Search

Türkiye, AİHS'i ve 1 nolu protokolü 1954 yılında onaylamış, AİHM'e Bireysel Başvuru Hakkını 1987 yılında tanımış, 21 Ocak 1990 tarihinde de AİHM'in zorunlu yargılama yetkisini kabul etmiştir.Bugün için AİHM'e Rusya'dan sonra hakkında en çok başvuru yapılan ülke Türkiye'dir. İhlaller yönünden ise, ilk sırada Türkiye bulunmaktadır. Ülkemizin AİHM'de en çok mahkûm olduğu madde, AİHS'in 6. maddesindeki ?Adil Yargılanma Hakkı?dır. Adil Yargılanma Hakkı'nın en çok ihlal edilen bölümü ise ?Makul Süre? dir.Gerek hukuk davaları, gerek idarî davalar ve gerekse ceza davalarına baktığımızda, davaların büyük bir kısmının adil yargılanma hakkı açısından AİHM standartlarının çok gerisinde kaldığı, makul sürede tamamlanamadığı görülmektedir. Çalışmamızda, gerek yerel mahkemelerde ve gerekse temyiz mahkemelerinde davaların uzama nedenleri; yargıçlardan, avukatlardan ve davanın taraflarından kaynaklanan nedenler üzerinde durulmuştur. İncelememizde referans alınan ölçüt, esas olarak AİHM kararları olmuştur. Referans alınan metinler; başta İHEB, AİHS, AİHM kararları, Anayasa ve ilgili yasalardır.AİHM kararları ile içtihatlaşan makul süre irdelenirken, davanın karmaşıklığı, başvurucunun, adli ve idarî makamların davranışları, yetkili makamların kusur ve ihmali ve yapısal sorunlar göz önüne alınmaktadır.Mahkemelerdeki iş yükü, mahkemelerin performansı, adli kolluğun bulunup bulunmaması, hakim ve savcı sayılarının yeterli olup olmaması, hakim ve savcı harici personelin sayısı, mahkemelerdeki uzmanlaşma konusu, bilirkişilik sistemi, yargıda teknolojinin kullanılma derecesi, yargılamanın adil olup olmadığını belirleyen faktörler arasındadır.Yargılamayı hızlandıran faktörler olarak ise; uzlaşma, arabuluculuk ve avukatların rolü sayılabilir.AİHM'e yapılan başvuruların katlanarak artması, kişilerin iç hukukta yeterli düzeyde hak ve özgürlüklerinin garanti altında olmadığını ya da düşündükleri haklarını elde edemediklerini göstermektedir. Uzun tutukluluk süreleri ve uzun yargılamalar, kişilerin yargıya ve adalete olan güvenlerini sarsmaktadır. Today, Turkey is the second country, after Russia, in the number of the applications to the ECHR. Under violation of terms, Turkey is in the first place of the list. Turkey?s most sentences in the ECtHR is depending to the Article 6, `Right to a Fair Trial`. Most frequently violated part of the Article 6 ?Right to a fair trial? is the `reasonable time`.When we look at the both lawsuits, administrative and criminal cases; majority of cases remain far behind to meet the right to a fair trial standards of ECHR and cannot be completed in reasonable time.This study focuses on the causes of prolongation arising from judges, lawyers and the parties of the cases, both in the local courts and courts of appeal. In our review, the reference criterion bases on the decisions of the Court. Reference texts of this study are, the UDHR, the ECHR, the ECtHR decisions, the Constitution and relevant laws of Turkey.During the study of reasonable time principle with the decisions of the ECHR; the complexity of the case; behavior, negligence and gross negligence of the applicants?, judicial and administrative authorities'; and the structural problems are taken into consideration.Workload of the courts, performance of the courts, the availability of judicial police, and the sufficiency of the number of judges and prosecutors, and the number of other personnel, the issue of specialization the courts, expert witness system, the degree of the use of technology in judiciary, are among the factors that determine whether a trial is fair or not.Conciliation, mediation and role of lawyers may be counted among the factors that accelerate the proceedings.Exponential growth applications to the ECHR shows that guarantees of the rights and freedoms of persons under domestic law is not adequate or people cannot obtain to rights that they think they are entitled to. Long detention times and long trials, undermines their confidence in the judiciary and justice. 139

