Search

İbnü Cinnî’nin el-Hasâis ve Suyûtî’nin el-Müzhir adlı eserleri Arap dilinin önde gelen iki önemli kaynağıdır. Her iki eser de Arap dilinin her hangi bir alanında çalışma yapan bir kişinin yararlanması gerektiği eserlerdendir. el-Hasâis’de daha çok Arap gramerine ait konulara ağırlık verilmiş, özellikle gramerdeki illet (sebep, gerekçe) konusu detaylı bir şekilde işlenmiştir. elMüzhir’de ise ağırlıklı olarak dil ve edebiyat konuları işlenmiştir. Bu yüzden ikisinin ortak ele aldığı konu sayısı oldukça sınırlıdır. İbnü Cinnî daha çok hocası Ebû Ali el-Fârisî’nin görüşlerini ön plana çıkarmış ve en çok rivayeti ondan yapmıştır. Genel itibariyle naklettiği rivayetlerin ve görüşlerin doğruluğunu tartışmış ve beğendiklerini öne çıkarmıştır. Onların yanı sıra kendi görüşlerine de yer vermiştir. Bazen bir konuyla ilgili sadece kendi görüşünü belirttiği de olmuştur. Yüz altmış civarında bölümden oluşan elHasâis’de Arap dilinin temel pek çok konusuna yer verilmiştir. el-Müzhir’de ise Suyûtî daha çok başkalarının görüşlerini nakletmiş, ancak görüşünü naklettiği müellifin adını ve eserini vermeyi ihmal etmemiştir. Başka eserlerden aktardığı rivayetler bazen birkaç sayfayı bulmakta, bazen de birkaç kısa cümleden oluşmaktadır. Elli bölümden oluşan ve çoğunluğu derleme olan eserde müellif daha çok kendinden önce yazılmış olan sözlüklerden yararlanmış, değişik anlamlara gelen kelimelerin anlamlarını da nakletmiştir. Ayrıca tarih, tabakât, şiir ve ahbâr kitaplarından da nakillerde bulunmuştur. Ancak Suyûtî başka eserlerden naklettiği bilgileri titiz bir ayıklamaya tabi tuttuktan sonra eserine almış ve kısaltmalar yapmıştır. Bu çalışmada iki eserin karşılaştırması yapılmış, birlikte ele aldıkları konular, her birinin ayrı ayrı ele aldığı konular belirlenerek adları ve içerikleri hakkında bilgiler verilmiştir. Konu başlıklarından birebir örtüşenler ve bazı kelime değişiklikleriyle ayrışanlar belirtilmiştir. Çalışmada ayrıca her iki müellifin hayatı ve hocaları hakkında da bilgi verilmiş, önemli eserlerinin – özellikle Arap diline ait olanların – isimlerine yer verilmiştir., The Works of Ibnu Cinnî el-Hasâis and the works of Suyûtî al-Muzhir are the leading sources of Arabic language. Both works are worth getting use of them for the researchers in any fields of Arabic language. al-Hasais mostly deals with grammer, especially the topic of illet (reson and requirement) stuied in detail. As for, al-Muzhir it mainly deals with the topics of the language and literature. Therefore, the common points studied are very limited in deed. Ibnu Cinni mostly mentioned his teacher’s Abu Ali elFârisî’s views, mainly and most of the relations from him. Genarally, he discussed the authenticity of the views and relations which he narrated and gave the ones he favored priority. Beside those, he replaced his own views as well. Sometimes, on some topics, he remarked only his own opinions. He dealt with lots of basic topics of Arabic language in al-Hasais, which consists of nearly 160 parts. As for in al-Muzhir, Suyuti narrated others’ thouhts, but he did not omit to remark the author’s name and his work he quoted from. The narrations which he quoted out of other works sometimes took several pages, and sometimes contained a few short sentences. Within the work which consists of fifty parts, the writer mainly got use of the dictionaries written former and repotted the meaning of the words that mean different meanings. In addition to this, he also related from books of history, categories (tabaqat), poetry and news (akhbar). However, Suyuti did not put the knowledge quoted from other works before he had carefully investigated them. He also shortened them. In this study the two works have been compared. The same and different subjects the authors studied were pointed out by notifying the names and contents of them in each book. Intimately same topics and the ones differing ones with some word changes were remarked for one another. Within this study, the bibliography of both writers and information about their teachers were also presented. The book titles of outstanding works, especially the topics related with the language of Arabic were mentioned.

