Search

Âşık Edebiyatı, kökleri Sözlü Edebiyat Dönemine dayanan günümüzde hala filiz veren bir gelenektir. Türklerin var olduğu zamanlardan günümüze gelinceye kadar çeşitli evrelerden geçmiş, değişim ve gelişim göstermiştir. Yaşanılan dönemin soysal, kültürel ve siyası şartları, diğer şiir geleneklerinin etkisi geleneğin daralmasına ya da genişlemesine sebep olsa da bu gelenek günümüze kadar devam etmiştir. İlk şekliyle kendisini şaman, kam, baksı, oyun, ozan gibi isimlerle ortaya koyan gelenek temsilcilerinin, hekimlik, büyücülük, din adamlığı gibi yönleri de vardır. Günümüze gelinceye kadar âşık, ozan, halk şairi, saz şairi gibi isimlerle anılan bu şairler, hekimlik, din adamlığı özelliklerini kaybetmiş olsalar da şiirleriyle halkın duygu, düşünce ve hayallerine tercüman olmaya devam etmişlerdir. Günümüz âşıklarından, Sümmânî’nin soyundan gelen ve Sümmânî kolunu devam ettiren Hüseyin Sümmânîoğlu âşıklık geleneğinin önemli temsilcilerindendir. Bu çalışmanın birinci bölümünde Sümmânîoğlu’nun hayatı, şahsiyeti, âşıklık serüveni; ikinci bölümünde şiirlerinin üretim ve tüketim bağlamı ayrıntılı olarak incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise Sümmânîoğlu’nun şiirleri muhteva özellikleri, dil-üslup özellikleri ve yapısal özellikler bakımından incelenmiştir. Bu bölümde şiirleri biçimleri ve türlerine ayrılarak, sayısal tespiti yapılmıştır. Bu şiirler üretim ve tüketim bağlamları açısından incelenirken Şeref Boyraz’ın “Furkanî’nin Şiir Evreni Bağlamında Bir Monografi Denemesi” adlı eseri örnek alınmıştır. Şiirleri tür ve şekillerine göre ayırırken Doğan Kaya’nın “Tür ve Şekil Penceresinden İhlasî’nin Şiirleri” adlı eseri örnek alınmıştır. Sümmânîoğlu’nun hayatı ve âşıklık serüveniyle ilgili tespitler kendisiyle yaptığımız görüşmelerde sonucuda ortaya konmuştur. Sümmânîoğlu, şiirlerini hazırlıklı ya da irticalen söylemektedir. Şiirlerinin üretimine sebep olan olay ya da durumlar şiirlerin başında belirtilmiştir. Şiirlerin %90’ ında tarih bulunmamaktadır. Tarih atılan şiirlerinden hareketle üretim kronolojisi ve miktarı belirlenmiştir. Şiirlerin hangi ortamlarda tüketildiğinin tespiti yapılmıştır. Bu çalışmada Sümmânîoğlu’nun 686 şiiri olduğu tespit edilmiştir. Bu şiirler 37 adet tür ve biçimden oluşmaktadır. Biçimler arasında sayı bakımından en fazla koşma (563 adet), türler arasında ise öğütleme (100 adet) bulunmaktadır. En hacimli şiirleri destanlardır. En uzun destanı 34 dörtlükten oluşmaktadır. Çalışmamızda Sümmânîoğlu’nun şiirleri numaralandırılmış ve bu şiirlerin nazım birimini, ölçüsünü, ayak türünü, konusunu, nazım biçimini ve anlatım tutumunu gösteren bir tablo hazırlanmıştır. Sümmânîoğlu 512 şiirinde 11’li, 97 şiirinde ise 8’li hece ölçüsünü kullanmıştır. Diğer şiirlerinde 7, 15, 16, 20’li ölçüleri kullanmıştır. 553 şiirinde dörtlük, 20 şiirinde bent, 13 şiirinde beyit nazım birimini kullanmıştır. 53 şiirinde tek ayak, 633 şiirinde döner ayak kullanmıştır. Ekler bölümünde Sümmânîoğlu’nun ailesine yazdığı şiirlere, kendisi hakkında yazılan şiirlere, aldığı ödüllere ve fotoğraflara yer verilmiştir., The origins of Minstrel Literature, has based on The Period of Oral Literature, is a tradition which still has burgeoned nowadays. It has gone through various times since the existence of the Turks, changed and progressed. Social, cultural and political conditions of the period, the effect of the other poem traditions have caused narrowing or expanding the tradition but the tradition has come until today. In the first form, the tradition representatives, who has revealed themselves with names such as “şaman, kam, baksı, oyun, ozan”, have also aspects like medicine, witchcraft, cloth. Until today, the poets called as “âşık, ozan, halk şairi, saz şairi” has lost the features of medicine, cloth but they have continued to articulate folk’s feeling, idea and imagery. From today’s minstrels, Hüseyin Sümmânîoğlu, who is descendant of Sümmânî and has continued Sümmânî’s way, is one of the important agents of the tradition. The life, personality, adventure of being a poet, production and consumption context of Sümmânîoğlu has been elaborated. In this study, we have gathered his 679 poems and 36 call and responses that are in his codex. We have examined these poems with regards to features of content, features of language and tone, and structural properties. We have examined the poems with regards to types and made a numeric determination. In the first chapter of the study, Sümmânîoğlu’ s life, personality, adventure of being a poet; in the second chapter production and consumption context of his poems has been elaborated. In the third chapter, Sümmânîoğlu’s poems have been examined with regards to features of content, features of language and tone, and structural properties. In this chapter his poems have been made a numeric determination to separated into shapes and types. While this poems have being examined with with regards to production and consumption context, Şeref Boyraz’s “Furkanî’nin Şiir Evreni Bağlamında Bir Monografi Denemesi” has been taken example. While the poems have being separated into types and shapes, Doğan Kaya’s work named “Tür ve Şekil Penceresinden İhlasî’nin Şiirleri” has been taken example. Determinations related to Sümmânîoğlu’s life and adventure of being a poet have been revealed as a result of interviews we made with him. Sümmânîoğlu says his poems preparedly or extemporally. Event or situations that caused the production of his poems have been mentioned at the beginning of poems. % 90 of the poems do not have date. Chronology and quantity of production have been determined from the poems dated. It has been determined where the poems were consumed. In this study, it has been determined that Sümmânîoğlu have 686 poems. The poems consist 37 types and shapes. There are most ballad (563) in terms of number among shapes and recommendation (100) among types. Their most voluminous poems are epics. His longest epic consits of 34 quadrants. Sümmânîoğlu’s poems have been enumarated and a table taht shows this poems’ verse unit, size, types of rhyme, topic, verse form and tone. Sümmânîoğlu has used 11 syllable in his 512 poems, 8 syllable in his 97 poems. He has used 7, 15, 16, 20 syllables in his other poems. He has used stanza in his 553 poems, batch in his 20 poems and couplet verse unit in his 13 poems. He has used single rhyme in his 53 poems, double rhyme in his 633 poems. The attachments section consists the poems that Sümmânîoğlu writes to his family, the poems written about himself, awards that he received and photographs.

