Search

Hanefi Mezhebi, Ebu Hanife Numan bin Sabit'e nispet edilmiş bir mezhep olsa da onun görüşlerinin tartışılmaz olduğu bir mezhep değildir. Nitekim Hanefi mezhebinin diğer mezheplerden farklı yönlerinden biri de mezhep içi müçtehit imamların etkisinin daha güçlü olmasıdır. Nitekim Ebu Hanife'nin hem arkadaşı hem de talebesi olan bu fakihlerin büyük katkılarıyla kurulan bu mezhepte mezhep içi müçtehitlerin görüşlerinin baskın olduğu ve kimi zaman kurucusunun görüşlerine tercih edilebildiği görülmektedir. İslam Ceza Hukuku, sosyal hayatın emniyetinin sağlanmasında çok etkin olması sebebiyle, fakihler tarafından çokça mütalaa ve münazara edilmiş hükümlerden oluşmaktadır. Çünkü bu ilim, adalet nizamını sağlama ve dolayısıyla tüm toplumun huzurunu temin etme amacını taşımaktadır. Asırlar boyunca, Müslüman ülkelerde yaşayan fertler arasında, hukuki hakların en isabetli biçimde tecelli etmesini sağlayan ve caydırıcılık unsuruyla bireylerin topluma zarar vermesine engel olmayı hedefleyen bu ilim, mağdurların ya da mağdur ailelerinin yaşadıkları acıları hafifletmeye ve topluma emniyet ortamı tesis etmeye çalışmasıyla büyük önem arz etmektedir.Fıkhın diğer meselelerinde olduğu gibi, İslam Ceza Hukuku da fakihler tarafından kimi meseleleri üzerinde görüş ayrılıklarının meydana geldiği bir ilimdir. Fıkıhta karşılaşılan bu görüş ayrılıkları, farklı görüşleri derlemeye ve delilleriyle tespit etmeye yarayan 'Hilaf' ilmini meydana getirmiş ve hakkında müstakil eserlerin telif edildiği bir ilim olabilmiştir. Fıkhı geliştirmeye yönelik bu çalışmalar neticesinde, var olan ihtilafların temelde; naslarda farklı yorumlamalar, hadislerde değerlendirilme kriterlerinin farklılığı, mantıki çıkarımlarda değişik yaklaşımlar gibi bir takım sebeplere dayandığı görülmüştür. İslam Ceza Hukuku da, doğası gereği hilaf ilmini en çok ilgilendiren konulardan biri olmuştur.Bu tezimizde Hanefi fakihlerin İslam Ceza Hukuku alanındaki görüş ayrılıklarından bahsederek bunları aktarmaya ve sebeplerini tespit etmeye çalıştık. Buna çalışırken klasik Hanefi Fıkhının ve Hilaf İlmine dair eserlerin, meşhur ve detaylı eserlerinden faydalandık ve ceza hukukundaki görüş ayrılıklarını olabildiğince açık bir şekilde anlatmaya gayret ettik. One of the different aspects of the Hanafi sect than the other sects is that the influence of the imams of the mujtahid in the sect is stronger. As a matter of fact, even though this denomination is attributed to Abu Hanifa Numan bin Sabit, it is not a denomination established only by him and his views are indisputable. It is seen in this sect, which was established with the contributions of the scholars who are both friends and students of Abu Hanifa, and that the views of the mujtahids and the founding imams are dominant and can be preferred. Islamic Criminal Law, due to its direct effect on the order of social life, consists of provisions that have been widely discussed and debated by the scholars. Because this science aims to provide the order of justice and thus the peace of the whole society. As a matter of fact, Islamic Criminal Law, for centuries, among individuals living in Muslim countries, has provided the fundamental rights to be manifested, aimed to prevent individuals from harming the society with the feature of deterrence, tried to alleviate the suffering of victims or families of victims and to establish a safe environment for the society. Islamic Criminal Law, as in other issues of fiqh, is a science in which opinions on some of the issues of the jurists occur. The differences of opinion in Islamic Law have created the science of 'Hilaf', which is used to compile different opinions and to determine with evidence, and it has become a science in which detached works are copyrighted. As a result of these efforts to improve jurisprudence, it has been observed that the mentioned conflicts are basically based on a number of reasons such as different interpretations in different ways, different criteria of evaluation in hadiths, different approaches in logical inferences. Islamic Criminal Law, by its very nature, has been one of the subjects that concern the science of crescent most. In this thesis, we tried to explain the differences between the opinions of Hanafi Fakih's Islamic Penal Law and apply it and determine the reasons. We tried. Accordingly, we have benefited from the famous and detailed works of the classical Hanafi jurisprudence and caliphate works and tried to explain the differences of opinion in criminal law as clearly as possible. 153

Bu tez çalışmasında İslâm ceza muhakemesine göre kişiler hakkında ortaya atılan bir töhmet/suçlama ya da yeterli, makul ve kuvvetli bir şüphe ile başlatılan kovuşturma ve muhakeme sürecinde hak ve yetkilere sahip ve talepleriyle muhakemeyi hareket halinde tutan ve hükmün kesinleşmesine kadar suç şüphesi altında sanık sıfatıyla yargılanan kişi hakkında, muhakeme/yargılama hukuku açısından fıkıh doktrinindeki genel bilgi ve verilerden hareketle daha genel ve toparlayıcı tespitlere ulaşmak, sanığın yargısal hükümlerinin neler olduğunu ortaya koymak hedeflenmiştir.Tez iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, İslâm ceza hukuku ve ceza muhakemesine dair temel ilkeler ayrıntısıyla ele alınmıştır.İkinci bölümde ise, ilk olarak, araştırma, İslâm hukuku ve alt dalı olan ceza muhakemesi hukuku alanında sanık ve mahkemede muhakemeye katıldıklarından dolayı sanıkla ilgili diğer kişilerin/kavramların tanımı üzerinde durulmuş ve buradan hareketle, sanığın muhakeme safhasında, suç şüphesi bulunduğundan dolayı suçun ispat yolları, karineler, genel bir ilke olan sanığın şüpheden yararlanması, aynı bağlamda şüphe çeşitleri ve son olarak da sanık hakkında mahkeme tarafından; tutuklanması, gözaltı süreci, hapis cezası ve sorgulama safhasındaki işlemler ile ilgili tedbire dayalı verilen kararlar/hükümlere ilişkin muteber kabul edilen klasik ve çağdaş İslâm hukuku eserlerinden genel bilgi ve hukukî hükümler tespit edilmeye çalışılmıştır.Tez çalışması bu açıdan değerlendirildiğinde, ilk dönem klasik fıkıh kaynaklarına ve mümkün mertebe dört mezhebin muteber saydığı fıkıh kitaplarına müracaat edilmiş ve yeri geldikçe çağdaş fıkıh ekollerinin hukukçularının sanığın hükümleri ile ilgili görüşleri, ayrıntılı ve objektif bir biçimde açıklanmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda, yapılan bu çalışmanın, İslâm ceza muhakemesi hukukunda sanıkla ve sanığın hükümleriyle ilgili özgün bir çalışma olduğu düşünülmektedir.Anahtar Sözcük: Davalı, Ceza, Töhmet, Ceza Muhakemesi, Dava, Kazâ. In this thesis, it is aimed to reach more general and inclusive determinations based on the general information and data in the fiqh (islamic law) doctrine in terms of judgement law about a person who has the rights and powers in the prosecution and judgement process initiated with an accusation or a sufficient, reasonable and strong suspicion about the persons and who keep the judgement going with their demands and who stands trial as a defendant under suspicion until the finalization of the judgment according to Islamic criminal procedure, and to set forth judicatory provisions of the defendant.The thesis consists of two main parts. In the first part, the basic principles regarding Islamic criminal law and criminal procedure are explained in detail.In the second part, firstly, the definition of the defendant and the other persons/concepts related to the defendant because of participating in the judgement in the court in the field of research, Islamic law and criminal procedure law which is a sub-branch of it are discussed and from this point of view general information and juridical provisions from the respected works of classical and contemporary Islamic law with regards to demonstration of the crime due to criminal suspicion, presumptions, in dubio pro reo which is a general principle, the kinds of suspicion in the same context in the stage of proceeding, finally decisions and provisions about the transactions in the stages of the arrestment, detention period, interrogation and prison sentence which are given by the court as a measure were tried to be determined.When the thesis study is evaluated from this perspective, classical fiqh sources in the early period and fiqh books which are respected by four sects were referred as far as possible, and the opinions of the lawyers of the contemporary fiqh schools regarding the provisions of the defendant were tried to be explained objectively and in detail . In this context, this study is considered to be a unique study regarding the defendant and its provisions in Islamic criminal procedure law.Keywords: Defendant, Punishment, Indictment, Criminal Procedure, Case, Jurisdiction. 104

Günümüz hukukunda ele alınan trafik kanunları kendine mahsus yönetmelikle yürütülmekte ve kural ihlalleri de bu kapsamda cezalandırılmaktadır. Bazı durumlarda özellikle yönetmeliği aşan hallerde, kişilerin ve toplum menfaatlerinin devreye girdiği durumlarda, cari hukuk sisteminin genel ve özel hükümlerinin icra alanı bulduğu muhakkaktır. Trafik kural ihlalleri sebebiyle maddi zararlarda maddi tazmin yoluna gidilebilirken cana ve beden bütünlüğüne zarar verilmesi hallerinde kişiler hem maddi cezaya hem de özgürlükten mahrum edilmek için hapis cezasına çarptırılabilmektedir. Son zamanlarda yapılan ceza artırımları sürücülerin kurallara daha titiz uymaları noktasında fayda sağlamaktaysa da denetimlerin eksik olduğu ya da denetimin yapılamadığı durumlarda vicdan, ahlak ve din olgularının zayıflığı gibi sair saikler sebebiyle sürücüler tarafından kural ihlalleri gerçekleştirilebilmektedir. İslam ceza hukuku bu noktada hem dini hem de şer’i olarak ortaya koymuş olduğu kurallar bütününe uyulması şartıyla kişileri her iki cihanda da selamete ulaştırmayı temin eder. vi Bu tezimizde trafikte sürücüler tarafından yapılan trafik ihlallerinin günümüz hukukundaki cezalarını ve İslam ceza hukukundaki karşılıklarını ele almaya gayret ettik. Bunu yaparken kazalarda ve ihlallerde en büyük etken olan irade faktörünü şematik hale getirerek meydana gelebilecek ihlal neticelerinin sebeplerini ortaya koymaya çabaladık. İhlalleri tek tek olmasa da trafik kural ihlallerinde meydana gelebilecek ihtimallere değinmek suretiyle kişilerin mesuliyetlerini İslam Ceza Hukuku açısından izah etmeye çalıştık. Oluşturulan şemalar kapsamında ihtiyaç halinde konulacak kuralların ve bu kuralların ihlalleri neticesinde ortaya çıkabilecek neticelerin İslam Ceza Hukuku’ndaki yerinin tespitini kolaylaştıracağı kanaatindeyiz. Netice olarak trafik kurallarının ve ihlalleri neticesinde ortaya çıkan durumların günümüz cari hukuk sistemiyle alakalı olduğu kadar İslam Ceza Hukuku’yla da yakından alakalı olduğunu ve hatta daha derin bir ilişkiye sahip olduğunu söyleyebiliriz. In the contemporary law systems, the laws of the traffic are carried out by a specific way and the violations of law are punished in this purview. In some cases that exceed regulations’ limits where the benefits of people and the community are involved, it is certain that the general provisions of the current law system are enforced. In case of material damages, it can be punished with the material restitution but in case of damages to life or physical integrity, people can be punished with both physical punishment and imprisonment. Recent penalty increases cause people to comply with rules more strictly. Despite the aforementioned penalties, violations do occur in the face of lack of conscience, morality and religious shortcomings. In such occurences Islamic Law system provides salvation in this world and the afterlife as long as people comply with it’s rules. It is possible to see the presence of similarities and differences between the Islamic Law and Modern Law in our thesis. We attempted to compare the punisments of violations of traffic rules for infractor drivers in current law and viii counterparts of them in Islamic Law. We tried to explain the responsibilities of individuals in terms of Islamic Law by referring to the possible punishments that may occur as a results of violations of traffic law. We believe that this study will faciliate determination of the place of this subject in Islamic law system. As a result, we can say that the circumstances arising from traffic rules and violations of it are releated to the Islamic Law as much as, if not more, to the Modern law.

YÖK Tez No: 548551 Olası kast ve bilinçli taksir kavramları seküler anlamda hayatımıza yeni girmiş kavramlardır. Ancak bu kavramlar kasıt benzeri ve hakiki hata şeklinde İslâm hukuku klasik kaynaklarında asırlar öncesinden beri yerini bulmuştur. Amacımız seküler hukukta yoğun bir şekilde tartışılan ancak modern İslâm hukuku sahasında pek de derinlemesine incelenmeyen olası kast ve bilinçli taksir kavramlarını incelemektir. Ayrıca hem İslâm hukuku hem de Türk Ceza Kanun'unu olası kast ve bilinçli taksir bağlamında mukayeseli olarak işleyip benzer ve farklı yönlerini ortaya koymaktır. Eventual intent and conscious negligence concepts are that have recently entered in the our secular lives concepts. However these concepts have existed centuries ago in classizcal sources of İslamic law in the from of intentionlike and actual mistake. Our aims to examine the concepts of eventual intent and conscious negligence which are heavily debated in secular law but which are not thorougly studied in the field of modern Islamic law. In addition, our aim is to Show similar and different aspects of Islamic law and Turkish Penal Code comparatively in terms of eventual intent and conscious negligence.

İnfaz, cezalandırma sürecinin en önemli ve son merhalesidir. Özellikle Hanefi fıkıh kitaplarında yer alan `infaz yargılamanın tamamlayıcısıdır` ilkesi infazın yargılama sürecindeki yerini ifade etmesi açısından önemlidir. İnfazın bu öneminden hareket ederek ele aldığımız çalışmada, konu üç bölüm halinde ele alınmış olup birinci bölümde; ceza kavramı, cezaların tasnifi, cezalandırmanın amacı ve cezalara ait prensiplerden bahsedilmiştir. İkinci bölümde; infaz kavramı ve infaz hukukunun ayrı bir disiplin olup olmadığına değinildikten sonra İslam infaz hukuku; infazın ilkeleri, infaz aletleri, infaz mekânı, infazı isteme hakkı, infazın vakti, infazın ertelenmesi, infazı düşüren haller ve infazların birleştirilmesi başlıkları altında incelenmiştir. Üçüncü bölümde; infaz ile alakalı problemli görülen alanlar ele alınmış olup infazda hata ve kastı aşma, infazda denklik sorunu, infaz anında anestezi kullanma ve kesilen organın yerine iade edilebilmesinin imkânı gibi konular araştırılmıştır. Çalışma neticesinde, İslam ceza hukukunda cezaların belli kural ve ilkeler çerçevesinde infaz edildiği sonucuna ulaşılmıştır. Buna ilaveten mahkûmun, azılı bir katil bile olsa, hiçbir zaman insan olduğunun göz ardı edilmediği, işlediği suçtan fazlasıyla cezalandırılmaması için azami gayret gösterildiği anlaşılmıştır. İnfazda hata ve kastı aşma durumları söz konusu olduğunda mahkûmun hakları koruma altına alınmış, infazın işkenceye dönüşmesinin önüne geçilmiştir. Mahkûmun hakları konusunda hassas davranıldığı kadar mağduru tatmin etme noktasında da gayret gösterilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Ceza hukuku, infaz hukuku, İslam ceza hukuku, İslam infaz hukuku. Execution is the most important and last stage of the punishment process. Especially the principle of `execution is complementary to the judgment`, that is encountered in the Hanafi fiqh books, is very important in terms of expressing the place of execution in the trial process.In this study, which we have done based on the importance of execution, the issue is discussed in three parts: At the first part, the concept of punishment, the classification of punishments, the purposes of punishment and the principles of punishment have been discussed. In the second part, the concept of execution and the whether or not the law of criminal execution is a separate discipline have been dealt. Then execution law of Islam was examined under the titles of the principles of execution, the tools fo execution, the right to ask for the place of execution, the time of execution, postponement of execution, the cases of dismissal of execution and the consolidation of execution have been handled. In the third chapter, the problematic fields related to the execution have been dealt and some issues such as the mistakes and involuntariness in execution, the equation problem in execution, anesthesia at the execution and the possibility of returning the amputated organ have been investigated.Consequently, we reached the conclusion that the punishments are executed within the frame of certain rules and principles in the Islamic criminal law. In addition, it has been understood that convict's humanity -even if he is a murderer- has never been overlooked, and the maximum effort performed for him not to be punished with more than he deserved. In the cases of mistakes and involuntariness in the execution, convict's rights are protected, and the execution is prevented from turning into torture. By this study, we have come to the conclusion that the Islamic law acted responsible and sensitive for convict's rights with the greatest care and performed the effort to satisfy the aggrieved part.Keywords: Criminal law, execution law, islamic criminal law, islamic execution law. 228

