the Russo-Circassian war despite all the preventive attempts of the Russian Empire. Besides, the activities of the Circassians, the English and the Poles in favor of Circassian resistance were conducted mainly through the Ottoman territories, which meant that the Ottoman Empire had a more important place for the Circassian resistance when compared with its own policies concerning Circassia. Ill 119

ÖZET Yüksek Lisans Tezi Zülfükar YÜCESOY RUSYA'NIN KAFKASYA POLİTİKASI (1900-1930) Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı 2002: Sayfa: X+163 Çarlık Rusya'sı, Rus derebeyliklerinin birleşmesi sonucunda milli bir devlet olarak XV. Yüzyılda şekillenmiştir. Rus milli birliği sağlandıktan sonra siyasi ve ekonomik nedenlerle genişleme politikaları bir mahiyet kazanmıştır. Yeni Rus yayılmacılığının hayat sahalarından veya hedeflerinden biriside Kafkasya bölgesidir. Çarlık Rusya'sı XVI. Ve XIX. Yüzyıllar arasında Kafkasya da işgal, sürgün ve göç gibi metotlarla bölgeye hakim olurken, boşalttığı Müslüman ve Türk nüfusun topraklarına, başta Rus olmak üzere çok faklı etnik toplulukları yerleştirmiştir. Rusya Kafkasönü ve Transkafkasya bölgelerinde Türk ve Müslüman olmayan Kalmuk, Gürcü, Ermeni; Oset... vb... gibi topluluklara da aynı işlem ve uygulamaları yapmıştır. Buradaki asıl amaç bölgede Rus hakimiyetini yerleştirmektir. Bölgedeki topluluklar XVI. Yüzyıldan itibaren Rus işgaline karşı koymaya çalıştılar.Anca XVDI. Yüzyılda, Yerli Kafkas topluluklarının kendine özgü bağımsız yaşama tarzları, İslamiyet ile sentezlenince,bölgede Rusya'ya karşı yapılan mücadele kendini `Gazavat` ve onun devamı olan `Müridizm` şeklinde kendini göstermiştir. Bölgedeki topluluklar; yeterli askeri güce sahip olmamaları, birlikte hareket edememeleri ve dışarıdan yardım alamamaları gibi sebepler ile XLX. Yüzyılın ikinci yarısında tamamen Rusya'nın egemenliğini kabul ettiler. XX. yüzyılın başlarında Çarlık Rusyası'nın yerini alan Sovyetler Birliği de milli Rus siyasetini devam ettirmiştir, bu yeni dönemde Rus yayılmacılığı klasik metotların yanı sura yeni dönemin ideolojisini yani Komünizmi bir araç olarak kullanmıştır. Anahtar kelimeler: Rusya, Sovyetler Birliği, Kafkasya, Kafkasönü, Transkafkasya, Yayılmacılık II SUMMARY Masters Thesis ZÜLFÜKAR YÜCESOY RUSSİA'S CAUCASUS POLICY (1900-1930) Fırat University The institute of Social Sciences History Manscience Branch 2002: Page: X+163 At the XV.* Centruy the char Russia was shaped being a National state as a result Unity of the Russia feudal lords. After providing the unity National Russia, because of the economic end policy reasons, the deployment policies was valued. İt is also the Caucasus region that the main target and the life area of the new Russia deployment. Between the XVIth and XTX.01 Century the Char Russia while dominated the region like occupancy, exile, slavery, migration methods in Caucasus, to the emptied lands that belong the muslim and Turkish population, was placed a lot of different etnic groups especially Russians. Russia had been done the same these applications and operations in the front Caucasus and Transcaucasus region. To the non muslim and non Turkish groups like Kalmuk, Gürcü, Ermenian, Oset e.c.t... Since the XVIth Century the groups, in the region, tried to resist the Russia occupation. But XVTfl* Century the peculiar and independence life styles of the local Caucasus groups, with synthesized the İslam, the struggle against the region in the region was appeared: `Gazavat` and its continuance `Müridizm`. Due to their deficient military preperation, don't act to gether and don't get any help from the other countries, they allowed completely the Russia soverignity in the second half the XX.01 Century. İn the XX. * Century The Soviet Union that get placed the Char Russia is continued the National Russia policy. The Russia deployment, in addition to the classical methods, used new perod's ideology as a means that is Communizm. Key words: Russia, The Soviet Union, Caucasus, Sircaucasus, Transcaucasus, Deployment. 173

XIII SUMMARY Caucasus, which has a special place and importance in Turkish history. In this station, Caucasus has two important roles, the first one is that, when the time of Turkish culture and civilization rised. Caucasus was one of the important place, another one is that, it had a duty of bridge on connecting eastern and western world to each other. By means of Caucasus, the commercial relationships have between the countries of Middle Asia and Western Europe. Front Asia and Scandinavian, political and cultural relationships have occurred and this situation has caused the development of international trade and continental migration. As if is known, since the initial time of history, wide Caucasus Area which was invaded by many nations, before B. C. 1000 it was invaded by Skid, by this way the first Turkish connection has been got. Within the Huns and Alvars, which become first Turkish nations, the real step for becoming Turkish is met the time of Seljuk Turkish captured the area. For Seljuk Kings, Caucasus one of the oldest centers of human civilization has tended to open Turkish is not a normal and unreasonable invasion movement. Maybe it was conscious result of a well-plane and well-measured national and religious plan carrying secrecy and holly war mark. Therefore, the first big kings of empire directed nation of Muslim Oğuzs which had come from Middle Asia, to capture Caucasus sometimes, under the control of themselves. With stable and conscious steps the Sultans of Seljuk who started to open Caucasus to Muslims Oğuzs. The Sultans of Seljuk gave name `Melik` and `Emir` to the princes belongs to dynasty, including irsi master and to all famous leaders of Seljuk State with brave and prudent policy and charged them to Caucasus for holly war. In the end the Seljuk emperors, by undertaking the politic domination, refunded on Islamic empire, by combining the people who live there after having the power and the politic domination merely by leaving spiritual and symbolic feature of Abbasi State which had founded the most imposing empire of the world once open a time. At the some time in the boundary of the empire which represented Turkish domination there were Turkish families governing Asia and the Seljuk administrators were gathering the tried regulations of the nations in which regions it was governing.XIV Eventually, the Oğuz Turks who made the Caucasus regions a Turkish country after the half of the XI. Century was also preparing for the conquest of Anatolia, which will be overcastting Turkish land later. C YÜKSEKÖâRETİİ KIHWU 293