Search

İbâziyye, Hâricî grupların içinde neşet etmiştir. Ehl-i Sünnet'e karşı muhalif olsalar da Hâricîler gibi aktif olarak savaşmayan, kuûdu tercih eden bir gruptur. Bu sebeple merkeze uzak dursalar da günümüze kadar ulaşmayı başaran bir gruptur. Ehl-i Sünnet'e ibadet ve itikatta olan yakınlıkları, Haricî bir gelenekten geliyor olmalarına rağmen mutedil anlayışları ve bir ilmi birikime sahip olmaları günümüze ulaşmasındaki diğer etkenlerdir. Ülkemizde ise bu mezhep hakkında yapılan çalışmaların azlığı dikkat çekmektedir. Ancak yapılan çalışmalar mezhebi daha yakından tanımak adına sürekli olarak artmaktadır.Bizim tezimizde bu çalışmalara katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Tezimizde İbâzîler nezdinde en önemli fıkıh usulü kitabı olan el-'Adl ve'l-insâf 'ı inceleyerek hadis anlayışlarına dair geniş bir yelpaze sunmayı hedeflemekteyiz. Giriş kısmında mezhebin ortaya çıkışını, birinci bölümde hadis kaynaklarını ve devamında hadisi nasıl kullandığını göstererek hadis anlayışları ortaya konmaya çalıştık. Sonuç bölümünde de çıkarımlarımıza yer verdik. Ibadiyyah come into existence from the Kharijite. Even so, they dissent follows of sunnah, they don't conflct like the Kharijite and they prefer kuûd. Therefore, Ibadiyyah obtain up till today, eventhough they far from central. Another factors which ensure up till today, be in sight followers of sunnah in prayer and faith, hold an accumulation. In our country, there is few searches and studies about the Ibadiyyah. But searches and studies consistently increase for know well about the Ibadiyyah.The study that aims to contribute for searches about Ibadiyyah, analyzes to sense of hadith. Fort his, that study investigates el-'Adl ve'l-insâf . Chapter Introduction explains the background of Ibadiyyah. Chapter One is about Ibadiyyah's source of hadith. Chapter Two and Three investigates sence of hadith. 172

Bu çalışmada ülkemizde yeterince tanınmayan İbâzî âlim Muhammed b. Yusuf Itfiyyiş'in hayatı, eserleri, ilmî kişiliği ve mensup olduğu mezhep hakkında bilgiler verilmiş; daha sonra da müellifin Teysiru't-Tefsir adlı eseri tanıtılarak çeşitli yönlerden değerlendirilmiştir. Kur'an'ın sünnî, şiî ve mutezilî yorumlarının yanı sıra ibâzî yorumu da olmasına karşın ülkemizde Kur'an'ın ibâzi yorumuyla alakalı çalışmalar oldukça az ve yetersizdir. Çalışmamız ile bu alandaki eksikliğin kısmen de olsa giderileceğini umuyoruz. Tezimizde, ibâzîlerin Kur'an'a bakış açısının daha iyi yansıtılması için, ibâzîler tarafından Kutbu'l-Eimme diye nitelendirilerek en büyük âlim olduğuna işaret edilen ve uzun hayatı süresince üç tefsir telif etmiş olan Itfiyyiş'in son tefsiri olan Teysiru't-Tefsir adlı eseri ele alındı. Çalışmamızın sonunda müellifin, gereksiz diyebileceğimiz rivayetlere çok fazla yer verdiğini, fıkhî ve filolojik tahlillerini zaman zaman tefsir kitabını aşacak derecede uzattığını, itikada dair ayetleri mezhebinin etkisinde kalarak tevil ettiğini ancak toplumdaki yaygın kanaatin aksine sahâbeden hiç kimseye dil uzatmadığını bilakis hepsi hakkında güzel sözler söylediğini tespit ettik. Ayrıca müellifin Hâricîler, Mutezile ve Şia'ya şiddetli eleştiriler yöneltip kendilerine hakarete varacak sözler sarf ettiğini buna karşın Ehl-i sünnet'e eleştirilerde bulunurken daha hassas ve yapıcı davrandığını gördük. In this study, the information is given about the Ibâzî scholar Muhammad b. Yusuf Itfiyyiṣ's life, works, scientific personality and the sect he belonged; then the author's book Teysiru't-Tafsir was introduced and evaluated in various ways.Despite the Sunni, Shi'i, and Mu'tazila interpretations of the Qur'an as well as the Ibâzî interpretation, the works are rather insufficient on the Ibâzî interpretation of the Qur'an in our country. We believe that our work will partially eliminate this defficiency. In our study, Itfiyyiṣ has been labelled as the greatest scholar `Qutb al-Eimme` by Ibâzîs. In order to better reflect his viewpoint for the Qur'an, Teysiru't-Tafsir which is the last comment of Itfiyyiṣ who wrote three interpretations of the Qur'an during his long life, is discussed. At the end of our study, we found that the author gave a lot of importance to the narrations that we might say unnecessary and he extended his jurisprudential and philological analyzes exceeding the book of tafsir from time to time and he interpreted the verses on the faith under the influence of the sect, he spoke well about the Sahabas contrary to popular belief in the society. We have also seen tha the writer made extreme criticism and the words like defamation for the Mu'tazila, and Shia despite that he was more sensitive and constructive in criticizing the Sunni tradition. 341

