Search

This study deals with the Old Uyghur text Sitātapatrādhāraṇī, which is called Ārya-sarva-tathāgata-uṣṇīṣa-sitātapatrā-aparājitā-nāma-dhāraṇī in Sanskrit and known to be a Tantric text belonging to Tibet Buddhism, namely Vajrayāna Buddhism. Sitātapatrā, referred to as “Goddess with the White Parasol” is believed to protect against all kind of disasters, black magic and devil through her dhāraṇī read or worn by believers. The text is believed to be translated during the Mongol Yuan Dynasty in the 13th or 14th century and has copies in the Old Uyghur language, Tibetan, Sanskrit, Khotan Saka, and Mongolian. This study fundamentally based on the Berlin collection attempted to create new and almost complete text by combining multiple fragments and manuscripts stored in various collections such as St. Petersburg Institute of Oriental Manuscripts of the Russian Academy of Sciences (IOM RAS), St. Petersburg State Hermitage Museum, Paris Bibliothèque Nationale de France (The National Library of France), Nakamura Fusetsu, Ōtani and Tachibana. The study consists of six chapters including Introduction, Text, Translation, Notes, Index, and Facsimile. The Introduction chapter provides general information about the context to which the text belongs and explains subjects addressed in the text. The chapter also explores versions of the text in different languages, work on the text, and the translation of the text. The fragments from various collections are also listed in a table in the Introduction chapter. Additionally, the chapter presents an explanation of the methods used to design the Text, Translation, Notes, Index, and Facsimile chapters. The Text chapter involves the transliterations and transcriptions of the fragments of different copies and collections included in the study. The chapter also introduces the fragments belonging to different versions parallelly named in the footnotes to ensure the integrity of the text and to demonstrate the spelling differences in the fragments. The footnotes also include reading suggestions for words in the damaged fragments and different interpretations drawn in previous work on the text. Additionally, the Text chapter presents work on the Chinese and Tibetan versions of the text and on the relevant fragment of the text under the catalog number of the fragment. The Translation chapter involves the translation of the text into Turkey Turkish made using other historical text publications, other versions of the text, and terminology glossaries. In the Notes chapter, expressions and terms corresponding or equivalent to foreign words from Buddhist terminology are offered and defined in comparison with versions of the text in other languages and relevant comments are also discussed. The Index chapter provides a grammatical index of all words in the text, demonstrates the language from which words are borrowed, if any, and presents corresponding words in Turkey Turkish. Finally, the Facsimile chapter includes the photographs of the fragments of the text covered in this study in the order by which they form the text. KABUL VE ONAY i BİLDİRİM ii YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI iii ETİK BEYAN iv ÖN SÖZ v ÖZET ix ABSTRACT xi İÇİNDEKİLER xiii KISALTMALAR xv İŞARETLER xix TABLOLAR DİZİNİ xx 1. GİRİŞ 1 1.1. ESER 7 1.1.1. Eserin Adı 7 1.1.2. Eserin Konusu 8 1.1.3. Eserin Farklı Dillerdeki Versiyonları 12 1.1.3.1. Tibetçe Versiyonu 12 1.1.3.2. Çince Versiyonu 13 1.1.3.3. Sanskrit ve Hotan-Saka Versiyonu 13 1.1.3.4. Moğolca Versiyonu 15 1.2. ÇEVİRİ 15 1.2.1. Çevirinin Tarihi ve Kaynağı 15 1.2.2. Çeviriyi