Edebî eserler, meydana geldiği ve yaşamaya devam ettiği toplumun tarihîni ve sosyal yaşantısını yansıtması bakımından yüzyıllardan beri en eski milletlerin toplumsal hafızaları olarak varlıklarını devam ettirmişlerdir. Diğer edebî türlerde olduğu gibi hikâyeler de milletin ruhundan doğmuş, halkın değerlerini konu almış ve barındırdığı zengin kültürel mirası ile halkın millî özünü en iyi ifade eden en önemli türlerden biri olmuştur. Halk hikâyeleri halk kültürünün temel taşları ve nesilden nesle aktarıldığı kültürün izlerini taşıyan halk anlatılarının önemli türlerinden biridir. Nazım- nesir karışımı bir söyleyiş tarzı ile anlatmaya bağlı olarak nesilden nesle aktarılan coğrafyadan coğrafyaya yayılan, yer yer masal ve destan özellikleri gösteren bu türdür.İslâmiyet öncesi Türk destanlarında göçebe kültürün izleri hâkimken yerleşik hayata geçilmesiyle birlikte bu izlerin azaldığı ve destanın yerini alan hikâyelerde toplumdaki iç içe yaşamın çatışmalarının yer aldığı görülmektedir. Zamanla değişen ve gelişen şartlar halk hikâyelerinin yayılma alanını genişletmiş ve hikâyelerin yapısını değiştirmiştir. Arap ve Fars edebiyatının etkisinin görülmeye başlamasıyla birlikte sanatın ve sanatçılığın ön plana çıkarılması düşüncesiyle yazılmış süslü ve sanatlı hikâyeler göze çarpmaktadır. Çalışmamızda incelememize esas teşkil eden Melik Semnân hikâyesi de yukarıda belirttiğimiz gibi Arap - Fars etkisiyle oluşmuş klasik edebiyatın pek çok özelliğini gösteren aynı zamanda deyimler, atasözleri, gelenek, görenek… vb. Türk kültürü açısından zengin içeriğe sahip olan bir hikâyedir.Elimizdeki metin, Taksim Atatürk Kitaplığına kayıtlıdır. Elimizdeki metinde kayıt numarası bulunmayan hikâye doksan altı sahifeden ibarettir. Eserin ilk sayfasında basım yeri, basım tarihi, hikâyenin adı ve birinci kıt'a yazmaktadır. Hikâye Şirin şehrinin hükümdarı Melik Semnân'ın başından geçen mücadeleleri konu almaktadır. Yerine geçecek bir oğlu olmadığı için çok üzülen ve çocuğunun olmasını çok isteyen Melik Semnân'ın bu isteğini gerçekleştirebilmek için yollara düşmesi ve yolculuk esnasında karşılaştığı bir takım zorluklar anlatılmaktadır. Hem hikâyenin baş sayfasında yazan birinci kıt'adan hem de hikâyenin çevirisini yapıp özetini çıkardıktan sonra hikâyenin tamamlanmadığını, devamının olduğunu tespit ettik. Halk hikâyesinin pek çok unsurunu bir arada gördüğümüz eserde yer yer masalımsı unsurların da bulunduğunu söylemek mümkündür.Yaptığımız bazı araştırmalar sonucunda hikâyede yer alan kişi ve yer adlarından bazılarına herhangi bir yerde rastlamadık. Bu da bizi kişi ve yer adlarının muhayyel olduğu sonucuna götürmüştür. Manzum- mensur karışık olarak yazılan bu hikâyeyi kullanılan dil ve anlatım özellikleri bakımından değerlendirdiğimizde hikâyenin sanatsal amaçla yazıldığını söyleyebiliriz. Yukarıda birtakım özelliklerine değindiğimiz Melik Semnân hikâyesi Türk halk kültürünün yüzyıllardır büyük bir coşkuyla gelen birikiminin değişik ve farklı coğrafyalardaki engin yansımasıdır. For centuries literary works have continued to exist as the social memories of the oldest nations since centuries in terms of reflecting the history and social life of the society in which they have come to life and continue to live. As it is in other literary genres, stories are born of the spirit of the nation, have been one of the most important species that expresses the rich cultural heritage and the origin of the society,Folk tales are one of the main types of folk songs, and one of the most important genres of folk songs that carries traces of cultures that are passed down from generation to generation.It is seen that in the pre-Islamic Turkish epics the traces of the nomadic cultures are dominant, but these traces have decreased with the resident life and the conflicts of the inner life in the society are involved in the stories that take place of epic.Over time, the changing and developing conditions have widened the spread of folk tales and changed the structure of the stories. With the influence of Arabic and Persian literature, ornamental and artistic stories written with the thought of drawing attention to the art and artist have been seen.As