Sanayileşme, nüfus artışı ve yaşlılık gibi olgular engelliliği daha görünür hale getirmiştir. Engelliler ile ilgili toplumsal duyarlılığın oluşması ve bizzat engellilerin bu konudaki düşüncelerinin öğrenilmesi önemlidir. Engellilerin engelliliğe ve dine yaklaşımlarının da araştırılması gereken bir konu olduğunu düşünmekteyiz. Bu bağlamda engellilerin engelliliği nasıl tanımladıkları, anlamlandırdıkları ve engellilikle ilgili sorunları aşmada dinin fonksiyonunun araştırılması amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemi 20 (%34,5)’si kadın, 38 (%65,5)’i erkek olmak üzere toplam 58 bedensel engelli kişilerden oluşmaktadır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden yarı-yapılandırılmış görüşme tekniği, verilerin çözümlenmesinde ise betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Makalede engellilik, din ilişkisi, din sosyolojisi bakış açısıyla, işlevselci yaklaşım bağlamında ele alınıp anlaşılmaya çalışılmıştır.Engelliler genel olarak engelliliği (%81,1) “sınav”, (%10,3) “sorun” ve (%8,6) “farklılık” olarak değerlendirmektedirler. Dinin engelliliği kabullenmede ve anlamlandırmada engellilerin düşüncelerini olumlu yönde etkilediği sonucuna varılmıştır. Engellilerin sorunlarını aşmak için devlete, sosyal destek sistemlerine ve manevi değerlere müracaat ettikleri görülmüştür. Ancak engellilere yönelik toplumsal duyarlılığın artırılması için tüm toplumsal kurumlara görev düşmektedir.Özet: Sanayileşme, nüfus artışı ve yaşlılık gibi olgular engelliliği daha da artırmıştır. Engelliler ile ilgili toplumsal duyarlılığın oluşması ve bizzat engellilerin bu konudaki düşüncelerinin öğrenilmesi önemlidir. Engellilerin engelliliğe ve dine yaklaşımların da araştırılması gereken bir konu olarak düşünmekteyiz. Bu çalışmada engellilerin engelliliği nasıl tanımladıkları, anlamlandırdıkları ve engellilikten kaynaklanan sorunları aşmada dinin işlevleri araştırılacaktır. Bu bağlamda bireyin engellilikle ilgili bazı sorunları aşmada dini referanslı davranışların incelenmesi gereken önemli bir husus olduğunu düşünmekteyiz.Araştırmanın örneklemi 20 (%34,5)’si kadın, 38 (%65,5)’i erkek olmak üzere toplam 58 bedensel engelli kişilerden oluşmaktadır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden yarı-yapılandırılmış görüşme tekniği, verilerin çözümlenmesinde ise betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Makalede engellilik din ilişkisi, din sosyolojisi bakış açısıyla, işlevselci yaklaşım bağlamında ele alınıp anlaşılmaya çalışılmıştır.Tarihi süreç içerisinde çeşitli toplumlarda engellilere çeşitli şekilde yaklaşımlarda bulunulduğu bir gerçektir. Bu yaklaşımlar moral, tıbbi/medikal, sosyal, insan hakları ve sınırlılık modeller olarak bilinmektedir. Bu yaklaşımların her biri engelliliğin belirli bir yönüne ve sorunlarına işaret etmektedir. Bir başka ifadeyle her bir model konunun farklı bir boyutunu ele almakta ve öncelemektedir.Kur’an’a göre engellilik bedensel anlamda değil, gerçeği görmeme, akletmeme ve işitmeme şeklinde ifade edilen hak ve hakikatten uzak kalmayı ifade etmektedir yani mecazi anlamdadır. Yine Kuran açısından bakıldığında engelliliğin insanların başına gelme sebeplerinin birincisi ilâhî irade ve imtihan gereğidir. Bir diğeri ise insanların kendi hatalarından kaynaklanmaktadır. Aydınlanma süreciyle birlikte değişen paradigma değişimi insanların da birbirine olan bakışını değiştirmiştir. Bu bağlamda aydınlanma düşüncesi ve modernleşme ile birlikte insanın insana ve çevreye olan bakışı değişmiştir. Allah’ın emaneti olarak düşülen bedenden, kişinin kendi sahibi/maliki olduğu bir bedene dönüşmüştür. Dolayısıyla bu durum yarışmayı, çekişmeyi, kıyaslamayı ve ötekileştirmeyi de beraberinde getirmiştir.Günümüzde engelliler maddi, manevi, sosyal ve kültürel birçok sorunla karşılaşmaktadırlar. İş, istihdamdan kaynaklanan yoksulluk, geçinme, barınma, imar ilk akla gelen engellinin karşılaştığı maddi; ibadet yerlerine ulaşım, ibadetlerin öğretimi, ibadetin yerine