Endonezya'da İslam hukukunu uygulayan tek bölge Açe'dir. Fakat, İslam hukukunun gayrimüslimlere uygulanmasıçoğu kez tartışmalara neden olmaktadır. Bu tartışmalara dayanarak tezimiz, Açe'deki İslam hukuku uygulamasının gayrimüslimlerin din özgürlüğü üzerinde etkisini bilmek, incelemek ve tarif etmeyi amaçlamaktadır. Tezimiz amacına ulaşmak için öncelikle iki meseleyi incelemektedir. Birincisi, Açe'deki İslam hukukunun gayrimüslimlere uygulanmasını, ikincisi, Açe'deki gayrimüslimlerin din özgürlüğü hakkındaki düşüncelerini incelenmektedir. Bu tez, gözlem, mülakat ve dokümantasyon yöntemleriyle veri toplayan nitel bir yaklaşım kullanmaktadır. Bu yöntemle tezimiz, Açe'de İslam hukuku uygulanmasının gayrimüslimlerin dini özgürlüğü üzerinde olumsuz bir etkisi olmadığı sonucuna varmaktadır. Diğer bir deyişle, Açe İslam hukukunu uygulamasına rağmen, gayrimüslimler dini alanda faaliyetlerini yürütmekte serbesttirler. Bune destekleyen veriler tezde incelenmiştir. Açe'de uygulanan İslam hukuku temel olarak sadece Müslümanlar için geçerlidir, ancak Jinayat yasasının uygulanması bağlamında gayrimüslimlerin İslam hukukuna uygun yargılanmayı talep etmeleri de mümkündür. Fakat bu, gayrimüslimlerin İslam hukukunu takip etmeye zorladığı anlamına gelmez. Bununla yasal bir boşluğun oluşmaması ve tüm Açe halkları için adaletin oluşturulması amaçlanmaktadır;İslam hukuku uygulamasına ilişkin olarak çıkartılan kanunlarda gayrimüslimlerin din özgürlüğü de garanti altına alınmıştır, Böylece gayrimüslim halklar, kendi dinlerinde ibadeti veya diğer dini faaliyetleriherhangi bir kısıtlama ve zorlama olmaksızın özgürce gerçekleştirebilirler. Ayrıca gayrimüslimlerin görüşleri, İslam hukukunun uygulanmasını kabul ettiklerini ve hatta Açe'deki gayrimüslimlerin hayatlarına fayda sağladıklarını göstermektedir. Aceh is the only area that applies Islamic law in Indonesia. However, these implementations often cause controversy, among others due to the practice of applying Islamic law to non-Muslims. Based on the problems, this thesis aims to examine, explain, and describe the impact of the implementation of Islamic law in Aceh on non-Muslim religious freedom. To realize this goal, this thesis will answer two main issues that need to be discussed, namely how Islamic law is applied to non-Muslims in Aceh and how the implementation of non-Muslim religious freedom in Aceh works. This thesis uses a qualitative approach that collects data through methods of observation, interviews, and documentation. Through this research method, this thesis has successfully concluded that the application of Islamic law in Aceh does not have a major impact on non-Muslim religious freedom. Or in other words, even though Aceh applies Islamic law, non-Muslims remain free to worship or perform religious activities in accordance with the teachings of their respective religions. This reality is supported by several findings; first, Islamic law is basically only applied to Muslims, but in the context of the implementation of `jinayat law` (Islamic criminal law) can also be involved with Islamic law. This does not mean forcing non-Muslims to follow Islamic law, but to avoid a legal vacancy and create justice for all Aceh people. Secondly, the implementation of non-Muslim religious freedom is guaranteed in the legislation issued by the central government (Jakarta) and the Aceh government regarding the implementation of Islamic law. So that non-Muslim citizens can freely, without prohibition and coercion to worship or perform their religious activities. In addition, the non-Muslim response also shows that they can accept the implementation of Islamic Shari'a as well, even it has benefited their lives in Aceh. 85

Araştırma İslam Ceza Hukukunda savunma hakkını ele almaktadır. Savunma hakkıen temel insan haklarından olup, aynı zamanda söz ve düşünce özgürlüğünün enönemli uygulama biçimidir. Adil bir hukuk sistemi için, şüpheli kişiler yargılamamakamları önünde hiç bir endişe altında olmaksızın, haklarını iddia edebilmeli vekendilerini savunma fırsatına sahip olmalıdır. Şayet hukuk sistemleri bu hakkıkişilere tanımazsa, yargılamada hedeflenen gerçeğe ulaşmak imkânı olmayacaktır.Bu nedenle, savunma hakkı hukuk sistemleri için oldukça önemli temel bir haktır.Aynı zamanda yargılamanın iddia, savunma ve hüküm olarak tasnif edilen, üç temelmüessesesinden biridir. Savunmanın hukuk sistemleri için taşıdığı bu önemdendolayı çalışmamızda, İslam ceza hukukunda savunma hakkı incelenmiştir.Çalışmamızda öncelikle savunma hakkının tanımı, önemi ve kullanılma şekliincelenmektedir. Daha sonra, şüphelinin savunma hakkı kapsamındaki diğer hakları,savunma hakkının sınırları ve savunma hakkını destekleyip koruyan diğer haklar veilkeler incelenmiştir.Çalışmamızın amacı İslam ceza hukukunda savunma hakkının mevcudiyetiniispatlamak, savunma hakkının kapsamını, sınırlarını, kullanım şekline ilişkin şartlarıortaya koymaktır. Bu amaçla, Kur'an-ı Kerim ve Hadis-i Şeriflerden delillere, İslamtarihinden uygulama örneklerine yer verilmiştir. Böylece İslam hukukunda savunmahakkının mevcut olduğu ve etkin bir şekilde uygulandığı tespit edilmiştir.Anahtar kelimeler: Savunma hakkı, İddia, İslam hukuku, Ceza hukuku, Eşitlik,Adalet, Yargı. The research considers the right of defense in the islamic criminal laws. The right todefense is one of the most fundamental human rights. Also, it is most importantapplication form of latitude of thought. For a fair legal system, in front of the courtauthorities, the suspects should claim their rights and should have the opportunity todefence themselves, without being under the influence of no concern. If the legalarrangements don't provide this right, there is no chance to reach the targeted factsduring judgment. Therefore, the right to defense is a fundamental right for legalsystems. It is also one of the three main institutions of the judiciary, classified asclaims, defenses and judgments. Because of the importance of defense for legalsystems, the right of defense has been examined in Islamic criminal law.First, in our study, the definition of the right to defense, the importance of the right todefense, and the usage method is analyzed. And then other rights of the suspectunder the right to defense, the limits of the right to defense and other rights andprinciples that support and protect the right to defense are analyzed.The aim of our study is to prove the existence of the right to defense in Islamiccriminal law, to define the scope, limits, and conditions of the right of defense. Forthis purpose, examples from the Qur'an and the Hadiths, and the practices in thehistory of Islam are included. Thus, in Islamic law, it is determined that the right ofdefense is present and applied effectively.Key Word: The right of defense, Assertion, Islam law, Criminal law, Equality,Justice, Judgment 156

İslâm ceza hukukunda ihtiyat ilkesi şüpheye düşüren şeyi terk edip şüpheye düşürmeyen şeye yönelterek hem suçun sabit olması hem de suçluya haksızlık yapılmaması açısından önemli bir fıkıh kaidesidir. Suçların Allah hakkı ve kul hakkı olarak ayrılması sonucunda bu kaide özellikle Allah haklarına tekabül eden had cezalarında kendisini göstermektedir. Elinizdeki bu çalışma bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde ihtiyat kavramının etimolojik tartışmalarına değinilmiş ve bu ilkenin ceza hukuku açısından gerekliliği incelenmiştir. Ayrıca bu ilkenin fıkıh literatürü içerisindeki gelişiminden ve türlerinden bahsedilmiştir. Bununla birlikte suçların Allah hakları ve kul hakları tasnifinde ihtiyat ilkesinin nasıl bir etkisi olduğu konusu da ele alınmıştır. Tezin ikinci bölümünde had cezaları takdir edilen suçlardan zina, hırsızlık, sekr, kazif, hirâbe ve bağy mevzularında cezanın ihtiyaten düşürülme sebepleri incelenmiştir. Çalışmamızın sonucunda ihtiyat ilkesinden hareketle cezaların uygulanmasına mâni olan gerekçeler şüphe, ortaklık, şahitlikten dönüş, ikrardan dönüş, zaman aşımı, tövbe ve af şeklinde tespit edilmiştir. Araştırmamızda Hanefi mezhebi esas alınmıştır. Bununla beraber gerekli görülen bazı önemli hususlarda diğer mezheplerle mukayese yapılmıştır.--------------------The principle of ihtiyat (Principle of Precaution) is a major pillar of the Islamic jurisprudence in terms of both ensuring the crime and preventing the injustice against the offender. As a result of the differentiation between the rights of Allah (huquq Allah) and rights of mankind (huquq al-‘ibad), this principle manifests itself especially in the prescribed penalties (al-hudud). This research consists of an introduction and two parts. In the first part, the etymologic discussions around the principle of ihtiyat were mentioned, and its necessity in the context of Islamic criminal law was debated. The evolution of the concept of ihtiyat within the jurisprudence literature and the types of ihtiyat were debated as well. Furthermore, in this part the impact of the principle of ihtiyat on the division between the rights of Allah and rights of people were discussed, as well. The second part of the research focuses on the cancelation of the prescribed punishments (al-hudud) for the crimes of adultery, theft, intoxication, slander, banditry and rebellion. As the result of the present study, the reasons for the application of the principles of ihtiyat were determined as suspicion, participation, return from testimony, return from acknowledgement, time out, repentance and forgiveness. This study is based on Hanafi school. However, the comparison between legal schools has been appealed in some important cases when necessary.

`İslam ceza hukukunda Ehl-i Kitap` adlı bu çalışma giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Girişte araştırmanın konusu, önemi, amacı ve kaynaklarına ilişkin bilgiler yer almaktadır. Burada çalışmanın amacı ve hangi kaynaklara başvurulduğu da belirtilmektedir. Çalışmanın birinci bölümünde; İslam ceza hukukunun nitelikleri, amaçları, prensipleri; suç, ceza ve ehl-i kitap kavramları hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde; İslam ceza hukukunun `ehl-i kitap` için öngördüğü had, kısas ve ta'zir cezaları; Kur'an, Sünnet, İcma, mezhep imamları ve bazı müctehidlerin görüşleri çerçevesinde ele alınmıştır. Ayrıca ehl-i kitap anlamına gelen terimler ve bunların hukuki dayanakları da araştırmada ihmal edilmemiştir. Bu yönüyle zaman zaman karşılaştırmalara ve kavram tanımlamalarına yer verilmiştir.Anahtar Kelimeler: İslam Hukuku, İslam Ceza Hukuku, Ehl-i Kitap, Zimmî, Gayrimüslim, Sâbiîler, Mecûsiler, Yahudiler, Hristiyanlar. This study which is called, `Ahl al-Kitab In Islamic Criminal Law` consists of an introduction and two chapters. In introduction, information related to subject of the research and its significance, purpose, method, and resources are taken part in. In this part, aim of this study and resort to resources are stated. In the first chapter of the study, information was given on the characteristics, objectives, principles, crime-punishment and ahl al-kitap concepts of Islamic crime law. In the second chapter of the study; hadd, quesas and ta'zeer punishments that are foreseen for `ahl-al kitap` in Islamic Criminal Law; are handled within the framework of Qur'an, Sunnah, Ijma, sect imams and some mujtahids' opinions. Besides, the terms meaning ahl al-kitab and its legal basis are not neglected in the study. As a result, comparisons and conceptual imagery were often used.Key Words: Islamic Law, Islamic Criminal Law, Ahl al-Kitab, Dhimmi, Non-muslim Sabie, Magian, Jews, Christians. 152

İnsanın haysiyet ve şerefini koymuş olduğu kurallarla koruma altına alan İslâm dini, onun; canına, malına ve ırzına yapılacak saldırıları büyük günahlardan saymış ve bunlara karşı işlenecek suçları engellemek adına bir takım müeyyideler getirmiştir. Mala yönelik suçlar arasında yer alan hırsızlık eylemi İslâm ceza hukukunda had suçları içerisinde yer almakta olup bu suçu işleyen faile el kesme cezası öngörülmektedir. Ancak İslâm hukukçuları bu suçun oluşumu ve cezanın uygulanması için; suçun konusu olan mal, bu malın bulunduğu mahal, suçun icrası ve eylemi gerçekleştiren kişi ile ilgili birtakım şartlar aramışlar ve bazı hususlarda farklı görüşler ortaya koymuşlardır.İslâm hukuk tarihinde nasların zahirlerindeki hükümlerle yetinmeyi ilke edinen tek yaklaşım olan Zâhirî mezhebi fıkıhta re'ye ne ölçüde yer verilmesi gerektiği konusunda ortaya çıkan ayrışmada re'y/kıyas karşıtlığının vardığı nihâî noktayı temsil etmektedir. Bu mezhebin zahirciliği, şer'î hükümlerin elde edilmesinde nasların yalnızca lafız anlamları ile yetinmeleri anlamına gelir. Zâhirîlerin bu özellikleri hırsızlık suçuna yaklaşımlarında net bir şekilde görülmektedir. Çünkü onlar hırsızlık suçu ile ilgili âyetin zahiriyle yetinmektedirler. Bu sebeple de hırsızlıkta malın yakın akrabadan, devlet hazinesinden veya korunaklı alandan çalınmış olması vb. durumlarında diğer mezheplerden farklı olarak hırsıza had cezasının uygulanması gerektiği görüşünü savunmuşlardırZâhirî mezhebine göre hırsızlık haddinin teşekkülü adını vermiş olduğumuz bu çalışmada hırsızlık suçunu, bu suçun İslâm ceza hukukundaki yerini ve oluşum şartlarını Zahirîlerin görüşleri çerçevesinde diğer mezheplerle mukayese yaparak ele aldık.Tezimiz bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Girişte Zâhirî mezhebi hakkında genel bir bilgi verip fıkıh usulüne dair görüşlerine, önde gelen temsilcilerine ve bunların eserlerine kısaca değindik. Birinci bölümde hırsızlık eyleminin daha iyi anlaşılması amacı ile suç ve ceza kavramlarının tanımı ile bunların unsurlarını bu konuyla alakalı yapılmış çağdaş eserlerden istifade ederek açıklamaya çalıştık. İkinci bölümde Zâhirî mezhebine göre, hırsızlık suçunun tanımını, unsurlarını, tespitini ve hükmünü diğer mezheplerle mukayese ederek açıklamaya gayret ettik.Anahtar Kelimeler: Zâhirîler, Had suçu, Had cezası, Cumhur, Hırz. Islam religion, which protects the reputation of human beings with the laws it established has been regarding the assaults against their lives, property and honour as of the greatest sins and imposing sanctions in order to prevent the crimes against these. Theft which is among the crimes against property is categorized in hadd (pl. Hudud) offenses and amputation is prescribed for the offender. However, Islamic jurists stipulated certain conditions about the property which is the subject of this crime, the location of this property, then execution of the crime and the offender of the crime for the constitution of the crime and execution of the punishment and put forth different views about some matters. In the history of Islamic law, Zâhirî madhhab, which is the only approach adopt doing with rules in the apparent meanings in Qurʾan or Sunna as a principle, represents the ultimate end which the discrimination between re'y (discretion on the matters which are not mentioned in Qurʾan or hadith depending on the general principles) and kıyas (discretion on the matters which are not mentioned in Qurʾan or hadith comparing them with the ones mentioned in Qurʾan or hadith) reaches in the dispute about the extent to which re'y should be included in Fıkıh (Islamic law). Using the apparent meanings (zahir) of Qurʾan or hadith means doing with only the exact meanings of the words in Qurʾan or hadith to get the principles of Sharia law. This speciality of the Zâhirî can be clearly seen in their approach to the crime of theft since they do with the apparent meaning of the Qurʾan verse related to the crime of theft. Therefore, in case that the property is stolen from a close relative, state treasury or a protected place etc., they, unlike the other madhhabs, argue the view that hudud penalties should be applied to the offender. In this study which is called `Constitution of hadd penalties for theft according to Zâhirî madhhab` we discussed the crime of theft, its place in Islamic criminal law and constitutional conditions within the frame of the Zahirî by comparing with other madhhabs. Our thesis consists of an introduction and two chapters. In the introduction, we gave general information about Zâhirî madhhab and discussed their views about Islamic law, outstanding representatives and their works briefly. In the first chapter, in order to make the act of theft clearer, we tried to define crime and punishment concepts and their elements using the contemporary works related to this subject. In the second chapter, we tried to explain the definition of the crime of theft, its elements, detection and sentence according to Zâhirî madhhab by comparing with other madhhabs.Key Words: the Zâhirî, Hadd offenses, Hadd penalties, Islamic jurists, Hırz.(Protection) 103