we mentioned above, Melik Semnân's story, which is the basis of our study, also shows the many features of classical literature formed by the influence of Arabic – Persian.At the same time It is a story that has a rich content in terms of Turkish culture such as proverbs,idioms,traditions and cultures.The story can be found in the Taksim Atatürk Library. The story whose record number we do not have is composed of ninety-six pages. On the first page of the work, the place of publication, the date of publication, the name of the story, and the first verse are written.The story is about the experiences of the ruler of the city of Şirin, Melik Semnân. He is very sad because he does not have a son to replace him . The story tells about Malik Semnân's struggle to have a child.We have found that there is a continuation of the story not being completed after we have both read the first verse of the story and translated the story by examinig it. It is possible to say that there are also fairytale elements in the story that we have seen many elements of the folk story in.As a result of some research we have done, we have not come across with the names of people and places in the story anywhere. This leads us to the conclusion that the names of people and places are imaginary. We can say that it is written for artistic purposes when we evaluate it in terms of the language and narrative features used in this monumental mixed story.Melik Semnân's story, mentioned above, is a vivid reflection of the accumulation of Turkish folk culture with great enthusiasm for centuries in different and different geographies.Key Words: Story, Public Story, Melik Semnan, examination 342

Halk edebiyatı bilinen ilk Türk devletinden bu yana mahsül veren, yenilenen, birikimini sürekli artıran bir gelenektir. Halk edebiyatı ürünleri sözlü gelenek ortamında meydana gelir ve söz yoluyla nesilden nesile aktarılır, daha sonra ise yazıya geçirilir. Yazıya geçirilmeden toplumun dimağından silinip giden nice ürünlerin yanında yazıya geçirilmiş ürünlerin kültürümüzde çok önemli yeri vardır. Şiir mecmuaları da edebiyat araştırmalarına kaynaklık etmesi bakımından önem arz etmektedir. Mecmualarda karşımıza çıkan yeni isimler, yeni şiirler, yeni türler, yeni aruz kalıpları vs. halk edebiyatı inşasına yeni malzemeler katmaktadır. XX.yüzyıla ait olan bu şiir mecmuası şiirlerini “Kadîmî” mahlasıyla kaleme alan “Ali Rıza Öge” tarafından kayıt altına alınan ve Taksim Atatürk Kitaplığı’nda bulunan bir Bektaşi şiirleri antolojisi üzerine yapılmıştır. 1881 yılında Tekirdağ’da doğan Ali Rıza Öge son dönemin önemli Bektaşî babalarındandır. Bu çalışmada gerek hece vezni gerekse aruz vezni ile yazılmış Alevi-Bektaşi kültürünün ve inanç şekillerinin işlendiği şiirler yer almaktadır. Çalışmada 151 şairin 533 şiiri bulunmaktadır. Bunların 287’si aruz ölçüsüyle yazılırken 246 tanesi hece ölçüsüyle yazılmıştır., Folk literature is a tradition that has been renovated, constantly increasing its accumulation and produce new ones since the first known Turkish state. Folk literature products come to fruition in the context of oral tradition and are transmitted through generations by word, then written into text. In addition to nice products that have been wiped away from the society without being written, written products have a very important place in our culture. Poetry journals are also important in point of being source for literature researches. New names, new poems, new types, new aruz patterns, etc. that we meet in journals add new materials to the construction of folk literature. This poem belonging to the XX. century was recorded on the anthology of Bektashi poems found in the Taksim Atatürk Library, which was recorded by Ali Rıza Öge who wrote his poems with "Kadîmî" nickname. Born in 1881 in Tekirdağ, Ali Rıza Öge is one of the most important Bektashi fathers of recent years. In this study, there are poems, which was written with both syllabic meter and aruz meter, written in the form of Alevi-Bektashi culture and belief. There are 533 poems of 151 poets in the study. Of these, 287 were written in aruz meter, while 246 were written in syllabic meter.

