Search

Çalışmanın temel amacı, iktisadi büyümenin, ekolojik bozulma ve sürdürülebilirlik üzerindeki etkilerini analiz etmektir. Bu analiz yapılırken, yeryüzünde ekolojik bozulmanın ne zaman başladığı ve bu bozulmanın kapitalizmin gelişimiyle yakın ilişkileri de ortaya konulmaktadır. Bu bağlamda kapitalizmin gelişimi ile ekolojik bozulma arasındaki bağlantı, ilk birikim dönemi, birinci sanayi devrimi, ikinci sanayi devrimi bağlamında ayrıntılı olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlantı incelenirken, farklı iktisadi okulların, ekoloji problemine nasıl yaklaştıkları da tartışılmaktadır. Bu çerçevede sırasıyla neoklasik iktisadın, Marksizmin, Ekolojik iktisatçıların ve diğer alternatif okulların soruna yaklaşımları ve çözüm önerileri değerlendirilmektedir. Ardından, ekoloji, ekonomik büyüme ve sürdürülebilirlik arasındaki karşılıklı ilişkiler incelenmektedir. Yerleşik neoklasik iktisat ve neoklasik büyüme teorilerinin, 2020'lere gelinirken nasıl bir ekolojik tablo yarattığı gösterilmekte ve iktisadi büyümeye alternatif olarak geliştirilen modellerin nasıl bir ekolojik yol haritası öngördüğü irdelenmektedir. Bu çerçevede yerleşik iktisadın kabulleri ve iktisadi politikalarının yol açtığı gezegenimizin sürdürülebilirliğini tehlikeye atan ekolojik sorunların nasıl çözülebileceğine yönelik alternatif teorilere yer verilmektedir. Sonuç olarak mevcut iktisadi büyüme tercihleri, yerleşik iktisadi kabuller ve politikalar ile ekolojik bozulmanın geriletilemeyeceği anlaşılmaktadır. Küresel ısınma ve iklim değişikliği her geçen gün daha da derinleşen problemler olmaya devam etmektedir. ABD Başkanı Trump'ın Paris İklim Sözleşmesi'nden çekileceğini açıklaması, bazı ülkelerin çevresel sorunlara ilişkin çelişkili ya da negatif tutumları, gelecek kuşakların sürdürülebilirliğini tehlikeye atmaktadır. Yerleşik iktisadi paradigma ve dünyanın geleceği üzerinde belirleyici güce sahip olan aktörlerin politikaları değişmedikçe, ekolojik bozulmayı azaltmak ya da engellemenin kolay olmayacağı anlaşılmaktadır. The main purpose of this study is to analyze the effects of economic growth on ecological degradation and sustainability. In this analysis, when the ecological degradation begins and the close relations of this degradation with the development of capitalism are revealed. In this context, the connection between the development of capitalism and ecological degradation is evaluated in detail during the age of primitive accumulation period, the first industrial revolution and the second industrial revolution respectively. When examining this connection, how different economic schools approach ecological problems is discussed separately. In this framework, the approaches of neoclassical economics, Marxism, ecological economists and other alternative schools to the ecological problems and their solutions are evaluated. Then, the interrelations between ecology, economic growth and sustainability are examined. It is shown how the neoclassical economics and neoclassical growth theories create ecological problems in the 2020s and how the models developed as an alternative to economic growth predict an ecological roadmap. In this framework, alternative theories are given which focuses to overcome the ecological problems that endanger the sustainability of our planet caused by economic policies legitimized by neoclassical economics. As a result, it is understood that ecological degradation cannot be regressed with current economic growth preferences which stems from neoclassical economics. Global warming and climate change continue to be deepening problems. US President Trump's announcement that he will withdraw from the Paris Climate Agreement and some countries' contradictory or negative attitudes towards environmental issues jeopardize the sustainability of future generations. It is understood that it will not be easy to reduce or prevent ecological degradation unless the policies of the established economic paradigm and actors, who have decisive power over the future of the world, change. 214

While economic growth is important in all countries; in particular, it is one of the main economic objectives of developing countries. In general, developed countries are expected to maintain a certain growth rate; on the other hand, it is desirable for developing countries to display growth above this rate. Although there are many elements of economic growth; in our study, the relationship between economic growth and bank credit volume is analyzed. Generally, it is argued that bank credits have an important role in the economic growth of countries. In the literature, this view is known as supply leading hypothesis. Accordingly, transferring savings to entrepreneurs through the banking system will result in an increase in investment stock. Another view, which is also known in the literature as the demand following hypothesis, suggest that economic growth will lead to an increase in bank loan volume. In this study, in order to examine the relationship between total credit volume and economic growth for Turkey we use quarterly data from 2003:I to 2017:III and we applied the bound testing approach developed ARDL framework by Pesaran and Shin (1999) and Pesaran et al. (2001) to test the cointegration. Next, we estimated the level relations and short-run dynamics. In addition, deposit banks are divided into public and private banks and the relationship between credit volumes of these banks and economic growth is also analyzed. Therefore, the main purpose of the study is to examine this relationship in terms of bank types after the relationship between bank credit volume and economic growth is determined. For this purpose, firstly the financial system, banking sector, development of banking, bank credits, macroeconomic effects of bank credits are discussed and then the relationship between bank credits and economic growth is examined. According to our empirical study, it is observed that the increase in total credit volume of deposit banks in the long term had a negative effect on GDP, but this effect is positive in the short term. While this result is similar for public banks, we observed that these effects have opposite signs for private banks. KABUL VE ONAY ............................................................................................... i YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI ................................... ii ADAMA.............................................................................................................. iii ETİK BEYAN ..................................................................................................... iv TEŞEKKÜR ........................................................................................................ v ÖZET ................................................................................................................. vi ABSTRACT ......................................................................................................viii İÇİNDEKİLER ..................................................................................................... x KISALTMALAR DİZİNİ.....................................................................................xiii TABLOLAR DİZİNİ .......................................................................................... xiv ŞEKİLLER DİZİNİ............................................................................................ xvi GİRİŞ ..................................................................................................................1 1. BÖLÜM........................................................................................................3 BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN ÖNEMİ VE TÜRKİYE’DEKİ GELİŞİMİ ..............3 1.1 FİNANSAL SİSTEM ..............................................................................3 1.2 BANKA VE BANKACILIK KAVRAMLARI............................................4 1.3 EKONOMİ AÇISINDAN BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN ÖNEMİ VE FONKSİYONLARI...........................................................................................5 1.4 BANKACILIĞIN TARİHSEL GELİŞİMİ .................................................9 1.5 TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNİN TARİHİ DEĞİŞİMİ ........................11 1.5.1 Osmanlı Devleti Dönemi (1299-1923) ...........................................12 1.5.2 Cumhuriyet Dönemi (1923 ve Sonrası) .........................................14 1.6 BANKA TÜRLERİ ...............................................................................32 1.6.1 Hukuki Yapılarına Göre Bankalar ..................................................32 1.6.2 Sermayelerinin Kaynağına Göre Bankalar ....................................33 1.6.3 Faaliyetine Göre Bankalar.............................................................35 1.6.4 Kapsamına Göre Bankalar ............................................................38 2. BÖLÜM......................................................................................................41 BANKA KREDİLERİ VE MAKROEKONOMİK ETKİLERİ................................41 2.1 KREDİLERE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR .....................................41 2.1.1 Kredinin Tanımı ve Kapsamı .........................................................41 2.1.2 Kredinin Temel Unsurları...............................................................42 2.2 BANKA KREDİ ÇEŞİTLERİ ................................................................44 2.2.1 Niteliğine Göre Krediler .................................................................44 2.2.2 Vadelerine Göre Krediler ...............................................................44 2.2.3 İş Konusuna veya Sektörüne Göre Krediler ..................................45 2.2.4 Teminatına Göre Krediler ..............................................................48 2.2.5 Kredinin Alıcısının Niteliğine Göre Krediler ...................................49 2.2.6 Yetki Açısından Krediler ................................................................49 2.2.7 Kaynağına Göre Krediler ...............................................................50 2.2.8 Tek Düzen Hesap Planı (TDHP) Bakımından Krediler ..................50 2.3 BANKA KREDİLERİ İLE MAKROEKONOMİK DEĞİŞKENLERİN İLİŞKİSİ.........................................................................................................51 2.3.1 Banka Kredileri ile Enflasyon İlişkisi ..............................................51 2.3.2 Banka Kredileri İle Cari İşlemler Hesabı İlişkisi .............................56 2.3.3 Banka Kredileri ve İşsizlik İlişkisi ...................................................64 3. BÖLÜM......................................................................................................69 BANKA KREDİLERİNİN İKTİSADİ BÜYÜME ÜZERİNE ETKİLERİ VE KAMU BANKALARI.....................................................................................................69 3.1 BÜYÜME KAVRAMI VE KREDİ HACMİ .............................................69 3.2 FİNANSAL GELİŞİM VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNE YÖNELİK TEORİK YAKLAŞIMLAR ANALİZ EDEN AMPİRİK ÇALIŞMALAR ............72 xi 3.2.1 Finansal Gelişim ve Ekonomik Büyüme İlişkisini Analiz Eden Ampirik Çalışmalar..................................................................................................75 3.2.2 Türkiye İçin Yapılan Çalışmalar.....................................................82 3.3 BANKA TÜRLERİ AÇISINDAN KULLANDIRILAN KREDİLERİN ETKİLERİ ......................................................................................................87 3.3.1 Kamu Bankaları ile ilgili Olumlu Görüşler ......................................91 3.3.2 Kamu Bankaları ile ilgili Olumsuz Görüşler ...................................93 4. BÖLÜM....................................................................................................100 TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN KREDİ VE İKTİSADİ BÜYÜME ANALİZİ.........100 4.1 TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN BANKA KREDİLERİNE İLİŞKİN TEMEL GÖSTERGELER.........................................................................................100 4.2 TÜRK KAMU BANKACILIĞINDA YAŞANAN GELİŞMELER ..........104 4.3 TÜRKİYE’DE BANKA KREDİLERİNİN İKTİSADİ BÜYÜME ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN ANALİZİ ........................................................118 4.3.1 Kapsam Ve Veri Seti ...................................................................118 4.3.2 Ampirik Bulgular ..........................................................................120 4.3.3 Eş Bütünleşme Testi ...................................................................123 SONUÇ ........................................................................................................... 141 KAYNAKÇA ...................................................................................................145 EK 1. ORİJİNALLİK RAPORU .......................................................................165 EK 2. ETİK KURUL İZNİ MUAFİYET FORMU ...............................................167 Ekonomik büyüme tüm ülkelerde önemli olmakla birlikte; özellikle gelişmekte olan ülkelerde ön plana çıkan temel ekonomik amaçlardan birisidir. Genelde gelişmiş ülkelerin belirli bir büyüme hızını koruması amaçlanırken; gelişmekte olan ülkelerin bu oranın üzerinde bir büyüme sergilemesi arzu edilmektedir. Ekonomik büyümenin birçok unsuru olmakla birlikte; bu çalışmada ekonomik büyümenin kredi hacmi ile olan ilişkisi analiz edilmektedir. Genellikle banka kredilerinin ülkelerin ekonomik büyüme süreçlerinde önemli bir role sahip olduğu düşünülmektedir. Bu görüş literatürde arz öncülü hipotez olarak bilinmektedir. Buna göre bankacılık sistemi aracılığıyla tasarrufların fon ihtiyacı olan girişimcilere yönlendirilmesi, yatırım stokunda artışa neden olacaktır. Yine literatürde yer verilen ve talep takipli hipotez olarak bilinen görüşe göre ise ekonomik büyümenin banka kredi hacminde artışa neden olacağı ileri sürülmektedir. Bu çalışmada, Türkiye için 2003(I)-2017(III) dönemi için üçer aylık veriler ile gecikmesi dağıtılmış otoregresif sınır testine dayalı eşbütünleşme metodu kullanılarak öncelikle mevduat bankaları toplam kredi hacmi ile ekonomik büyüme ilişkisi incelenmiştir. Ayrıca mevduat bankaları, kamu ve özel sermayeli bankalar olarak ayrılarak bu bankaların kredi hacimleri ile ekonomik büyüme ilişkisi de ele alınmıştır. Dolayısıyla çalışmanın temel amacı, banka kredi hacmi ve iktisadi büyüme arasındaki ilişki tespit edildikten sonra bu ilişkinin banka türleri açısından incelenmesi şeklindedir. Bu amaç doğrultusunda önce finansal sistem, bankacılık sektörü, bankacılığın gelişimi, kredi kavramı, banka kredilerinin makroekonomik etkileri, banka kredileri ve ekonomik büyüme ilişkisi ele alınmıştır. Ampirik çalışmanın sonucunda uzun dönemde mevduat bankaları toplam kredi hacmindeki artışın GSYH üzerinde negatif etkide bulunduğu, ancak kısa dönemde söz konusu etkinin pozitif olduğu görülmüştür. Bu sonuç kamu bankaları için benzer şekilde iken özel bankalarda uzun ve kısa dönem açısından aksi şekilde gerçekleşmiştir.