getirilmesi, manevi bakım ve destek yoksunluğu manevi; eğitim, sağlık, erişim, sosyal dışlanma ise sosyal ve kültürel sorunları oluşturmaktadır.Engelliler engellikle ilgili olarak neden benim başıma geldi? İmtihan ise sağlıklı insanlarla niçin eşit şartlarda başlamıyorum? Sorusunu kendilerine sormaktadırlar. İşte içinde bulunduğu durumu anlamlandırma ve cevap bulmada engelli dine müracaat etmektedir. Çünkü din insanın anlam arayışına cevap veren, mahrumiyet duygusunu azaltan, telafi mekanizması görevi yerine getiren önemli bir faktördür. Ayrıca din hayata gaye kazandırarak insanın karşılaştığı zorlukları aşmada ona güç vermektedir.Engellilik ile din arasındaki ilişkiye yönelik araştırmamızda din birçok konuda olduğu gibi bireyin engellilik olgusuna bakışını ve bazı sorunları aşmada olumlu yönde katkı sağladığını söyleyebiliriz. Örneğin araştırma sonucunda katılımcılar engelliliği (% 81,1) “sınav”, (%10,3) “sorun” ve (%8,6) “farklılık” olarak değerlendirmektedirler.Engellilik dini düşüncenizi nasıl etkiledi? sorusuna büyük bir oranda (%71) olumlu şekilde etkilediğini (sınav olarak, Allah’a daha yakınlaştırdığı, Allah’a bağlılığı artırdığı, motivasyon kaynağı olduğu) belirtenlerin yanı sıra (%23)’ü “değiştirmediğini” (zaten inanıyordum, kader, engellilik ibadetlere mani değildir) ve (% 6) ‘sı da “olumsuz” (hayatım alt üst oldu, bu durumu sorguluyorum) şekilde etkilediğini ifade etmişlerdir.Engellilik dini yaşantınızı etkiledi mi sorusuna dini yaşayışı “olumlu”yönde daha fazla etkilediğini ifade edenlerin yanı sıra camiye girişlerin engellilere uygun olmadığını belirtenler de azımsanamayacak kadar fazladır. Ayrıca engelliler ibadetlerin yapılış şekillerini yerine getirmede zorlandıkları (ortopedik engelliler), kuranı dinlemek, ezanı duymak (işitme engelliler) gibi sorunlarla karşılaştıklarını sağlık sorunları nedeniyle camiye gidememe ve oruç tutamama gibi nedenlerle “olumsuz” yönde dini yaşayışı etkilediğini belirtmişlerdir.Engelliler sorunlarını aşmak/ hafifletmek adına ne tür davranışlarda bulundukları ile ilgili soruya verilen cevapları üç kategoride toplayabiliriz. Birincisi, engellilikle ilgili sorunları aşmak/ hafifletmek için maddianlamda devlete müracaat ederek çeşitli hizmet ve yardımlar aldıklarını, ikincisi, sosyal destekhizmetlerini ağırlıklı olarak aile ve arkadaş içerisinde verildiğini, üçüncüsü ise, manevianlamda ise sıkıntılarını gidermek adına İslam dinin gereği olan namaz, oruç dua gibi çeşitli ibadetler yaptıklarını belirtmişlerdir.Engellilikle başa çıkmada dini inancınızın bir etkisi oldu mu? Sorusuna katılımcıların ibadet ve dua ederek rahatladıklarını, ahiret inancı dolayısıyla bu duruma “pozitif”baktıklarını ifade edenlerin oranı (%95) oldukça yüksektir. Ayrıca “olmadığını” belirtenler ise sınav, kader dolayısıyla sabredilmesi gereken bir durum olarak yine dini kavramlarla açıklamaları dikkat çekicidir. Kısacası din engelliliği anlamlandırmada, sorunları aşmada, telafi mekanizması görevini yerine getirerek engellileri rahatlatmaktadır. Çevrenizdeki din görevlilerin ya da dindar kimselerin size herhangi bir maddi/manevi desteği oldu mu? Sorusuna yaklaşık yarıya yakını (%45) olmadığını belirtmiştir. Bu duruma etki eden faktörler ise din görevlilerinin engellilere nasıl davranacağı konusunda bilgi sahibi olmaması, eğitim almaması, nasıl yardımcı olacağını bilememesi etkili olmaktadır. Sonuç olarak engelliler maddi manevi çeşitli sorunlarla karşılaşmaktadırlar. Bu sorunların bir kısmını çözmek için dine müracaat etmektedirler. Engellilerin büyük bir çoğunluğu bunu bir imtihan ve kaderolarak değerlendirmektedirler. Dolayısıyla din engellilerin engelliliği anlamlandırma ve sorunlarla başa çıkmada önemli bir işlev yerine getirmektedir. Ayrıca yine engelliler ibadetlerin yerine getirilmesi ve ibadet yerlerine erişim konusunda çeşitli sorunlarla karşılaştıklarını belirtmişlerdir. Bu bağlamda bedensel engelliler de diğer engelliler gibi dinin destekleyici gücüne ihtiyaç duymaktadırlar.