Sanat, insan benliğinde var olan bir duygunun, tasarımın, güzelliğin dışa vurumunda ve anlatımında kullanılan yöntemlerin tümüdür. Sanat şüphesiz belli bir dönemin ve uygarlığın zihniyetini yansıtması bakımından oldukça önemlidir. Şiir de sanat dallarından biri olan edebiyatın bir parçasıdır. Bu açıdan şiirler yazıldığı veya söylendiği dönemin düşünüşünü ve şairin kişiliğini anlama bakımından önemli bir yere sahiptir. Şiir mecmuaları sözlü kültür ortamında veya yazılı mentinlerde yer alan şiirlerin ortak buluşma noktasıdır. Mecmualar, sadece şiirlerin değil döneminin zihniyetini yansıtan farklı ürünlerin de yer aldığı eserlerdir. Bu çalışmamızda Ali Rıza Öge (Kadimi) 198 şairin şiirlerini, bir mecmuanın çalışmamıza konu olan kısmında toplamayı başarmıştır. Bize düşen sadece şiirlerin harf çevrimini, analiz ve sentezini yapmaktır. Böylece hem unutulmaya yüz tutmuş şiirler tekrar cânlanacak hem de yazarın elli yıllık emeği heba olmayacaktır. Çalışamızda çeşitli nazım tür ve şekillerinde yazılmış 770 şiir yer almaktadır. Bu şiirlerden 404 adedi hece ölçüsüyle 366 adedi aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Şiirlerde genelde Alevi- Bektaşî inanç ve kültürünün önemli değerleri konu olarak seçilmiştir. Anahtar Sözcükler: Sivas, şiir mecmuası, Ali Rıza ÖGE (Kadimi ), Alevi-Bektaşî inanç ve kültürü., Art is all the methods used in reflection and the expression of feeling, beauty, design, that exist in the human self. Undoubtedly, Art is very important in terms of reflecting mentality of the certain period and civilization. Poetry is also a part of literature which is a branch of art. In this respect, poems have an important place in terms of understanding the period in which writing or being told and the personality of the poet. Poem Journals are common meeting point of poems in oral culture or in written texts. Poem Journals are Literary works in which contain not only poems but different works reflecting the mentality of the period. In this study, Ali Riza Öge (Kadimi) has managed to compile poems of 198 poets, in the part which is studied. The only thing that we should do is the translation of words, analysis and synthesis of poetry. So, both forgotten poems will be revived and the writer's fifty years of labor will not go for nothing. In our work, there are 770 poems written in various verse types and forms. 404 of these poems were written in syllabic meter and 366 of these poems were written in Aruz meter. In poems, important values of cultures and beliefs of Alevi-Bektashi were chosen as subjects. Key words: Sivas, poem magazines, Ali Riza Öge (Kadimi), cultures and beliefs of Alevi-Bektashi.

Mecmualar halk edebiyatımızın yazılı eserleri arasında önemli bir yere sahiptir. Mecmualar yüzyıllar önce yaşamış olan Türk halk şairlerinin şiirlerinin bulunduğu edebi kaynaklardır. Bizlere geçmiş hakkında değerli bilgiler sunduğu için kültürümüz açısından önemi büyüktür.Üzerinde çalıştığımız eser Sayın Yrd. Doç. Dr. Doğan KAYA'nın şahsi arşivinde bulunan Hüseyin Erdoğan'dan intikal etmiş olan 13×17cm boyutlarındaki mecmuadır.Söz konusu mecmuada şiirler önce günümüz alfabesine çevrildi. Şair isimlerine ve mecmuadaki öncelik sırasına göre sıralandı.19. yy. ait olduğu düşünülen bu mecmuada daha çok hece ölçüsü ile yazılmış 51 şairin 150 şiiri yer almaktadır. Bu şiirler mecmuada belli bir düzen içinde sıralanmamıştır. Eserde yer alan şairler Âşıkî, Ârifoğlu, Bakî, Balî, Cünûn Abdal, Dedemoğlu, Dertli, Derviş Ali, Derviş Hasan, Erbâbî, Er Mustafa, Garipoğlu, Gedâyî, Hasretî, Hatâyî, Hayriye, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Kalender, Kanberî, Kâtibî, Kıbrızlı, Kul Emin, Kul Fazlî, Kul Himmet Üstadım, Kul Sersem, Mende, Muhammed, Mübtelâyî, Nesimi, Niyâzî, Noksanî, Öksüz, Pir Sultan, Sâdık, Seyyid Nizamoğlu, Seyyid Yâr, Sıtkî, Sultan Muhammed, Sûzî, Şerifoğlu, Şîrî, Teslim Abdal, Ulfetî, Velî, Virânî, Visalî, Yesârî, Yunus, Zuhûbî'dir.155 varaktan oluşan eserde `Rik'a` yazı çeşidi kullanılmıştır.Şiirlerde genel olarak Hz. Hüseyin'in Kerbela'da şehit edilmesi, On iki İmam sevgisi, Hz. Ali'ye yapılan övgüler vb. konular işlenmiştir. Söz konusu mecmua ihtiva ettiği şiirler itibarıyla Alevi-Bektâşi'liğe ait özellikler göstermektedir.Adı az bilinen veya bilinmeyen, Cünûn Abdal, Derviş Hasan, Gariboğlu, Gedâyî, İsmail, Kul Sersem, Mende, Mübtelâyî, Seyyid Yâr, Şerifoğlu, Şîrî, Yesârî, Zuhûbî.gibi,şairlerin şiirleri de yer almaktadır Miscellanies hold a special place among written works of our folk literature. Miscellanies are the literary sources that contain poems of the Turkish minstrels who lived centruies ago. They have an immense importance for our culture as they give us valuable information about our past. The work on which we study is the 13*17 cm sized miscellany which was inherited from Hüseyin Erdoğan and belongs to the personal library of Asst. Prof. Dr. Mr Doğan KAYA.Firstly, the poems in the miscellany being talked about were translated into the alphabet of the day. They were ordered according to the names of the poets and the order of precedence in the miscellany.In this miscellany, which is thought to belong to the 19th century, takes place 150 poems belonging to 51 poets and they were mostly written in syllabic meter. These poems are ordered in a certain array in the miscellany. The poets take part in the work are Âşıkî, Ârifoğlu, Bakî, Balî, Cünûn Abdal, Dedemoğlu, Dertli, Derviş Ali, Derviş