Tezin konusunu, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 6. maddesinde vücut bulan adil yargılanma hakkı, adil yargılanma hakkının günümüzden çok önce yer aldığı tarihi belgeler, hakkın unsurları ve Türkiye'nin taraf olduğu ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi önüne gelen konuyla ilgili davalar oluşturmaktadır. Tezin amacını ise, Ülkemizin de tarafı olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesindegüvence altına alınan, diğer hakların uygulanabilirliğini sağlayan, hakların sigortası olan ve bu bağlamda belki de Sözleşmenin en önemli haklarından biri olan adil yargılanma hakkının tanımlanması, unsurlarının açıklanması, Türk mevzuatında hakkın görünümleri ve nasıl korunduğu oluşturmaktadır. İnsanoğlunun büyük uğraşlar sonucu kazandığı adil yargılanma hakkı, tarihi günümüzden çok eskilere dayanan çeşitli ulusal, uluslararası belgelerde yer almakla beraber, bu gün hala yoğun tartışmalara sebep olmakta, hak, bireyin değişen, gelişen, farklılaşan ihtiyaç ve beklentileri çerçevesinde hemen her gün yeniden tanımlanmakta, yorumlanmaktadır. Sözleşme'nin inceleme konusu yapılan 6. maddesinde kaleme alınan hakka ilişkin unsurların, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin çeşitli kararlarında farklıbiçimlerde yorumlanması, maddede açıkça yer almamakla beraber hakkın kapsamının, güvence altına aldığı unsurların birey lehine sürekli genişlemesi buna dayanmaktadır. Bu gün itibariyle aralarında Türkiye'nin de bulunduğu, Sözleşme'ye taraf pek çok devlet tarafından sıklıkla ihlal edilen ve bu sebeple çeşitli yaptırımlarla karşı karşıya kalan devlet sayısı azımsanmayacak kadar çoktur. Bu sebeple, sadece medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklarda değil, cezai uyuşmazlıklarda da uygulanma imkanı bulunan bu hakkın, devlettin hükümranlık erklerinden biri olan yargı faaliyetine ilişkin önemli unsuları ve prensipleri bünyesinde barındırdığı da düşünüldüğünde, hakka ilişkin mevcut uygulamaların ve AİHM kararlarının önemi daha net anlaşılacaktır. Çalışmada, hakkın tarihte ilk ortaya çıkışına ilişkin ulusal, uluslar arası metinlere değinmenin hakkın dünden bu güne değişimini, gelişimini anlamak için yararlı olacağı kanaatiyle öncelikle anılan hakkın tarihi gelişimi açıklanmaya çalışılmış, bu bağlamda hakkınhem Türk hem de yabancı hukuksal metinlerdeki gelişimine değinilmiştir. Genelden, özele şeklinde bir yol izlemeye çalıştığımız çalışmanın ikinci bölümünde ise, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi çerçevesinde adil yargılanma hakkı irdelenmiş, fırsat bulundukça Mahkemenin konuyla ilgili içtihatlarına yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ise Sözleşme ile sanığa tanınan asgari hakların nelerden oluştuğu açıklanmaya çalışılırken, AİHM'nin konuyla ilgili kararlarına atıfta bulunulacaktır.Anahtar Kelimeler: Hukuk, İnsan Hakları, Adil Yargılanma Hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi The subject of the thesis is ? the right to fair trial? in the sixth article of the European Convention on Human Rights, historical documents about the subject, the rights elements and the cases related to the subject. The purpose of the thesis is to describe ?the right to fair trial?, to explain its elements, right views in Turkish legislation and to show how it is protected. The right to fair trial gained as a result of human beings, today stil has led to intense debate, the right is redefined every day according to individual?s different needs and expectations. Due to this reason, the rights elements examined in the sixth article of agreement interpreting as different forms in various court decisions, in this way, the elements ensured by the agreement, are constantly expanding in favor of the individual. Today, there are many countries as well as our country, being party of agreement. But, there are a lot of number of state which often violate the agreement and because of this, they face to face various sanctions. Due to this, not only disputes related to civil rights and responsibilities, but also criminal diputes are possible in the implementation of these rights, the importatnt elements of judicial activities, the importance of the court decisions and existing applications related to the right will be understood clearly. In the study, both national and international texts about the firts appearance of right in history, the changes of right from yesterday to today tried to explain as soon as possible these are necessary to understand the development of right. In this context, the right development of both Turkish and foreing law. The second part of the thesis, ?the right to fair trial? is studied on the frame of both European Convention of Human Rights and European Court of Human Rights. The caselaw of court is mentioned on occasion. The last part of the thesis is about the various court decisions related to Turkey.Keywords: Laws, Fair Trial, Human Rights, European Human Rights Agreement 126