İslâm hukukçuları insan hayatını anne rahmine düştüğü andan itibaren çeşitli devrelere ayırmışlardır. Bu ayrımda ölçüt olarak kişinin fiziki ve aklî olgunlaşması esas alınmıştır. İslâm hukuk usulü eserlerinde ehliyet başlığı altında ele alınan konuların büyük çoğunluğu çocukların vücûb ve edâ ehliyeti ile ilgilidir. Edâ ehliyeti içerisinde önemli konulardan biri ise çocukların ceza ehliyetidir. Bu çalışmada çocukların hukuka aykırı fiillerinin suç kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği, değerlendirilecekse had veya kısas gerektiren bir suç işlediklerinde kendilerine uygulanacak bedeni yaptırımın türü, mali yaptırım uygulanacaksa bunun kim tarafından karşılanacağı İslâm ceza hukuku kapsamında ele alınmıştır.Çocuklara had ve kısas cezası uygulanmayacağı noktasında mezhepler ittifak halindedirler. Ancak bu durum çocukların fiillerinin karşılıksız kalacağı anlamına gelmez. Hâkim, mümeyyiz çocuklara yaşına ve akli gelişimine uygun, fiilin tekrarını önleyici bir yaptırım uygulamakla yükümlüdür. Çocukların had veya kısas gerektiren bir suçu yetişkinlerle birlikte işlemesi durumunda ise yetişkinlere uygulanacak cezanın niteliğinin değişip değişmeyeceği mezhepler arasında ihtilaflıdır. Hanefiler dışındaki sünnî mezhepler her bir fâili kendi özel şartları içerisinde değerlendirirken, özellikle Ebû Hanife'nin ceza ehliyeti olmayan çocuğun suça iştirakini diğer fâillerden de had veya kısas cezasını düşüren bir sebep olarak telakki ettiği görülmektedir. Çocukların adam öldürme, yaralama ve hırsızlık gibi fiilleri neticesinde ortaya çıkan mali yaptırımların kim tarafından karşılanacağı da mezhepler arasında ihtilaflıdır. Şâfiîler dışındaki sünnî mezheplerin ve Caferîlere göre çocukların ödemeleri gereken diyeti âkıle karşılar. Şâfiîlere göre ise diyet öncelikle çocuğun malından karşılanır. Çocuğun malı yoksa zimmetinde borç olarak kalır.İslâm ceza hukukunda mağdur olarak çocuğun durumu ise çeşitli şekillerde karşımıza çıkmaktadır. Had cezalarında yetişkin kadın veya erkeklerin çocuklarla gayri meşru cinsel ilişkide bulunmaları, çocukların iffetine yapılan iftiralar, hırsızlık suçunda çocuğun malının veya kendisinin çalınmasına mezhepler farklı yaptırımlar öngörmüşlerdir. Kısas veya diyet gerektiren suçların mağduru olan çocuklar genel olarak yetişkinlerle eşit tutulmaktadır. Ancak sağlamlığı kesin olarak bilinemediği için konuşma çağına gelmeyen çocukların dilleri, süt dişleri, erkek çocukların cinsel organları müessir fiillerde mükelleflerden ayrı değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Çocuk, had, kısas, diyet, fâil, mağdur, ta'zir, te'dip. The muslim lawyers has defined a human life as some periods from being a fetus. In this periodical classification they consider the person's stages of mental development. Most of the subjects which were examined in Islamic Legal Procedure Sources under the title of Punishment Competency, dealed with irrevocability and competency for a crime. In addition, the criminal competency of kids is an important part of the general criminal competency, in Islamic Legal Procedure. This thesis deals with approches of Sunnis and Imamiyyah to illegal acts of kids. Can these acts be accepted as crimes or not? If they are accepted as crimes, what kind of physical sanctions will be applied for kids when they commited an offense which necessitates a punishmet. Or, If a pecuniary sanction is necessary who will compenstate it? In this study, all of these subjects were examined according to Islamic penal law.There is an agrement about punisment irrevocability for kids among all of Islamic sects. But this agrement does not mean that there is no legal provision for illegal acts of kids. On the contrary, a Muslim judge must enforce some sanctions for distinctive kids to avoid repetition of the illegal act. But there are some different opinions among Islamic sects about changeability of punishment which will be enforced to an adult person, when a kid also suicide with him. When all of Islamic law schools judge every perpetrator according to his special conditions Hanefis, especially Ebu Hanifah think that the punisment can be reduced for the other perpetrators If a kid who has not the competency for punishment, suicide with them. On the other hand there is a dispute among Islamic sects about who will pay the compenstations after crimes of kids like murder, injury and theft. In all of Sunni sects and Imamıyyah's opinion except Shafis, these compenstations are paid by an adult person instead of the kid. In Shafis' opinion the compenstations will paid by using kid's possessions. If he has nothing the compenstation will be recorded as a debit of kid.We can see some different approches to a kid's position as a aggrieved person in Islamic criminal law. The Islamic sects developed different opinions about punishment when a male or female person has a sexual relation with a kid, and when the kid's chastity is slandered and when the kid is hijaked or his hereditament is stolen. The kid's rights were generally accepted like adult's rights when theye were aggrieved as result of a criminal act which requires a punishment. But Islamic law tradition includes different provisions in assault and battery conditions about speakability, milk teeth and sexual organs of kids who do not reach the age of speech, because of difficulties about clear datas. Keywords: Kid, hadd, punisments, compenstation, perpetrator, aggrieved person, tazir, educate. 254

Tezin konusu İslâm ceza muhâkemesi usûlünde ispat vâsıtaları ve değişimdir. Amaç bilimsel ve teknolojik gelişmelerin sağladığı imkânların, çeşitli suçların ispatı için öngörülen ispat vâsıtalarında yapabileceği değişimi tespit etmeyi amaçlamaktadır.Bu tezde, İslâm hukukunun kabul ettiği, `zamanın değişmesiyle hükümlerin değişebileceği` ilkesinin, İslâm ceza muhâkemesindeki şâhitlik, yemin, ikrar, hâkimin şahsî bilgisinin ispat değeri ve karîne konularındaki boyutu incelenmeye çalışılmıştır.Bu çalışmada İslâm ceza muhâkemesi hukukunun ispata esas kabul ettiği vâsıtalar ile bu vâsıtaların günümüz ceza muhâkemesi hukukundaki durumu incelenmiştir. Bu inceleme ile iki hukuk sisteminin konuya yaklaşımları değerlendirilmeye çalışılmıştır. Böylece değişim imkânı değerlendirilmeye çalışılmıştır.İslâm ceza muhâkemesinin ispata esas aldığı vâsıtalar nasslarla belirlenmiştir. Dolayısıyla hadlerde, nasslar tarafından belirlenen suçlar, nasslar tarafından belirlenen ispat vâsıtalarıyla ispatlanarak, nasslar tarafından belirlenen cezalarla cezalandırılmalıdır. Hadler, nasslarla belirlenmemiş bir ispat vâsıtasıyla ispatlanmışsa, bu suç ta'zir grubuna dâhil edilerek cezalandırılmalıdır. Kısas konusuna gelince, aynı durum söz konusu olduğunda diyet ile hükmedilmelidir. Ta'zir gerektiren suçlarda hadler ve kısastaki sebepler söz konusu olmadığından, nasslarla belirlenmemiş ispat vâsıtalarıyla ispatlandığı hallerde gereğiyle hüküm verilmelidir.Anahtar Kelimeler: Muhâkeme, Suç, Ceza, İspat, Değişim The subject of the thesis is the means of proofs and change in Islamic Penal Procedure. It aims at determining the change in theanticipated means of proofsfor various crimeswhich can be madeby the possibilities provided by technological and scientific development. In this thesis, the principle that Islamic law has acceptedthat `As the time changes ahkam (Denotes a judgment, authority and specific Quranic rules, positive fiqh laws derived from Islamic legal methodology, and rules or edicts.) changes` has been studied. This principle was studied within the context of testimony, oath, acknowledgement, the probative value of judge's personal knowledge and presumption in Islamic penal procedure.In this thesis, means which Islamic penal procedure has accepted as the base of proof and the state of these means in today's penal procedure were studied. With this thesis, it was tried to evaluate two legal systems' approaches to the subject. So, the possibility of change was evaluated. Means which Islamic penal procedure has accepted as the base of proof were determined by nass(Used in Islamic law to refer to an explicit statement within the Quran or hadith upon which a ruling is based.) So, in hadd, (Limit or prohibition; pl. hudud. A punishment fixed in the Quran and hadith for crimes considered to be against the rights of God.) the crimes determined and proved by nass should be punished with punishments determined by nass. If the hadd were not proved by means of proof that were not determined by nass, this crime should be punished by including to ta'zir group (Punishment for crime not measuring up to the strict requirements of hadd punishments, although they are of the same nature, or those for which specific punishments have not been fixed by the Quran.) As for qisas, (Retribution. Prescribed in Islamic law for murder, voluntary manslaughter, involuntary killing, intentional physical injury, and unintentional physical injury) when the same situation is in question it should be adjudged by diya(the payment by an aggressor to his victim of a sum of money to thus avoid qisas) Sincethere are no hadd or reasons for qisas for the crimes requiring ta'zir, it should be adjudged when they are proved by means of proof that were determined by nass.Key words: Adjudgement, crime, punishment, proof, change 197

Kur'an, çeşitli kavramları kullanarak insanın olumlu ve olumsuz kişilik özelliklerini anlatır. Suçlu kavramıda bu kavramlardan biridir ve olumsuz özelliklerle yüklüdür. Dolayısıyla İslam hukukunun tasnifi, amme hukuku ve hususi hukuk ayrımı yerine ibadetleri de içine alarak şeklinde farklı bir ayrıma tabi tutulmuştur. Buna göre fıkhı hükümler, `İbadat` ` Muamelat` ve ` Ukubat` olmak üzer üç ana guruba ayrılır. İslam ceza hukuku `Ukubat` bölümünde ele alınır.Hz. Peygamber (s.a.s)'in suç hakkındaki uygulamalarına bakıldığında belirli ilkeler çerçevesinde hareket edildiği görülür. Bu ilkeler kendi içerisinde tutarlılık arz ettiği gibi birbirleriyle de uyum içerisinde bir bütünün parçaları gibidirler. Hz. Peygamber (s.a.s) döneminde her suçun kendisine has unsurları, cezaları teker teker ortaya koyulmuştur. Bu hususlar sonradan gelecek ümmetine uygulamalı olarak öğretilmiştir. Anahtar Kelimeler: İslam hukuku, Ceza hukuku, Suç, İspat. The Qur'an speaks about positive anda negative personal charactristics of human beings using some various cancepts. The term quilty person' isone of the concepts used in the Qur'an and basically negative signicance. Hence the İslam law, gro uped in a different way that cansist the prayıng rat-her than grouping it as ` Civil law` and `officil law` for that reasen, the verdicts in law divided into three groops `İbadat` `Muamelat` and ` Ukubat` the punishmet law of islamic law is considered in `Ukubat` part.Hz. When the application on the Prophet's crime is seen to be acting in accordance with certain principles. These principles are like the parts of a whole in harmony with each other as he is consistent in itself. Hz. Prophet, its unique elements of each crime, punishment has been revealed one by one. These issues are taught as applied to the later community. Keywords: İslamic law, Law of Punishmet, Crime, Proof. 203

06.03.2018 tarihli ve 30352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Yükseköğretim Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 18.06.2018 tarihli “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” gereğince tam metin erişime açılmıştır. Şer'iyye Sicilleri, Osmanlı Hukuku'nun uygulama alanının günümüze ulaşan kayıtları olarak arşiv belgeleri içerisinde önemli kaynaklardan biridir. XVIII. yüzyıl Osmanlı Hukuku'nun, İslam Hukuku'nu uygulamayı sürdürdüğü bir dönem olarak kabul edilir. Osmanlı toplumunda meydana gelen suçları ve o suçlara verilen cezaları görmek Osmanlı Hukuku'nun şer'iliği meselesinde delil oluşturur. Ayrıca suç ve ceza arasındaki denge ile adaleti görme imkânı sunar. Çalışmamızda öncelikle Osmanlı Devleti'nin benimsediği Hanefi Fıkhı'nda var olan ceza hukuku bölümlerine riayet edilerek had, kısas, diyet ve ta'zir cezalarının mahiyeti hakkında bilgilendirme yoluna gidilmiştir. Sonrasında ise tarihi bir veri olarak elimizde bulunan sicil defterlerindeki kayıtlar üzerinden ceza hukuku uygulamaları incelenmiştir. Bunlar üzerinden klasik fıkıh teorisi ile uygulama arasındaki uyum ve uyumsuzluk ilişkisi ele alınmıştır. Başlıca kaynaklarımız h.1118-1179 yıllarını kapsayan Üsküdar mahkemesine ait yedi (335, 346, 347, 352, 415, 420 ve 466 numaralı) "Şer'iyye Sicili" defteridir. Bu defterlerdeki kayıtlarda had, kısas, diyet ve ta'zir suçları ile cezaları incelenmiştir. Böylelikle XVIII. yüzyıl Osmanlı toplumunda Üsküdar Mahkemesi kadı sicillerinden örneklerle Osmanlı Devleti'nin hukuki uygulamaları incelenmiştir. Court records are one of the important sources in archival documents which constitute the extant records of the application field of the Ottoman law. The 18th century is considered as the century inwhich Ottoman Law practiced Islamic Law. An analyse of the crimes and the respective punishments related to the matters where the Ottoman Empire practiced Islamic Law give evidence to the Islamic aspect of the Ottoman Law. Besides, this analyse would allow us to see the balance between crimes and punishments and the justice. In this research, firstly, we will give some information about the nature of the punishments including had, qisas, diyat, and ta'zir according to the criminal law sections of the Hanafi School, adopted by the Ottoman Empire. Then, we will analyse the applications of criminal law recorded in the registry books, which constitute extant historical data. Based on these records, the relationship of harmony and conflict between classical fiqh theory and practice is discussed. Seven court records (number 335, 346, 347, 352, 415, 420, and 466) of the Uskudar court between the years 1118 and 1179 form the primary sources of this research. The had, qisas, diyat, and ta'zir crimes and punishments recorded in these books have been analysed. In that way, the Islamic nature and applications of Islamic Law in the 18th Century Ottoman Society have been evaluated with examples taken from kadi registrations belonging to the Uskudar court.