Bu tez, Türkiye ve Euro Bölgesi arasındaki ikili ticarette J-eğrisi hipotezinin geçerliliğini araştırmayı amaçlamaktadır. Değişkenler arasındaki kısa dönemli dinamikler ve uzun dönemli ilişkiler, 2003A1-2018A12 dönemi aylık verileri kullanılarak analiz edilmiştir. Gecikmesi dağıtılmış otoregresif (ARDL) modeline dayanan Sınır Testi yaklaşımı, değişkenler arasında uzun dönemde eşbütünleşme ilişkisini bulmak için kullanılmıştır. Ayrıca, değişkenler arasında kısa vadeli dinamikleri belirlemek için Hata Düzeltme Modeli kullanılmıştır. Ticaret dengesi modelinde, ticaret dengesi, ihracatın ithalata oranı olarak tanımlanarak bağımlı değişken olarak kullanılırken, reel döviz kuru ile Türkiye ve Euro Bölgesi'nin gelirlerini temsil eden sanayi üretim endeksleri ise açıklayıcı değişkenler olarak kullanılmıştır. Ampirik sonuçlar, uzun dönemde değişkenler arasında bir eşbütünleşme ilişkisi olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca, reel döviz kurundaki artışların hem kısa dönemde hem de uzun dönemde ticaret dengesini olumlu etkilediği bulunmuştur. Diğer bir deyişle, reel döviz kurundaki artışlar (Türk Lirası'nın değer kaybetmesi) hem kısa dönemde hem de uzun dönemde ticaret dengesini iyileştirmektedir. Bu nedenle, Türkiye ve Euro Bölgesi arasındaki ikili ticarette J-eğrisi hipotezinin geçerli olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre, Türkiye'nin gelirinin ticaret dengesi üzerinde etkisi olmazken; Euro Bölgesi'nin geliri uzun vadede ticari dengesini olumlu etkilemektedir. This thesis aims to investigate the validity of the J-curve hypothesis for the bilateral trade between Turkey and Euro Area. The short-run dynamics and long-run relations among variables are analyzing with the monthly data during the period of 2003M1-2018M12. Bounds Test approach depended on Autoregressive Distributed Lag model is used to find the cointegration relation among variables in the long-run. Also, The Error Correction Model is employed to determine short-run dynamics among variables. In the trade balance model, trade balance which is defined as the ratio of exports to imports is used as dependent variable while bilateral real exchange rate and industrial production indices as proxy for incomes of Turkey and Euro Area are employed as explanatory variables. The empirical results reveal that there is a cointegration relation among variables in the long-run. In addition, it is found that increases in real exchange rate affect positively trade balance both in the short-run and long-run. In other words, increases in real exchange rate (depreciation of Turkish Lira) improve trade balance both in the short-run and long-run. Therefore, it can be concluded that J-curve hypothesis is not valid for the bilateral trade between Turkey and Euro Area. According to findings of this study, income of Turkey does not have any impact on trade balance whereas income of Euro Area affects positively trade balance in the long-run. 97

Sanayi Devriminden bu yana iktisadi faaliyetlerin artması ile birlikte iklim değişikliği sorunu önemli bir yer almaya başlamıştır. İklim değişikliğinin en büyük sebebi olarak insan kaynaklı sera gazı salımları görülmektedir. Özellikle 1990'lı yıllardan itibaren iklim değişikliği sorunu iktisat literatüründe önem kazanmıştır. İklim değişikliği sorunu ile mücadele etmek amacıyla bu insan kaynaklı sera gazı salımlarının nedenlerini ve belirleyicilerini bulmak önemlidir. Bu çalışmada Türkiye' de İmalat Sanayinin sera gazı salımlarının belirleyici faktörlerini bulmak adına 2003-2016 ve 2009-2016 yılları için iki farklı panel veri setleri oluşturulmuş ve panel veri analizi yapılmıştır. Analizin sonucunda üretim değerinin, kapasite kullanımının, sermaye yoğunluğunun, orta- düşük seviye teknolojide üretimin emisyon değerlerini arttırıcı yönde etkileri olduğu, çevre vergisinin, verimliliğin ve Ar- Ge harcamalarının emisyonu azaltıcı yönde etkileri olduğu görülmüştür. Ever since the onset of the first Industrial Revolution in the United Kingdom, the world has experienced a rapid change in climate, and the surface and ocean temperatures have been increasing at unprecedented levels. The climate change, which has been predominantly caused by anthropogenic greenhouse gas emissions, has been receiving increasing attention from the major international institutions related to economic development from the beginning of the 1990s. There is a widespread consensus among the economics literature that the GHG emissions are the primary cause of the increase in global average temperatures. Considering the close relation between industrial activities and the GHG emissions, determining the causes of emissions is required in order to form policies to tackle climate change. Determining the causes of the GHG emissions for the Turkish manufacturing industry, therefore, can assist the Turkish government for forming effective policies in order to attain its sustainable development goals. This study makes two-panel data estimations for the periods of 2003-2016 and 2009-2016 in order to determine the causes of GHG emissions for the Turkish manufacturing industry. The results indicate that production value, capacity usage, capital intensity, and operating at medium-low technology levels increase the total emission levels, while environmental taxes, productivity, and R&D expenditures reduce GHG emissions. The results point out that taxing sectors with high emission levels and subsidizing R&D expenditures with the tax revenues can be an effective means to decrease greenhouse gas emissions generated by the manufacturing industry of Turkey. 76

