Search

Na kartach tej książki podjęto rozważania nad kilkunastoma wątkami z historii filozofii, nauki, techniki i kultury, aby na tej podstawie sformułować w każdej kategorii wnioski bardziej spekulatywne, ogólne, ponad umownymi granicami epok i systemów filozoficznych, dokonać refleksji szerszej, bardziej systemowej, która pozwoli dostrzec w monograficznych tematach treści ukryte poniżej monograficznej analizy albo zagadnienia widoczne dopiero w szerszej perspektywie czasu i przestrzeni. Taka analiza to dodatkowa korzyść z pracy nad konkretnymi zagadnieniami. Ponadto tego typu rozważania mają charakter bardziej filozoficzny niż samo tylko przedstawienie jakiegoś problemu i jego analiza źródłowa. Każdy rozdział rozpoczyna się od postawienia problemu, a następnie jest omawiana natura rozważanych zagadnień oraz istotne wątki historiozoficzne, które można przy takiej okazji podjąć. Daną kwestię dyskutuje się na odpowiednim poziomie ogólności, zawsze jednak w kontekście ścisłych informacji historycznych i szczegółów z danej dziedziny wiedzy, niezbędnych do jednoznacznego rozważenia postawionych problemów. Zachowano tu wysoką świadomość metodologiczną i warsztatową, jasność argumentacji i konsekwencję w zakresie terminologii. Wspólnym mianownikiem prezentowanych w tym tomie rozważań są czasy różnych przełomów, granice epok, teorii, wiedzy, refleksji, a więc istotne przemiany istniejących w kulturze ujęć rzeczywistości. Część zebranych tekstów to prace naukowe, analityczne, pozostałe są albo przekładami ważnych opracowań innych badaczy, albo też bardziej swobodnymi ujęciami rozważanej tematyki, o charakterze eseju. Różnorodność ta ma za zadanie wzbogacić książkę, uczynić ją żywą, wielowątkową i barwną. Pojęcie przełomu nie jest każdorazowo nacechowane pozytywnie. W trakcie badań może się okazać, że bywały przełomy pozytywne, rozwojowe, zmieniające na lepsze jakiś aspekt cywilizacji, życia albo spekulatywnych wyników refleksji ludzkiej, ale mogą się też zdarzyć przełomy negatywne, rodzaj regresu, porzucenia dotychczasowych wartości na rzecz opinii, zachowań albo wzorców gorszych, mniej wartościowych, szkodliwych. Tego typu uwagi zostały zamieszczone w prezentowanych tekstach. Niniejsza książka składa się z 14 rozdziałów zgrupowanych w dwóch częściach. Wprowadzono ciągłą numerację rozdziałów w obu częściach tomu, aby ułatwić orientację w książce i podkreślić jej integralność mimo wielości omawianych tematów. W części pierwszej są rozważane rozmaite zagadnienia dotyczące okresu od starożytności do czasów nowożytnych, część druga zaś jest poświęcona wątkom należącym do tematyki współczesnej. On the pages of this book we consider over a dozen threads from the history of philosophy, science, technology and culture, and on this basis formulate more general conclusions in each category, beyond the conventional limits of epochs and philosophical systems. This makes it possible to draw general speculative conclusions from the examined material, and allows more systemic reflection, which helps uncover in the individual topics further content hidden underneath the monographic analysis or issues visible only in a broader perspective of time and space. Such an analysis is an additional advantage of the previous work on specific issues. In addition, such considerations will be more philosophical than a mere presentation of a given problem and its source analysis. Each chapter begins with the statement of a problem, followed by a discussion on the nature of the issues under consideration and the relevant historiosophical topics that can be addressed with regard to them. A given issue will be discussed at an appropriate level of generality, but always taking into account accurate historical information and details from a given field of knowledge necessary for unambiguous consideration of the issues raised. High methodological awareness, clarity of argumentation and terminological consistency should be the primary characteristics of this research. The common denominator of the discussions in this volume are various turning points, the limits of epochs, theories, knowledge, reflection, that is, significant shifts in how reality is presented in culture. Some of the following texts are academic and analytical works, whereas the others are either translations of important studies by other researchers, or have the form of essays presenting more casual perspective on the subject under consideration. This diversity is intended to enrich the book, make it lively, multifaceted and colorful. Due to the multitude of issues raised, bibliographic references are included in footnotes included separately in each text. Footnotes are not equally abundant and frequent throughout the volume. The concept of a turning point does not always imply a positive evaluation. The research may reveal that some turning points were positive, progressive events, changing some aspect of civilization, life or results of human reflection for the better, but some may be negative in nature, a kind of regression leading to the abandonment of the existing values in favour of opinions, behaviors or standards, that are inferior, less valuable, and harmful. Observations of this kind are to be found in the included texts. The book consists of 14 chapters divided into two parts. Continuous numbering of chapters in both parts of the volume has been introduced to facilitate orientation in the book and emphasize its integrity, despite the variety of topics discussed. In the first part, we consider various issues from antiquity to modern times, while the second part is devoted to contemporary topics.

