Search

Objectives: This study investigates whether an imbalance between physical capacity and exposure to work-related physical factors is associated with low-back, neck, or shoulder pain. Methods: Data of the longitudinal study on musculoskeletal disorders, absenteeism, stress, and health (SMASH), with a follow-up of 3 years (N=1789), were used. At baseline, physical capacity (isokinetic lifting strength, static muscle endurance, and mobility of the spine) and exposure to work-related physical factors were assessed. During the follow-up, low-back, neck, and shoulder pain were self-reported annually. "Imbalance" was defined as lower than median capacity combined with higher than median exposure, "high balance" was high capacity and high exposure, and "low balance" was low capacity and low exposure. Results: For both the low-back and neck, imbalance between static endurance and working with flexed postures was a risk factor for pain [relative risk (RR) 1.35, 95% confidence interval (95% CI) 1.08-1.68, and RR 1.36, 95% CI 0.96-1.91, respectively]. Low balance was also associated with low-back pain (RR 1.29, 95% CI 1.04-1.68). Furthermore, low balance between isokinetic lifting strength and lifting exposure was a risk factor for low-back and neck pain [RR between 1.22 (95% CI 0.99-1.49) and 1.35 (95% CI 1.03-1.79)]. No associations were found with shoulder pain. Conclusions: Some relationship between low-back and neck pain and combined measures of physical capacity with exposure to work-related physical factors seems to exist, but an imbalance between physical capacity and exposure was not found to yield higher risks than high balance or low balance. This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

Objectives: This study investigates whether an imbalance between physical capacity and exposure to work-related physical factors is associated with low-back, neck, or shoulder pain. Methods: Data of the longitudinal study on musculoskeletal disorders, absenteeism, stress, and health (SMASH), with a follow-up of 3 years (N=1789), were used. At baseline, physical capacity (isokinetic lifting strength, static muscle endurance, and mobility of the spine) and exposure to work-related physical factors were assessed. During the follow-up, low-back, neck, and shoulder pain were self-reported annually. "Imbalance" was defined as lower than median capacity combined with higher than median exposure, "high balance" was high capacity and high exposure, and "low balance" was low capacity and low exposure. Results: For both the low-back and neck, imbalance between static endurance and working with flexed postures was a risk factor for pain [relative risk (RR) 1.35, 95% confidence interval (95% CI) 1.08-1.68, and RR 1.36, 95% CI 0.96-1.91, respectively]. Low balance was also associated with low-back pain (RR 1.29, 95% CI 1.04-1.68). Furthermore, low balance between isokinetic lifting strength and lifting exposure was a risk factor for low-back and neck pain [RR between 1.22 (95% CI 0.99-1.49) and 1.35 (95% CI 1.03-1.79)]. No associations were found with shoulder pain. Conclusions: Some relationship between low-back and neck pain and combined measures of physical capacity with exposure to work-related physical factors seems to exist, but an imbalance between physical capacity and exposure was not found to yield higher risks than high balance or low balance. This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

In de vleessector zijn ruim 27.000 mensen werkzaam. De sector bestaat relatief gezien voor een groot gedeelte uit kleine bedrijven met veel lage- en ongeschoolde functies. Voor de voedingsindustrie in het algemeen heeft de zorg voor kwaliteit van het product een zeer hoge prioriteit. Daardoor heeft de aandacht voor arbozorg vaak een veel lagere prioriteit. Verzuim door ongevallen op het werk maakt ongeveer 10% uit van het totaal aantal verzuimgevallen in de vleesverwerkende industrie. Veel van de ongevallen worden veroorzaakt door snijden, vallen en stoten. Andere risico's zijn infecties door contact met besmette dieren of dierlijke producten, koudebelasting en lawaaioverlast. Er is een geïntegreerd pakket aan maatregelen afgesproken, gericht op preventie en terugdringing van ziekteverzuim. Werkgevers en werknemers hebben kaders afgesproken voor het contracteren van reïntegratiebedrijven in het kader van de Wet Poortwachter (Opdrachtgeverschap). Er overeenstemming bereikt over een convenant regulering flexibele arbeid vleessector.

Dit werkboek is bedoeld voor personen binnen gemeentelijke organisaties die een initiërende, beleidsvormende of controlerende taak hebben op het gebied van arbeidsomstandigheden. Het boek beoogt handvatten te geven om de problemen ontstaan door fysieke belasting te herkennen, te weten welke grenzen daarvoor gelden en te helpen bij het kiezen van maatregelen om problemen op dit terrein op te lossen. Na een inleiding wordt in hoofdstuk 2 beschreven hoe de arborisico's op het gebied van fysieke belasting bij gemeenten kunt herkennen. Hoofdstuk 3 gaat over het beoordelen van situaties van lichamelijke belasting aan de hand van wet- en regelgeving en praktijknormen. Hoofdstuk 4 bevat informatie over mogelijke maatregelen. Hoofdstuk 5 beschrijft hoe een stapsgewijze aanpak de meeste kans op een blijvend resultaat biedt bij het implementeren van beleid op dit gebied. Hoofdstuk 6 gaat in op de wijze waarop de OR een positieve bijdrage kan leveren. Omdat leeftijdsbewust personeelsbeleid kan helpen bij het tegengaan van duurbelasting, wordt dit thematisch wat afwijkende onderwerp apart behandeld in hoofdstuk 7. Het werkboek eindigt met literatuur- en internetverwijzingen.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de sector onderwijs. Het grootste probleem in deze sector is de kwaliteit van de arbeid. Het Onderwijs transformeert zich van een overheidsgestuurde en op aanbod gerichte leverancier van diensten naar een vraaggestuurde marktorganisatie. Er is sprake van een gemiddelde tot hoge werkdruk, gecombineerd met weinig regelmogelijkheden. Bovendien neemt het aantal vacatures in het Onderwijs toe. Daarnaast is er een toenemende economische, bestuurlijke, culturele en maatschappelijke problematiek: verandering in de aansturing, inhoudelijke onderwijsvernieuwingen en maatschappelijke ontwikkelingen. Ook is er sprake van emotionele belasting. Daarnaast spelen burnout en problemen met leiding en collega's een rol in het onderwijs. Het ziekteverzuim bij het onderwijzend personeel is dan ook hoog. Vermoeidheid is de meest genoemde gezondheidsklacht. Ook is gebleken, dat er op gebouw en inrichting van een groot aantal basisscholen het een en ander valt op te merken. Bovendien is de Bedrijfshulpverlening nog onvoldoende van de grond gekomen.