Teşvikler, kaynakların ülke ekonomisi için daha verimli ve faydalı olduğu kabul edilen alanlara aktarılması yoluyla, hem kaynak dağılımının hem de sosyo-ekonomik gelişmenin sağlanması için kamu tarafından çeşitli yöntemlerle verilen maddi ve/veya gayri maddi destek, yardım ve özendirmeler olarak tanımlanabilir. Bu tez çalışması, teşvik tedbirlerinin bölgesel dengesizliklerin giderilmesindeki rolünü ve etkinliğini incelemek amacıyla hazırlanmıştır. Bu bağlamda, öncelikle, Türkiye'de var olan bölgesel dengesizlikler çeşitli göstergelerden yararlanılarak ortaya konulmuştur. Bu sorunun giderilmesinde teşvik tedbirlerinin rolünden bahsedilmiştir. Türkiye'de bölgesel teşvik uygulamalarının tarihsel gelişimi hakkında bilgi verilmiştir. Sonra, son yıllarda verilen teşviklerin bölgesel dağılımı incelenmiştir. Bölgesel dengesizlikler varlığını ve yoğunluğunu irdeleyen yaklaşımlardan birisi yakınsama hipotezidir. Yakınsama hipotezi, başlangıç faktör donanımları benzer olan ekonomilerin benzer durağan durum kişi başına gelir seviyesine yakınsayacaklarını öne sürmektedir. Teşvik tedbirlerinin bölgesel dengesizliklerin giderilmesindeki etkinliğini analiz etmek amacıyla, İBBS Düzey I bazında veriler kullanılarak 2004-2017 dönemi için yatay-kesit analizi gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada, 12 bölge arasında söz konusu dönemde mutlak yakınsamanın varlığı araştırılmıştır. Bölgeler arasında yıllık ortalama % 0,85 düzeyinde yakınsamanın gerçekleştiği sonucuna ulaşılmıştır. Teşvik tedbirlerinin bölgeler arası gelir yakınsamasına etkisini tespit edebilmek için modele kişi başına teşvik tutarları verisi eklenmiştir. Bölgeler arasındaki yakınsama hızı % 0,71 olarak bulunmuştur. Ancak bu analizdeki esas sonuç, teşvik uygulamalarının bölgeler arası yakınsama konusunda istatistiksel olarak etkin olmadığı çıkarsaması olmuştur. Ortaya çıkan sonuca göre, Türkiye'de 2004-2017 döneminde verilen yatırım teşviklerin bölgesel dengesizliklerin giderilmesinde herhangi bir etkisinin bulunmadığı söylenebilir. Özellikle 2009 yılı ve sonrasında gerçekleştirilen teşvik uygulamalarında bölgesel dengesizlikleri giderme amacı öne çıkarılmıştır. Bu amaca ulaşmada yardımcı olacağı değerlendirilen bazı çözüm önerileri tezin son bölümünde sunulmuştur. Incentives can be defined as tangible and / or intangible support, assistance and encouragements given to the public by various methods in order to ensure both resource allocation and socio-economic development by transferring resources to areas considered to be more efficient and beneficial for the country's economy. This study is designed to examine the role and effectiveness of incentive measures in the elimination of regional imbalances. In this context, firstly, the regional imbalances in Turkey have been demonstrated by various indicators. The role of incentive measures to eliminate this problem has been mentioned. About the historical development of regional incentives in Turkey has been informed. Then, the regional distribution of the incentives given in recent years is analyzed.One of the approaches inspecting the existence and intensity of regional imbalances is the convergence hypothesis. The convergence hypothesis suggests that economies with similar initial factors will have similar levels of per capita income. The convergence hypothesis suggest that similar economies with similar initial factor equipment converge to approximately the same per capita income level. In order to analyze the effectiveness of incentive measures in the elimination of regional imbalances, a cross-sectional analysis was performed for 2004-2017 period by using data on NUTS Level I basis. In the first phase, the existence of absolute convergence has investigated between 12 regions in this period. It has been achived that the annual average convergence between the regions is 0.85%.In order to determine the effect of incentive measures on inter-regional income convergence, incentive amounts data per person were added to the model. The convergence rate between the regions was found to be 0.71%. However, the main conclusion in this analysis were the inference that incentive practices were statistically ineffective in inter-regional convergence. According to the results, during the 2004-2017 incentives given to investments in Turkey can be said that there is no effect on the regional imbalances. The aim of eliminating regional imbalances was highlighted in 2009 and beyond when it was realized new incentive practices. Some solution suggestions that are considered to be helpful in achieving this aim are presented in the last section of the thesis. 160