Bu çalışmada Osmanlı döneminde Mostar'da yaşamış İbrahim Opijač el-Mostari (ö. 1137/1724-25)'nin hayatı ve eserleri ile nahiv alanında el-Mutarrizi (ö. 610/1213)'nin te'lif ettiği el-Misbah adlı muhtasar eseri üzerine yazdığı Şerhu'l-Misbah adlı eseri incelendi. Çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde İbrahim Opijač el-Mostari'nin yaşadığı Bosna Hersek'in Osmanlılar dönemindeki siyasi, sosyal ve ilmi durumu ile Osmanlılar döneminde Bosna Hersek'te Arap grameri üzerine yapılan çalışmalar ele alındı. Birinci bölümde Şerhu'l-Misbâh'ın temel metnini oluşturan el-Misbah adlı eserin musannifi el-Mutarrizi'nin hayatı, eserleri ve Harezmşahlar dönemindeki siyasi ve ilmi duruma genel bakış ile el-Misbâh'ın içeriği ve üzerine yapılan şerh ve haşiyeler hakkında bilgi verildi. İkinci bölümde ilk olarak İbrahim Opijač el-Mostari'nin adı, lakabı, nisbesi, ünvanları, doğumu, çocukları, vazifeleri, hocaları, ilmi ve edebi kişiliği ile eserleri hakkında detaylı bilgi verildi. Ardından Şerhu'l-Misbah'ın adı, müellife aidiyeti, ilim dünyasındaki yeri ve yazma nüshaların tavsifi ele alındı. Daha sonra İbrahim Opijač el-Mostari'nin şerhte takip ettiği metot incelendi. Son olarak Şerhu'l-Misbah'ın metin tesisinde takip edilen yoldan bahsedildi. Üçüncü bölümde Şerhu'l-Misbah'ın tahkik edilmiş metni verildi. Metnin sonuna ayet, hadis, şiir, mesel, dil ekolleri, Arap lehçeleri, şahıs, eser ve yer adları, tahkik işleminde faydalanılan kaynaklar ve konu başlıklarının fihristleri eklendi. Sonuç bölümünde İbrahim Opijač el-Mostari ve eseri Şerhu'l-Misbah'ın incelenmesi sonucu elde edilen bulgular paylaşıldı., In this study the life and the works of İbrahim Opijac al-Mostari (d. 1137/1724-25) who lived in Ottoman era in Mostar along with his work named Sharh al-Misbah which he wrote as a commentary on a abridged work called al-Misbah composed on syntax by al-Mutarrizi (d. 610/1213) were examined. The study consists of three part with the introductory part. In the introductory part political, social and scientific status of Bosnia and Hercegovina in Ottoman era which İbrahim Opijac al-Mostari lived in and the works done on Arabic grammer in Bosnia and Hercegovina in Ottoman era were handled. In the first part information about the life, the works of al-Mutarrizi the author of the work al-Misbah which is a base text of Sharh al-Misbah, general overview of the political and scientific status in Khwarazmshah period along with the context of al-Misbah and the comentaries and the glosses composed on al-Misbah was given. In the second part firstly, detailed information about Ibrahim Opijac al-Mostari's name, nickname, relational name, titles, birth, children, duties, teachers, scientific and literal personality and works were revealed. Then Sharh al-Misbah's title, belongingness to the author, place in the science world and manuscript copies were dealt with. Thereafter the method pursued by İbrahim Opijac al-Mostari in the commentary was examined. Finally the way followed in critical edition of the text of Sharh al-Misbah was mentioned. In the third part edited text of Sharh al-Misbah was revealed. Indexes of Quranic verses, bayts, hadiths, mathals, grammer schools, Arabic dialects, person, works, place names, sources used in critical edition and topics were added at the end. In conlcusion the findings acquired by studying İbrahim Opijac al-Mostari and his work Sharh al-Misbah were shared.