Oddajemy do rąk Czytelników tom pt. Komunikologia. Teoria i praktyka komunikacji poświęcony jednej z najbardziej dynamicznie rozwijających się dziedzin nauk społecznych i humanistycznych, jaką jest komunikologia. Jest to już trzeci tom serii wydawniczej Wydawnictwa Naukowego Instytutu Filozofii UAM – „Biblioteka Komunikacji Społecznej”. Zebraliśmy w nim prace kilkunastu czołowych polskich teoretyków komunikacji reprezentujących najważniejsze rodzime ośrodki badawcze. Istnieje wiele różnych określeń stosowanych w odniesieniu do refleksji teoretycznej poświęconej zjawiskom komunikacyjnym: teoria komunikacji, nauka o komunikacji, filozofia komunikacji, a na obszarze nauki anglojęzycznej communication czy communication studies. Zdecydowaliśmy się na użycie terminu „komunikologia”, ponieważ jest on coraz częściej i z coraz lepszym uzasadnieniem stosowany zarówno w Polsce jak i na świecie. Niniejsza praca jest pierwszą w Polsce monografią, w której tytule znalazło się właśnie słowo „komunikologia”. Szczególnie ważne jest to, że owo określenie (komunikologia) wyraża coraz powszechniejszą ambicję ukształtowania refleksji nad komunikacją w ramach inter-i transdyscyplinarnej, ale jednak przede wszystkim samodzielnej dyscypliny naukowej. Nie sposób zaprzeczyć, że od lat czterdziestych i pięćdziesiątych ubiegłego wieku namysł teoretyczny nad komunikacją dokonuje się już nie „na marginesie” lub „przy okazji” uprawiania innych dyscyplin nauki, lecz zyskuje coraz większy stopień złożoności, a tym samym – autonomii metodologicznej. W pierwszym okresie jej istnienia obecność rozmaicie rozumianej nauki o komunikacji zaznaczała się tylko jako subdyscyplina innych nauk bądź poprzez.

Publikacja jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz autora. Zezwala się na wykorzystanie publikacji zgodnie z licencją – pod warunkiem zachowania niniejszej informacji licencyjnej oraz wskazania autora jako właściciela praw do tekstu. Treść licencji jest dostępna na stronie http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/ The book contributes to the debate over the issue of the disciplinary status of Communication Studies, which theorizes the Communication Practice. The author attempts to develop an original stance which may be the first step towards the creation of an autonomous Communication Discipline. The work may be also considered a proxy dialogue with Robert T. Craig and his concept of placing the research of communication within the framework of a practical discipline. The attempt to indicate what conditions would enable the Communication Studies to become autonomous is based on the assumption that the studies may only become an independent academic discipline when their basic research subject (i.e. the process of communication) is constituted outside the existing fields of science – when a communication ontology is specified. It requires a redefinition of the research perspective and a modification of the understanding of the relation between theory and practice. Therefore the treatise is mainly concerned with two issues: 1) communication understood as an activity specific to people; 2) considerations over the relative process – discipline of communication – regarded as one of the practical disciplines. In other words, the subject of the work is not the communication process itself, but the system of its scrutiny, a somewhat autonomous discipline, which provides a framework for theorizing the Communication Process (understood as a form of social practice). Such assumptions entail three main aims of the work. They include: 1) displaying the historical and cultural sources of the contemporary approaches to the notion of communication; 2) presentation of the theoretical concepts of Robert T. Craig as a means of dealing with the “lack of communication between the theorists of communication” – metatheory of communication research as a philosophical-methodological foundation of the discipline of communication; 3) demonstrating the philosophical implications stemming from assuming the communication studies to be a practical discipline. The book is not an attempt to delineate and categorize any forms of theorizing of the communication process. It is an endeavour to indicate such a way of conducting research of the relative subject which would serve “a purpose”. The first chapter is devoted to the cultural and historical sources of the contemporary approaches to the notion of communication. It deals with the issues which mainly concern our understanding of the process of communication as an activity specific to people. The chapter focuses on the development and the origin of our understanding of the communication processes and presents two basic approaches towards them: the transmission and the constitutive one. This part of the treatise also contains a presentation of the work’s assumptions and defines its scope. The author uses the Shannon-Weaver transmission model to show that the research of the process of communications may not be limited to the category of transmission, which nevertheless