Demokratik ve çağdaş toplumlarda insanlar haklarını yargı önünde ararlar. Adil yargılanma hakkı da yargılamayı ilgilendiren temel insan haklarından birisi olup, hukuk devletinin temel güvencelerindendir. Adil yargılanma, hukuk veya ceza davalarında, hatta belli ölçülerde idare hukuku alanındaki davalarda, yargılamaya ilişkin ilkeleri belirleyerek, hukuk devletinin temel unsurunu oluşturmaktadır.Demokratik bir toplumda adaletin yerine getirilme süreci, adaletin yerine getirilmesi kadar önem taşımaktadır, yani varılan so¬nuç kadar, yargılama süreci de önemlidir. Avrupa İnsan Hakları Sözleş¬mesinin 6. maddesi adil yargılanma hakkını düzenlerken işte bu yargılama sürecini de ele almıştır. Yargılamanın adil olabilmesi, her şeyden önce yargılamanın makul sürede bitirilmesini gerektirmektedir. Aslında bu durum toplumun yargı organlarına olan güveninin korunabilmesi, hakkın gerçek sahibine bir an önce tesliminin sağlanması ve uyuşmazlığın taraflarının en kısa süre içerisinde tatmin edilebilmesinden çok yargı organlarının kendilerine karşı sorumluluğunun bir göstergesidir. In democratic and modern societies, people protect their rights with judgment. Fair hearing is one of the basic human rights regarding the judgment and it is one of basic guarantees of a constitutional state. Fair hearing creates the basic item of constitutional state by determining the principles regarding judgment in law and criminal cases and even in administration law cases in some criteria.In a democratic society, the process of performing the law is as important as performing the law; that means the judgment process is as important as the result. 6th Article of European Convention on Human Rights regulates the fair hearing right and handles this judgment process. The fairness of the judgment depends on ending the judgment within an acceptable period. In fact this status is an indicator of the responsibility of judicial bodies for themselves rather than protecting the trust of the society to judicial bodies, providing the right to its real owner and satisfying the parties of the conflict in the shortest time. 121

ÖZET Bu tezin ana konusu, `adil yargılanma hakkı` ve `maku2__sür^£_jjrgüanma Jıakkjndâûlldan ne anlaşılması gerektiğidir. Bunlardan ne anlaşılması gerektiği, Avrupa İnsan haklan Sözleşmesi hükümleri ve Avrupa İnsan Haklan Mahkemesi'nin kararlan ile Türk mevzuatı ve mahkemelerinin uygulamaları etrafında incelenmiş. Yer yer teorik tamm ve saptamalara da değinilmiştir. Bu çalışmada vardığımız sonuçlara göre Mahkeme, adil yargılanma hakkı ile ilgili genel ve katı bir tanımlama yerine her davanın özelliğine göre tanımlamalar yapmakta. Makul süreye ilişkin olarak da kabul edilmiş genel bir süre yerine, davanın karmaşıklığı, sanık sayısının fazlalığı vb. gibi her olaym özelliğine göre yargılama süresinin makul olup olmadığına karar vermektedir. Türkiye açısından ise adil yargılanma hakkının sağlanması yönündeki gelişmelere rağmen hala mevzuat ve uygulamadan kaynaklanan olumsuzluklann olduğu ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin makul süreye ilişkin kriterlerine göre davalann uzun sürdüğü tespiti yapılabilir. Türkiye'de adil yargılanma hakkının gerçekleşmesi ve dolayısıyla davalann makul bir sürede bitirilmesi, büyük oranda Avrupa İnsan Haklan Sözleşmesiyle kabul edilen standartlara uyulmasına; Anayasa ve yasalarda gerekli değişikliklerin yapılmasına; yargılayanlarda adil yargılama bilincinin oluşmasına; yargılananlarda ise, yargıya güven duygusunun güçlenmesine bağlı olduğunu söyleyebiliriz. XIII SUMMARY (As a Principial of Right to Fair Trail) RIGHT TO TRAIL IN RASONABLE DURATION Key Words: Right to Trial, Right To Trial Rasonable Duration The main of this study is to clear up what to be understood in `right to fair trial` and `right to trail in reasonable duration`. Their implications are handled through stipulations and decisions of Europan Human Right Convention, Human Rights Court, the practices taking place in Turkey. Pertly theoretical definitions and desciriptions also emphasized. It is aimede to finde out whether the Turkish code is compatible with the stipulations of the treaty and courts practices in terms of providing `right to fair tria`. In this study according to the conclusions, it can be stated that the