İbn Mâlik ve Elfiye adlı eserinin Arap gramerinde önemli bir yeri vardır. Aynı şekilde onun şerhi olan Evdahu'l-mesâlik ve müellifi İbn Hişâm da Arap grameri alanında oldukça tanınmışlardır. Biz bu çalışmamızda İbn Hişâm'ın şerhini (Evdahu'l-mesâlik) ele aldık ve metodunu inceledik. Bu şerhte önsözden sonuç kısmına kadar onun takip ettiği yöntem ve eserinde geçen beyitler dikkatlice ele alınarak incelenmiş, önceki şârihlerden farklı olarak ortaya koyduğu yenilikler belirlenmeye çalışılmıştır. Arapça ilimlerde, özellikle de nahivde önemli bir yere sahip olan İbn Hişâm'ı her yönüyle tanıtmak ve nahivdeki dehasını daha açık şekilde ortaya koymak öncelikli hedefimiz olmuştur. Çalışmamızın birinci bölümünde İbn Hişâm'ın hayatı, eserleri ve yaşadığı dönem hakkında bilgi verilmiş, ikinci bölümde ise müellifin Evdahu'l -mesalik adlı eserindeki metoduna ve Elfiye şerhinde kullandığı kaynaklara değinilmiştir. Konuları ele alış yöntemi belirlenmeye ve İbn Malik'in görüşleri karşısındaki tutumu tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışma, nahve dair delillerin ve müellifin onları kullanış şeklinin ele alınması ve şevahidinin değerlendirilmesiyle sona ermiştir, Ibn Malik's Elfiye is considered as a very important work in the Arab Language and its history. Furthermore, a precious book which annotated Elfiye written by İbn Hisham entitled "Evdahul Mesalik" contributes to venture Elfiye as a fundamental in the Arabic grammar. This research investigates "The Method of Ibn Hisham in The Book of Evdahul Mesalik". Ibn Hisham's methods in the commentaries (şerh) from the foreword until the conclusion are comprehensively considered as an important work particularly nahve scholars through the sensitivity of explaining each couplet and ignite the way of innovation unlike the previous principal commentators who examined Ibn Malik's. Ibn Hisham whom introduces all aspects and is intended to demonstrate the genius of this trend more clearly. In this research, the information about Ibn Hisham's lifetimes and his works is covered in the first section. Whereas, the methods in his book entitled "Evdahul Mesalik" which covers the references of the author used in Elfiye Şerh, the approaching method of Ibn Hisham including his review and comments, the opinions of Ibn Malik about his point of view, the explanation of the evidences of Ibn Hisham theories about nahve and how they are used and also the verification of Ibn Hisham theories and thoughts in the Quran, Hadiths, poems and proverbs, is described in advance in second section.