Hasan, Erbâbî, Er Mustafa, Garipoğlu, Gedâyî, Hasretî, Hatâyî, Hayriye, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Kalender, Kanberî, Kâtibi, Kıbrızlı, Kul Emin, Kul Fazlî, Kul Himmet Üstadım, Kul Sersem, Mende, Muhammed, Mübtelâyî, Nesimi, Niyâzî, Noksanî, Öksüz, Pir Sultan, Sâdık, Seyyid Nizamoğlu, Seyyid Yâr, Sıtkî, Sultan Muhammed, Sûzî, Şerifoğlu, Şîrî, Teslim Abdal, Ulfetî, Velî, Virânî, Visalî, Yesârî, Yunus and Zuhûbî.Rik'a writing type was used in the work which was composed of 155 sheets.Generally the subjects such as Hüseyin's being martyred in Karbala, the love of Twelve Imams, praises to Ali etc. are mentioned in the poems. According to the poems involved in the miscellany in question, it has several characteristics that belong to Alevi Bektashism.The names of the poets like Cünûn Abdal, Derviş Hasan, Gariboğlu, Gedâyî, İsmail, Kul Sersem, Mende, Mübtelâyî, Seyyid Yâr, Şerifoğlu, Şîrî, Yesârî, Zuhûbî; whose names are lesser known or not known at all are also included. 297

Ağıtlar, insanların hayatını derinden etkileyen genellikle bir ölümün ya da acı, üzücü bir olayın ardından belli bir ezgiyle söylenen şiirlerdir.Ağıtlar, milli kültürümüzü oluşturan unsurlardandır. Ağıtların sosyal işlevleri de vardır. Ağıtlardan, derlendikleri yörenin yaşayış şekline, inançlarına, değer yargılarına, hayallerine, hayat anlayışlarına varıncaya kadar pek çok konuda zengin bilgiler çıkarmak mümkündür. Bu sebeple ağıtlara halk kültürünün önemli bir taşıyıcısı, değeri olarak bakılabilir.Ağıt türüne farklı isimlerde ve özelliklerde birçok kültürde rastlansa da sanırız, hiçbir kültürde Türk kültüründeki kadar çok ağıt bulunmamaktadır. `Tomarza Yöresi Avşar Ağıtları` adı altında yaptığımız bu çalışmada yöre halkının ağzından dinlenerek yazıya geçirilmiş, 48 kaynak kişiden derlenen, 147 ağıt bulunmaktadır. Tomarza yöresi Avşar ağıtları ve ağıt söyleme geleneği, ağıtların yakılma zamanı, ağıtların söylendiği yerler, ağıtların kimler için yakıldığı, ağıt yakma törenleri, ağıt yakma şekilleri, Tomarza'da yetişen Avşar ağıtçılar gibi konularda bilgiler verildi. Derlenen ağıtlar şekil ve muhteva bakımından incelendi. Son bölümde, derlenen ağıt metinleri öyküleriyle birlikte verilmeye çalışıldı.Bu çalışmamız, ön söz, kısaltmalar, giriş dışında dört bölüm, kaynak kişilerin künye bilgileri ve kaynakçadan oluşmaktadır.Anahtar Sözcükler: Ağıt, Avşarlar, gelenek, halk kültürü, Tomarza yöresi. Laments are poems recited with certain melodies, said after the events which deeply effects people's life, those are usually a death or a sad, depressing event.Laments are one of the elements forming our national culture. Laments have also social functions. From laments, it is possible to figure out rich information about many subjects; such as local living style, beliefs, judgements about value, dreams, understanding of life. In this respect, laments can be considered as an important supporter and a value of the folk culture.Although it is possible to come across laments in many cultures with different names and characteristics, we suppose there aren't so many laments in any culture other than the Turkish culture.In this study called `Avşar Laments in Tomarza Vicinity`, there are 147 laments collected from 48 individual sources and written down by listening from the local accent. Information is given about subjects such as Tomarza vicinity Avşar laments and lament telling tradition and time of lament telling, places where laments told, who the laments told for, cerenonies of lament telling, kinds of lament telling and the lament tellers grown up in Tomarza. The collected laments were studied in aspects of type and contents. In the final, the collected lament texts were tried to be given with their stories. This study, consists of four chapters except from preface, abbreviatons, introduction, identifical information about individual sources and bibliography. 397

Kına, çok eski zamanlardan beri Doğu ve Türk kültüründe süslenme ve kimi hastalıkları tedavi etmek amacıyla kullanılmıştır. Türk kültüründe daha ziyade, süsleme ve süslenme unsuru olarak kullanılır. Ayrıca, askere giden delikanlılara, sünnet olan çocuklara, kurbanlık hayvanlara ve gelin olan kızlara yakılan kına Türk kültüründe bir kına yakma geleneği oluşturmuştur.Gelin olan kızlara yakılan kına, hayatın önemli bir aşaması olan evlilik aşaması içerisindeki bir geceye adını verecek kadar önemlidir. Kına gecesi adı verilen bu gece, gelinler için düzenlendiği gibi damatlar için de düzenlenebilir. Ülkemizin muhtelif yerlerinde düzenlenen bu gecelerde uygulanan pratikler Türkiye'de bir kına gecesi geleneği oluşturacak kadar zengindir.Kına geceleri, kına türküleri ile anılırlar. Fakat, bu gecelerde sadece kına türküleri okunmaz. Bazı yörelerimizde gelinin kınası kına ilahileri ile yakılır. Geline kına yakılırken söylenen bu türkülerin belirli bir icra ortamı ve biçimi vardır. Bu türkülerin şekil itibariyle çeşitlilik gösterdiği görülür. Bu çeşitlilik kına türkülerinin hece sayılarında görülebildiği gibi yapılarında da görülebilmektedir. Yapıları bakımından kına türküleri bağlantılı ve bağlantısız türküler olmak üzere iki bölümden oluşurlar. Bağlantısız kına türküleri, sadece bentlerle oluşturulan türkülerdir. Bağlantılı kına türküleri ise, her bendin sonunda tekrarlanan sözlerle oluşturulur.Kına türkülerinin konuları bakımından da çeşitlilik gösterdiği görülür. Bu konular kısaca