court, instead general and strict definitions, has customized definitions conforming particularitiy of the cases. The duration is also flexible depending on complexity of the case, number of accused. Although there have been some improvements in providing the right to fair trial, in terms of code and its practices some deficiencies stil exist in accort an with the court's criteria related to duration. Mainly, it can be stated that cases in Turkey take longer. Realizing of the right trial and completing the cases in a reasonable duration are mainly associated with the confirming standards of European Human Rights Convention, taking place of the related changes on laws and constitution, developing a consciousness of judging fairly and having confidence in judiciary. XIV 171

ÖZET Bireysel başvuru hakkının ülkemiz tarafından tanınmasından itibaren başlayan süreç ile kişi hak ve özgürlüklerinin uluslararası hukuk konusu olarak denetlenmesi yolu daha bir önem kazanmıştır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 6. Maddesi'nde `adil yargılanma hakkı` başlığı ile isimlendirilen hak bizzat yargı organlarının işleyişi ile ilgili olması dolayısıyla hukukçular için daha da bir önem arz etmektedir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Adil Yargılanma Hakkı başlığı altında hazırlanan bu çalışmanın birinci bölümünde, konunun tarihi ve kavramsal kökenleri incelenmiş daha sonra ikinci bölüm de ise, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile getirilen koruma sisteminin mahiyeti kısaca ortaya konmuştur. Üçüncü ve son bölümde ise; Sözleşmenin 6. Maddesinde konu edilen kriterler ayrı ayrı başlıklar altında ve TürK Hukuk Sisteminin pratiğinden ve mevzuatından kaynaklanan sorunlar ile birlikte ele alınmıştır. Bu çalışmada amaçlanan hukukun organizasyonunu denetleme işlevini gören adil yargılama hakkı kriterlerine olan yabancılığın giderilmesi, bununla birlikte mevzuat ve pratik nedenlerden kaynaklanan sorunların tespiti ile Türk Hukuk Sisteminin de evrensel standartlara ulaşması yönünde küçük de olsa bir katkıda bulunmaktır. 112 ABSTRACT After the right of individual application was granted by our country the control of human right and liberty as an international law has gained importance. The right, named as `the right to fair trial` in the 6th article of The European Convention on Human Rights, becomes more significant for jurists because it is directly connected with the judgement itself. In the first part of the project, which has named as the right to fair trial under The European Convention on Human Rights, the historic and the conceptual roots of the subject was examined and in the second part the basic character of the conservation system which was brought by The European Convention on Human Rights was explained. In the third and the last part the criteria which is seen in the 6th article of the appointment is examined in seperately headlines and with the problems which take their origins from the practical and axioms of Turkish Law System In this project the aim is to give more clear information about the criteria of the right to a fair trial, which controls the organisation of law, and to appoint the problems, which take their origins from the practical and axioms of Turkish Law System and contribute to this system to reach universal standards. 113 125

ÖZET Bu çalışmamız iki bölümden meydana gelmiştir. Birinci bölümde, sanık hakları kavramı ve tarihçesi ile yasal, bağımsız ve yansız bir mahkemede (adil) yargılanma hakkı, aleni yargılanma hakkı, makul bir sürede yargılanma hakkı üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde ise, genel olarak savunma hakkı kavramı ile sanığın; isnadın niteliği ve nedenleri hakkında bilgi alma hakkı, savunma için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olma hakkı, bizzat veya müdafi vasıtasıyla savunma hakkı incelenmiştir. ABSTRACT This study consists of two parts. In the first part, the rights of suspect issue and the history of that, jurisdiction at a legal, independant and inbiased court of the suspect, public jurisdiction and jurisdiction of it in a reasonable period has been handled. In the second part, generally the right of defense issue, the right of to be informed about the quality and the causes of accusation, the right to have necessary time and utilities for defense and the right of defense by the help of lawyer or personally has been examined. 280