`İslam Ceza Hukukunda Uhrevi Sorumluluk` adlı bu çalışma giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Girişte araştırmanın konusu, önemi, amacı ve kaynaklarına ilişkin bilgiler yer almaktadır. Burada çalışmanın amacı ve hangi kaynaklara başvurulduğu belirtilmektedir.Birinci bölümde sorumluluk ve ahiret kavramları tanımlanmış ve sorumluluk bölümlere ayrılarak anlatılmıştır. Ayrıca uhrevi sorumlulukla kusurlu ve kusursuz sorumluluk ilişkisine temas edilmiş ve kazaî ve diyanî hükmün uhrevi mesuliyete etkisi incelenmiştir.İkinci bölümde İslam hukukuna göre cezalar taksim edilmiş ve dünyada infaz edilen bir cezanın ahiretteki sorumluluğa etkisine yer verilmiştir. Bu alanda İslam hukukçularının görüşleri tüm taraflarıyla ele alınmış ve konuyu temellendirmedeki delillerinden bahsedilmiştir. Bununla beraber konuyla ilgisinden dolayı ceza infaz edildikten sonra İslam anlayışının suçluya yaklaşımı da anlatılarak çalışmaya son verilmiştir. This study which is called, 'Ethereally Responsibility in Islamic Criminal Law' consists of an introduction and two chapters. In introduction, information related to subject of the research and its significance, purpose and resources are taken part in. In this part, aim of this study and reference resources are stated. In the first chapter concepts of afterlife and responsibility were defined and responsibility was explained with classifications. Besides, relation between ethereally responsibility and faulty-unfaulty liabilities and influence of juridical-religious rules on ethereally responsibility were mentioned. In the second chapter, punishments were categorized according to Islamic law and influence of a punishment which was carried out in this world on the responsibility in afterlife was handled. In this subject, views of Islamic jurists and their proofs concerned are widely mentioned. After all this study was finished, because of its relevancy, with a reference to viewpoint of Islam about criminal who punished after punishment. 90

İnsanların can, mal, ırz, akıl ve nesillerini korumak için konulan had cezalarınınuygulandığı suçların neler olduğu, bu suçların sabit olma şartları, sabit olan suçauygulanacak cezada hangi şartların bulunması gerektiği, modern dönemlerde hadlere,özellikle de CELDE ve EL KESME cezalarına yönelik eleştiriler ile bunlara verilencevaplar belirtilip gelişen ilim, teknik ve tıp ile beraber EL KESME, KISAS ve RECMcezalarının nasıl uygulanması gerektiği, yeni teknik ve yöntemlerin bu cezalardakullanılmasının şer'an mümkün olup olmadığı bu çalışmamızda ortaya konulmayaçalışılmıştır.Yapılan araştırma neticesinde modern yöntemlerle hadlerde organların kesilmesihususunda iki görüş ortaya çıkmıştır. Birinci görüşe göre cezaların, caydırma, ibretolma vb. amaçlar için konması sebebiyle modern yöntemleri had cezalarında kullanmakmümkün değildir. Diğer görüşe göre ise maslahat, istihsan ve diğer yöntemlerdenhareketle had cezalarında modern yöntemlerin kullanılması mümkündür. Diğer taraftangünümüzde idam cezalarının infazında kullanılan elektrikli sandalye, gaz odası, zehirliiğne gibi modern idam yöntemlerinin kısas olarak uygulanan idam cezasında kılıcınyerine kullanılması, kılıçla yapılan infazda aranan şartları taşımamaları sebebiyle uygungörülmemiş ama kurşuna dizme ve giyotinle kesmede gerekli şartların bulunmasıdolayısıyla bunların kısasta kullanımı uygun görülmüştür. Ayrıca recm cezasının kısasabenzetilerek bu cezanın taşın dışında modern bir infaz aletiyle uygulanması tartışmakonusu yapılmış ve bunun iki ceza arasındaki birtakım farklılıklar sebebiyle mümkünolamayacağı ifade edilmiştir.Öte yandan çalışmamızda had ve kısas cezalarının infazında anestezininkullanımı da bu konudaki görüşler çerçevesinde belirtilmeye çalışılmıştır. Buna görerecm, celde ve mağdur veya velinin rıza göstermediği kısas cezalarında anestezikullanmanın mümkün olmayacağı buna karşın el kesme, ölüm cezası ve mağdur veyavelinin rıza gösterdiği kısas cezalarında anestezi kullanımının mümkün olabileceğisonucuna ulaşılmıştır. Yine infazda aranan aleniliğin modern iletişim aletleri vasıtasıylagerçekleşip gerçekleşmediği araştırılmış ve cezaların teşri nedenleri dolayısıyla bununmümkünlüğü ifade edilmiştir. Ayrıca hadlere alternatif olarak gösterilen hapis cezası elealınmış ve bu cezanın olumsuz tarafları belirtilerek hadlere alternatif olamayacağıbelirtilmiştir.Anahtar Kelimeler: Ceza, Had, Kısas, El Kesme, Celde, Recm, Tıp, ModernTeknikler, Anestezi, Alenilik. In this study what are these blames which are practiced in Had punishments andput to protect the people's life, mind, property, chastity, what are being stableconditions of these blames, what conditions must be found to the stable blame whichwill be practiced blame, together with the chancing time and social situations by thehistorical and modernists people HAD, especially the criticisms are done to theseCELDE and hand cutting punishments and the responds to these criticisms are cleared,together with the developing science technical and medicine HAD, especially howshould be practiced HAND CUTTİNG, KISAS, and RECM, punishments, whether theshare using possibility of these new techniques and methods on these punishments havebeen studied.And of the studies two different views have been appeared about using or notusing the possibility of modern methods on the HAD punishments. According to the firsview punishments are put to deter and lesson. So using modern methods are not possibleon HAD punishments.According to the other view, using modern methods is possible on HADpunishments because of the benefit and other reasons. Besides in these days used likeelectrically chair, gas chamber, poisonous syringe and hanging modern death methodsare used about the execution of the death sentences instead of sword on the deathsentences as retaliation are not religiously because of not having the executionconditions. But executing by shooting and cutting by guillotine are religiously becauseof having the execution conditions.On the other hand `RECM` one of the death punishments is not possiblebecause of same differences with retaliation. These two death punishments are looksimilar but recm executing has been argued every time except stone.In my thesis besides prison sentences have been performed which is shown asalternative to HAD and shown the negative sides of the prison sentences and it is clearedthat it can not be alternative to HAD.Key Words: Punishments, Had, Retaliation, Hand Cutting, Celde, Recm,Medicine, Modern Technics, Anesthesia, Truisms. 107

Bu çalışmada, hicrî dördüncü asırda yaşamış olan Hanefi fakîhi ve usulcüsü Ebû Bekr el-Cessâs'ın hayatı ve Ahkâmu'l Kur'ân isimli eserinde İslam Ceza Hukuku konuları ile ilgili yorumları ve yaklaşımları ele alınmıştır. Tezimiz iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Cessâs'ın içinde doğup büyüdüğü ve vefat ettiği hicrî dördüncü asrın siyasî, sosyal, iktisâdî ve ilmî durumunun yanında Cessâs'ın hayatı, yetişmesi, ilmî şahsiyeti, Hanefi tabakalarındaki yeri, itikadî görüşleri, hocaları, öğrencileri ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci ve tezimizin esasını oluşturan bölüm ise yine iki alt başlıktan oluşmaktadır. Birinci kısımda Cessâs'ın Kur'ân-ı Kerim ayetlerinden İslam Ceza Hukuku'na dair hükümleri çıkarmada takip ettiği metod ortaya konulmuştur. Bu anlamda onun Kur'ân ayetleri, Sünnet, Sahabe kavli, Şer'u men kablenâ ve usul kaideleri gibi şerî delillerle hüküm istinbâtına örnekler verilmiştir. İkinci kısımda ise İslam Ceza Hukukunun en önemli konularını oluşturan ve gerektirdiği ceza yönünden tasnif edildiğinde kısas ve hadd cezaları olarak isimlendirilen konularda Cessâs'ın ortaya koyduğu bazı tercihlerine örnekler sunulmuştur. In this study, the life of Ebû Bekr el-Cessâs, Hanafi canonist and methodologist who lived in fouth century A.H. (After Hejira) and his interpretations and attitudes related to Islamic criminal law in his work of Ahkamu'l Kur'an are handled.Our thesis consists of two main parts. In the first section, in addition to political, social, economic and scientific conditions of fouth century A.H in which el-Cessâs was born, grown and died; information is given about the life, the upbringing, the scholarly personality, the location in Hanafi grades, theological views, instructors, students and his works. The second part, that constitutes the main part of the thesis, consists of two subtitle. In the first chapter, the methodology of el-Cessâs that he followed to adjudicate with respect to Islamic criminal law within the verses of Holy Qoran. In this sense, examples are given about his provision ability within Islamic evidences such as the verses of Qoran, the Sunnah, words of companions of prophet Muhammad, previous sharia laws and method principals. In the second subtitle, the examples, which are picked from the preferences of el-Cessâs that include the most important topics that forms Islamic criminal law and issues called reprisal and penalty rate in terms of classifications for required penalties, are presented.Key words: Cessâs, Ahkamu'l Kur'ân, Islamic criminal law, Preference. 124

Teknoloji çağının vazgeçilmez öğesi durumundaki bilişim sistem ve ürünlerinin, suç alanında kullanımıyla ortaya çıkan bilişim suçları, birey ve topluma birçok yönden verdiği zararla, İslam hukukunun temel değerlerinin ihlal edilmesi anlamını taşımaktadır. İnsan hak ve hürriyetleri koruma ve toplum maslahatını sağlama gayesiyle suç ve cezalarla ilgili hükümler ortaya koyan İslam ceza hukukunun tabii niteliği ve dinamik yapısıyla, bilişim suçlarıyla oluşan mağduriyetleri gidererek sosyal asayişi temin etmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, İslam ceza hukuku açısından bilişim suçlarının mahiyeti ele alınmıştır. Çalışmanın ilk kısmında İslam ceza hukukunun nitelikleri, gayeleri, prensipleri ve suç-ceza kavramları hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde bilişim suçları; kavram, kapsam ve tabi oldukları cezalar yönüyle modern hukuk açısından tanıtılmıştır. Son bölümde ise bu suçlar İslam ceza hukukuna göre değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Çalışma, İslam hukukunun, klasik metodolojisi ve modern kanunlar çerçevesinde, ortaya çıkan bu yeni probleme yaklaşımını içermektedir. Bu yönüyle zaman zaman karşılaştırmalar ve kavram geçişlerine yer verilmiştir. Günümüz ceza kanunlarının temel kurallarla yapısal çerçevesini çizdiği bilişim suçları, İslam hukukunun temel kaynakları doğrultusunda incelenmiştir. Cyber crimes that are created through the utilization of informatics systems and products - the essential elements of the technological age- in crime areas, leads to the violation of Islamic Law’s basic values because of the damages they do to individuals and the society in many aspects. Owing to its characteristics and dynamic structure, the Islamic crime law, which produces provisions on crimes and punishments in order to protect human rights and freedoms and manage society’s affairs, has to compensate wrongdoings that arise from cyber crimes and has to provide public order. In this study, the characteristics of cyber crimes with respect to Islamic crime law were discussed. In the first part of the study, information was given on the characteristics, objectives, principles, and crime-punishment concepts of Islamic crime law. In the second part; the concepts and scope of cyber crimes and the punishments that they are subject to were introduced with respect to the modern law. In the last part, these crimes were evaluated with respect to Islamic crime law. The study contains the approach of Islamic law to this new problem, within the frame of Islamic law’s classical methodology and modern laws. As a result, comparisons and conceptual transitions were often used. Cyber crimes, the scope of which is defined with the basic rules of modern-day crime laws, were analyzed according to basic Islamic law literature.

Yargılama konusu ve ispat vasıtaları, adalete ulaşmak ve ihtilafları ortadan kaldırmak için izlenmesi gereken en nihai yol olduğu için bunların her alanda kullanılması gerekir. Ayrıca ispat, bir hukuk normunun uygulanması ve kendisine sonuç bağlanan olumlu veya olumsuz olayın somut olarak gerçekleşmiş bulunmasına bağlı olduğu için de bazı karîneler ve ipuçlarına bağlılık gösterebilmektedir. Zira ispatta ortaya çıkan sorunlara ilişkin bilimsel ve ilmi bir şekilde cevap verebilmek ancak ispat metodunu ve onun bir alt başlığı olan karîneleri çok iyi bilmekle mümkün olabilmektedir. Bu nedenle biz de ele aldığımız bu çalışmamızda karinelerle ilgili olan ispat, ispat türleri, ispatın konusu ve ispat mercileri gibi bazı mühim kavramlar üzerinde durmaya çalıştık. Ayrıca karine kavramı, karine çeşitleri ve gerek Irak kanununun gerekse şer'î makamda bulunan fakihlerin bu konulara yaklaşımını karşılıklı olarak anlatmaya çalışıp bazı değerlendirme ve mukayeseler de bulunduk. The trial subject and means of proof should be used in all areas because they are the ultimate way which must be followed to achieve justice and to eliminate conflicts. In addition, demonstration also shows dependence to the some indication and hints because the implementation of legal norms and the positive or negative results of the events connected to it by perceptibly becoming reality. Yet, to respond to emerging issues in a scientific and scholarly way only becomes possible by knowing well the proof method and the indications that are its sub-heading. Therefore, in this study, we have tried to urge upon the important concepts such as proof regarding the indication, proof types, the subject of proof and proof recourses. Besides, we have tried to explain the concept indication and indication types, tried to explain mutually both official law and canonists who are in sharia authority's approach to these issues and to made some assessments and comparisons. 119

İslam tarihinin en acı tecrübelerinden biri olan Mihne döneminde kamu düzeni gerekçe gösterilerek uygulanan cezaların ele alındığı bu çalışma bir giriş, iki bölüm ve sonuç kısmından oluşmaktadır. Giriş kısmında konunun önemi, amacı, kapsamı, yöntemi ve kaynaklarına dair açıklamalara yer verilmiştir. `Kamu düzeni` kavramının mahiyeti ve tarihi süreci hakkında malumat verilen birinci bölümde Cahiliyeden itibaren Abbasîlere kadar olan dönemde kamu düzeni anlayışı tespit edilmeye çalışılmış ve ardından İslam hukuk literatüründe bu kavramla bağlantılı olan kurum (hisbe ve şurta teşkilatı, Hacc emirliği) ve kavramlar, tarihi örnekleriyle birlikte ele alınmıştır. İkinci bölümde ise Mihne sürecinin tarihi arka planı hakkında kısaca bilgi verilmiş ve bu süreçte etkili olan bir takım yönetici, kadı, fakih ve toplumun ileri gelenlerinin biyografilerine yer verilmiştir. Ardından halku'l-Kur'ân meselesinin siyasal bir araç hâline getirilmesi ve yargılamalardaki rolü incelenmiştir. Sonuç kısmında da genel bir değerlendirme yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Mihne, Ceza Hukuku, Kamu, Kamu Düzeni, Fukahâ, Kadı This study which is dealed with the punishments that were carried out by being showed as a reason of public order consists of introduction, two sections and result section. In introduction, it has been given place to the importance, aim, content method of the subject and explanations of sources. In first section which is informed about historical process and esense of the concept `Public Order`, in the term from the days at ignorance to Abbasiler, comprehension of public order has been tried to identify and than the societies (hisbe and şurta organisation, pilgrimage emirate) and concepts which are connected to this concept in İslamic law literature have been taken place with historical examples. In te second section, it has been informed shortly about historical background of minha process and the biographies of managers, kadi, scribes and notables society that are affective in this process have been explained. Then, the matter of `halku'l-Kur'ân` being a political implement and the role in judgements have been examined. İn the section of result, a general evaluation has been done.Keywords: Mihna, Criminal Law, Public Order, Fuqaha, Kadı 196