Avrupa'nın endüstrileşme süreci iktisat tarihinde bir dönüm noktası oldu. Öyle ki, bu sürecin etkileri hala modern ulus devletler üzerinde görülüyor. Bu sebeple, sürece önemli etkisi olduğu düşünülen Fiyat Devrimi – 16. Yüzyılda Avrupa'da gerçekleşen yüksek enflasyon – konusu sonuçları ve sebepleri ile bu tezde ele alındı.İlk olarak, Avrupa'nın sosyal dönüşümü – feodal yapıdan kapitalist topluma geçiş aşaması – merkantilist çağ da dikkate alınarak ele alındı. Bu aşama ekonomilerin parasallaşması konusunu anlamamız bakımından çok önemlidir. Bu aşama anlatıldıktan sonra, enflasyonun bağlı olduğu metal ithalatı, tağşiş gibi farklı değişkenler üzerinde duruldu. Bununla birlikte, konunun bir fotoğrafını çekmek üzere çeşitli şehirlerdeki fiyat endeksleri ve farklı sektörlerdeki fiyat düzeyleri verildi. Bu aşamadan sonra ise Fiyat Devrimi konusu talep bağlamında, paranın miktar teorisi referans alınarak açıklandı. Ardından, enflasyonun reel etkileri üzerinde duruldu. Buradan hareketle reel ücretler baz alınarak kar enflasyonu konusu açıklanıp gerçek etkileri ayrıştırılmaya çalışıldı. Ek olarak, kar enflasyonu konusunu daha iyi anlatabilmek adına tüketim kalıplarındaki değişimler verildi. Buradaki amaç fiyat yükselişlerinin sektörlere her zaman kar ettirmeyeceği, kişilerin alternatif tüketim mallarına yönelmiş olabileceği gerçeğini vurgulamaktı. Böylece Avrupa'daki endüstri devrimi öncesi sermaye birikimi konusu da genel geçer değerlendirmeler bir kenara bırakılıp verilere dayalı olarak tekrar ele alınmış oldu. Tüm bunların üzerine, endüstrileşmeye giden yolda bir girdi olarak enerji fiyatlarının, kömürün, etkisi tartışıldı. Sonuç olarak bu tez Fiyat Devrimi'nin sanayileşme üzerindeki abartılmış etkilerini hafifletip konuyu sosyal dönüşümler bağlamında tekrar ele alıp sanayileşmeye giden yolda bu dönüşümlerin önemini çitleme hareketlerini de referans alarak vurgulamış oldu.Anahtar Kelimeler: Fiyat Devrimi, çitleme hareketleri, merkantilizm, endüstrileşme, reel ücret, enflasyon, miktar teorisi, enerji fiyatları, kömür, tağşiş. The industrialization period of Europe was a milestone in the economic history. Its consequences are still faced by modern nation states. Hence, the roots of the Price Revolution – the great inflation of sixteenth century which was experienced in Europe – and its effects to this process was questioned in this thesis. First of all the social transformation of Europe – transition from feudalism to capitalism – was briefly analyzed by considering the mercantilist era as well. This period was important for us to focus on the monetization of the economies. At the same time, the relationship between the precious metal inflow, minting activities and the inflation was questioned. To create an insight on the case, price indexes of various cities in Europe and price trends of different sectors were given. Then, the demand base of the Price Revolution – its relationship with the population – was considered in the frame of quantity theory of money. Secondly, the real effects of the inflation was deciphered. Thus, the claim of profit inflation was questioned via real wages. Also, consumption patterns was taken into question to make a consistent analysis on the real effects of the prices. To illustrate, it was questioned that whether there was any alternative consumption good or not. This was important to understand capital accumulation among sectors. Consequently, the magnitude of prices on profits was analyzed. All in all, costs of energy as an input – coal prices – was examined to measure the real cause of the profitability. Finally, the exaggerated effects of the inflation on the industrialization of European economies was pointed out. Instead of looking at the role of inflation in the production process, it was shown that it is more convenient to look its role on the social transformation which have carried the economies to the industrialization by investigating the enclosure movements as well. Key Words: Price Revolution, enclosure movements, industrialization, mercantilism real wages, inflation, quantity theory, energy prices, coal, minting. 77

The rapid developments in globalization and technology have significantly increased the impact of countries on the changes and transformations in the world. The developments in the public sector are the result of this change and transformation. In this study, the process of change in public administration and public financial management and the effect of this process on the audit were examined. Then, the concept of economic activity, which gained importance in public financial management, was discussed and its role in internal audit and the contribution of internal audit to economic efficiency were examined. For this purpose, studies conducted both Turkey and other countries were examined. As a result of the research, it is observed that system audit is performed predominantly in Turkey; performance and IT controls are relatively small in number; the ratio of the occupied internal auditor positions in total internal auditor positions allocated to public institutions is 43%; the number of internal auditors with international certificates is low; awareness of internal audit within the institution is not at the desired levels and ownership of it by the high level managers is not adequate. According to our findings, recommendations have been developed, in particular for the fact that performance audits should be increased in order to determine the effectiveness and economic efficiency of public activities, programs, projects and processes. In this study, it has been concluded that an effective internal audit can help the public sector to manage public resources more economically and