In de aardappelen, groenten en fruit (AGF)-branche werkten in 2000 volgens het CBS bijna 10.000 personen. In deze rapportage staat de arbokennisinfrastructuur rond de AGF-branche centraal. Er wordt een beeld geschetst van arborisico's, gezondheidseffecten en maatregelen.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de sector onderwijs. Het grootste probleem in deze sector is de kwaliteit van de arbeid. Het Onderwijs transformeert zich van een overheidsgestuurde en op aanbod gerichte leverancier van diensten naar een vraaggestuurde marktorganisatie. Er is sprake van een gemiddelde tot hoge werkdruk, gecombineerd met weinig regelmogelijkheden. Bovendien neemt het aantal vacatures in het Onderwijs toe. Daarnaast is er een toenemende economische, bestuurlijke, culturele en maatschappelijke problematiek: verandering in de aansturing, inhoudelijke onderwijsvernieuwingen en maatschappelijke ontwikkelingen. Ook is er sprake van emotionele belasting. Daarnaast spelen burnout en problemen met leiding en collega's een rol in het onderwijs. Het ziekteverzuim bij het onderwijzend personeel is dan ook hoog. Vermoeidheid is de meest genoemde gezondheidsklacht. Ook is gebleken, dat er op gebouw en inrichting van een groot aantal basisscholen het een en ander valt op te merken. Bovendien is de Bedrijfshulpverlening nog onvoldoende van de grond gekomen.

De overheid en de sociale partners in de schoonmaak- en glazenwassersbranche hebben in april 2003 een arboconvenant ondertekend. Dit is erop gericht om fysieke belasting, werkdruk en blootstelling aan oplosmiddelen te verminderen en mede daardoor ziekteverzuim en WAO-instroom terug te dringen. Eén van de oorzaken van hoge fysieke belasting blijkt het gebruik van niet optimale arbeidsmiddelen, waaronder stofzuigers en handbediende schrob- en zuigmachines. In het arboconvenant zijn afspraken gemaakt om hierin verbetering te brengen. Hiertoe heeft TNO Arbeid de opdracht gekregen om ergonomische criteria op te stellen voor deze machines. Die worden in dit rapport besproken. Tevens wordt in beeld gebracht in welke mate het huidige marktaanbod aan de criteria voldoet. TNO Arbeid biedt daarnaast een kosten en baten model waarin eventuele hogere aanschafkosten van ergonomische machines kunnen worden vertaald in financiële opbrengsten.

In de aardappelen, groenten en fruit (AGF)-branche werkten in 2000 volgens het CBS bijna 10.000 personen. In deze rapportage staat de arbokennisinfrastructuur rond de AGF-branche centraal. Er wordt een beeld geschetst van arborisico's, gezondheidseffecten en maatregelen.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de evenementensector. Door de grote variatie van vele kleine ondernemingen is het lastig om in de evenementensector (podiumkunsten, evenementen, pretparken, kermissen, bibliotheken) tot een structurele arbozorg te komen. In 2002 zijn in de branche Cultuur en recreatie vier arboconvenanten afgesloten: podiumkunsten, orkesten, bibliotheken en uitgeverijen. De problemen binnen de sector zijn divers: brandveiligheid, fysieke belasting, gevaarlijke stoffen, lawaaibelasting en ook overwerk komen in de evenementensector veel voor. Uitvoeringen betekenen niet alleen voor de uitvoerende artiesten maar ook voor technici en toneelassistenten een grote werkdruk en stress. Door reorganisaties in de (dagblad)journalistiek is de werkdruk hier toegenomen.

De overheid en de sociale partners in de schoonmaak- en glazenwassersbranche hebben in april 2003 een arboconvenant ondertekend. Dit is erop gericht om fysieke belasting, werkdruk en blootstelling aan oplosmiddelen te verminderen en mede daardoor ziekteverzuim en WAO-instroom terug te dringen. Eén van de oorzaken van hoge fysieke belasting blijkt het gebruik van niet optimale arbeidsmiddelen, waaronder stofzuigers en handbediende schrob- en zuigmachines. In het arboconvenant zijn afspraken gemaakt om hierin verbetering te brengen. Hiertoe heeft TNO Arbeid de opdracht gekregen om ergonomische criteria op te stellen voor deze machines. Die worden in dit rapport besproken. Tevens wordt in beeld gebracht in welke mate het huidige marktaanbod aan de criteria voldoet. TNO Arbeid biedt daarnaast een kosten en baten model waarin eventuele hogere aanschafkosten van ergonomische machines kunnen worden vertaald in financiële opbrengsten.

In opdracht van het Ministerie van SZW heeft TNO een arborisicoprofiel opgesteld in de branche informatie- en communicatietechnologie (ICT). De ICT-branche kan onderverdeeld worden in 3 deelbranches: telecommunicatie, kantoortechnologie en informatietechnologie. Het is een typische midden- en kleinbedrijfbranche. De ICT-branche is in hoge mate een "mannenwereld", werknemers zijn relatief vaak gedetacheerd en oudere werknemers zijn duidelijk ondervertegenwoordigd. Bedrijven in deze branche kennen, ten opzichte van andere sectoren, relatief vaak een vorm van prestatiebeloning. RSI geldt als het grootste beroepsrisico. Bekende risicofactoren zijn: langdurig beeldschermwerk, onvoldoende herstelmogelijkheden, ongunstige houdingen. Behalve deze fysieke factoren speelt ook psychosociale werkbelasting een rol. Hieronder vallen hoge taakeisen, werken onder tijdsdruk, hoge werkdruk, hoog ervaren werkbelasting/stress, gebrek aan regelmogelijkheden en gebrek aan steun van leidinggevenden of collega's. In februari 2001 hebben de staatssecretaris van Sociale Zaken en de sociale partners een intentieverklaring "Aanpak RSI in de ICT-sector : preventie en vroegtijdige reïntegratie" getekend.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de evenementensector. Door de grote variatie van vele kleine ondernemingen is het lastig om in de evenementensector (podiumkunsten, evenementen, pretparken, kermissen, bibliotheken) tot een structurele arbozorg te komen. In 2002 zijn in de branche Cultuur en recreatie vier arboconvenanten afgesloten: podiumkunsten, orkesten, bibliotheken en uitgeverijen. De problemen binnen de sector zijn divers: brandveiligheid, fysieke belasting, gevaarlijke stoffen, lawaaibelasting en ook overwerk komen in de evenementensector veel voor. Uitvoeringen betekenen niet alleen voor de uitvoerende artiesten maar ook voor technici en toneelassistenten een grote werkdruk en stress. Door reorganisaties in de (dagblad)journalistiek is de werkdruk hier toegenomen.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de sectoren zorg en welzijn. De werkgelegenheidsgroei in deze sectoren ligt al jaren boven het gemiddelde. Het aandeel van vrouwen werkzaam binnen deze sectoren is zeer hoog. Het ziekteverzuim binnen de zorg en welzijn is relatief hoog en neemt ook nog eens toe. De vergrijzing van de beroepsbevolking geldt ook voor de onderhavige sectoren. Uit onderzoek van het ministerie van VWS blijkt, dat meer dan de helft van de werkenden in de zorgsector aangeeft lichamelijk zwaar werk te hebben. In de welzijnssector is het een kwart van het personeel. Het percentage ziekmeldingen en WAO-gevallen blijkt bij vrouwen in de gezondheidszorg aanzienlijk hoger dan het Nederlandse gemiddelde, en hoger dan bij mannen in de sector. De krapte op de arbeidsmarkt en het hoge ziekteverzuim veroorzaken hoge werkdruk voor het resterend personeel. Ongeveer een kwart van het verzuim is het gevolg van lichamelijke belasting. Vooral oudere werknemers in de gezondheidszorg hebben veel problemen met deze vorm van belasting.