Tarih boyunca suç sayılan belirli fiiller bütün toplumlar ve inançlar tarafından yasaklanmıştır, yasağı çiğneyenler de cezalandırılmıştır. Bu cezalardan birisi de hapistir. Tarih'in kaydettiği en eski cezalardan birisi olan hapis; başta Hititler, Asurlar, Persliler, Yunanlılar, Mısırlılar, Bizanslar, Araplar, Eski Türkler… olmak üzere bütün medeniyetlerde uygulanmış bu uygulama günümüzde de devam etmektedir.Hapis cezası, İslam Hukukunda da var olan hürriyeti bağlayıcı cezalardan birisidir. İslam ceza hukukunda suçlar, yaptırımın ağırlığına veya bunların ana kaynaklarda (naslarla) belirlenmiş olup olmamasına göre had, kısas, ta'zîr şeklinde üçe ayrılmaktadır. Hapis, ta'zîr kısmına girmektedir.Kur'ân-ı Kerim'de hapis cezasını öngören açık bir ayet bulunmasa da, hapsin varlığına işaret eden örneklerden söz edilmektedir. Hz. Peygamber döneminde de günümüzdeki şekliyle hapis cezası ve hapishane mevcut değildir. İslam Tarihinde Raşîd Halifeler ve Emeviler, Abbasiler, Fatımiler, Memluklular, Timurlular ile sonraki İslam devletleri hapis cezasına ve dolayısıyla hapishaneye başvurmuşlardır. Osmanlı da başlangıçta hapis cezasını tam ve asli bir ceza olarak uygulamamış ancak Tanzimattan itibaren asli bir ceza olarak uygulamaya başlamıştır.İslam Hukukunda hapis cezası, maksadı göz önünde bulundurulduğunda ihtiyati tedbir ve ceza şeklinde iki ana bölüme ayrılmaktadır. Süresi açısından da müddeti belli olan ve olmayan, süresi belli olan hapis çeşidi de muvakkat ve müebbet hapis şeklinde ikiye ayrılmaktadır.Hapis cezasını sona erdiren başlıca sebepler ise; ölüm, akıl hastalığı, af, tövbe (pişmanlık), zaman aşımı, sürenin bitmesi ve diğer sebeplerdir. Suç işlemiş olsa da mahkumun bir takım hakları vardır. Bunun için mahkumun insan olduğunun unutulmaması ve insani haklarından yararlandırılması gerekir. Hapis cezasının uslandırıcı yönü her zaman beklendiği gibi olmasa da suçu önleyici fonksiyonu inkar edilemez.Anahtar kelimeler: İslam ceza hukuku, suç, ceza, ta'zir, hapis, hapishane, mahpus Certain actions considered to be crime along with the history have been prohibited by all the societies and beliefs. One of these punishments is imprisonment. Imprisonment that is one of the oldest punishments recorded by history was applied by all the civilizations including Hittites, Assyrians, Persians, Greeks, Egyptians, Byzantines, Arabs, Old Turks and today this application still continues.Prison sentence is one of the punishments that is liberty binding punishment existing in Islamic Law (Sharia). In Islamic Criminal Law, crimes are divided according to the heaviness of sanction and their determination in main sources (with the nas) into three; had, quesas, ta'azir. Imprisonment is included in Ta'azir part. Although there is no verse in the Holy Quran that sets for prison sentence, some examples pointing out the existence of imprisonment are referred. there was no prison sentence and prison in todays form during the period of the Prophet. In the history of Islam, Rashid Caliphs and Omayyad, Abbasids, Fatimid, Memluks, Timurids and the following Islamic states applied to the prison sentence and thereby to prison. The Ottoman did not apply the prison sentences as a whole and principal punishment at the beginning, but the it started to apply it as a principal punishment from reforms.Considering its intention, prison sentence in Islamic Law is divided into two main parts ; principal punishment and punishment. It is also divided into two in respect of period; determinate and indeterminate, the determinate form of prison sentence is also divided into two, temporary and lifelong. Main reasons ending the prison sentence are death, mental diseases, amnesty, penitence (regret), lapse of time, termination of prison period and other reasons.Although convicted committed crime, s/he would have some rights. for this, it should not be forgotten that the convicted is a human and must benefit from human rights. Crime prevention function of prison sentence cannot be denied , although its reformative aspect would ne always be as expected. Keywords: Islamic Criminal Law, crime, punishment, Ta'azir, imprisonment, prison, imprisoned, 313

Bu çalışmada, Afganistan Ceza Kanunu'nda kısas ve had ile ilgili öngörülen tazirî cezalar, İslam Ceza Hukuku açısından değerlendirilmektedir. Çalışma, giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. İlk olarak Afganistan Ceza Kanunu hakkında genel bilgiler verilmekte ve söz konusu ceza kanununu ortaya çıkaran amiller incelenmektedir. Çalışmanın, mukayeseli bir çalışma olması bakımından önce İslam Ceza Hukuku açısından had, kısas ve diyet konuları ele alınmaktadır. Ayrıca Afganistan Ceza Kanunu'nda had ve kısasla ilgili öngörülen tazirî cezalar incelenerek, özel olarak Hanefî fıkhı ve gerekli görüldüğü yerlerde de diğer mezheplerin görüşleriyle mukayeseler yapılmaktadır. Çalışmanın çıkış noktası, Afganistan'da Ceza Kanunu nasıl ortaya çıkmıştır? Afganistan Ceza Kanunu'nda kısas ve hadlerle ilgili cezalar nasıl ele alınmıştır? Afganistan Ceza Kanunu'nda taziren öngörülen cezalar, İslam Ceza Hukuku Açısından değerlendirildiğinde, benzer yönleri ve ayrıldığı noktalar nelerdir? gibi sorulardır. İşte bu soruların cevabı, özellikle 1919'dan itibaren çıkartılan nizamnameler, anayasalar ve ceza kanunları ile birlikte, diğer kaynaklar ve İslam hukukunun temel kaynakları araştırılarak, verilmeye çalışılmaktadır. Şimdiye kadar Afganistan'da bu konuyla ilgili özgün bir çalışmanın yapılmamış olması dolayısıyla tezimiz, bundan sonra yapılacak çalışmaları güçlendirecek bir araç olarak kullanılabilir.Anahter Kelimeler: Had, Kısas, Diyet, Tazir, Nizamnâme. In this study, anticipated Tazir (Punishment) penalties related to the retaliation and hadd penalties in the Penal Code of Afghanistan are studied in comparison with the Islamic Criminal Law. The study consists of an introduction and three main sections. First of all, general information is given about the criminal code of Afghanistan and the Penal Code and circumstances for its emergence are examined. Since it is a comparative study, firstly we gave information about Islamic criminal law including hadd , Retaliation and blood money (ransom) issues. In addition, by analyzing anticipated Ta'zir (Punishment) penalties related to the retaliation and hadd punishments in the Penal Code of Afghanistan, particularly according to Hanafi fiqh (jurisprudence) and in areas where it is deemed necessary we made comparisons with the views of other schools of law. The starting point of the study is how the Criminal Code in Afghanistan emerged? How punishments relevant to the retaliation and hads (limited penalty) are dealt with in the Penal Code of Afghanistan?Ta'zir penalties prescribed in the Penal Code of Afghanistan, when compared with the Islamic Penal Law, what are the similarities and differences? We tried to answer such questions through studying the regulations issued in 1919, the Constitution and the Penal Code in conjunction with other resources and basic resources of Islamic law. So far, in Afghanistan there has been no specific study on this issue, therefore, our thesis from now onwards may be used as source for further studies.Key Words: Hadd punishments, kısas punishments (Retaliation), Diyat (ransom), Ta'zir PunishmentsS, Nizamname (Statute book) 166

Bu çalışma, İslam Ceza Hukukunda suç ve ceza arasındaki dengeyi başta Kur'an ve Sünnet olmak üzere diğer deliller ışığında ele almaktadır. Kur'an ve Sünnette had suçları bağlamında ayrıntılarıyla zikredilen zina, zina iftirası, hırsızlık, içki içme, yol kesme ve İslam dininden dönme ve kurulu düzene başkaldırı cezaları; adam öldürme ve yaralama suçları bağlamında zikredilen kısas cezaları; kısas cezalarının belli sebeplerle uygulanamayıp onun yerine geçen ekonomik boyut bağlamında zikredilen mali cezalar; daha çok ibadet ve ceza bağlamında ele alınan keffaret cezaları ve cezaî takdir hakkının yetkili otoriteye bırakılması bağlamında ta'zir cezaları, suç ve ceza arasındaki denge açısından detaylıca ele alınmakta ve mezheplerdeki gerekçeli görüşler ve cezanın genel prensipleriyle karşılaştırması yapılmaktadır. Ayrıca denge anlamına gelen terimler ve hukuki dayanağı da araştırmada ihmal edilmemektedir. Keza önceki toplumlarla ve modern hukukla da mukayese yapılabilmesi için suç-ceza dengesinin tarihi arka planı ve konuyla ilgili kavram ve karşılaştırmalara da değinilmiştir.Anahtar Kelimeler; Suç, Ceza, Denge, Kur'an, Sünnet, Suç-Ceza Dengesi This study addresses the balance between crime and punishment in Islamic Criminal Law in the light of other evidence including the Quran and Sunnah in particular. Adultery, casting a slur on chastity, theft, wine drinking, road cutting, renunciation of the religion of Islam and disobedience to the established order punishments mentioned thoroughly in the context of had crimes in Quran and Sunnah; retaliation penalties mentioned in the context of murder and injurycrime; financial penalties supplanting by retaliation penalties that are not imposed for obvious reasons mentioned in the context of the economic dimension; expiatory punishments discussed mostly in the context of worship and punishment, and ta'zir punishments in the context of the criminal discretion being left to the competent authority are discussed in detail with regard to the balance between crime and punishment and reasoned opinions and their comparison with the general principles of punishment is made. Besides, the terms meaning balance and its legal basis are not neglected in the study. Also, the historical background of the crime-punishment balance and the concepts and comparisons relevant are discussed as well in order to make a comparison with previous societies and modern law.Keywords: Crime, Punishment, Balance, Quran, Sunnah, Crime-Punishment Balanc 307

Devletlerin ceza kanunlarının uygulanma sınır ve kapsamını belirleyen ceza hukuku konusuna ceza kanunlarının yer itibariyle uygulanması denir.İslâm hukukçuları bu konuda üç farklı görüş ileri sürmüşlerdir. Hanefî hukukçular, İslâm ceza hükümlerinin yalnızca İslâm ülkesinde uygulanabileceğini savunmuşlardır. Onlara göre İslâm ceza hükümlerinin muhatabı da yalnızca Müslümanlar ve zimmîlerdir. Müste'menlere kısas suçları ve bazı kişi hakları dışında, İslâmî hükümler uygulanmaz. Hanefîlerden Ebû Yusuf'u mezhebinin görüşünden ayıran tek nokta, onun İslâm ülkesinde suç işlemiş müste'menleri istisna etmemesidir.Cumhûr'a göre dârulharbin dârulislâmdan bir farkı yoktur. Dârulislâmda suç sayılan bir fiil dârulharpte de suç kabul edilir. Cumhûr,İslâm ceza hukuku hükümlerininİslâm beldesinde mutlak olarak herkese uygulanması gerektiğini savunmuştur. Yabancı ülkede ise yalnızca İslâm devleti vatandaşları (Müslümanlar ve zimmîler) İslâm ceza hukuku hükümlerine karşı sorumludurlar.Anahtar Kelimeler: İslâm ceza hukuku, yer bakımından uygulama, dârulİslâm, dârulharb. The issue of criminal law which determinatives the limits and scope of application of the criminal law of States is called implementation of the criminal law in respect of place. Islamic jurists have suggested two different opinions on this issue. Hanafi jurists defended that the Islamic penal provisions can be applied only in Islamic country. According to them, the addressees of the Islamic penal provisions are only Muslims and Zimmis. To mustemens, Islamic provisions do not apply except talion crimes and some rights of person. Single point that separates Abu Yusuf from the opinion of the Hanafi sect is mustemens who have committed a crime in Islamic countries is no exception.According to the general is no difference between abode of war and abode of peace. The crime is considered an offense in abode of peace also accepted an offense in abode of war. The general has argued that Islamic criminal law provisions should be applied to everyone as absolute in Islamic town. As for in foreign countries, only the citizens of Islamic states (Muslims and Zimmis) are responsible for the Islamic criminal law provisions.Key Words: İslâmic criminal law, implementaiton in respect of place, abode of peace, abode of war. 116

VII. asırda İslam dininin bugünkü Afganistan coğrafyasında yayılmaya başlamasıyla beraber, İslam'dan önce söz konusu coğrafyada mevcut olan dinlerin yerini İslam alırken o dinlere ait hukukun yerini de İslam hukuku almıştır. Afganistan'da ilk dönemlerde diğer İslam ülkelerinde olduğu gibi fıkıh kitapları ve fetva kitaplarına göre hüküm verilmiştir. 1921 yılında Afganistan tarihinde ilk defa ta'zîr cezası ile ilgili kanun çıkartılmış, 1976 yılına gelindiğinde ise daha kapsamlı bir ceza kanunu hazırlanıp yürürlüğü girmiş ve bu kanun zaman zaman revize edilerek günümüze kadar yürürlükte kalmaya devam etmiştir. Ceza hukukunun kanunlaştırılmasının başlamasından günümüze kadar çıkartılan bütün anayasalarda, hiçbir kanunun İslam dinine aykırı olamayacağı belirtilmiştir.Bu çalışmada bugünkü Afganistan'da İslam ceza hukukunun kanunlaştırma süreci, Afgan ceza hukukunun kaynakları ve günümüzde yürürlükte olan 1976 tarihli Afgan Ceza Kanununun kısaca muhtevası ele alınıp İslam hukukuyla uygunluğu değerlendirilecektir. Anahtar Kelimeler: Afganistan, Ceza hukuku, kanunlaştırma, Hanefi fıkhı, İslam hukuku. After the spread of Islam in present day Afghanistan in 7th century AD, Islam has become the dominant religion in the region and the laws which belonged to pre-Islamic religion of people have been replaced by Islamic law. Before codification of law in Afghanistan the judgments were given as other Muslim societies according to classical Islamic law books and fatwas.In 1921 for the first time in Afghanistan history a law regarding tazir punishment was introduced. in 1976 an extensive criminal was introduced and since then this law with some small revisions has been put into effect. In all afghan constitutions it has been stipulated that no law shall contravene the tenets and provisions of Islam in Afghanistan.This study will evaluate the process of Islamic criminal law codification in Afghanistan and the resources of afghan criminal law. It will also analyze the conformity of Afghan criminal law, which has been put into effect since 1976, with Islamic law.Keywords: Afghanistan, Criminal law, Islamic law, Fiqih of Hanafi, Codification 333

Bu çalışma fıkhın Osmanlı uygulamasında ne derece etkili olduğu; Osmanlı hukuk uygulamalarında şer'î ve örfî unsurların ne kadar hakim olduğu tartışmalarına katkı sağlama niyetiyle ortaya çıkmıştır. Çalışmada arşiv belgeleri aracılığıyla Kürek Cezası tatbikinin Fıkıh'taki yeri belirtilmeye ve uygulama örneklerinin Ceza Hukuku ilkeleriyle mütabakatı tahlil edilmeye çalışılmıştır. Giriş ve iki ana bölümden oluşan çalışmanın giriş bölümünde Osmanlı ceza hukukunun genel yapısı ve bu yapı içerisinde kürek cezasının konumuna dair genel bilgiler verildikten sonra ilk bölümde tarihi olarak kürek cezası ele alınmıştır. İkinci bölümde ise İslam ceza hukuku ilkeleri bağlamında uygulamanın durumuna dair mülahazalar yapılmıştır. Sonuç bölümünde de değerlendirme yapılarak teorik ve pratik arasındaki ilişki üzerine ipuçları verilmeye çalışılmıştır.Anahtar kelimeler: Fıkıh, Osmanlı Devleti, ceza hukuku, kürek cezası, taʽzîr This study aims to contribute on discussions about the effect rate of fiqh to Ottoman practice and how much sharʽi and customary factors dominate the Ottoman law enforcement. The practices of penal servitude on the galleys are investigated under the consideration fiqh. The applied practices are also compared with the penal law principles. This dissertation includes introduction and two main sections. In the introduction section the structure of Ottoman State's criminal law and the place of penal servitude on the galleys at this structure are explored. The first main section deals with penal servitude on the galleys from history approach. In the following section this practice is embraced and discussed from the Islamic law principles' point. Finally a judgment is tried to be accomplished on the relation between theory and execution and given as the results.Keywords: Fiqh, Ottoman State, criminal law, penal servitude on galleys, ta'zeer 100