Bu çalışmada, ibâzîler tarafından mezhebin fikri müessisi olarak kabul edilen Câbir b. Zeyd‘in hayatı ve fırka içindeki rolü ele alınmııtır. Arap âleminde Câbir b. Zeyd hakkında çok az sayıda müstakil çalışmalar vardır. Ülkemizde ise doğrudan Câbir b. Zeyd‘i konu alan müstakil bir çalışma yoktur. Tezimizin amacı Câbir b. Zeyd‘in hayatı, ilmi kişiliği ve fırka içerisindeki rolünü ortaya koymaktır. Tezimiz giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. “Câbir b. Zeyd” adını taşıyan tezimizin birinci bölümünde, Cabir‘in hayatı ve ilmi kiiiliği ele alındı. Bu bağlamda, Câbir b. Zeydi‗n doğumu, nesebi ve kişisel özellikleri üzerinde duruldu. ilmi şahsiyetini ortaya koyabilmek için, ilmî kişiliği, hocaları, talebeleri ve eserleri hakkında bilgi verildi. ibâzî kaynaklara bakıldığında, Cabir b. Zeyd islam ilimlerinin tek bir alanında mütehassıs bir bilgin olmaktan ziyade tefsir, hadis, fıkıh ve kelam alanlarında temayüz eden çok yönlü bir bilgindir. ibâzî kaynaklara dayanılarak, Cabir b. Zeyd‘in Bedir ehlinden yetmiş kişi ile görüştüğü ve onlardan ders aldığı belirtildi. Bu bölümde İslam'ın erken dönemlerinde telif edilen ilk kaynaklardan sayılan Câbir b. Zeyd‘in Divân adlı eseri ve Divan üzerine yapılan çalışmalar hakkında bilgi verildi. Câbir b. Zeyd‘in ilmi mirasıyla alakalı yapılan çalışmalar araştırıldı. İkinci Bölüm, Câbir b. Zeyd‘in fırka içerisindeki rolüne ayrılmıştır. Bu bölümde öncelikle, Cabir‘in sosyal hayatı ve Emevî idaresiyle olan münasebeti irdelenmiştir. Cabir b. Zeyd‘in İbâziyye ile olan ilişkisi Sünni ve İbâzî kaynaklarda farklı şekilde ele alınmaktadır. Bazı sünni kaynaklar Cabir b. Zeyd‘in İbâziyye ile olan iliikisini inkâr ederken İbâzî kaynaklar onu fırkanın fikri müessisi olarak ele almaktadır. Bu bölümde konuyla ilgili ileri sürülen süpekülasyonlar sünni ve Gbâzî kaynaklar üzerinden değerlendirilmiştir. Cabir b. Zeyd ile ilgili tartışmalarda yeri geldikçe mektuplarına da yer verilmiştir. Sonuç kısmında Cabir b. Zeyd ve onun fırka içindeki rolü hakkında İbâzî ve sünni kaynaklar tarafından verilen bilgilerin genel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Anahtar Kelimeler Câbir b. Zeyd, Abdullah b. Gbâz, Gbâzîlik, Ka‘ade, Nehrevân. In this study; it considered; According to Ibazis, Cabir bin Zeyd who is the intellectual founder of Ibazi sect; his life and his role in the Ibazi's groupThere are a few independent studies about Cablr bin Zayd in the Arabian world. In our country (Turkey) there is no any independent study about Cablr bin Zayd. Our thesis aim is to introduce Cabir bin Zayd's life story, his scientific personality and his role in the sect. Denominations historical sources are works written which mostly influenced by political events in their time. That's why when we considered these works we must be aware of subjective situation. By that way we tried to describe the events among parties in that time objectively. Our thesis consist of two parties. Introduction and result. In the first part of our thesis named Cabir bin Zayd: Cabir bin Zayd' life, his scientific personality, his birth, childhood and his ancestry had been told. To consider his scientific personality we get some information about his scholars, his students and his amazing works. When we have a look into Ibazi sources Cabir bin Zayd is not only expert in a field of Islamic knowledge but he is genius in tafsir, hadith, islamic low and kalam(word) also. According to Ibazi sources Cabir bin Zayd met 70 people of Badr and took lessons from them. Despite of Gbazi's studied secretly but its known that they were a group who minded the science importantly. In the one of letters which Cabir bin Zayd sent his partisan; emphasised the political pressure in that age and told: You know our situation. We have a fear of who look for an excuse about us. Don't request any dangerous thing which involve us into. Don't save behind any letters we sent you. Burn them after you read. Write me what you need. In this part: We are going to give an information about Cabir bin Ziad work's named Diwan which wrote from first islamic sources in early time. We searched a couple works about his scientific inheritance. In the second part of thesis it had been told Cabir bin Zayd's role in the sectarian group. In this part firstly it has been considered his social life and his relation with the Umayyad Dynasty. It has been considered differently Cabir bin Zayd' relation with Ibazi's in the Sunni and Ibazi sources. According to some of Sunni source there is no relationship between Ibazi's and Cabir bin Zayd. But Ibazi's sources say that Cabir bin Zayd is the intellectual founder of sect. In this part; the speculations on the related topic considered both by Sunni and Ibazi sources. There is some information about debates about Cabir bin Zayd in his letters. In the conclusion part, there are a comprehensive sources both of Ibazi and Sunni about Cabir bin Zayd life and his role in the sectarian group. Key words Cabir bin Zeyd Abdullah b.Gbaz,Gbazilik , Kaade, Nehrevan