In de vleessector zijn ruim 27.000 mensen werkzaam. De sector bestaat relatief gezien voor een groot gedeelte uit kleine bedrijven met veel lage- en ongeschoolde functies. Voor de voedingsindustrie in het algemeen heeft de zorg voor kwaliteit van het product een zeer hoge prioriteit. Daardoor heeft de aandacht voor arbozorg vaak een veel lagere prioriteit. Verzuim door ongevallen op het werk maakt ongeveer 10% uit van het totaal aantal verzuimgevallen in de vleesverwerkende industrie. Veel van de ongevallen worden veroorzaakt door snijden, vallen en stoten. Andere risico's zijn infecties door contact met besmette dieren of dierlijke producten, koudebelasting en lawaaioverlast. Er is een geïntegreerd pakket aan maatregelen afgesproken, gericht op preventie en terugdringing van ziekteverzuim. Werkgevers en werknemers hebben kaders afgesproken voor het contracteren van reïntegratiebedrijven in het kader van de Wet Poortwachter (Opdrachtgeverschap). Er overeenstemming bereikt over een convenant regulering flexibele arbeid vleessector.

In opdracht van het Ministerie van SZW heeft TNO een arborisicoprofiel opgesteld in de branche informatie- en communicatietechnologie (ICT). De ICT-branche kan onderverdeeld worden in 3 deelbranches: telecommunicatie, kantoortechnologie en informatietechnologie. Het is een typische midden- en kleinbedrijfbranche. De ICT-branche is in hoge mate een "mannenwereld", werknemers zijn relatief vaak gedetacheerd en oudere werknemers zijn duidelijk ondervertegenwoordigd. Bedrijven in deze branche kennen, ten opzichte van andere sectoren, relatief vaak een vorm van prestatiebeloning. RSI geldt als het grootste beroepsrisico. Bekende risicofactoren zijn: langdurig beeldschermwerk, onvoldoende herstelmogelijkheden, ongunstige houdingen. Behalve deze fysieke factoren speelt ook psychosociale werkbelasting een rol. Hieronder vallen hoge taakeisen, werken onder tijdsdruk, hoge werkdruk, hoog ervaren werkbelasting/stress, gebrek aan regelmogelijkheden en gebrek aan steun van leidinggevenden of collega's. In februari 2001 hebben de staatssecretaris van Sociale Zaken en de sociale partners een intentieverklaring "Aanpak RSI in de ICT-sector : preventie en vroegtijdige reïntegratie" getekend.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de sectoren zorg en welzijn. De werkgelegenheidsgroei in deze sectoren ligt al jaren boven het gemiddelde. Het aandeel van vrouwen werkzaam binnen deze sectoren is zeer hoog. Het ziekteverzuim binnen de zorg en welzijn is relatief hoog en neemt ook nog eens toe. De vergrijzing van de beroepsbevolking geldt ook voor de onderhavige sectoren. Uit onderzoek van het ministerie van VWS blijkt, dat meer dan de helft van de werkenden in de zorgsector aangeeft lichamelijk zwaar werk te hebben. In de welzijnssector is het een kwart van het personeel. Het percentage ziekmeldingen en WAO-gevallen blijkt bij vrouwen in de gezondheidszorg aanzienlijk hoger dan het Nederlandse gemiddelde, en hoger dan bij mannen in de sector. De krapte op de arbeidsmarkt en het hoge ziekteverzuim veroorzaken hoge werkdruk voor het resterend personeel. Ongeveer een kwart van het verzuim is het gevolg van lichamelijke belasting. Vooral oudere werknemers in de gezondheidszorg hebben veel problemen met deze vorm van belasting.

Dit werkboek is bedoeld voor personen binnen gemeentelijke organisaties die een initiërende, beleidsvormende of controlerende taak hebben op het gebied van arbeidsomstandigheden. Het boek beoogt handvatten te geven om de problemen ontstaan door fysieke belasting te herkennen, te weten welke grenzen daarvoor gelden en te helpen bij het kiezen van maatregelen om problemen op dit terrein op te lossen. Na een inleiding wordt in hoofdstuk 2 beschreven hoe de arborisico's op het gebied van fysieke belasting bij gemeenten kunt herkennen. Hoofdstuk 3 gaat over het beoordelen van situaties van lichamelijke belasting aan de hand van wet- en regelgeving en praktijknormen. Hoofdstuk 4 bevat informatie over mogelijke maatregelen. Hoofdstuk 5 beschrijft hoe een stapsgewijze aanpak de meeste kans op een blijvend resultaat biedt bij het implementeren van beleid op dit gebied. Hoofdstuk 6 gaat in op de wijze waarop de OR een positieve bijdrage kan leveren. Omdat leeftijdsbewust personeelsbeleid kan helpen bij het tegengaan van duurbelasting, wordt dit thematisch wat afwijkende onderwerp apart behandeld in hoofdstuk 7. Het werkboek eindigt met literatuur- en internetverwijzingen.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een arborisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de branche callcenters, één van de snelst groeiende branches van het afgelopen decennium. Gemiddeld gesproken zijn de arbeidsomstandigheden in de inhouse callcenters (binnen bedrijven) beter dan de outhouse callcenters (deze bieden telefoondiensten aan voor derden). Momenteel groeit de aandacht voor goede arbeidsomstandigheden binnen de sector. De ruimten in callcenters moeten veilig en ordelijk zijn en vluchtwegen en nooduitgangen vrij van obstakels. Ook moet de daglichttoetreding voldoende zijn en het werkoppervlakte voldoen aan de NEN norm 1824. RSI komt veel voor bij telefonisten van callcenters en informatiediensten. Verlichting, klimaat en ventilatie van de belzaal verdienen aandacht. In callcenters wordt veel met headsets gewerkt. Gebruik hiervan door meerdere personen kan besmettingsgevaar opleveren. Gebruik van headsets kan ook leiden tot "acoustic shock" door plotselinge, harde geluiden. Werkdruk is een belangrijk risico is in callcenters. Bij werk in callcenters kunnen medewerkers ook geconfronteerd worden met agressieve klanten.