effectively. İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY i YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI ii ETİK BEYAN iii TEŞEKKÜR v ÖZET vi ABSTRACT vii İÇİNDEKİLER viii KISALTMALAR DİZİNİ xiii TABLOLAR DİZİNİ xiv ŞEKİLLER DİZİNİ xv GİRİŞ 1 1. BÖLÜM KAMU MALİ YÖNETİMİ VE DENETİM ANLAYIŞINDAKİ DEĞİŞİM 3 1.1 KAMU YÖNETİMİNDEKİ DEĞİŞİM 3 1.1.1. Kamu Yönetimi Anlayışındaki Değişim 4 1.1.2. Kamu Yönetiminde Örgütsel Değişim 7 1.1.3. Kamu Yönetiminde Denetime İlişkin Değişim 8 1.2 KAMU MALİ YÖNETİMDEKİ DEĞİŞİM 11 1.2.1 Ekonomi Literatüründe Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı 11 1.2.1 Ülkenin Kanuni ve Yasal Alt Yapısındaki Değişim 13 1.2.3 Neo-liberal Politikaların Egemenlik Kazanması ve Uluslararası Ekonomik ilişkilerde Değişim 14 1.2.4 Kurumsal Karar Alma Süreçlerindeki Değişim 14 1.2.5 Kamu Mali Yönetiminde Denetime İlişkin Değişim 17 1.3 KAMU MALİ YÖNETİMİ VE EKONOMİK ETKİNLİK 18 1.3.1. Kamu Harcamalarının Ekonomik Etkisi 18 1.3.2. Kamu Harcamalarında Verimlilik ve Etkinlik 22 1.3.3. Denetimde Etkinlik, Verimlilik ve Ekonomiklik 24 1.4 DENETİM KAVRAMI VE DENETİM ANLAYIŞINDAKİ DEĞİŞİM 27 1.4.1. Denetim Kavramı 27 1.4.2. Hesap Verebilirlik 29 1.4.3. Saydamlık 30 1.4.4. Yönetişim 31 2. BÖLÜM KAMUDA MALİ YAPILANMA İHTİYACI 33 2.1 KAMUDA MALİ YAPILANMA İHTİYACINI ORTAYA ÇIKARAN EKONOMİK VE MALİ SEBEPLER 33 2.1.1. Ekonomi Kaynaklı Nedenler 33 2.1.1.1. Devletin Rolüne İlişkin Tartışmalar 33 2.1.1.2. Devletin Faaliyet Alanının Genişlemesi 36 2.1.1.3. Uluslararası Alanda Yaşanan Ekonomik Krizler 37 2.1.1.4. Uluslararası Alanda Yaşanan Küreselleşme Çabaları 39 2.1.1.5. Kamuoyunun Devletten Beklentilerinin Çeşitlenmesi 39 2.1.1.6. Gelişmiş ve Az Gelişmiş Ülkeler Arasındaki Farkların Artması 40 2.1.1.7. Ekonomide Yeni Yaklaşımlar 41 2.1.1.8. Mal ve Hizmet Sunumunda Karşılaşılan Sorunlar 42 2.1.2. Mali Kaynaklı Nedenler 44 2.1.2.1. Kamu Kesiminin Büyümesi 44 2.1.2.2. Orta Vadeli Harcama Sistemine Geçiş 45 2.1.2.3. Tahakkuk Bazlı Muhasebe Sisteminin ve Şeffaflığın Önem Kazanması 46 2.1.2.4. Parlamentonun Bütçe Üzerinde Etkinliğinin Artırılması Çabaları 49 2.1.2.5. Denetimin Ayrı Bir Disiplin Olarak Algılanması 50 3. BÖLÜM EKONOMİK ETKİNLİK ODAKLI YENİ BİR DENETİM ANLAYIŞI: İÇ DENETİM 53 3.1. DENETİM KAVRAMI 53 3.1.1. Mali Denetim 54 3.1.2. Uygunluk Denetimi 55 3.1.3. Faaliyet (Performans) Denetimi 56 3.1.4. Yönetsel Denetim 57 3.2. İÇ DENETİM 58 3.2.1. İç Denetim Kavramı 58 3.2.2. İç Denetimin Gelişim Süreci 59 3.2.3. İç Denetimin Gerekçeleri 60 3.2.3.1. Sorumluluk ve Hesap Verebilirliğin Sağlanması 60 3.2.3.2. Yönetime Danışmanlık Yapılması ve Yardım Edilmesi 61 3.2.3.3. Vekâlet Teorisi 62 3.2.3.4. Hatalı ve Hileli İşlere Karşı Koyma İhtiyacı 62 3.2.3.5. Tasarruf İhtiyacı 63 3.2.3.6. Ekonomik Etkinlik 63 3.2.4. İç Denetimin Temel Özellikleri 64 3.2.4.1. Kuruma Değer Katma 64 3.2.4.2. Bağımsızlık ve Tarafsızlık 64 3.2.4.3. Güvence Sağlama 65 3.2.4.4. Risk Yönetimi ve Yönetişim Süreçlerine Katkı Sağlama 66 3.2.4.5. Genel Kabul Görmüş Standartlara Göre Yürütülme 66 3.2.4.6. Danışmanlık Hizmeti Sunma 67 3.2.5. İç Denetim Türleri 68 3.2.5.1. Danışmanlık Hizmetleri 69 3.2.5.2. Güvence Hizmetleri 69 3.2.6. İç Denetimin Faydaları 70 3.2.6.1. Kurum Kayıt ve Varlıklarının Korunması 71 3.2.6.2. Güvenilir Bilginin Sağlanması 71 3.2.6.3. Yasalara ve Politikalara Uyumun Sağlanması 71 3.2.6.4. Faaliyetlerdeki Verimliliğin Artırılması 72 3.2.6.5. Hile ve Hataların Engellenmesi 72 3.2.6.6. Risk Yönetiminde Etkinliğin Attırılması 73 3.3. TÜRKİYE’DE İÇ DENETİMİN EKONOMİK ETKİNLİĞİ ANALİZİ 73 3.3.1. İç Denetim ve Ekonomik Etkinlik 73 3.3.2. Türkiye’de İç Denetime İlişkin Çalışmalar 74 3.3.3. İç Denetimin Etkinliğine İlişkin Çalışmalar 76 3.3.4 Türk Kamu Yönetiminde Geleneksel Denetim Anlayışından İç Denetime Geçiş 80 3.3.5 Kamu Sektöründe İç Denetim Uygulamaları ile İlgili Çalışmalar 82 3.3.6 Türk Kamu Yönetiminde İç Denetimin Değerlendirilmesi 85 SONUÇ 96 KAYNAKÇA 101 EK 1. ORJİNALLİK RAPORU 117 EK 2. ETİK KURUL MUAFİYET İZNİ 118 Küreselleşme ve teknolojide yaşanan hızlı gelişmeler, dünyada yaşanan değişim ve dönüşümden ülkelerin etkilenmesini önemli düzeyde artırmıştır. Kamu alanında yaşanan gelişmeler bu değişim ve dönüşümün bir sonucudur. Bu çalışmada kamu yönetimi ve kamu mali yönetiminde meydana gelen değişim süreci ve sürecin denetim üzerindeki etkisi incelenmiştir. Daha sonra kamu mali yönetiminde zamanla önem kazanan ekonomik etkinlik kavramı ele alınarak bunun iç denetim içerisindeki yeri ve iç denetimin ekonomik etkinliğe katkısı irdelenmiştir. Bunun için hem yurtdışında hem de Türkiye’de yapılan çalışmalar incelenmiştir. Yapılan inceleme sonucunda Türkiye’de ağırlıklı olarak sistem denetimi yapıldığı, performans ve BT denetimlerinin sayıca oldukça az olduğu, kamu kurumlarına tahsis edilen iç denetçi kadrolarına bakıldığında dolu kadroların toplam kadro içerisindeki oranının %43 olduğu, uluslararası sertifikaya sahip iç denetçi sayısının az olduğu, iç denetimin kurum içindeki bilinirliğinin istenilen düzeyde olmadığı ve üst yönetici tarafından yeterince sahiplenilmediği görülmüştür. Kamusal faaliyet, program, proje ve sürecin etkinliğini, ekonomikliğini ve verimliliğini belirlemek amacıyla performans denetimlerinin artırılması gerektiğine ilişkin öneri başta olmak üzere tespit edilen bulgularla ilgili öneriler geliştirilmiştir.