Bu çalışma İslâm ceza hukukunda yer alan ve İslâm dininden çıkan kişilere tatbik edilen irtidad cezasını ve bu cezanın inanç özgürlüğü ile nasıl bir ilişkisi olduğunu içermektedir. Dört bölümden oluşan çalışmanın giriş/birinci bölümünde İslâm hukukundaki `suç` ve `ceza` kavramları üzerinde durduk. Bu bağlamda suç ve ceza kavramlarının tanımları, özellikleri ve suça uygulanacak cezanın oran ve şeklinin neye göre değişeceği gibi bazı teknik ayrıntılara yer verdik. İkinci bölümde din değiştirmenin hangi koşul ve şartlarda suç telakki edildiğini ele aldık. Ayrıca kişinin kâfir olmasını gerektirecek söz ya da eylemlere, inanç değiştiren kişide aranan özelliklere, din değiştirmenin suç olduğuna ilişkin getirilen delillere ve bu delillerin genel olarak değerlendirilmesine yer verdik. Üçüncü bölümde ridde suçuna uygulanan ve klasik fıkıh kitaplarında yer alan idam cezası ve bu konudaki görüş farklılıklarına yer verdik. İdam cezası yanında bu cezaya tâbi olarak takdir edilen mürtedin mirası, malî tasarrufları ve evliliği gibi konulardaki diğer yaptırımları da ele aldık. Dördüncü bölümde ise ridde cezası ile inanç özgürlüğü arasında nasıl bir ilişki olduğunu değerlendirdik. Her ne kadar cezanın hangi suç için takdir edildiği ile ilgili farklı görüşler söylenmiş olsa da bu çalışma sonunda irtidad cezasının bizatihi kalpte olan inancın değiştirilmesinden ziyade devlet rejiminin ve ideolojisinin kendisi üzerine oturtulduğu, bir bakıma vatandaşlık/kimlik bağı kabul edilen inancın değiştirilmesine takdir edilmiş bir ceza olduğu kanaatine hâsıl olduk. Beşerî sistemlerde `vatan hainliği` şeklinde tanımlanan rejime ve devlet ideolojisine karşı gelme suçuyla aynı olan bu cezanın vicdanda cereyan inanç üzerinde bir yaptırımın olmaması nedeniyle inanç özgürlüğünü kısıtlayan bir yönü bulunmamaktadır.Anahtar Sözcükler: İrtidad, suç, ceza, inanç, özgürlük This study includes apostasy penalty, practiced in Islamic penal law and applied to people leaving from Islam, and how this penalty has relationship with the freedom of belief. This study consists of four chapters. In the first chapter, we stand on `crime` and `penalty` concepts in Islamic law. In this context, we have given the place some technical details as definitions and characteristics of the concept of crime and punishment and what will change penalty rate and shape which applied to the crime. In the second chapter, we have discussed that in which condition and terms the apostatize is regarded as a crime. We have also given place the word or action that requires people to be unbeliever, wanted features of person who changed belief, evidences brought with regard to that the crime of apostasy and overall evaluation of these evidences.In the third chapter, we have presented the death penalty, applied to crime of apostasy and situated in classical Islamic law books and differences of opinion on this issue. We have also discussed issues besides the death penalty as subject to this penalty, appreciated for apostates heritage; his/her financial savings and other sanctions such as marriage. In the fourth chapter, we have evaluated how the relationship between freedom of religion and penalty for apostasy.Although there are different opinions about which crime the punishment was appreciated; at the end of this study, we have concluded that penalty of apostasy in Islam, in itself, is not changing the heart of faith, on the contrary it is a punishment appreciated for changing the faith accepted as a citizenship/identity bond that was placed on the state ideology and regime. Due to the lack of a sanction on faith happening in conscience, there is no side of this punishment restricting freedom of belief that defined as `Treason` in human systems and the same as the crime against the regime and the state ideology.Keywords: Apostasy in Islam, crime, criminal, faith, freedom. 245

ÖZETOSMANLI CEZA HUKUKNDA DOKTRİN VE UYGULAMA: III. MEHMET DÖNEMİNDE (1595-1603) ASİLİK VE HAYDUTLUKBu çalışma Sultan III. Mehmet döneminde (1003-1011/1595-1603) Osmanlı Anadolu şehirlerinde tarihsel isyan ve eşkıyalık olgularına yargısal tepkinin çok katmanlı olduğunu ve Hanefi fıkıh eserlerinde tesis edilmiş olan faktörlerden bağımsız etkilendiğini göstermek suretiyle ceza hukuku alanında Osmanlı hukuk uygulamasını daha iyi anlamayı hedeflemektedir.Bu çalışma isyan ve eşkıyalık alanlarında tesis edilmiş olan fıkıh kurallarının detaylı bir hukuk doktrini sergilediğini ve bu geleneksel İslam hukuk doktrininin adâletnâmeler, kanûnnâmeler, siyâsetnâmeler ve aynı zamanda mühimme defterlerinde belgelendiği şekliyle Dîvân-ı Hümâyunun hukuki kararları ile desteklendiğini göstermektedir. Bu saltanat kanunları ihtiyaç duyulduğunda İslam hukuk doktrininden belli bazı sapmalar için esneklik imkânı tanımıştır. Buna ilaveten bu çalışma fıkıh, şeriat gibi terimlerin tanımlarını ve hukuk doktrininin uygulandığı sistem ve kurumların bir bağlama oturtulmasını sunmaktadır. Son olarak bu çalışma kanunlar dönemin sosyo-ekonomik, siyasi, çevresel, ekonomik, ve askeri gerçekleri gibi tarihsel faktörlerden bağımsız oluşması söz konusu olamayacağı için devletin yaklaşımının bu gibi faktörlerden nasıl etkilendiğininim analizini yapmadan tam olamazdı.ABSTRACTDOCTRINE AND PRACTICE IN OTTOMAN CRIMINAL LAW: REBELLION AND BRIGANDAGE DURING MEHMET III’S REIGN (1595-1603)This study aims at a better understanding of Ottoman legal practice in the field of criminal law by demonstrating that the juridical response to the historical phenomenon of rebellion and brigandage, in the Anatolian provinces of the Ottoman Empire during Sultan Mehmed III’s reign (1003-1011/1595-1603), was multi-layered and influenced by factors independent of the established Hanafi juridical texts. This study demonstrates that the established laws of fiqh in the areas of brigandage and rebellion exhibit a detailed legal doctrine, and that this traditional Islamic legal doctrine was complemented by adâletnâmes, kanûnnâmes and siyâsetnâmes, as well as the judicial decisions of the Dîvân-ı Hümâyun (Imperial Council) as documented in the mühimme defterleri. These imperial laws granted the flexibility for certain divergences from the foundations of the Islamic legal doctrine when deemed necessary. Moreover, the study presents a definition of terms such as Islamic law, fiqh, sharī’a, and a contextualisation of the system and institutions in which the legal doctrine was applied. Finally, the study would not be complete without an analysis of how the state’s approach was influenced by socio-economic, political, environmental, economic and military realities of that period, since laws are not created independent of these historical factors.

İslam hukukunda kişinin kendisine tanınan hak ve yetkileri bilmesi, hemkanun önünde kendisini savunması açısından hem de dini mesuliyet açısından önem arz etmektedir. Çünkü İslam hukukunda kişinin yaptığı yanlış sadece dünya hayatını değil âhiret hayatını da ilgilendirmektedir. Bundan dolayı Müslüman yaşantısının her alanında mutlaka dinin emir ve yasaklarını dikkate almak durumundadır.Müslüman şahıs namaz, oruç gibi ibadetlerinde hassas davrandığı gibiiçtimaî hayata ait fiil ve hareketlerinde de aynı hassasiyeti göstermek zorundadır. Çünkü sosyal hayatta yaptığımız yanlışlar kul hakkına taalluk etmektedir. Kul hakkının affı ise bizzat helalleşme yoluyla gerçekleşmektedir. Bu da her zaman mümkün olamamaktadır.İslam hukukunun bir bölümünü de ceza hukuku oluşturur. Ceza hukukuiçerisinde ise had cezalarının ayrı bir yeri vardır. Çünkü, bu cezalarda hem Allah hakkının hem de kul hakkının bulunmasının ve ceza tespitinin bizzat kanun koyucu tarafından belirlenmiş olmasının etkisi vardır.İslam hukuku fevrî hareketleri, töre cinayetlerini ve her türlü kanunsuzmüdahaleleri uygun bulmamış ve şahıslara ceza infaz yetkisi tanımamıştır. İslam ceza hukukunda yargılama esas kabul edilmiş, yargısız infazlar, münferit hareketler ise cezalandırılmıştır. Bunu yaparken de meşru müdafaa ve zaruret hali gibi mazeretleri göz önünde bulundurarak, şahsında mağdur olamamasını esas almıştır. Sonuç olarak söylemek gerekirse; İslam hukuku, Kur'an ve Sünnetedayandığı için, tek taraflı mağduriyete izin vermeyen, insan fıtratına, akla ve mantığa en uygun hükümler vazetmiştir.Anahtar Kelimeler: İslam Hukuku, Kamu Hukuku, Suç, Ceza In islamic law, it is important for a person to know his rights and authorities so as to justifiy himself before the law and because of religious responsibility.So in islamic law, the things you do is concern not only the life beforedeath but also the life afterdeath.For this reason muslims must take into account the religious orders and prohibitions in all areas of his life. Muslims must be sensitive about their behaviours in their social life as they do in worships such as Salaat and Fast.Because the faults that we do in social life concern to human rights.Forgiveness of human right is only possible with individually forgiving each other.This is not probable all the time. Inside islamic law,there is part about crown law.Exorbitance punishments are separate inside the crown law.Because in these punishments there are both God right and human right and there is an effect by reason of the detection is made by the lawmaker. Islamic law disapproves honour killings,impulsive actions and all kinds of illegal behaviours and it doesn't let individuals to do punishment execution.In islamic crown law is based on judging and extra judicial executions,sporadic behaviours are punished.It doesn't aggrieve individuals by taking into account states such as self-defence and necessity. Consequently; Islamic law preaches decretals which don't allow one-sided damnification and the most sensible and rational ones since it depends on the Koran and traditions.Key Worlds: Islamic Law, Puplic Law, Crime, Punishment 132

Bu çalışmada, öncelikle hukuk-değer ilişkisinin İslâm hukuk normları açısından nasıl anlaşılması gerektiği; klasik usûl bilginlerinin olgu-değer, bilgi-değer ve normatiflik-değer ilişkisini nasıl anladıkları ve ahkâmın ta'lîli ile değer arasında ne tür bir ilişki kurdukları, normatif yapıların mahiyetleri itibariyle ne tür bir özellik taşıdığı sorunları incelenmektedir. Bu çalışmada ayrıca, hukukî değerin ne olduğu ve hak kavramıyla ne tür bir ilişki içinde olduğu, İslam ceza hukuku normları yoluyla korunması amaçlanan değerlerin nelerden ibaret olduğu ve Allah hakkı-kul hakkı ayrımının İslam ceza hukuku normları bakımından ne tür bir şekillendirici işleve sahip olduğu sorunları ele alınmaktadır.İslam hukuk normları bakımından hukuk-değer ilişkisinin, birbiriyle doğrudan ilişkili iki farklı yönü bulunmaktadır. Onlardan ilki, hüküm ile hükme konu olan davranışın hukuksal değeri arasındaki, ikincisi de hüküm ile hükmün sevkiyle korunması amaçlanan hukukî değer (hak) arasındaki ilişkidir.Klasik fıkıh usûlünde, davranışların değeri, genellikle husn-kubh terimleriyle ifade edilmektedir. Bir davranışın hukuksal değeri olarak husn vasfı, o davranışın övgü ve sevabı, kubh vasfı ise yergi ve cezayı gerektirici bir vasfıdır. Klasik fıkıh usûlü literatüründe husn-kubh sorunu, daha çok olgu-değer, bilgi-değer ve normatiflik-değer ilişkisi açısından tartışma konusu edilmektedir. Ayrıca, ahkâmın ta'lili ile hükme konu olan davranışın değersel niteliği arasında ne tür ilişki olduğu sorunu ile hükmün sevkindeki işlevi bakımından illetin nasıl tanımlanması gerektiği sorunu da yine, ağırlıklı olarak husn-kubh problemiyle ilişkilendirilerek ele alınmaktadır.İslam ceza hukuku bakımından hukuk-değer ilişkisinin ikinci yönünü ise, ceza normlarının sevki ile hukukî değerler arasındaki ilişki oluşturmaktadır. Ceza normları yoluyla korunması amaçlanan değerlerin tespitinde, Allah hakkına yüklenen anlam belirleyici olmaktadır. Son olarak İslam hukukunda hakların Allah hakkı ve kul hakkı biçimindeki ayrımı, suçun tanımından cezaların kısmen ya da tamamen düşürülmesini düzenleyen normlara kadar hemen tüm ceza ve ceza muhakemesi normları bakımından belirleyici bir işleve sahiptir.Anahtar Kelimeler: Hukuk-Değer İlişkisi, İslam Ceza Hukuku, Normatiflik, Değer, Olgu-Değer İlişkisi, Normatiflik-Değer İlişkisi, Hukukî Değer (Hak), Ceza Normu-Hukukî Değer İlişkisi. In this study the relationship between law and value in Islamic criminal law is investigated. In this context, initially it is examined that the problem of how we must understand this relationship according to Islamic law. And it is explained that how classical usulis understand fact-value, knowledge-value, normativity-value relations and how they establish a relation between justification of norms (ta?lil al-ahkam) and value. After that, the character of all normative structures and legal norms are examined and the concept of legal value is described and its relation with the concept of legal right is determined. Furthermore, in this study it is investigated that what the legal values that Islamic criminal law aims to protect are and what the function of the classification of legal values as right of Allah and right of human being in Islamic criminal law is.Law-value relation has two different aspects for Islamic legal norms. The first is the relationship between norm (al-hukm) and related act, the second is the relationship between norm and legal value that is aimed to protect with this norm.The values of acts are generally stated with husn-kubh terms in classical usul al-fiqh. The husn character of an act as a legal value is a character which requires to praise and the kubh character of an act is a character which requires to punishment and satire. The problem of husn-kubh has been generally discussed in terms of fact-value, knowledge-value and normativity-value relations. Moreover, the problem of what kind of relation between justification of norms and value character of related act there is and the problem of how to describe cause (al-`illah) in terms of its function on legislation are discussed on this context.The second aspect of relationship between criminal law and values is the relationship between criminal norms and legal values that are aimed to protect with this norms. The meaning of right of Allah has important function to determine legal values that are aimed to protect with criminal norms. Finally, the classification of rights as right of Allah and right of human being has an important function in terms of Islamic criminal norms and criminal procedure norms.Keywords: Law-Value Relation, Islamic Criminal Law, Normativity, Value, Fact-Value Relation, Normativity-Value Relation, Legal Value (Right), Criminal Norm-Legal Value Relation. 252