In de sector Bouwnijverheid is sprake van een ziekteverzuimcijfer, dat inmiddels onder het landelijk gemiddelde ligt, een groot aantal WAO-gevallen en relatief veel arbeidsongevallen. Risicogroepen zijn met name de werknemers die op hoogte werken, zoals aan gevels, op daken en op grote overspanningconstructies en de werknemers die zware, lichamelijke arbeid verrichten. De grootste risico's ten aanzien van gevaarlijke stoffen in de Bouw doen zich voor waar kwartshoudend stof zich in de lucht bevindt, waar gewerkt wordt met oplosmiddelen en waar gewerkt wordt in asfaltrook en gas en rook bij lassen en snijden. Last van lawaai en trillingen in de Bouw hebben vooral die werknemers, die werken met cirkelzagen, slijptollen, pneumatische hamers, kettingzagen en heimachines. In een aantal functies zijn er veel klachten over klimatologische omstandigheden. Het dragen en gebruiken van persoonlijke beschermingsmiddelen in de bouw is belangrijk, vooral waar valgevaar bestaat of het gevaar van vallende voorwerpen. Werkdruk komt veel voor in de sector wegenbouw, onder installateurs en bij uitvoerders in bouwprojecten.

De zorg voor arbeidsomstandigheden wordt ook in de agrarische sector serieus genomen. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de Staatssecretaris van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij en vertegenwoordigers van het georganiseerde landbouwbedrijfsleven hebben daarom een samenwerkingsovereenkomst voor de verbetering van de arbeidsomstandigheden in de agrarische sector ondertekend. Dit zogenoemde Arboconvenant agrarische sectoren beoogt in het bijzonder het risico op bedrijfsongevallen en beroepsziekten in de agrarische bedrijfstak terug te dringen en de veiligheid, de gezondheid en het welzijn op de werkplek te bevorderen. In mei 2000 is een intentieverklaring ondertekend door de overheid en de sociale partners waarin het arboconvenant 1994 als vertrekpunt zal dienen bij de opzet van een arboconvenant nieuwe stijl, waardoor een zwaarder accent op implementatie van ontwikkelde kennis en instrumenten komt te liggen.

In de bedrijfstak autoschadeherstelbranche zijn met name kleine(re) bedrijven actief: 3500 bedrijven met 12.000 werknemers. Er wordt in de branche nog veel gewerkt met oplosmiddelen in lakken en verven. Met name autospuiters in de autoschadeherstelbranche lopen risico een beroepsziekte, zoals CTE en OPS, op te lopen. Een ander probleem, in de garages, is het moeten werken in een omgeving met een ongunstig binnenklimaat door tocht, koude en uitlaasgassen. Mecaniciens in garages hebben vaak ook te maken met statische spierbelasting en moeilijke werkhoudingen. Bij de voorbewerking in autoschadeherstelbedrijven komt veel stof vrij bij het schuren en polijsten van carrosserieën. Uit een onderzoek in een groot aantal autoreparatiegarages blijkt dat psychosociale factoren voorspellers kunnen zijn voor fysieke problemen aan spieren, rug en ledematen. Van de psychosociale factoren waren een geringe autonomie, weinig beslissingsbevoegdheid en geringe ondersteuning de beste voorspellers voor latere klachten aan nek en lage rug, na correctie voor leeftijd en geslacht.

In de Horeca werken ca. 200.000 werknemers in veelal kleine bedrijven. In de branche van de Horecabedrijven zijn de risicogroepen vooral de afwassers, oberkelners, koks en kelner-serveersters, maar ook vakantiewerkers. Er komt een hoog ziekteverzuim voor en veel personeelsverloop. De Arbozorg staat nog niet op een hoog niveau, waardoor de werknemers niet goed ergens terecht kunnen voor hulp bij lichamelijke klachten of psychische problemen. Uit de Periodieke Onderzoek Leefsituatie (POLS) van het CBS blijkt, dat werkdruk en lichamelijke belasting verreweg de grootste arboproblemen vormen. In de horeca bestaat hoge werkdruk al even lang als de sector zelf. Structurele aandacht kreeg dit arboprobleem echter pas toen de werkgevers de financiële gevolgen gingen merken van het ziekteverzuim en de WAO-instroom. Sociale partners en overheid hebben de handen ineengeslagen om via een arboconvenant de hoge werkdruk in de horeca aan te pakken. Doelstelling van het arboconvenant voor de horeca dat eind mei 2000 werd ondertekend en loopt tot juni 2003, is te komen tot een reductie van werkdruk met 10% per jaar.

In opdracht van het Ministerie van SZW heeft TNO Arbeid een arborisicoprofiel opgesteld in de branche goederenvervoer. Het grootste deel van de werknemers in deze branche valt onder de CAO die wordt afgesloten met de werkgeversorganisatie Transport en Logistiek Nederland. Het zijn met name de vrachtwagenchauffeurs die als risicogroep kunnen worden beschouwd. Maar ook planners en loodspersoneel lopen risico's. Tot de gezondheidseffecten behoren ziekteverzuim en stress. Het werken in een goederenvervoerbedrijf betekent veel zitten, laden en lossen, wachttijden, toenemende drukte op de weg en scherpe levertijden. Dergelijke omstandigheden kunnen leiden tot uitval van medewerkers in het bedrijf. Het vervoer van gevaarlijke stoffen vereist een goede voorbereiding. In de logistiek wordt veel met heftrucks gewerkt. Heftrucks zijn levensgevaarlijk als er niet goed mee om wordt gegaan of als het onderhoud achterblijft. De sector kent al meer dan 10 jaar een orgaan dat is opgezet door de sociale partners samen: BGZ Wegvervoer. Deze bedrijfstakorganisatie regelt voor de gehele sector de dienstverlening op het terrein van arbozorg, verzuimbegeleiding, preventie en reïntegratie.