Büyüme teorisi 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ekonomik ilerlemenin bir belirleyicisi olarak beşeri sermaye üzerinde odaklanmaktadır. Çalışmada, beşeri sermaye ve onun sağlık ve eğitim unsurları ele alınarak incelenmektedir. Beşeri sermaye ile eğitim ve sağlık arasındaki ilişkisinin ve beşeri sermayenin büyüme üzerine etkisinin değerlendirilmesi çalışmanın amaç ve hedeflerini oluşturmaktadır. Bu çerçevede genel olarak eğitim için okullaşma oranları, sağlık kavramı için en büyük maddi ölçümü olabilecek ilaç harcamaları üzerinde durulmaktadır. Literatürde beşeri sermaye ve eğitim ilişkisine yönelik çalışmalar ağırlıklıdır. Bu çalışmada, beşeri sermayesinin sağlık bileşenine ve sağlıkla ilgili ilaç harcamalarına vurgu yapılmıştır. Çalışma bu amaç ve hedefleri ile literatürde bulunan çalışmaların büyük bir kısmından farklılık göstermektedir. İlaç harcamalarının sağlık harcamalarının önemli bir unsuru olması ve yapılan çalışmalarda ortaya konulduğu gibi sağlık harcamalarının ise beşeri sermaye kapsamında ekonomik büyüme ile olan ilişkisi, ilaç harcamalarının da sağlık harcamaları ile aynı yönde ekonomik büyümeyi etkilemesi düşüncesini doğurmaktadır. İlaç fiyatları, niteliksel veya niceliksel tüketim miktarı ile oluşan ilaç harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki bu kapsamda incelenmektedir. Panel veri analizi kullanılarak yapılan ayrıntılı regresyon analizi sonucunda ilaç harcamalarının ekonomik büyümeyi olumlu etkilemediği sonucuna ulaşılmaktadır. Aynı yöntemle sermaye stokunun, doğrudan yabancı yatırımların, okul kayıt oranının ve işsizlik oranının ise ekonomik büyümeyi etkilediği sonucuna ulaşılmaktadır. The growth theory focuses on human capital as a determinant of economic progress since the second half of the 20th century. In this study, human capital and its health and education components are examined. The aim of the study is to evaluate the relationship between human capital and education and health also the effect of human capital on growth. In this context, schooling rates for education and pharmaceutical expenditures, which may be the biggest financial measure for the concept of health, are emphasized in general. In the literature, studies on the relationship between human capital and education are predominant. In this study, the emphasis is placed on the health component of human capital and health related pharmaceutical expenditures. The study differs from the majority of studies in the literature considering these goals and objectives. The fact that pharmaceutical expenditures are an important element of health expenditures and the relationship between health expenditures and economic growth under the scope of human capital, as set forth in the studies, may lead to an expectation that the expenditure on pharmaceuticals will affect economic growth in the same direction as health expenditures. The relationship between pharmaceutical expenditure that consists of pharmaceutical prices, qualitative or quantity of pharmaceuticals and quantitative consumption amount and economic growth is examined in this context. As a result of the detailed regression analysis using panel data, this study concludes that pharmaceutical expenditures do not affect economic growth in positive direction. Within the same model, it is concluded that capital stock, foreign direct investments, school enrollment rate and unemployment rate affect economic growth. 147

Economic growth is important in all countries; in particular, it is one of the main economic objectives of developing countries. In general, developed countries are expected to maintain a certain growth rate; it is desirable for developing countries to display growth above this rate. Generally, government expenditure are considered to have an important role in the economic growth of countries. Although there are many elements of economic growth; In this study, the relationship between economic growth and government expenditure is analyzed. A vast number of empirical studies is devoted to the analysis of the determinants of long run economic growth. Among these factors, government expenditure is one of the most frequently employed variables, since it can be directly influenced by government policies. In this study, re-estimated the two-sector growth model of Ram (1986), “Government Size and Economic Growth: A New Framework and Some Evidence from Cross-Section and Time-Series Data”, by employing panel data techniques and using a more recent data set (1990-2017) for thirtysix developing and middle income countries. The main objective of the study is to determine the relationship between economic growth and government expenditure, also to indicate the effects of sample countries and time period. The panel data techniques we employ allow us to control for both the country and time-specific effects. For this purpose, the concept of economic growth and its variations, theories of economic growth were discussed primarily, in addition, informations