may not be discarded altogether. Its limits need to be overcome while the model should be included in the constitutive approach. In this context it introduces the understanding of the process of communication as a kind of a practice – in its social and individual aspect. The second chapter is devoted to the deliberations over the disciplinary status of the communication studies and presents tentative terminology which may help to constrain the “terminological chaos” found in communication research. Additionally, the main research perspectives of the communication studies are reconstructed on the basis of the work of Juergen Habermas and Arthur P. Bochner. The third chapter begins with a presentation of the origin of the differentiation between practical and theoretical disciplines as well as the sources of the American researcher’s concepts. The introduction of the terminology developed by Thomas Kuhn and transposed to humanities is used to describe what a practical discipline is. It is done by means of two exemplars: the study of the rhetoric and the methodology developed by Abraham Kaplan. An analysis of the practical disciplines’ assumptions precedes the introduction of the differentiation between the first- and the second-order practical disciplines. It is followed by a presentation of basic methodological assumptions of any practical disciplines – according to both Robert T. Craig as well as Polish philosophical thought. The final chapter builds on the first three parts. Based on the research on: communication as a practice, the practical research, communication as a practical discipline, and introducing the Craigian scheme of constituting the research field of the discipline of communication (by means of the critical-deductive and the critical-inductive way), I indicate the conditions which need to be applied to the process of communication in order for it to be perceived as a fundamental subject of analysis of an independent field of science. The considerations included in this book are meant not only to provide basic answers, but also to pose questions – as this is the only way to deliberately and rationally construct a field of public discourse and establish (negotiate) a common view of the world. Celem tej książki jest próba wskazania podstawowych warunków niezbędnych do wypracowania filozoficznego gruntu dla refleksji nad procesem komunikacji oraz rozważań nad statusem dyscyplinarnym odnośnej refleksji. Realizacja tego przedsięwzięcia wymaga już na wstępie postawienia jasnej i wyraźnej tezy głoszącej, iż refleksja nad procesem komunikacji dopiero wtedy może osiągnąć status autonomicznej dyscypliny akademickiej, gdy będzie uprawiana w perspektywie praktycznej jako jedna z dyscyplin praktycznych. Źródłem postawienia takiej tezy jest niezgoda na sposób ujmowania odnośnej refleksji i jej statusu w ramach nauk(i) o komunikacji. Mowa mianowicie o sytuacji, w której głosimy istnienie samodzielnej dyscypliny naukowej reflektującej nad procesem komunikacji jedynie na bazie założenia, iż wiele subdyscyplin w ramach swoich badań podejmuje zagadnienie komunikacji międzyludzkiej. Brak akceptacji powyższej przesłanki wynika przede wszystkim z braku podejmowania w ramach nauki o komunikacji samoświadomej refleksji metodologicznej, co powoduje natomiast utrzymywanie się wielu sprzecznych poglądów i twierdzeń. To, co badacze określają mianem refleksji komunikacyjnej bądź komunikologicznej, nie stara się szukać swojego ugruntowania. Nie chodzi oczywiście o jakieś transcendentalne, poza­ kulturowe warunki istnienia praktyk komunikacyjnych, lecz o metodyczną refleksję nad sposobem istnienia komunikacji w ramach kultury oraz refleksji nad narzędziowym charakterem odnośnych praktyk. Książka ta włącza się w trwającą dyskusję dotyczącą problemu dyscyplinarności badań nad komunikacją. Dla polskiego Czytelnika, który nie miał sposobności zapoznania się z publikacjami anglojęzycznymi na ten temat, umiejscowienie tej kwestii na „mapie współczesnej myśli humanistycznej” może być problematyczne, gdyż wśród polskich badaczy podejmujących explicite problem praktyk komunikacyjnych w ramach nauki o komunikacji ciężko odnaleźć nie tylko odniesienie do tego zagadnienia, ale przede wszystkim próbę nawiązania świadomej dyskusji. Emanuel Kulczycki

Artykuł przedstawia krytyczną filozofię Ernsta Cassirera oraz przyświecającą jej wielowymiarowość, która pozwala związać policzalną metodologię nauk ścisłych z niepoliczalną metodologią nauk humanistycznych. W tekście podejmuję zadanie przedstawienia myśliciela jako neokantysty postępującego zarówno matematyczno-przyrodoznawczą drogą Kanta, jak i antynaturalistyczną ścieżką Geistesgeschichte, co przystaje do wizerunku Cassirera filozofa a zarazem historyka filozofii, który buduje autorski projekt filozofii kultury. Wskazuję również na ważną dla Cassirera, kwestię historycznej świadomości Wilhelma Diltheya, która dopuszcza interpretację problemu człowieka w kontekście – jak pisze Paczkowska-Łagowska – "historycznej ciągłości tradycji"., Diametros, No 29 (2011)