İslâm Ceza Hukukunda Haddu'ş-Şürb ve Haddü's-Sekr Ayırımı ve Hukukî Sonuçları ile çalışma, bir giriş ile iki bölümden ve sonuç kısmından meydana gelmektedir.Giriş kısmında içerik ve yöntem başlığı altında konunun önemi, sınırlandırılması, sunulması ve kullanılan kaynakların değerlendirilmesi hakkında bilgi verilmiştir.Konunun anlaşılmasına yönelik genel bilgileri içeren birinci bölümde konuyla ilgili olan had, hamr, müskir, ta'zîr, haddu'ş-şürb ve haddü's-sekr kavramlarının sözlük, terim ve mâhiyetleri açıklanmıştır. Daha sonra haddü'ş-şürb ve haddü's-sekr'in hukukî dayanağı, ayırım sebepleri konularına değinilmiştir. Bu çerçevede hadleri bir birinden ayıran sebepler, İslâm âlimlerinin görüş ayrılıklarına düştükleri nedenler belirtilmiştir.İkinci bölümde haddu'ş-şürb ve haddü's-sekr'in miktarları, haddi ve ta'zîri gerektiren sekr, katı ve sıvı müskirâtta hadler, haddin uygulanabilme şartları ve hadd uygulama yetkisi konuları ele alınmıştır.Sonuç bölümünde ise, genel değerlendirme yapılarak, ulaşılan netice belirtilmiştir. This research, that based on two parts and a conclusion, is related to the seperation of punishment of drinking alkohol with punishment of drunkness in İslamic Criminal Law and their juristical results.İn the introduction, there is a little that ?contents and method? that give information about importance and restrictions of subject and sorces which are use in this work.Chapter one, which contains dictionarycal, terminological information about the subject as had, hamr, muskir, tazir, haddu?sh-shurb ve haddu?s-sekr for more being understanded the theme. Then it deals juristic support of punishment of drinking alkohol and punishment of drunkness and reasons of seperation. Meanwhile the reasons of punishments which seperated from each other and reasons which disagreeded İslamic scientists are treated as well.İn the second chapter, it deals subjects as quantums of punishment of drinking alkohol and punishment of drunkness, drunkness what need to punishment and tazir, punishments in solid and liquid alcohols, conditions and authority to practise the punishment.İn the part of conclusion, general eveluation was made and result that was reached was explained. 106

İslam ceza hukukunda suçun tekerrürünün incelendiği bu çalışma giriş, üç bölüm ve sonuç kısmından oluşmaktadır. `İçerik ve Yöntem` başlığı altında konunun önemi ve konunun sınırlan hakkında bilgi verilmiştir. Bunun yanında kullanılan kaynaklar değerlendirilmiştir. Bundan sonra suçun tekerrürünün de içinde bulunduğu cezayı ağırlaştıran sebepler hakkında bilgi verilmiştir. Konunun anlaşılması amacıyla genel bilgilerin verildiği birinci bölümde, tekerrür kavramı açıklanmaya çalışılmıştır. Daha sonra cezaların içtimai, suçta itiyad gibi tekerrüre benzeyen kavramlarla tekerrürün ilişkisi incelenmiştir. Ardından tekerrürün uygulanmasında yöneticinin rolü konusu siyasetüş-şeriyye kavramı çerçevesinde incelenmiştir. İkinci bölümde Tekerrür hükümlerinin uygulanması için gereken şartlar incelenmiştir. Daha sonra tekerrürün çeşitlerine değinilmiş ve İslam ceza hukukunun bu konudaki tercihlerine değinilmiştir. Üçüncü bölümde ise tekerrürün cezayı nasıl ağırlaştıracağı incelenmiştir. Sonuç bölümünde ise genel değerlendirme yapılarak ulaşılan sonuçlar belirtilmiştir. This study on the repetition of the crime in punishment law of Islam consists of an introduction, three chapters and the conclusion. In the `Contents and Method` part in the Introduction, there is the information about the importance and restrictions of the subject and sources which are used in this study. Then, it gives information about the causes - one of which is the repetition of crime - that make the punishment more severe. In the first chapter, there is a general information that aims to explain the concept of 'repetition'. Thirdly, the relationship between the repetition and the concepts like 'gathering and habit' is analyzed. Afterwards, the role of the manager in the application of the repetition in terms of the concept 'siyasetus-seriyye' is studied. In the second chapter, there is information about the conditions that are necessary to make the punishment more severe because of the repetition of the crime is analyzed and then, the kinds of the repetition are stated and the preferences of Islamic criminal law about this subject are indicated. In the third chapter, how the repetition of crime make the punishment more severe is analyzed. Finally, in the conclusion, a general evaluation is formed and the results that are attained are explained. 130

Bu tez Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü'nde Yüksek Lisans Tezi olarak hazırlanmıştır.Bu tezde, İslam'a göre nikahın hangi hallerde tamamen geçersiz olduğu, hangi hallerde nikahın devam ettiği ve hangi hallerde sona erdiği incelendi.Bu tez bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır.Giriş bölümünde ana hatlarıyla nikah ile ilgili bilgilere yer verilmiştir.Birinci bölümde mutlak butlan ve nisbi butlanın tanımı ve aralarındaki farklar izah edilmeye çalışılmıştır.İkinci bölümde batıl nikah kapsamına giren evlilik çeşitleri detaylı bir şekilde ele alınmıştır.Üçüncü bölümde batıl nikahın hukuki sonuçları ve cezai yönü izah edilmeye çalışılmıştır.Sonuç bölümünde ise konu ile ilgili değerlendirme yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Batıl, Fasit, Hukuk, Nikah. This thesis was prepared as a post graduate in social sciences institute of Cumhuriyet University.İn this thesis, we study espousal, in what case espousal is comletely invalid and in what case espousal is continued or dissolved.This thesis is consist of on introduction, three chapters and a final chapter.İn the introduction it is studied general knowledges about espousal.İn the first chapter, it is explained the proportionalty invalidity and complete invalidity, the distinction between them.İn the second chapter, it is studied detailed, the marriage kinds which are invalid espousal.İn the third chapter, it is studied the legal outcones of invalid espousal and the punitive side of it.And in the conclusion we make an evaluation on the subject.Key Words: İnvalid, Proportionalty İnvalidity, Law, Espousal. 78

İslâm hukukunda Hırâbe Suçunun Mahiyeti ve Hukukî Sonuçları ile ilgili bu çalışma bir giriş, iki bölüm ve sonuç kısmından meydana gelmektedir.Giriş kısmında ?Genel Bilgiler? başlığı altında konunun önemi, sınırlandırılması, sunulması ve kullanılan kaynakların değerlendirilmesi hakkında genel bilgiler verilmiştir.Birinci bölümde hırâbe suçunun mahiyeti, hukuki dayanağı ve hırâbe suçunun unsurları; hırâbe suçunun gerçekleşmesi için aranan şartlar, yolları kesenlere ait, yolları kesilenlere ait, mala ait ve yol kesme olayının geçtiği yere ait şartlar açıklanmıştır.İkinci bölümde ise muhâribe uygulanacak ceza ve cezada göz önünde bulundurulacak kriterler açıklandıktan sonra hırâbe suçunun ispat vasıtaları ve hırâbe suçunun cezasını düşüren durumlar değerlendirilmiştir.Sonuç bölümünde ise genel bir değerlendirme yapılarak ulaşılan netice belirtilmiştir. This research that releated to the importance of banditry crime and its legal results, in the Islamic Law, comes into being an introduction two part and the last part.In the introduction, there is a title that ?General Informations? that give information about the importance and restrictions of subject and sorces which are used in this work.In the first part, the importance of banditry crime, its legal support and The Conditions of Banditry Crime, Belonging the People Who Block the Ways, Belon ging the People Whose Ways Were Blocked, Belonging to Property and The Place That Releated to the Event of the Ways Blocker were explained.In the second part, the proof meanses and the situation that cancels the punishment of banditry crime were utilized after the punishment that put to the bandits and explained the criterions that are most important things for punishment in the Islamic Criminal Law.In the part of conclusion, a general evaluation was made and result that was reached was explained. 107

Çalışmamızda, günümüzde müntesibi kalmamakla birlikte, İslâm Hukuk tarihinde önemli bir yeri olan ve kendine özgü görüş ve kanaatleriyle yaşadığı dönemde mezhep kurmuş bir büyük İslâm âliminin hayatını ve ceza hukukuna dair görüşlerini incelemeye çalıştık.Süfyân-i Sevrî hicrî 97 yılında Kûfe'de doğmuş ve 163 yılında Basra'da vefat etmiştir. Daha küçük yaşlardan itibaren ilme olan düşkünlüğü annesinin dikkatini çekmiş ve annesinin teşvik ve telkinleriyle ilmî hayatı başlamıştır. Bundan sonra çeşitli İslâm beldelerine yolculuklar düzenlemiş ve her gittiği yerde oralardaki ilim halkalarına dâhil olmuştur. Kıvrak zekâ ve ilim hayatındaki bu yükseliş kısa zamanda onu insanlar nazarında saygın bir konuma yükseltmiştir. Halife Mansur zamanına kadar, Süfyân-i Sevrî devamlı ilimle meşgul olmuş, siyasî idare ile menasebeti olmamıştır. Ancak Mansur, ona kadılık teklif edince o, bu teklifi reddetmiş ve bunun sonucunda da siyasî idarenin takibe maruz kalmış ve nihâyet memleketi Kûfe'den kaçmak zorunda kalmıştır. Ekonomik durumu zaman zaman açlık seviyesine varacak kadar kötü olmasına rağmen halifelerin maddi yardımlarını kabul etmemiştir.Süfyân'ın ceza hukukuna dair görüşleri temelde, re'y ağırlıklı Irak ekolüyle paralellik göstermektedir. Ancak zaman zaman re'y ekolünün görüşlerine tezat hadis ağırlıklı Hicaz ekolünün görüşlerine benzer kanaatleri de bulunmaktadır. Bunun başlıca sebebi ise her iki merkezde de çok uzun süre yaşaması olarak gösterilebilir. İn our work, we studied the life and opinions of a great İslâm wise about criminal law, who composed a sect in his time with his own opinions and views and has an important place in the history of İslâm Law, but today has no revelant.Süfyan-i Sevrî ?according to the Muslim calender ( based 622 A. D)- was born in 97 in Kûfe and died in 163 in Basra. From younger ages his interest in science attracted his mother?s attention and with her encouragement and suggestions, his science life began. Then he travelled to the varios İslâm cities and anywhere he went, he connected with science groups. His practical intelligence and rise in his science life elevated him to a respected position in people?s opinions in a short time. Until the time of Caliph Mansur, Süfyan-ı Sevrî always interested in science and had no relation with administration. When Mansur proposed him to be a Judge (Kadı) he refused his proposal and as a result of it, he was exposed to following of administration and had to run away from his country, Kûfe. Although he was sometimes ecomomically in a very bad condition, he didn?t accept Caliph?s financial support.Mainly, Süfyan?s views about criminal law paralells with school of Irak that is largely abaut ?re?y? ( mind). But sometimes he has opinions smilar to school of Hicaz that is largely abauth ?hadith? and contrast to school of re?y. His long time living in both centres can be shown as a major cause of it. 193

Ebû Hanîfe'ye Göre Hırsızlık Suçu ve Cezası? adlı tezimizde, insanlık tarihi kadar uzun bir geçmişi olan hırsızlık suçunun ve bu suça verilen cezanın İslâm ceza hukukundaki yerini ve Ebû Hanîfe'nin hırsızlık suçu ve cezasıyla ilgili görüşlerini ele aldık.Tezimiz bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Ebû Hanîfe'nin hayatına ve İslâm hukukuyla ilgili temel görüşlerine kısaca yer verip bununla birlikte, hırsızlık suçunun tarihi gelişimine değindik.Birinci bölümde, ?hırsızlık suçu ve cezasının İslâm ceza hukukundaki yeri? konusu ve İslâm hukukunda ?suç? ve ?ceza? tabirleri üzerinde durduk.İkinci bölümde, Ebû Hanîfe'nin, hırsızlık suçu ve cezası hakkındaki görüşlerini ortaya koyduk, zaman zaman karşılaştırma maksadıyla diğer İslâm hukukçularının fikirlerini de belirtmeye çalıştık. In the thesis called ?Crime and Penalty of Theft according to Abû Hanîfah?, we deal both with crime and penalty of theivery in the Islamic Criminal Law, and with what are the conceptions of Abû Hanîfah pertaining to these matters.Hence, the study consists of one preamble and two chapters.In the preamble, we shed, though in a general framework, light on the life of Abû Hanîfah and his basic ideas concerning Islamic Law. Furthermore, the study gives a glimpse of the nature and historical articulation of thievery and penalty for it.In the first chapter, we discuss in details ?Crime and Penalty of Theft in the Islamic Criminal Law? and define what ?crime? and ?penalty? is in Islamic Law.In the second chapter, we further to concentrate on the circumstances of crime of theft and penalty for it, in accord with the jurisprudential outlook of Abû Hanîfah. At the same time, the study aims at exploring other ideas of Islamic lawyers in a comparative manner. 141

V ÖZET DOKTORA TEZİ İSLAM CEZA HUKUKUNDA ÖLÜM CEZASI VE İNFAZ USULLERİ Mehmet KÖROĞLU Danışman: Prof. Dr. Hamza AKTAN 2004-SAYFA : LX + 93 Jüri : Prof. Dr. Hamza AKTAN Prof. Dr. Beşir GÖZÜBENLİ Prof. Dr. Şamil DAĞCI İnsan sosyal bir varlıktır. Hayatını sürdürebilmek için başkaları ile ilişki kurma ihtiyacı onu toplu yaşamaya mecbur kılar. Toplu yaşamın doğal sonucu olarak kişiler arasında olumsuz bir takım ilişkilerin ve çıkar çatışmasının olması kaçınılmazdır. Bireyler arasındaki anlaşmazlık ve menfaat çatışmaları kişilerin birbirlerini öldürmelerine neden olabilecek bir boyut kazanabilir. İlk insan toplumundan bugüne, bütün dinler ve hukuk sistemleri, hatta örf - adetler/töreler cana kasta kadar varabilen suçlan önlemek üzere bir kısım cezai yaptırımlar getirmiştir. Ölüm cezası bu yaptırımlardan biri ve en ağındır. İslam dininde bu suça karşı cezai yaptırım olarak kısas hükmü konulmuştur. Kuran ve Hz. Peygamber'in sözleri ve uygulamalan kısası, suça denk/misil bir ceza olarak vazetmiştir. Ancak bu cezanın uygulamasını, öldürülen kişinin mirasçılarının isteğine bırakmıştır. Mirasçılar katil hakkında kısas talep edebilecekleri gibi, kısastan vazgeçip diyet de isteyebilirler. Hatta diyetten de vazgeçip katili affedebilirler. Böylece katil ile maktulün mirasçılan arasında düşmanlık duygularının giderilmesinin amaçlanmış olduğu söylenebilir. Velilerin kısas istemeleri durumunda, kısas cezası kazai kararın eklenmesi suretiyle yetkili organlarca infaz edilir. Kısasın infazında, insan onurunu rencide etmeyecek bir yöntem uygulanmasına özen gösterilir. VI ABSTRACT Ph.D. THESIS CAPITAL PUNISMENT AND METHODS OF THE RETALIATION IN ISLAMIC CRIMINAL LAW Mehmet KÖRO?LU Supervisor : Prof. Dr. Hamza AKTAN 2004-PAGE : IX + 93 Jury : Prof. Dr. Hamza AKTAN Prof. Dr. Beşir GÖZÜBENLİ Prof. Dr. Şamü DA?CI Man is a social being. That he is in need of contacting others to be able to maintain his life forces him to become social. As a result of living together with others, the occurrence of some negative relations and conflicts of interest among individuals are inevitable. Disagreements and conflicts of interest among people may gain a dimension that will cause them to kill one another. All religions, legal systems and even social customs, since the appearance of first human communities, have imposed some sanctions to prevent crimes extending murder. Capital punisment is one of these sanctions, and the severest. In Islamic religion, the rule of retaliation has been imposed as sanction to punish the murderer. The Holy Qur'an and the Prophet's statements and applications have declared retaliation as an equal punisment to crime. But Islam leaves the execution to the shoice of inheritors of the person murdered. It is up tu the inheritors to want either retaliation or the blood money instead, by giving up the retaliation. They even may give up the blood money and pardon the killer as well, if they wish to. It may be said that it has been aimed to end the enmity between the murderer and the inheritors of the person murdered. If the relatives of the person killed want retaliation the authorities carry it out. During the execution of the retaliation they, of course, take care to use a method not to hurt others' feelings. 104