yalnızlık, gurbet, çile, üzüntü ve sitemdir. Kına türkülerine ezgisel açıdan değerlendirildiğinde ise, ezgilerinin ağırlıklı olarak kırık hava niteliğinde usullü ezgiler olduğu görülür. Fakat bazı kına türküleri uzun hava niteliğindedir.Kına türküleri çeşitli açılardan bölgesel bir değerlendirmeye tabi tutulduğunda bölgeler arasında benzerlik ve farklılıklar ortaya çıkar. Ortaya çıkan bu benzerlikler halkımızın ortak kültür unsurlarıdır. Farklılıklar ise, bölgelerimizin özgün yapıları ve zenginlikleridir. Halkın evlilik hakkındaki düşüncelerini ve hayat görüşünü anlatan kına türküleri ortak kültür unsurlarımızdan sadece biridir.Anahtar Sözcükler: Kına, gelenek, türkü. Condemnation, since ancient times and is decorated in the East and the Turkish culture has been used to treat certain diseases. In Turkish culture, but rather, the element is used as ornamentation and decoration. Moreover, the young man to go to the army, the children to be circumcised, to sacrifice animals and bride burning in her condemnation of the Turkish culture has established a tradition of henna.The girl was burned to the point to condemn, as an important stage of life within the marriage process is important enough to name one night. Called the henna night tonight, as edited for the bride and groom to be edited. Held in various parts of the country tonight are applied in practice in Turkey to create a henna night tradition is so rich.Henna nights, are now condemned with songs. However, tonight condemned the songs are read only. In some regions of the bride with henna henna hymns are burned. While henna is said to point to a specific execution environment, and the format of those songs are. By the way, this song appears to vary. This diversity in the number of syllables of condemnation songs can also be seen in such structures can be seen. Connected and disconnected in terms of structures condemned songs to folk songs are composed of two parts. Connectionless condemn songs, folk songs are created with only paragraphs. Songs linked to condemn the repeated words at the end of each paragraph will be created. Condemnation of songs that vary in terms of issues that occur. These topics are briefly alone, foreign land, suffering, sorrow, and my site is. Ezgisel condemned in the light of their songs, the melodies of air quality mainly in fractures is seen to be proceeding with a melody. Some condemned the songs are long but the air quality.Condemning various aspects of folk songs when subjected to an evaluation of regional similarities and differences between regions emerges. Emerging elements of these similarities are shared culture of our people. Differences, the original structure and the richness of our region are. Discuss their ideas about marriage and life of the people and describes the elements of common culture of our songs is just one of condemnation.Key Words: Henna, traditions, songs. 505

Halk edebiyatı Türk kültür tarihi, içerisinde çok zengin bir birikime sahiptir. Halk edebiyatı ürünleri; sözlü kültür ortamında ortaya çıkar ve sözlü iletişim vasıtasıyla nesilden nesile aktarılır, toplumda yazılı kültürün hakim olmaya başlamasıyla birlikte, hem müstakil bir şekilde yazıya geçirilir, hem de parçalar ya da bölümler halinde çeşitli yazılı eserlere girer. Bugüne kadar gelemeyen bazı halk edebiyatı ürünlerinin varlığını ancak yazılı eserler vasıtasıyla bilmekteyiz.Bu anlamda Halk edebiyatının en önemli yazılı eserleri olan ?cönkler?, geçmişe ait halk edebiyatı ürünlerini yansıtmaları bakımından son derece önem arz etmektedirler. Cönkler âşık edebiyatının ve önceki devirlerin sözlü folklor ürünlerinin yazıya dönüşmüş örneklerini içine aldıkları için en değerli başvuru kaynaklarıdır. Daha ziyade şiirleri ihtiva etmekle beraber, içinde bazı dini bilgiler, ilaç tarifleri, fal ve nazarla ilgili bilgiler, halk hikayeleri, vefkler, gibi bilgiler de yer alır.Üzerinde çalıştığımız Sivas Ziya Bey Kütüphanesi'nde bulunan cönk Sivas/Divriği yöresine ait olup 19x9 ebadındadır. 131 varaktan oluşan eserde ?Rik'a? yazı çeşidi kullanılmıştır.19.yüzyıla ait olan eserde daha çok aruz ölçüsüyle yazılmış Alevi-Bektaşi kültürünün ve inanç şekillerinin işlendiği şiirler yer almaktadır. Buna ek olarak az da olsa bazı hastalık ya da dert/sıkıntıların tedavisi, giderilmesi için yapılmış birtakım vefklere de rastlanmaktadır. Cönkte 70 şairin 186 adet şiiri ve 23 adet mahlassız şiir bulunmaktadır. Şiirlerine yer verilen başlıca şairler şunlardır: Derûnî, Hatâyî, Misâlî, Nesîmî, Virânî, Hâkî, Kaygusuz Abdal, Seyyid Nizamoğlu, Vahdetî vb.Anahtar Sözcükler: Sivas, Cönk, Kültür, Şiir.? Turkish History of Culture contains a wide range of works belonging to Folk Literature. The Works of Folk Literature come into existence in an oral cultural environment and be transferred from generations to generations through verbal communication, with the written culture?s being dominant in society, these works are being put into writing individually and also being inserted into written literature both in episodes and in chapters.We are able to know the existence of former works of Folk Literature that does not exist today, only through written literature.In this respect, ?cönks? as the most important written literature of Folk Literature, present an important value in the way of reflecting the folk literature that belongs to the past.?Cönk?s are the most valuable reference sources because they