In opdracht van het Ministerie van SZW heeft TNO Arbeid een arborisicoprofiel opgesteld voor de branche verzekeringswezen en pensioenfondsen. Binnen het verzekeringswezen en de pensioenfondsen steken weinig arbeidsrisico's ongunstig af tegen de risico's van het gehele bedrijfsleven. Hoge werkdruk en een gebrek aan vaardigheidsmogelijkheden komen even vaak voor als gemiddeld. Op lichamelijke belasting, taakautonomie en fysische belasting scoren de werknemers uit deze branche relatief gunstig. Wat de gezondheidskenmerken betreft is het aantal ziekmeldingen hoger dan gemiddeld. De grootste arbeidsrisico's binnen het (bank- en) verzekeringswezen zijn psychische arbeidsbelasting als gevolg van werkdruk en fysieke belasting (met name RSI). De intentieverklaring voor een arboconvenant Banken uit april 2000 kan eventueel spin-off effecten hebben op de verzekeringen en pensioenfondsen. Speerpunten daarin zijn RSI en werkdruk, alsmede de bevordering van vroegtijdige reïntegratie hierbij. Eén van de voorgenomen activiteiten in het plan van aanpak is het ontwikkelen van branchespecifieke modules op het gebied van RSI en werkdruk.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de branche podiumkunsten. Naast de uitvoerende artiesten, die onderling al grote verschillen vertonen in arbeidsomstandigheden, zijn er technici, organisatoren en administratief personeel. Er is sprake van veel onbekendheid met arbonormen en nog onvoldoende arbobewustzijn. Er heerst een "aanpakcultuur' en een sfeer van "niet zeuren". Ten aanzien van arbomaatregelen wordt aangegeven, dat naast het gebrek aan financiële middelen, de artistieke eisen als één van de belangrijkste belemmeringen bij het doorvoeren van maatregelen die arborisico's verkleinen, worden gezien. Fysieke belasting en werkdruk zijn de grootste arborisico's in deze branche. Het eerste risico, de fysieke belasting, treft vooral dansers, bepaalde groepen musici en toneelassistenten, technici en belichters. Het tweede, werkdruk en werktijden, betreft vooral de deadlines waarmee artiesten en technici te maken hebben vlak voor een voorstelling of een reeks voorstellingen. Bovendien wordt er vaak in de avond en nacht gewerkt en in lange werkdagen.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de branche podiumkunsten. Naast de uitvoerende artiesten, die onderling al grote verschillen vertonen in arbeidsomstandigheden, zijn er technici, organisatoren en administratief personeel. Er is sprake van veel onbekendheid met arbonormen en nog onvoldoende arbobewustzijn. Er heerst een "aanpakcultuur' en een sfeer van "niet zeuren". Ten aanzien van arbomaatregelen wordt aangegeven, dat naast het gebrek aan financiële middelen, de artistieke eisen als één van de belangrijkste belemmeringen bij het doorvoeren van maatregelen die arborisico's verkleinen, worden gezien. Fysieke belasting en werkdruk zijn de grootste arborisico's in deze branche. Het eerste risico, de fysieke belasting, treft vooral dansers, bepaalde groepen musici en toneelassistenten, technici en belichters. Het tweede, werkdruk en werktijden, betreft vooral de deadlines waarmee artiesten en technici te maken hebben vlak voor een voorstelling of een reeks voorstellingen. Bovendien wordt er vaak in de avond en nacht gewerkt en in lange werkdagen.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een arborisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de branche openbaar bestuur. In de sector Openbaar Bestuur zijn ruim een half miljoen ambtenaren werkzaam in zeer uiteenlopende diensten en bedrijven. Een groot deel van de werkzaamheden vinden plaats in een kantooromgeving, maar er zijn ook veel werkenden in buitendiensten, magazijnen en werkplaatsen. Gevolg hiervan is dat de arborisico's met name betrekking hebben op werktijden, overwerk en werkdruk en in een wat mindere mate op fysieke belasting. Het arbobeleid is in deze sector over het algemeen goed ontwikkeld, deels vanwege de voorbeeldfunctie van overheidsbedrijven. Werkdruk is de grootste arbeidsgerelateerde factor bij het ontstaan van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Met name bij de Sociale Diensten en in het Gevangeniswezen is de werkdruk erg groot vanwege tekort aan personeel of met de reorganisatie van de dienst. Daarnaast is agressie en geweld een groot probleem bij ambtenaren die in (semi)openbare ruimten werken en waar veel publiekscontacten plaatsvinden.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de bibliotheken. In deze sector werken relatief veel deeltijders en ouderen en het ziekteverzuim is er relatief laag. Het belangrijkste aandachtspunt bij bibliotheken is de fysieke belasting van de medewerkers. Veel van die belasting heeft te maken met de organisatie van het werk, waarbij medewerkers bijvoorbeeld veel eenzijdig belastende taken verrichten zonder afwisseling. De plaats en hoogte van (uitleen)balie, beeldscherm en kassa/geldlade, en de keuze en instelling van de stoel zijn bepalend voor de mate van fysieke belasting. Werkzaamheden als materialen sorteren, het duwen of trekken van een (boeken)kar, het handmatig verplaatsen van kratten met boeken en het wegzetten of opruimen van materialen betekenen soms een zware belasting van rug en ledematen. Vooral bij grote vestigingen van openbare bibliotheken zien we een geleidelijke verschuiving van de openingstijden naar de avonduren. Verder gaan steeds meer openbare bibliotheken in de grotere steden ook op zondag open.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een arborisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de branche openbaar bestuur. In de sector Openbaar Bestuur zijn ruim een half miljoen ambtenaren werkzaam in zeer uiteenlopende diensten en bedrijven. Een groot deel van de werkzaamheden vinden plaats in een kantooromgeving, maar er zijn ook veel werkenden in buitendiensten, magazijnen en werkplaatsen. Gevolg hiervan is dat de arborisico's met name betrekking hebben op werktijden, overwerk en werkdruk en in een wat mindere mate op fysieke belasting. Het arbobeleid is in deze sector over het algemeen goed ontwikkeld, deels vanwege de voorbeeldfunctie van overheidsbedrijven. Werkdruk is de grootste arbeidsgerelateerde factor bij het ontstaan van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Met name bij de Sociale Diensten en in het Gevangeniswezen is de werkdruk erg groot vanwege tekort aan personeel of met de reorganisatie van de dienst. Daarnaast is agressie en geweld een groot probleem bij ambtenaren die in (semi)openbare ruimten werken en waar veel publiekscontacten plaatsvinden.