Tez bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Tezin giriş bölümünde İslam hukukuna göre cezanın tanımını, ilkelerini ve gayelerini ele aldık. Bunu takip eden birinci bölümde kasten öldürme suçu dışında kalan diğer öldürme çeşitlerini mezheplerin görüşleri ışığında ele aldık. İkinci bölümde kasten öldürme suçunun unsurları ve cezalarını inceledik. Son bölümde ise kasten öldürme suçunun cezalarından biri olan kısası ele alıp, kısasın uygulanması için gerekli şartlan zikrettik. Tezin sonucunda konuyu kısa bir şekilde değerlendirdik. The thesis consist of one introduction and three chapters. By the indroduction of thesis we took up de finition od punishment and its basis and aims. In the following first chapter we exa mined other variety of murder exception intenationel murder and its punishments. And in the last chapter, by the remarking of retaliotion is a punishment of intentional murder we presented conditions is reguired to be practiced. In the conclusion of thesis we evaluated the subject briefly. 97

ÖZET YAŞAR, Yahya, İslam Ceza Hukukun'da Suça Teşebbüsün Mahiyeti Ve Hukuki Sonuçları, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Doç.Dr. Şamil DAĞCI, 91 s. İnsanların ortaya koymuş oldukları eylem ve Hareketler dış dünyada toplum ve bireyin zararına bir etki arz etmediği sürece hukukun müdahalesine maruz kalmamaktadır. İslam Ceza Hukukunda Hadd, Kısas ve gerektiren suça tam ceza verilebilmesi için suçun bütün unsurlarının gerçekleşmesi gerekmektedir. Suç unsurları tam olarak gerçekleşmeyen suça teşebbüs ta'zir cezasını gerektiren suçlara girmektedir. İslam Ceza Hukukunda suç teşkil edilebilecek eylemlere ceza tespitinde titiz davranılmış ve yargı alanına girmeyen bir takım hareketleri kişilerin vicdan ve dini duygulan harekete geçirmek suretiyle düzeltme metodu benimsenmiştir. Eğer bir suça teşebbüs edilmiş ise yani icrasına başlanılmış fakat tamamlanmamış bir eylem varsa, buna tamamlanmış suça oranla daha az ceza verilmesi genel suç politikası açısından benimsenmiş bir kuraldır. ABSTRACT YAŞAR, Yahya, The Nature of Attempting to commit an offence in Islamic Criminal Law and Its Legal Results, Master's Thesis, Advisor: Doç. Dr. Şamil DA?CI, 91 p. The actions of a person are not exposed to the intervention of the law, as long as do not do damage to the individual and the society. In Islamic Criminal Law, in order to pay a fine for a crime which requires legal punishment and retaliation, all aspects of the crime must be occurred. An attempt to commit an offence whose aspects have not been completely realized is considered among the crimes which requires censure. Islamic Criminal Law, in paying a fine for the actions which can be accepted as a crime has been very meticulous and has accepted the metod of improvement by stimulating conscience of persons and their religious feelings in some actions which exist at the outside of the judgement. From general crime policy point of view, if one attempts to commit an offence, but can not complete it, to pay for such an offence a less fine in comparison with a completed one is an accepted rule. ^^n-J*-*,*t* 91

223

ÖZETTez konumuz olan "Kanunlar İhtilafının İslâm Ceza Hukukuna Yansıması" toplum düzenini korumaya yönelik, kanun koyucu tarafından konulan cezaların, ülke ve şahıslar bakımından nasıl uygulanacağı ve farklılıklar olup olmadığını incelemeyi hedef olarak seçmiştir. Giriş bölümünde Kanunlar İhtilafı Kavramı ve Kapsamı kısa bir şekilde anlatılıyor ve dalları hakkında bilgi veriliyor.Birinci bölümde ceza hukuku hükümlerinin uygulanmasındaki sistemler inceleniyor. Önce günümüz ceza hukukundaki sistemler inceleniyor daha sonra da İslâm ceza hukuku açısından sistemler inceleniyor.Bu bölüm altında Ülke ve Vatandaşlık kavramları; Müslüman, Zimmi, Müste'men ve Harbî terimlerinin tarifleri yapılıyor ve kısa bilgiler veriliyor.İkinci bölümde kanunlar ihtilafının ceza hukuku açısından sonuçlarını, suçları ve bu suçlara verilecek cezalar anlatılıyor.Bu bölüm altında şahıslara, devletin güvenliğine, kamu düzenine,aileye ve mala karşı işlenen suçlar ve suçlara verilecek cezalar anlatılıyor. ABSTRACTThe thesis titled "Reflections of legal conflicts on İslasmıc Penal Law" aimed to illuminate how verdicts are appşied to countries and whether there are any differences.The introduction chapter gives brief information on the concept and context of legal conflicts.The first chapter in on the system of penal law applications. Modern system are analyzed and then they are studied in view of islamic penal law.This chapter also contains explanations for concepts such as country , citizenship, Muslim, zimmi, mustemen, and harbi.In the second chapter, results as well as crimes and penalties of legal conflicts are explained.

Kanunilik ilkesinin İslam Ceza Hukukundaki yerini kapsamlı ve müstakil olarak ortaya koymak, konuyla ilgili çeşitli iddiaları araştırmak doktora çalışmamızın amacı olmuştur. Çalışmada öncelikle kanunilik ilkesinin günümüz ceza hukukundaki yeri tespit edilmiş, müteakiben İslam Ceza Hukuku açısından değerlendirilmiştir. Kanunilik ilkesinin günümüz ceza hukukundaki yerini tespitte Türk Ceza Hukuku kaynaklarına müracaat edilmiştir. İslam Ceza Hukukunda ilkenin tespitinde ise imkan nispetinde eski ve yeni kaynaklara başvurulmuştur. Modern ceza hukukunda kanunilik ilkesi, tarihi süreç içerisinde mahiyet değişikliğine uğramıştır. Böylece ilkede, klasik kanunilik ilkesi anlayışı ve modern kanunilik ilkesi anlayışı olmak üzere iki farklı yaklaşım tarzı meydana gelmiştir. Kitap ve Sünnet' le belirlenmiş suç ve cezalar, genel itibarıyla modern kanunilik ilkesi anlayışına uymaktadırlar. Tazir suç ve cezalarında ise bugün kanunilik ilkesine verilen en esnek anlamı bulmak mümkündür. Bununla beraber bunlarda ilkenin nasıl tatbik edileceğinde özellikle devletin etkisinin büyük olduğu görülmektedir. İslam Ceza Hukukunda kanunilik ilkesinin olmadığı düşüncesinin önemli dayanaklarından birisi de kıyas konusudur. Kıyas konusuna, kıyasın İslam Hukuk doktrinindeki yeri ve resmi hakimin baş vurduğu bir yorumlama metodu olmak üzere iki farklı açıdan yaklaşmak gerekir. Kanunilik ilkesinin yasakladığı kıyas, resmi hakimin yorumlama faaliyetinde başvurduğu kıyastır. Tarihi süreçte gelinen son durumun İslam Ceza Hukukunda mahkeme içtihadında kıyasa baş vurulamayacağı yönünde olduğu dikkate alınırsa kıyas açısından da kanunilik ilkesine ters bir durumun olmadığı anlaşılmış olur. The aim of our doctora thesis is to determine the place of the principle of legality in Islamic Criminal Law comprehensively and independently, to seek several claims dealing with this subject. In this study, first of all, the place of the principle of legality in the criminal law in recent days has been determined and subsequently assumed in the view of Islamic Criminal Law. While determining the place of principle of legality in today's criminal law, it has been referred to resources of Turkish Criminal Law. The old and new references has been applied as it is possible for determination of the place of principle. The principle of the legality in modern punishment law has been subjected to the the change of character in the course of time. So, two different approaches in the principle -classic legality approach manner and modern legality approach manner- has been appeared. The punisment and crimes has been determined by `Qoran` and `Sunna` has been fitting to modern comprehension generally. Today, it is possible to find most flexible mean of the principle of legalilty in `tazir` punishment and crimes. Meanwhile, it can be said especially the big effect of state in how the principle will be applied. One of the important bases of the claim that there is not the principle of legality in Islamic Punishment law is the matter of qiyas. At the matter of qiyas, it is necessary to aproach in two different ways as place of qiyas in the doctrine of the islamic Law and the method of interpretation for judge. The `qiyas` which has been banned by principle of legality is the `qiyas` which is be applied by judge during the activity of interpretition. The last situation has been arrived in the historic course, when impossibility of applying to qiyas at the interpretations of the court is be taken into consideration, it is understood that there is not even an opposite stiutation to the principle of legality according to the qiyas. 241

320

IV ÖZET DOKTORA TEZİ İSLAM CEZA HUKUKUNDA TAKSİRLİ SUÇLAR H. Murat KUMBASAR Danışman: Prof. Dr, Beşir GÖZÜBENLİ 2000- SAYFA: 155.... Jüri : Prof. Dr. Beşir GOZUBENLI Günümüzde önemi daha da artan taksirli suçlar problemi, makine ve tekniğin beşerî hayatta çok kapsamlı bir tarzda yerini almasıyla, kendini daha çok hissettirmeye başlamıştır. Trafik ve iş kazaları gibi... Taksirli suçlar İslâm hukukunda müstakil olarak değil, hata kavramı i- çinde ele alınmıştır. Ölüm, müessir fiil ya da tazmini gerektiren zararlı bir fiilden sonra o- luşan taksirli suçlar; tedbirsizlik, dikkatsizlik, acemilik, emir ve talimatlara riayetsizlik şeklinde görülmektedir. İslâm ceza hukukunda taksirli suçların aslî cezası, diyet olmakla bir likte devlet ta'ziren de ceza verebilme hakkma sahiptir. ABSTRACT Ph.D. THESIS THE CRIMES WITH REMISSNESS IN ISLAMIC PUNISHMENT LAW H. Murat KUMBASAR Supervisor: Prof. Dr. Beşir GÖZÜBENLİ 2000 - PAGE: 155 Jury : Prof. Dr. Beşir GÖZÜBENLİ Today, the problem of the crime with remisness that had much more importance began to have itself feeled by taking of the technique and the machine its part in the life of humanity, just like the traffic accident and the labour accident. The subject of `The Crime with Remissnes` has been studied in the concept of `mistake` in islamic Punishment Law. The crimes with remissnes that have been formed after killing, wounding and causing any hamı are visible as incautiousness, carelessnes, inexperienceness and disedicutetness to commands and instructions. Although, the punishment of these crimes in the Islamic Punishment Law is the blood-money, the state may be punishing it with `the ta'zîr.` 109

132

248

72

ÖZET DOKTORA TEZİ İSLÂM CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA BEYYİNE KÜLFETİ ve İSPATA HAKİM ESASLAR Sahip BEROJE Danışman: Prof. Dr. Hamza AKTAN Erzurum - 1999. Sayfa: 342 Jüri: Prof. Dr. Hamza AKTAN `İslâm Ceza Muhakemesi Hukukunda Beyyine Külfeti ve İspata Hakim Esaslar` isimli tezimiz dört bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölümde önce Beyyine, Beyyine Külfeti ve İspat kavranılan işlenmiştir. Tarihi gelişimi içerisinde belli başlı hukuk sistemlerinin ceza muhakemesindeki ispat olayına bakışı kısaca verilmiştir. Bundan sonra Kur'an ve Sünnet naslannda beyyine külfeti ve ispata hakim kılınması gereken esaslar araştırılmıştır. Beyyine külfetine esas teşkil eden naslann fıkıh literatüründe nasıl anlaşıldığı verildikten sonra, mesele ceza muhakemesinin karakteri açısından irdelenmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde Muhakeme kavramı, ceza muhakemesi hukukunun gayesi, delil sistemleri ve bu hukukun üzerinde konsensüse varılmış bulunan temel ilkeler açısından İslâm Ceza Muhakemesi Hukukuna hakim kılınması gereken ispat esasları ele alınmıştır. Bu bölümdeki konunun daha iyi anlaşılması için, bazı konular önce günümüz ceza muhakemesi hukukunda ele alındığı şekliyle verilmiştir. Bundan sonra İslâm Ceza Muhakemesi Hukuku açısından meseleye kaynaklık eden naslar ve ictihadlar ile ceza muhakemesi hukukunda bu konuda hakim olan esasların neler olabileceği, hangi noktalarda günümüz ceza muhakemesi hukuku ile örtüştüğü, hangi noktalarda ayrıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde, İslâm Ceza Muhakemesi Hukukunda ispatta baş vurulabilecek deliller incelenmiştir. Özellikle ceza davaları açısından bu delillerin ispat değeri üzerinde durulmuştur. Klasik anlayışa göre kabul edilen delillerin dışında kalan delillerin de ispatta kullanılıp kullanılamayacağı, kullanılabilecekse hangi şartlarla kullanılabileceği ile ilgili farklı görüşler, naslann gayesi (makasıd-ı şerîa) ve günümüz hukuk anlayışı açısından ele alınmaya çalışılmıştır. Dördüncü bölümde ise, ispat faaliyetinde ceza muhakemesi hukukuna yardımcı olan kriminalistik (iz bilimi), adlî tıp, sorgu taktik ve teknikleri gibi ilimlerin ispat açısından önemi, bu bilim ve tekniklerle ne şekilde delil toplanabileceği teknik detaylara girilmeden verilmiştir. Nihayet suçun ispatı için muhakeme süreci boyunca toplanan delillerin nasıl değerlendirileceği, birbirini tutmayan deliller arasındaki çelişkinin (tearuz) giderilmesi hususlan incelenmiş ve nihâî hüküm safhasına kadar izlenmesi gereken esaslara yer verilerek konu bitirilmiştir. II ABSTRACT DOCTORATE THESIS BURDEN OF PROOF AND PRINCIPLES DOMINATING IN PROOF IN THE CRIMINAL PROCEDURES OF ISLAM Sahip BEROJE Supervisor: Prof. Dr. Hamza AKTAN Erzurum - 1999. Page: 342 Jury: Prof. Dr. Hamza AKTAN Our theses called `Burden of Proof and Principles Dominating in Proof in the Criminal Procedures of Islam` consists of four sections. In the first section we have respectively touched on the conceptions such as proof, burden of proof and evidence. The point of views of juridicial systems in the development of their histories were presented briefly. After that the fundementals dominating the proof and burden of proof in the verses of Koran and Sunnah have been the focus of our concern in the study. After giving the verses wich are essential to the burden of proof in the literature of Islamic understanding (fiqh), the problem was handled interms of the characteristics of criminicel jurisdiction. In the second section jurisdiction conception, the purpose of criminal jurisdiction, proof systems and the main princippeles on which a consensus was reached about such laws, together wiht the proof fundementals dominating the Islamic criminicel prosedüre in law, were analysed. The topics in this section, in order to be much more amplified, were given in the context of the current criminal procedures in law; then we have determined those verses referring this particular subject and the parallellism between the current and the seriptural criminal prosedures as well as giving the distinctive points between them. In third section, the evidences to be referred for proof in the laws of Islamic criminal procedures. We have particularly focused on the proof value of these evidences interms of criminal lawsuits. We have put in to discussion whether the evidences other than those accepted by the conventional wisdom can be used in proof and in case they are applicable, under which conditions their applicability would be possible in the contects of distinct views were handled in terms of the purpose of verses and the present understanding of law. In the fourth section, without entering in to the details, we have developed arguments about criminality, juridicial medicine, the tactics and techniques of interrogation to be helpful for proof activities in the criminal procedures of law in terms of the significance of proof, and determined how we could possibly collect evidences by these prosudures. We have at last analysed same points for clearing out the contradictions between the incoherent and irrelevant evidences for a just revaluation during juridicial process. 356

354

96