were given about government expenditure, its classifications and effects. The estimation results confirm the cross-sectional findings of Ram. Government expenditure is positively associated with the economic growth and economic performance of developing countries. In addition, the marginal externality effect of government expenditure on non-government output is positive. Another finding of the study is that the country effects estimated for the models of Ram are positive for most of the Asian countries in the sample and negative for most of the Latin American and African countries. İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY i YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI ii ADAMA iii ETİK BEYAN iv TEŞEKKÜR v ÖZET vi ABSTRACT viii İÇİNDEKİLER x KISALTMALAR DİZİNİ xiii TABLOLAR DİZİNİ xiv ŞEKİLLER DİZİNİ xv GİRİŞ 1 EKONOMİK BÜYÜMENİN TANIMI VE BÜYÜMEYLE İLGİLİ TEORİLER 4 1.1. EKONOMİK BÜYÜMENİN TANIMI 4 1.2. EKONOMİK BÜYÜMEYİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER 6 1.2.1. İşgücü (Emek) 7 1.2.2. Sermaye 8 1.2.3. Doğal Kaynaklar 9 1.2.4. Teknolojik Gelişme 10 1.3. EKONOMİK BÜYÜMENİN ÇEŞİTLERİ 12 1.4. EKONOMİK BÜYÜME TEORİLERİ 13 1.4.1. Klasik Döneme Ait Büyüme Modelleri 16 1.4.2. Dışsal Etkileri Dikkate Alan Büyüme Teorileri 23 1.4.3. İçsel Faktörleri Dikkate Alan Büyüme Modelleri 36 KAMU HARCAMALARI KAVRAMI, KAMU HARCAMA ÇEŞİTLERİ VE SINIFLANDIRILMASI 41 2.1. KAMU HARCAMALARI TANIMI 41 2.1.1. Dar Anlamda Kamu Harcamaları 42 2.1.2. Geniş Anlamda Kamu Harcamaları 43 2.2. KAMU HARCAMALARININ SINIFLANDIRILMASI 44 2.2.1. Ekonomik Ayrıma Göre Sınıflandırma 44 2.2.2. İdari Ayrıma Göre Sınıflandırma 47 2.2.3. Fonksiyonel Ayrıma Göre Sınıflandırma 47 2.3. KAMU HARCAMALARININ ARTIŞINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER 53 2.3.1. Kamu Harcamalarında Gerçek Artış Sebepleri 54 2.3.2. Kamu Harcamalarının Görünüşte Artış Sebepleri 57 2.4. KAMU HARCAMALARINDAKİ ARTIŞI AÇIKLAMAYA YÖNELİK YAKLAŞIMLAR VE WAGNER KANUNU 60 2.4.1. Kamu Harcamaları ve Gelişmişlik Düzeyi İlişkisi 60 2.5. KAMU HARCAMALARININ EKONOMİ ÜZERİNE YAPTIĞI ETKİLER 70 2.5.1. Kamu Harcamalarının Üretim Süreci Üzerine Yaptığı Etkiler 70 2.5.2. Kamu Harcamaları ile İstihdam Düzeyi Arasındaki İlişki 73 2.5.3. Kamu Harcamalarının Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkileri 75 2.5.4. Kamu Harcamaları ile Tüketim Arasındaki İlişki 77 KAMU HARCAMALARI İLE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİYİ ANALİZ EDEN ÇALIŞMALAR 80 ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE KAMU HARCAMALARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ 87 4.1. ÇALIŞMANIN TEORİK ÇATISI 87 4.2. VERİ SETİ VE KAPSAM 90 4.3. AMPİRİK ÇALIŞMA VE TAHMİN SONUÇLARI 91 SONUÇ 102 KAYNAKÇA 105 EK 1. ORİJİNALLİK RAPORU 119 EK 2. ETİK KURUL İZNİ / MUAFİYET FORMU 120 Ekonomik büyüme tüm ülkelerde önemli olmakla birlikte; özellikle gelişmekte olan ülkelerde ön plana çıkan temel ekonomik amaçlardan birisidir. Genelde gelişmiş ülkelerin belirli bir büyüme hızını koruması amaçlanırken; gelişmekte olan ülkelerin bu oranın üzerinde bir büyüme sergilemesi arzu edilmektedir. Genellikle kamu harcamalarının ülkelerin ekonomik büyüme süreçlerinde önemli bir role sahip olduğu düşünülmektedir. Ekonomik büyümenin birçok unsuru olmakla birlikte; bu çalışmada ekonomik büyümenin kamu harcamaları ile olan ilişkisi analiz edilmektedir. Uzun dönem ekonomik büyümeyi etkileyen faktörlerin analizi için bir çok ampirik çalışma yapılmıştır. Bu faktörlerin içerisinde en çok kullanılanlardan biri kamu harcamalarıdır. Çünkü bu harcamalar hükümet politikalarından direkt olarak etkilenmektedir. Bu çalışmada, Ram’ın 1986 yılında ortaya koyduğu, “Devlet Büyüklüğü ve Ekonomik Büyüme: Yeni Bir Çerçeve ile Kesit ve Zaman Serisi Verilerinden Bazı Kanıtlar” isimli çalışmadaki iki sektörlü büyüme modeli ve panel data teknikleri kullanılarak 36 gelişmekte olan orta gelirli ülke için güncel veri setiyle (1990-2017) yeniden tahmin yapılmıştır. Çalışmanın temel amacı, kamu harcamaları ve iktisadi büyüme arasındaki ilişkinin tespit edilmesi, bunun yanısıra örnek ülkeler ve zaman aralığının etkilerinin belirlenmesidir. Kullanılan panel data tekniği hem ülke hem de zaman özelinde oluşan etkileri kontrol etmemize olanak sağlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda öncelikle ekonomik büyüme kavramı, çeşitleri ve ekonomik büyüme teorileri üzerinde durulmuş, ardından kamu harcamaları, bu harcamaların sınıflandırılması ve etkileri hakkında bilgi verilmiştir. Yapılan ampirik çalışma sonrasında, tahmin sonuçları Ram’ın bulgularını doğrulamıştır. Kamu harcamaları, gelişmekte olan ülkelerde ekonomik büyüme ve ekonomik performans ile pozitif ilişki içindedir. Ayrıca kamu harcamalarının özel sektör üretimi üzerindeki marjinal dışsallık etkisi pozitiftir. Çalışmanın diğer bir bulgusu ise, Ram modelleri için tahmin edilen ülke etkilerinin örneklemdeki Asya ülkelerinin çoğu için pozitif, Latin Amerika ve Afrika ülkelerinin çoğu için ise negatif olmasıdır.