contain the examples of verbal folk literature of ?Minstrel Literature? and previous periods which converted into written language. A fortiori with containing poems, it also contains some religious information, medicine descriptions, information about fortune and the evil eye, folk stories and ?vefk?s. The Cönk that we are examining, belongs to the area of Divriği/Sivas and has a size of 19x9cm. There are 131 foils in it and ?Rik'a? type of writing was used.In this 19th century work, there are poets which were written by prosody and which tells about Alaouite-Bektashi culture and their ways of religion. In addition; even if they are few, we also come across with some ?vefk?s which were written for the purpose of the treatment of some diseases, or problems/troubles. The ?Cönk? contains 186 poems belonging to 70 different poets and also 23 poems without any appellation. Derûnî, Hatâyî, Misâlî, Nesîmî, Virânî, Hâkî, Kaygusuz Abdal, Seyyid Nizamoğlu, Vahdetî are the main poets whose poems take place in the ?Cönk?.Key Words: Sivas, Cönk, Culture, Poem? 328

Halk edebiyatının en önemli yazılı eserleri olan cönkler, geçmişe ait halk edebiyatı ve folklor ürünlerini yansıtmaları bakımından son derece önem arz etmektedirler. Biz de bu çalışmamızda Ziya Bey Kütüphanesinde bulunan cönklerden bazılarını gün yüzüne çıkararak halk bilimine yeni kaynaklar sunmak ve yeni ufuklar sağlamayı amaçladık.Üzerinde çalıştığımız cönkler Sivas Ziya Bey Kütüphanesinde bulunan İbrahim ASLANOĞLU kitaplığına aittir.Çalışmamızın ilk aşamasını cönklerdeki ürünlerin günümüz harflerine aktarımı oluşturmaktadır. İkinci aşaması ise bu cönkler üzerine incelemeyi kapsamaktadır. Çalışmamızın esas amacı cönklerde yer alan metinleri gün yüzüne çıkarmak olduğu için geniş bir inceleme yapılmamıştır.Anahtar Sözcükler: Sivas, Cönk, folklor ürünleri Conks which are the most important written pieces of folk literature are extremely significant for reflecting the old products of folk litarature and folklore. This study?s aim is to unearth these important texts and present new sources to folklore.The conks which we are studying belong to İbrahim Aslanoğlu?s corpus in Ziya Bey Library.Translation of products of conks into current letters is our study?s first step. As for the second step includes the research on these conks. Since the basic aim of our study is to bring to light on the texts which take place in conks, a large research wasn?t done.Key words: Sivas, conk, folklore products. 346

Türk kültür ve tefekkürünün, millî birlik ve beraberlik duygusu çerçevesinde daimî kalmasını sağlayan önemli edebî eserlerimizden birisi de ?Cenk kitapları?dır. Cenk kitapları bir başka deyişle Cenknameler içerisinde Hazret-i Ali'ye nispet edilenler önemli bir yer tutmaktadır. Hazret-i Ali Cenkleri, motif yapısı ve zenginliği, olay halkası, mesaj verme özelliği, dili ve üslûbu bakımından oldukça dikkat çeken eserler arasındadır. Cenknamelerin başkahramanı Hz. Ali'dir.Cenknameler içerisinde birbirinden kesin çizgilerle ayrılmamakla beraber, kahramanları ve olayların geçtiği mekân ortaklığı sebebiyle birbirine bağlı muhtelif dokuz küçük cenk anlatısı bulunmaktadır. Bu anlatılarda Hazret-i Ali, kimi zaman hayalî ve masalsı, kimi zaman da gerçek ve tarihî kimliği ile İslamiyet'i yayma ve zulüm gören Müslüman halkı kurtarma amacı doğrultusunda çeşitli mücadeleler içerisine girmektedir. Bu mücadelelerde onun en büyük yardımcısı kılıcı Zülfikar ve atı Düldül'dür. Hazret-i Ali, son Peygamber Hazret-i Muhammed'den izin alarak çıktığı seferlerin her birinde hayalî veya gerçek olan birçok kahramanla mücadele eder. Bu mücadelelerin sonunda muhakkak galip gelir ve düşmanlarına ya İslamiyet'i kabul ettirir ya da onları öldürür. Eserde Allah rızası için fethedilen tüm topraklar İslam mülküne katılır.13.-15. yüzyıl Eski Anadolu Türkçesi özelliklerinin hâkim olduğu metin deyim yönünden oldukça zengindir. Yer yer masalsı öğelere de rastlanan metin, Türk halk kültürü açısından oldukça zengin bir içeriğe sahiptir. One of the significant achievements of the Turkish culture and contemplation to ensure the national togetherness is also the ?Battle Books?. Battle stories about Hz. Ali come into prominence in other books. ?Battles of Hazret-i Ali? takes place in significant achievements with motive and substance, event, message and strong language. Hz. Ali has the leading role in the battle stories.There are nine short stories depending on each other nevertheless they do not separate from one another. In these stories, Hz. Ali has been entered a variety of struggles in imaginary or real places at time convey the Islamism and to rescue the Muslims, which have been exposed the cruelty. In these struggles, the most important helpers of Hz. Ali are his sword Zülfikar and his horse Düldül.Hz. Ali, in his military expeditions in which he adhered with the permission of Hz. Mohammed the last prophet, certainly overcomes at the end and he either kills his enemies or to get accept Islamism after struggling with imaginary or real heroes. Conquered lands were annexed to Islam possession for God?s sake.Document having the features of thirteenth and fifteenth century old Anatolian Turkish language is rather rich in terms of idiom. Document sometimes encountered legendry items has a rich in terms of the Turkish folk culture. 694