In de sector Distributiebedrijven van gas, water en electriciteit werken circa 35 duizend werknemers, waarvan 27 duizend mannen, in minder dan 200 grotere bedrijven. De sector Waterwinning en -distributie blijft voorlopig in overheidshanden. Bij electriciteitsbedrijven is het gevaar van contact met hoogspanning pregnant aanwezig. Bij aardgasbedrijven is er uiteraard het gevaar van ontploffing van of verstikking door brandbare gassen aanwezig. Bij waterleidingsbedrijven speelt vooral het risico van de stoffen, die in het te reinigen water zitten, en de reinigingsstoffen (met name desinfectiestoffen) een grote rol. Ook vinden er veel zwaar fysieke werkzaamheden plaats bij het aanleggen en verplaatsen van leidingen van allerlei aard. Klachten aan het bewegingsapparaat in, in combinatie met fysieke belasting op het werk nemen ongeveer 35% van de totale verzuimdiagnoses in. Er wordt in de sector dus nogal een 's nachts gewerkt en daarnaast soms ook in slechte weersomstandigheden buiten. Werkdruk speelt een steeds grotere rol bij het ontstaan van arbeidsongeschiktheid van werknemers in de nutsbedrijven.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de bibliotheken. In deze sector werken relatief veel deeltijders en ouderen en het ziekteverzuim is er relatief laag. Het belangrijkste aandachtspunt bij bibliotheken is de fysieke belasting van de medewerkers. Veel van die belasting heeft te maken met de organisatie van het werk, waarbij medewerkers bijvoorbeeld veel eenzijdig belastende taken verrichten zonder afwisseling. De plaats en hoogte van (uitleen)balie, beeldscherm en kassa/geldlade, en de keuze en instelling van de stoel zijn bepalend voor de mate van fysieke belasting. Werkzaamheden als materialen sorteren, het duwen of trekken van een (boeken)kar, het handmatig verplaatsen van kratten met boeken en het wegzetten of opruimen van materialen betekenen soms een zware belasting van rug en ledematen. Vooral bij grote vestigingen van openbare bibliotheken zien we een geleidelijke verschuiving van de openingstijden naar de avonduren. Verder gaan steeds meer openbare bibliotheken in de grotere steden ook op zondag open.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een arborisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de branche defensie. Bij Defensie werken zo'n 70.000 militairen en 20.000 burgerpersoneelsleden in 6 bedrijfsonderdelen. Aan militairen bij defensie worden eisen gesteld die in andere arbeidsorganisaties in mindere mate of niet in combinatie met elkaar worden gesteld. Daarbij gaat het allereerst om de plicht tot het uitvoeren van aan de krijgsmacht opgedragen taken. De militair kan daarbij worden opgedragen zijn taken onder levensbedreigende omstandigheden uit te voeren. De militair kan overal ter wereld worden ingezet. Ten aanzien van gevaarlijke stoffen is asbest in gebouwen een probleem. Fysieke belasting in de vorm van het tillen van zwaar materiaal komt voor. Militairen hebben over het algemeen een verhoogd risico ten aanzien van arbeidsmiddelen, waar het gaat om medewerkers die rijden met zwaar materieel (vrachtwagens, tanks en wapensystemen). Hoewel de aantallen klein zijn, krijgen de vertrouwenspersonen bij de Koninklijke Marine in toenemende mate te maken met meldingen op het gebied van agressie, seksuele intimidatie en geweld.

De zorg voor arbeidsomstandigheden wordt ook in de agrarische sector serieus genomen. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de Staatssecretaris van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij en vertegenwoordigers van het georganiseerde landbouwbedrijfsleven hebben daarom een samenwerkingsovereenkomst voor de verbetering van de arbeidsomstandigheden in de agrarische sector ondertekend. Dit zogenoemde Arboconvenant agrarische sectoren beoogt in het bijzonder het risico op bedrijfsongevallen en beroepsziekten in de agrarische bedrijfstak terug te dringen en de veiligheid, de gezondheid en het welzijn op de werkplek te bevorderen. In mei 2000 is een intentieverklaring ondertekend door de overheid en de sociale partners waarin het arboconvenant 1994 als vertrekpunt zal dienen bij de opzet van een arboconvenant nieuwe stijl, waardoor een zwaarder accent op implementatie van ontwikkelde kennis en instrumenten komt te liggen.

In opdracht van het Ministerie van SZW heeft TNO Arbeid een arborisicoprofiel opgesteld in de branche goederenvervoer. Het grootste deel van de werknemers in deze branche valt onder de CAO die wordt afgesloten met de werkgeversorganisatie Transport en Logistiek Nederland. Het zijn met name de vrachtwagenchauffeurs die als risicogroep kunnen worden beschouwd. Maar ook planners en loodspersoneel lopen risico's. Tot de gezondheidseffecten behoren ziekteverzuim en stress. Het werken in een goederenvervoerbedrijf betekent veel zitten, laden en lossen, wachttijden, toenemende drukte op de weg en scherpe levertijden. Dergelijke omstandigheden kunnen leiden tot uitval van medewerkers in het bedrijf. Het vervoer van gevaarlijke stoffen vereist een goede voorbereiding. In de logistiek wordt veel met heftrucks gewerkt. Heftrucks zijn levensgevaarlijk als er niet goed mee om wordt gegaan of als het onderhoud achterblijft. De sector kent al meer dan 10 jaar een orgaan dat is opgezet door de sociale partners samen: BGZ Wegvervoer. Deze bedrijfstakorganisatie regelt voor de gehele sector de dienstverlening op het terrein van arbozorg, verzuimbegeleiding, preventie en reïntegratie.