Yapan Kişi 24 1.3. FRAGMANLARIN DÜZENLENMESİ 25 1.3.1. Fragman Sıralaması 25 1.3.2. Satır Sıralaması Tespit Edilemeyen Bazı Dhāraṇī Metinleri ve Çeşitli Fragmanların Sıralaması 29 1.4. SİTĀTAPATRĀDHĀRAṆĪ ÜZERİNE YAPILAN ÇALIŞMALAR 30 1.5. ÇALIŞMANIN KURGUSU 40 1.5.1. Metnin Kurgusunda İzlenen Yol 40 1.5.2. Çeviride İzlenen Yol 48 1.5.3. Notlar Oluşturulurken İzlenen Yol 48 1.5.4. Dizin Hazırlanırken İzlenen Yol 50 1.5.5. Tıpkıbasımın Bölümünün Oluşturulmasında İzlenen Yol 52 2. BÖLÜM: METİN 54 3. BÖLÜM: ÇEVİRİ 128 4. BÖLÜM: NOTLAR 150 5. BÖLÜM: DİZİN 250 6. BÖLÜM: TIPKIBASIM 312 KAYNAKÇA 461 EK 1. ETİK KURUL İZNİ MUAFİYETİ FORMU 474 EK 2. ORİJİNALLİK RAPORU 475 Bu çalışmada, Tibet bir başka adıyla Vajrayāna Budizmine ait Tantrik eserlerden birisi olarak bilinen ve Sanskritçe adı Ārya-sarva-tathāgata-uṣṇīṣa-sitātapatrā-aparājitā-nāma-dhāraṇī olan Eski Uygurca Sitātapatrādhāraṇī ele alınmıştır. Kendisinden “beyaz şemsiyeli Tanrıça” şeklinde de söz edilen Tanrıça Sitātapatrā’nın, inanırları tarafından okunan da ya taşınan dhāraṇīsi ile onları her türlü felaket, kara büyü ve şeytana karşı koruduğuna inanılmaktadır. 13. ya da 14. yüzyılda Moğol Yuan Hanedanlığı döneminde çevrildiği düşünülen eserin Eski Uygurca haricinde Tibetçe, Sanskritçe, Hotan-Sakaca, Moğolca gibi dillerde de nüshaları bulunmaktadır. Berlin koleksiyonu temel alınarak yapılan çalışmada, St. Petersburg IOM RAS, St. Petersburg State Hermitage Museum, Paris Bibliothèque Nationale de France, Nakamura Fusetsu, Ōtani ve Tachibana gibi çeşitli koleksiyonlarda muhafaza edilen birden fazla fragman ve nüshanın bir araya getirilmesi ile yeni ve neredeyse tam bir metin oluşturulmaya çalışılmıştır. Çalışmamız Giriş, Metin, Çeviri, Notlar, Dizin ve Tıpkıbasım olmak üzere altı bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, eser ile ait olduğu çevreye ait genel bilgiler verilmiş ve eserde işlenen konular açıklanmıştır. Ayrıca eserin farklı dillerdeki versiyonları, eser üzerine yapılan çalışmalar ve eserin çeviri konusu üzerinde durulmuştur. Çeşitli koleksiyonlara ait olan fragmanlar bir tablo ile liste hâlinde gösterilmiştir. Ayrıca Metin, Çeviri, Notlar, Dizin ve Tıpkıbasım bölümleri oluşturulurken izlenen yöntemler yine bu bölümde açıklanmıştır. Metin bölümünde, çalışmaya dâhil edilen farklı nüshalara ve koleksiyonlara ait fragmanların transliterasyonları ve transkripsiyonları yapılmış, metindeki bütünlüğünü sağlamak ve fragmanlardaki yazım farklılıklarını göstermek amacıyla paralel olarak adlandırılan farklı nüshalara ait fragmanlar da dipnotlarda gösterilmiştir. Yine zarar görmüş fragmanlardaki sözcükler için okuma önerileri, metin üzerine yapılan çalışmalardaki farklı okumalar da dipnotlarda gösterilmiştir. Yine bu bölümde eserin diğer versiyonlarından Çince ve Tibetçe ile eserin ilgili fragmanına dair yapılan çalışmalar da fragmanın katalog numarasının altında belirtilmiştir. Çeviri bölümünde eser diğer tarihî metin yayımları, eserin diğer versiyonları ve terminoloji sözlükleri vasıtasıyla Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Notlar bölümünde, Budist terminolojiye ait yabancı kökenli sözcüklere karşılık olarak oluşturulmuş yapı ve terimler ele alınarak anlamları verilmiş, eserin diğer dillerdeki versiyonları ile karşılaştırmalar yapılmış ve bunlar üzerine yapılan yorumlar ele alınmıştır. Dizin bölümünde, eserde geçen tüm sözcüklerin gramatikal dizini yapılarak eğer alıntılandıkları dil varsa belirtilmiş ve Türkiye Türkçesindeki karşılıkları verilmiştir. Tıpkıbasım bölümünde ise eserde ele alınan fragmanların fotoğrafları metni oluşturan sıralama ile verilmiştir.