İnsanoğlu yaratıldığı ilk günden itibaren iletişim aracı olarak dili kullanmıştır. Bir dilin en küçük yapı taşı harflerdir. Arapça' da harf, tek başına bir anlam ifade etmemekte, diğer kelimelerle birlikte olduğunda onlara tamamlayıcı anlamlar katmaktadır. Harfler hece (alfabe-mebânî) ve mâna (meânî) harfleri olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Hece harflerindeki ziyâdelik, çeşitli nedenlerle kelimenin aslî harflerine bir veya birden çok harf ilave edilmesi ya da kelimenin aslî harflerden birinin tekrarlanması şeklindedir. Başka bir ifadeyle zâid harf, sözcüğün kök harfleri dışında ona eklenmiş olan harflerdir. Arapça'daki zâid harflerin kısmen Türkçe' deki yapım ve çekim ekleri yerine geçtiğini söylemek mümkündür. Nitekim Türkçedeki yapım ve çekim ekleri kelimenin köküne sonradan eklenen harfler olup onlara değişik anlamlar katmaktadır. Arapça'da kelimelere eklenen zâid hece harfleri سَأَلْتُمُونِيهَا kelimesini oluşturan harflerdir. Mâna harflerindeki ziyâdelik, bir kısım meânî harflerinin irab açısından her hangi bir fonksiyonu olmadığı halde, edebi ve belaği yönden cümlenin anlamını pekiştirmek, zayıf âmili güçlendirmek, lafzı güzelleştirmek ve cümlede ahengi sağlamak gibi çeşitli amaçlarla kullanılmasıdır. Bunlar إنْ, أَنْ, ما, لا, مِنْ, بِ, لِ, ك, في, و, أَلْ, ثُمَّ, إلى, ف harfleridir. Bu harfler için ziyâde (fazlalık), lağv (boş, hükümsüz), sıla (bağlaç), haşv (ek, ilave), muḳham (araya girmiş) ve en çok ise tekîd (vurgu), sözcükleri kullanılmaktadır., From the first day when mankind created, has used language as a communication tool. Letters are the smallest element of a language. In Arabic letters, it does not mean anything alone. But it makes sense when combined with other words. Letters, syllables (alphabet-Mabâne) and letters means is divided into two parts. Additional letters, in addition to letters which are added to the root letters to her word. It is possible to say that the additional letters in Arabic, partially replace attachments making shots in Turkish. Indeed, affixes letters in Turkish are subsequently added to the root word and to give them different meanings. In Arabic, additional syllables Word are make up from سَأَلْتُمُونِيهَا letters. Maâni letters of the sentence has no function in terms component. However, these letters are used in harmony to provide a variety of purposes and to reinforce the meaning of the sentence, strengthen the weak elements, beatufy the word and phareses. These letters are إنْ, أَنْ, ما, لا, مِنْ, بِ, لِ, ك, في, و, أَلْ, ثُمَّ, ف. These letters are named additional, invalid, connector, extra and emphasis.

Bu çalışmada âmil ve ma'mûl ilişkisi, gramerdeki yeri ve önemi konuları ele alınmıştır. Her dilin kendine has sözdizimi ve sözdizimi özellikleri bulunmaktadır. Arapça bir cümlede önce yer alan unsur âmil, etkilenen unsur ma'mûl, bu işlem ise amel diye adlandırılmaktadır. Arap gramerinin neredeyse tamamını içine alan âmil ve ma'mûl, kelimelerin birbirlerinden etkilenerek değişikliğe uğraması ve bu değişikliğe neden olan etkenleri işleyen bir konudur. Çalışmamızı üç bölümde ele aldık. Birinci bölümde, âmil ve önemini, âmil çeşitlerini ve âmil konumunda olan kelimeleri ele aldık. İkinci bölümde, ma'mûl ve önemi ile ma'mûl çeşitlerine yer verdik. Son bölümde ise âmil- ma'mûl konusunda dilbilimcilerin görüşlerini işledik. Sonuç bölümünde ise konuyla ilgili genel kanaatimizi belirttik., In this study âmil and ma'mûl relationship, role and importance of grammar, which were discussed. Each language has its own syntax and syntax features. The elements of a sentence in Arabic before the âmil, the affected component ma'mûl, if this process is called amel. Arabic grammar, which covers almost the entire âmil and ma'mûl, suffered, and this change of words from each other risk factors that cause changes in the influence of a functioning issue. We have discussed our work in three sections. The first section, âmil and the importance of âmil and âmil which is the kinds of words we have discussed. In the second part, we have included ma'mûl and the importance of the types of ma'mûl. In the last section We have processed the views of linguists about the âmil -ma'mûl. In the results section, the general opinion, on the issue already mentioned.