In de sector Bouwnijverheid is sprake van een ziekteverzuimcijfer, dat inmiddels onder het landelijk gemiddelde ligt, een groot aantal WAO-gevallen en relatief veel arbeidsongevallen. Risicogroepen zijn met name de werknemers die op hoogte werken, zoals aan gevels, op daken en op grote overspanningconstructies en de werknemers die zware, lichamelijke arbeid verrichten. De grootste risico's ten aanzien van gevaarlijke stoffen in de Bouw doen zich voor waar kwartshoudend stof zich in de lucht bevindt, waar gewerkt wordt met oplosmiddelen en waar gewerkt wordt in asfaltrook en gas en rook bij lassen en snijden. Last van lawaai en trillingen in de Bouw hebben vooral die werknemers, die werken met cirkelzagen, slijptollen, pneumatische hamers, kettingzagen en heimachines. In een aantal functies zijn er veel klachten over klimatologische omstandigheden. Het dragen en gebruiken van persoonlijke beschermingsmiddelen in de bouw is belangrijk, vooral waar valgevaar bestaat of het gevaar van vallende voorwerpen. Werkdruk komt veel voor in de sector wegenbouw, onder installateurs en bij uitvoerders in bouwprojecten.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een arborisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de branche defensie. Bij Defensie werken zo'n 70.000 militairen en 20.000 burgerpersoneelsleden in 6 bedrijfsonderdelen. Aan militairen bij defensie worden eisen gesteld die in andere arbeidsorganisaties in mindere mate of niet in combinatie met elkaar worden gesteld. Daarbij gaat het allereerst om de plicht tot het uitvoeren van aan de krijgsmacht opgedragen taken. De militair kan daarbij worden opgedragen zijn taken onder levensbedreigende omstandigheden uit te voeren. De militair kan overal ter wereld worden ingezet. Ten aanzien van gevaarlijke stoffen is asbest in gebouwen een probleem. Fysieke belasting in de vorm van het tillen van zwaar materiaal komt voor. Militairen hebben over het algemeen een verhoogd risico ten aanzien van arbeidsmiddelen, waar het gaat om medewerkers die rijden met zwaar materieel (vrachtwagens, tanks en wapensystemen). Hoewel de aantallen klein zijn, krijgen de vertrouwenspersonen bij de Koninklijke Marine in toenemende mate te maken met meldingen op het gebied van agressie, seksuele intimidatie en geweld.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de evenementensector. Deze sector houdt zich bezig met een grote verscheidenheid aan vermaak. Daardoor zijn ook de bedrijven die bij de uitvoering betrokken zijn zeer verschillend. De snelle groei van vooral de dance- en muziekfestivals, zowel in aantal als in omvang, maken de arbeidsomstandigheden in de sector tot een groeiend probleem. Daarnaast wordt het werk steeds complexer en daarmee gevaarlijker. Valgevaar en gehoorbeschadiging zijn de twee belangrijkste arborisico's in de sector. Door de grote variatie van vele kleine ondernemingen en het ontbreken van een overkoepelende brancheorganisatie is het lastig om in de evenementensector tot een structurele arbozorg te komen.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de politie. Politiekorpsen kampen met een toenemend ziekteverzuim, vooral langer verzuim, en een grote uitstroom van personeel. Tekortkomingen van leidinggevenden en staf vormen een onderdeel van de stressbronnen op organisatieniveau. Het politiewerk heeft te maken met bekende en onbekende gevaren, met zichtbaar en onzichtbaar gevaar, met acute risico's en lange termijn effecten. Op het gebied van preventie, uitrusting en nazorg schiet de politie tekort. Politiemensen lopen risico op posttraumatische stresstoornis (PTSS). Risicogroepen ten aanzien van werkdruk zijn vooral de basispolitiezorg en de jeugd- en zedenpolitie. Maar liefst 71% van de werknemers in de beroepsgroepen met een publieke functie is in de afgelopen twaalf maanden geconfronteerd met verbaal geweld. Ook als het gaat om fysiek geweld zijn politiemensen vaak slachtoffer: in het afgelopen jaar is 53% van de agenten geconfronteerd met fysiek geweld. Er is inmiddels een Arboconvenant Politie opgesteld.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de evenementensector. Deze sector houdt zich bezig met een grote verscheidenheid aan vermaak. Daardoor zijn ook de bedrijven die bij de uitvoering betrokken zijn zeer verschillend. De snelle groei van vooral de dance- en muziekfestivals, zowel in aantal als in omvang, maken de arbeidsomstandigheden in de sector tot een groeiend probleem. Daarnaast wordt het werk steeds complexer en daarmee gevaarlijker. Valgevaar en gehoorbeschadiging zijn de twee belangrijkste arborisico's in de sector. Door de grote variatie van vele kleine ondernemingen en het ontbreken van een overkoepelende brancheorganisatie is het lastig om in de evenementensector tot een structurele arbozorg te komen.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de politie. Politiekorpsen kampen met een toenemend ziekteverzuim, vooral langer verzuim, en een grote uitstroom van personeel. Tekortkomingen van leidinggevenden en staf vormen een onderdeel van de stressbronnen op organisatieniveau. Het politiewerk heeft te maken met bekende en onbekende gevaren, met zichtbaar en onzichtbaar gevaar, met acute risico's en lange termijn effecten. Op het gebied van preventie, uitrusting en nazorg schiet de politie tekort. Politiemensen lopen risico op posttraumatische stresstoornis (PTSS). Risicogroepen ten aanzien van werkdruk zijn vooral de basispolitiezorg en de jeugd- en zedenpolitie. Maar liefst 71% van de werknemers in de beroepsgroepen met een publieke functie is in de afgelopen twaalf maanden geconfronteerd met verbaal geweld. Ook als het gaat om fysiek geweld zijn politiemensen vaak slachtoffer: in het afgelopen jaar is 53% van de agenten geconfronteerd met fysiek geweld. Er is inmiddels een Arboconvenant Politie opgesteld.

In de Horeca werken ca. 200.000 werknemers in veelal kleine bedrijven. In de branche van de Horecabedrijven zijn de risicogroepen vooral de afwassers, oberkelners, koks en kelner-serveersters, maar ook vakantiewerkers. Er komt een hoog ziekteverzuim voor en veel personeelsverloop. De Arbozorg staat nog niet op een hoog niveau, waardoor de werknemers niet goed ergens terecht kunnen voor hulp bij lichamelijke klachten of psychische problemen. Uit de Periodieke Onderzoek Leefsituatie (POLS) van het CBS blijkt, dat werkdruk en lichamelijke belasting verreweg de grootste arboproblemen vormen. In de horeca bestaat hoge werkdruk al even lang als de sector zelf. Structurele aandacht kreeg dit arboprobleem echter pas toen de werkgevers de financiële gevolgen gingen merken van het ziekteverzuim en de WAO-instroom. Sociale partners en overheid hebben de handen ineengeslagen om via een arboconvenant de hoge werkdruk in de horeca aan te pakken. Doelstelling van het arboconvenant voor de horeca dat eind mei 2000 werd ondertekend en loopt tot juni 2003, is te komen tot een reductie van werkdruk met 10% per jaar.

In opdracht van het Ministerie van SZW heeft TNO Arbeid een arborisicoprofiel opgesteld voor de branche verzekeringswezen en pensioenfondsen. Binnen het verzekeringswezen en de pensioenfondsen steken weinig arbeidsrisico's ongunstig af tegen de risico's van het gehele bedrijfsleven. Hoge werkdruk en een gebrek aan vaardigheidsmogelijkheden komen even vaak voor als gemiddeld. Op lichamelijke belasting, taakautonomie en fysische belasting scoren de werknemers uit deze branche relatief gunstig. Wat de gezondheidskenmerken betreft is het aantal ziekmeldingen hoger dan gemiddeld. De grootste arbeidsrisico's binnen het (bank- en) verzekeringswezen zijn psychische arbeidsbelasting als gevolg van werkdruk en fysieke belasting (met name RSI). De intentieverklaring voor een arboconvenant Banken uit april 2000 kan eventueel spin-off effecten hebben op de verzekeringen en pensioenfondsen. Speerpunten daarin zijn RSI en werkdruk, alsmede de bevordering van vroegtijdige reïntegratie hierbij. Eén van de voorgenomen activiteiten in het plan van aanpak is het ontwikkelen van branchespecifieke modules op het gebied van RSI en werkdruk.

Shoulder pain is widespread and imposes a considerable burden on the affected person and society. Women seem to have more shoulder problems than men, and the frequency of shoulder pain increases with age. Smoking and previous trauma are associated with shoulder pain. A recent systematic review of the literature by van der Windt et al looked at occupational risks for shoulder pain; risks were divided into physical factors (such as carrying or lifting heavy loads, working in awkward postures, engaging in repetitive movements, and being exposed to vibrations) and psychosocial factors related to work. Nearly all studies that assessed work related psychosocial risk factors reported at least one positive association with shoulder pain, but the results were not consistent across studies. People with shoulder pain should remain active and return to normal activity or temporarily modified work as soon as possible. Attention should also be paid to preventing shoulder pain at work. Work tasks should be varied and employees should be offered opportunities for developing their jobs and influencing their work patterns.