ÖZET Yüksek Lisans tezimi cönk çözümlemelerinden aldım. 9, 10, 11, 12 numaralı cönkler, Kutlu ÖZEN Hocamızın kütüphanesine aittir. Cönklerin tamamı 510 sayfadır ve içerisinde 371 şiir vardır. 336 şiirin söyleyeni bellidir, 35 şiir anonimdir. Cönkler, Tokat ve Sivas-Divriği yörelerine aittir. Şiirler 1802-1928 yılları arasında tutulmuştur. İçerisinde Düvazimam, Redif Destanı, Geyik Destanı, Dualar,maniler, Evlilerin Halleri başlıklı yazılar bulunmaktadır. Şiirler önce Arapça'dan Türkçe'ye çevrildi. Sonra mahlası belli olanlar ve olmayanlar olarak ikiye ayrıldı. Mahlası belli şiirler kendi aralarında tasnif edildi. Sonra ayaklarına göre sıralandı. Anonim olanlar da önce konularına sonra ayaklarına göre alfabetik olarak tasnif edildi. Şiirlerin her birine bir numara verildi. Sayfanın sol tarafındaki numaralar, cönklerin sayısını,sağ alt köşesindeki numaralar sayfalarım göstermektedir. Şiirler hece ölçüsüyle yazılmıştır. Aruz ölçüsüyle yazılmış çok az şiir mevcuttur. Siklerin okunamayan kısımları boş bırakıldı...İmlaları bozuk olan kelimeler düzeltildi. Dizelerdeki fazla heceler çıkarılıp,ölçüye uyduruldu. Şiir incelemelerinden sonra sözlük ve dizin çalışmasına geçildi. SUMMARY I have staded my post graduate. My topic is ` 9 th, 10 th, 11 th şad 12 th junks.` This topic had taken from Mr. Kutlu ÖZEN's library. Junks includes 510 pages and 371 poeems. 336 poems poets are determined. 35 poem belongs to anonim. They belong to Sivas-Divriği and Tokat. The poems were written between 1802 and 1928 years.These poems are composed of `Redif Destanı, Geyik Destanı, Dualar, Düvazimam'lar, Evlilerin Halleri, koşma, nefes...ete. We translated these poems from Arabian language to Turkish. Then we classifıed the poems as pseudonym and not pseudonym. W e listed the poems. Which they are pseudonym according to poets names. If the poet have more than are poem, we listed according to their rhyme. Every poem have a number. The pages vvhich are left have junk's numbers. The pages vvhich are right have page's numbers. If we can't read the poems we wrote nothing. Extra syllables were taken then they adapted to the lines. We did dictionary and index working at last. 600

Tezi hazırlayan : Ekrem KIRAÇ Bölümü : Türk Dili ve Edebiyatı (Halkbilimi) Tez Danışmanı : Yrd. Doç. Dr. Doğan KAYA Tezin kabul ediliş tarihi : 22.04.1998 Tezin Sayfa Sayısı : 307 Tezin Konusu : Divriği Masallan TEZ ÖZETİ Masallar, halk kültürünün birçok özelliğini gösteren sözlü bir gelenek ürünüdür. Bundan dolayı, onlar kültürel ürün olarak değerlendirilir. Masallar, renkli hayâl ürünlerinin sihirli etkisiyle yaşamın gerçeklerinden herkese ibret mesajları verirler. Çünkü onlar sosyal karaktere sahiptir. Aynca, onlar dilin gelişimini incelemek için en önemli başvuru kaynaklarıdır. Aynı zamanda, masallar diğer bilimler için de çok önemli bir kaynaktır. Ülkemizde, masal anlatma geleneği zayıflamaya başlamıştır. Bundan dolayı Divriği Masallarını incelemek için derledik. Bunun yanında da, bilimsel metodlarla incelediğimiz bu masalların yok olmasını önlemeye çalıştık. Buradaki amacımız, ulusal ve evrensel kültürün korunmasına yardım etmektir. Divriği Masallan çalışmamızı iki bölümde gerçekleştirdik;°incelemes ve `metin` bölümü. İnceleme bölümünde masalların sınıflandırılması yapılmıştır ve bu bölüm aynca şu kısımları içermektedir Epizotlar, motifler, temler, kahramanlar, mekân, masalların şekli ve formeller. Aynca, bu masallardan on beşi ve ülkemizin diğer yörelerine ait bazı masallar arasında karşılaştırma yaptık. Metin bölümü, yirmi beş masal içermektedir. Burada anlatıcının ifade şekli ve üslubunda herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Çalışmamızda elde edilen tüm verilerin, diğer çalışmalara katkı sağlayacağını düşünmekteyiz. The Owner of The Thesis : Ekrem KIRAÇ Department : The Language and Literature of Turkish ( Folklore) Thesis Adviser : Yrd. Doç. Dr. Doğan KAYA Date of The Acceptance of The Thesis : 22.04. 1 998 Number of Page : 307 Subject of The Thesis : Tales of Divriği SUMMARY Tales, which show the lots of properties of tire public culture, is a verbal product of tradition. That s why, they are considered as cultural products. The tales give the moral admonition messages from the truths of life to everybody witti bewitched effect of the colorful dream elements. Because they have social chracter. Moreover, they are the most important application sources in order to examine the language improving. At the same time, they are also a very important source for the other sciences. Traditional tales telling is being weakened gradually in our counOy. Because of this reason, we have collectied the tales of Divriği to examine carefully. Also we have tried to prevent the destruction of these tales which are examinied with the scientific methods and so our aim is to help the protection of national and universal culture. We have studied the tales of Divriği in two parts which are. investigation part. and `text parts`. The classification of the tales has been done in the investigation. It is including these parts such as: Episodes, motives, themes, players, place, form of tales and formules. In addition, we have made comparison between the fifteenth of these collecting tales and tiie other tales which belong to the other parts of the country. Text part includs twentyfive tales and there is not any change about the teller's literary style and style. We thought that dates, which are obtained in our studying, will provide contribution to the other studying. 307