İslâm'da ilk ortaya çıkan mezhep olan Muhakkime-i Ula ve ondan ayrılan İbâzîler, İslâm mezhepleri tarihinde, müzakere edilen birçok meselenin önde gelenleri olmuşlardır. İbâzîyyenin ortaya çıkışı araştırmacılar arasında mühim bir tartışma konusu olmuştur.Tezimiz üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde İbâzîyye'nin doğuşu ve V. asra kadar gelişmesi, İkinci bölümde İbâzîliğin itikâdî görüşleri Üçüncü bölümde ise İbâzîliğin siyasî görüşleri irdelenmiştir.İbâzîlerin itikâdî ve siyasî konularda diğer mezheplerle ayrıştığı noktaları vardır. Meseleleri Kur'an, hadis ve akıl üçgeninde temellendirmişlerdir. Dini ve siyasî çizgilerin Ebû Bilâl, Abdullah b. İbâz ve fırkanın düşünce mimarisi olarak gördükleri Cabirb. Zeyd tarafından oluşmuştur.Anahtar Kelimeler İbâziyye, Havarîc, Cabir b. Zeyd, Abdullah b. İbâz, İmâmet The first sect emerged in the İslâm is Muhakkima-i Ula and which leave it on the Ibadhıyah's have been the leading negotiated on History of Islamic Sects, many issues. The emergence of Ibadhiyah has been the subject of debate among researchers.Our thesis is that the first part consists of an introduction and three main headings. In the second part examined the İbâzîyye from birth toV. Century and in the third part theological views of Ibadhi's and in the part fourth part İbâzî'political views are presented.İbadhi's theological and political views dissaccorded from other sects in some point. They justified the religious problems by Qoran, Hadith and mind triangle. Their religious and political lines established by Ebû Bilal, Abdullah b. İbaz and Cabir b. Zeyd who seems as religious leader of sects.Key Words Ibadhiyah, Kharijites, Cabir b. Zeyd, Abdullah b. İbâdh, Imamat 228

Bu çalışmada, Hâricîliğin günümüze kadar ulaşabilmiş tek kolu olan Îbâziyye mezhebinin önemli imâmlarından kabul edilen Ebû Ubeyde Müslim b. Ebî Kerîme'nin (ö. 145/762) İbâziyye'yi yaymak için gösterdiği çaba, Kuzey Afrika'ya gönderdiği Hameletü'l-İlm (ilim taşıyıcıları) ve oradaki faaliyetleri konusu işlenmiştir.Çalışmamız, giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Girişte araştırmanın konusu, sınırları, amacı, metodu; Hâricîliğin doğuşu ve fırkalara ayrılışı anlatılmıştır.Birinci bölümde Ebû Ubeyde'nin hayatı, ilmî kişiliği ve oluşturduğu meclisler anlatılmıştır. İkinci bölümde Mağrib ile ilgili genel bir bilgi verilmiş olup Mağrib'e giden Hameletü'l-İlm'in tanıtımı ve Basra'ya gelişleri ele alınmıştır.Üçüncü bölümde ise Hameletü'l- İlm'in Mağrib'de yapmış oldukları siyasi, ilmi ve sosyal faaliyetler anlatılmıştır. İbâziyye is externality's only arm which could be reached nowadays. In this study Ebû Ubeyde Müslim b. Ebî Kerîme who is accepted one of important imâm affords to spread İbâziyye and Hameletü'l-İlm who he send Mağreb and their activites in there treated.Our work consists of introduction and three chapters.In introduction topic of resarch, it's boundaries, purpose, method, the birth of externality and seperated sects are explained.In the first chapter, life of Ebû Ubeyde, his wisdom personality, and he has been created counsils are explained.In the second chapter, gives general information about Magreb and introduction of Hameletü'l-İlm comes from Magreb and arrival in Basra are discussed.In the last chapter ( thirt chapter ), Hameletü'l-İlm made political, wisdom and social activites described. 126