Shoulder pain is widespread and imposes a considerable burden on the affected person and society. Women seem to have more shoulder problems than men, and the frequency of shoulder pain increases with age. Smoking and previous trauma are associated with shoulder pain. A recent systematic review of the literature by van der Windt et al looked at occupational risks for shoulder pain; risks were divided into physical factors (such as carrying or lifting heavy loads, working in awkward postures, engaging in repetitive movements, and being exposed to vibrations) and psychosocial factors related to work. Nearly all studies that assessed work related psychosocial risk factors reported at least one positive association with shoulder pain, but the results were not consistent across studies. People with shoulder pain should remain active and return to normal activity or temporarily modified work as soon as possible. Attention should also be paid to preventing shoulder pain at work. Work tasks should be varied and employees should be offered opportunities for developing their jobs and influencing their work patterns.

In opdracht van het Ministerie van SZW heeft TNO Arbeid een arborisicoprofiel opgesteld voor de branche verhuur van en handel in onroerend goed. De bedrijfstak bestaat uit zeer veel kleine, administratieve bedrijfjes. Als gevolg van de grote veranderingen op met name de woningmarkt, in de laatste tien jaar, komen er regelmatig reorganisaties, fusies en samenwerkingsverbanden voor. Daarbij kunnen werknemers te maken krijgen met een toenemende werkdruk en onzekerheid over het behoud van het werk. Opzichters, projectleiders en uitvoerders in dienst van Onroerendgoedbedrijven hebben niet alleen te maken met de interne arbozorg, maar ook met arbeidsomstandigheden en arbozorg die specifiek voor de bouwplaats gelden. Het contact met die cliënten is aan veranderingen onderhevig: agressief gedrag (verbaal en fysiek geweld) van cliënten tegen medewerkers in de branche komt steeds vaker voor. De bedrijfstak woningcorporaties gaat het probleem van de RSI te lijf. Eind 1999 hebben de sociale partners in de bedrijfstak en staatssecretaris van SZW een intentieverklaring getekend om te komen tot een Arboconvenant. Hierbij zullen RSI en werkdruk centraal staan.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de metaalproductenindustrie. Vooral oudere werknemers vormen een risico in deze sector en voor vrouwelijke werknemers is er nog onvoldoende opleidingsbeleid ontwikkeld. Ook blootstelling aan gevaarlijke stoffen is een groot probleem. Bijna 5% van de werknemers heeft klachten die duiden op het Organisch Psycho Syndroom, voornamelijk veroorzaakt door blootstelling aan organische oplosmiddelen. Diverse werkzaamheden zijn fysiek belastend. Een groot deel van het ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid is het gevolg van tillen en dragen. Belastende werkhoudingen en het herhaald dezelfde handelingen verrichten zorgen voor een eenzijdige belasting van het bewegingsapparaat met uiteenlopende fysieke klachten als gevolg. In de metaalproductenindustrie komt veel lawaaihinder voor. Vooral oudere werknemers op middelbaar en hoger niveau blijken bijzonder lange werkweken te draaien of gedraaid te hebben. In het kader van de Convenantenstrategie wordt er in de metaal specifieke aandacht gevraagd voor schadelijk geluid en gevaarlijke stoffen (oplosmiddelen).

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de metaal- en elektrotechnische sector. Deze kenmerkt zich door een groot tekort aan personeel. Employability, meer aandacht voor scholing, loopbaanbeleid en leeftijdsbewust personeelsbeleid zijn maatregelen die slechts geleidelijk in de sector ingang vinden. Blootstelling aan gevaarlijke stoffen is een groot probleem in de metaalsector. Bijna 5% van de werknemers heeft klachten die duiden op het Organisch Psycho Syndroom. Een groot deel van het ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid is het gevolg van tillen en dragen. Belastende werkhoudingen en het herhaald dezelfde handelingen verrichten zorgen voor een eenzijdige belasting van het bewegingsapparaat. In de metaalindustrie komt veel lawaaihinder voor. De metaalindustrie is een sector waar voor het overgrote deel voltijds wordt gewerkt. Bijna de helft van de bedrijven kent een vorm van ploegendienst. In het kader van de Convenantenstrategie wordt er in de metaal specifieke aandacht gevraagd voor schadelijk geluid en gevaarlijke stoffen (oplosmiddelen).

In opdracht van het Ministerie van SZW heeft TNO Arbeid een arborisicoprofiel opgesteld voor de branche verhuur van en handel in onroerend goed. De bedrijfstak bestaat uit zeer veel kleine, administratieve bedrijfjes. Als gevolg van de grote veranderingen op met name de woningmarkt, in de laatste tien jaar, komen er regelmatig reorganisaties, fusies en samenwerkingsverbanden voor. Daarbij kunnen werknemers te maken krijgen met een toenemende werkdruk en onzekerheid over het behoud van het werk. Opzichters, projectleiders en uitvoerders in dienst van Onroerendgoedbedrijven hebben niet alleen te maken met de interne arbozorg, maar ook met arbeidsomstandigheden en arbozorg die specifiek voor de bouwplaats gelden. Het contact met die cliënten is aan veranderingen onderhevig: agressief gedrag (verbaal en fysiek geweld) van cliënten tegen medewerkers in de branche komt steeds vaker voor. De bedrijfstak woningcorporaties gaat het probleem van de RSI te lijf. Eind 1999 hebben de sociale partners in de bedrijfstak en staatssecretaris van SZW een intentieverklaring getekend om te komen tot een Arboconvenant. Hierbij zullen RSI en werkdruk centraal staan.

In opdracht van het Ministerie van SZW heeft TNO Arbeid een arborisicoprofiel opgesteld voor de branche verhuur van en handel in onroerend goed. De bedrijfstak bestaat uit zeer veel kleine, administratieve bedrijfjes. Als gevolg van de grote veranderingen op met name de woningmarkt, in de laatste tien jaar, komen er regelmatig reorganisaties, fusies en samenwerkingsverbanden voor. Daarbij kunnen werknemers te maken krijgen met een toenemende werkdruk en onzekerheid over het behoud van het werk. Opzichters, projectleiders en uitvoerders in dienst van Onroerendgoedbedrijven hebben niet alleen te maken met de interne arbozorg, maar ook met arbeidsomstandigheden en arbozorg die specifiek voor de bouwplaats gelden. Het contact met die cliënten is aan veranderingen onderhevig: agressief gedrag (verbaal en fysiek geweld) van cliënten tegen medewerkers in de branche komt steeds vaker voor. De bedrijfstak woningcorporaties gaat het probleem van de RSI te lijf. Eind 1999 hebben de sociale partners in de bedrijfstak en staatssecretaris van SZW een intentieverklaring getekend om te komen tot een Arboconvenant. Hierbij zullen RSI en werkdruk centraal staan.