Search

Anahtar Kelimeler: Hakîm (Bilge), Kutub, Gelenek, Kâmil İnsan, Yükseliş, Güneş feleği, Tenzîh, Ârif, Seyr u sülûk, KalbÖZETMUHYİDDÎN İBNÜ’L-ARABÎ’DE İDRÎS PEYGAMBER Bütün kültür ve medeniyetlerde varlığını sürdüren Gelenek’in (Tradition) pîri olan ve “Hermeslerin Hermesi” olarak bilinen Hz. İdrîs’i, tasavvufun büyük üstadlarından Muhyiddîn İbnü’l-Arabî, nebevî şahsiyeti, metafizik hakîkati ve sûfîlere bıraktığı mîrâs açısından anlatmıştır. Hz. İdrîs’in semâya yükselişlerinin; İdrîs peygamber açısından netîceleri, mârifet-i ilâhiye ve sâlik açısından neler ifâde ettiği üzerinde durmuştur. İbnü’l-Arabî’ye göre Hz. İdrîs, peygamberliği yanında Hak tarafından kendisine öğretilen birçok ilmi ve hikmetleri insanlığa mîrâs bırakan bir “hakîm”(bilge), Allah Teâlâ’nın Güneş feleğine rûh ve bedenle yükselterek, Hz. Muhammed’e vekâleten âlemin hükümdârı yaptığı en büyük “kutub”; ölmemiş fakat bedeni rûhânîleşmiş bir şekilde yaşayarak, Hz. Âdem ile başlayıp Hz. Peygamber ile zirveye ulaşan “hanîf dîni”n devâm etmesinde görevli “kâmil insan”, mârifetullahta (tenzîh açısından) yüce bir mertebeye sâhip “ilk ârif”tir. Yine ona göre “Hz. İdrîs”, bedeniyle yaşamaya devâm ederken, “Hz. İlyâs” olarak ikinci kez yaratılan ve bu bedeniyle de hâlen rûhânîleşmiş bir şekilde hayatta olan müstesnâ bir şahsiyet ve seyr u sülûk yaparken yüce bir mertebe olan “kalb makāmı”na yükselişte sûfîlere mükemmel bir rehberdir.KEY WORDS: Hakīm (Wise), Qutb, Tradition, al-Insan al- Kamil (Perfect Human Beings), Ascension, Sphere of sun, Tanzīh (Consideration of free from defects), Ārif (Gnostic), Sayrsulūk (Special training of the Sufis), Heart SUMMARYPROPHET ENOCH IN THE WORKS OF MUHYIDDĪN B. ARABĪ Sufi master Muhyiddin b. Arabī deals with the Prophet Enoch, who is the father of the Tradition and is known as “Hermes of the Hermeses”, from the points of his prophetic personality, metaphysics reality, and his heritage left for the Sufis. Ibn Arabī also talks about Enoch’s ascensions to heaven; consequences of these ascensions for the prophet Enoch; and what they mean in respect to Divine knowledge and dervishes. According to Ibn Arabī, in addition to being a prophet, Enoch was also a “hakīm ” or a wise person, who left humanity the knowledge and wisdom taught him by God. God elevated Enoch physically and spiritually to the sphere of sun and made him the greatest Qutb of the universe by proxy to the Prophet Muhammad. He did not die but lived with his spiritualized body. He was the appointed insān al- kamil or the perfect human being for the continuation of the religion of Ḥanīf, which began with Adam and reached its apex with the prophet Muhammad. He was the first Gnostic, who had a high station in respect to Divine knowledge. According to Ibn al-Arabī, the prophet Enoch, who was revived in the body of Elijah while he was still living in the body of Enoch, was an exceptional personality and he is a perfect guide for the Sufis who are in their mystical training to reach the high station of heart.

212

Tez konumuz "Medâr-ı Sâlikân ve Etvâr-ı Hâcegân", 1750-1820 yılları arasında Bulgaristan'ın Köstendil şehrinde yaşamış Osmanlı mutasavvıfı Süleyman Şeyhî Efendi'ye ait eserlerdir. Süleyman Şeyhî Efendi, sûfîliğinin yanında ilmî ve edebî yönü olup, neredeyse tamamı tasavvufî olan otuzdan fazla eser kaleme almış bir müelliftir. Süleyman Şeyhî Efendi'nin ömrünün âhirinde kaleme almış olduğu Medâr-ı Sâlikân ve Etvâr-ı Hâcegân adlı eserlerini, Nakşibendî tarîkatı büyüklerinden bazılarının eserlerinden istifâdeyle tasavvufî kavramları ele alıp izah ederek tarîkat usûl ve âdâbını anlatmak sûretiyle sâlikler tarafından kolay anlaşılır hâle gelmesi gayesi ile te'lif etmiştir. Biz de Süleyman Şeyhî'nin kendi el yazması olan bu iki eseri, latinize ederek istifâdelere sunmaya gayret ettik. Müellifimizin Medâr-ı Sâlikân eseri; bir giriş, üç bölüm ve bir sonuçtan oluşmaktadır. Tasavvufî konuların derli toplu ve düzenli bir şekilde anlatıldığı bir eserdir. Etvâr-ı Hâcegân'da ise tasavvufa/tarîkata yeni girecek olan sâlikin uyması gereken ön bilgiler bulunmaktadır. Bu yönüyle eser adeta tasavvuf, tarîkat ve Nakşibendîliğin âdâbını anlatan hazırlık kitabı gibidir. This thesis focuses on "Medâr-ı Sâlikân" and "Etvâr-ı Hâcegân" which are works of Süleyman Şeyhi Efendi. Ottoman Sufi Süleyman Şeyhi Efendi lived in city of Köstendil in Bulgaria between the years 1750-1820. He is an author who has written more than thirty books, almost all of which are Sufi works, and he has scientific and literary aspects besides his Sufi personality. Süleyman Şeyhi Efendi has written Medâr-ı Sâlikân and Etvâr-ı Hâcegân in succession. He wrote these works at the end of his lifetime, by benefiting from the major works of some of prominent Sufi saints in the Naqshbandi Tariqa. By handling and explaining the mystical concepts, Süleyman Şeyhi Efendi's aim, through explaining methods and morals (adab), is making the Sufi concepts easy to understand by the wayfarers (Sâlik). By transcribing into Latin alphabet and making them understandable, we present these two works which are written in Ottoman Turkish and Süleyman Şeyhî's own manuscripts. Şeyhi's work, Medâr-ı Sâlikân consists of introduction, three chapters and a conclusion. It is a work that explains Sufi/mystical issues in a well-coordinated way. The other work Etvâr-ı Hâcegân consists of the preliminary information that must be obeyed by new wayfarers of Sufism (Tasawwuf) / Tariqa. It is, so to say, a preparation book that describes the practices of Sufism, Tariqa and Naqshbandiyya. Medâr-ı Sâlikân -- Süleyman Şeyhî Efendi’nin Nasîhatleri -- Etvâr-ı Hâcegân İle İlgili Bilgiler -- Medâr-ı Sâlikân’ın Transkripsiyonu -- Etvâr-ı Hâcegân’ın Transkripsiyonu

XVII. asırda Hindistan'da yaşayan Muhammed Seyfeddin Fârûkî, `İmâm-ı Rabbânî` lakabıyla tanınan Ahmed Sirhindî'nin torunu ve Nakşibendiyye tarikatının bir kolu olan Müceddidiyye ekolünün önde gelen isimlerindendir. Seyfeddîn Fârûkî tasavvufta babası Muhammed Ma'sûm Fârûkî tarafından yetiştirilmiş ve irşad makamına yükseldikten sonra devrin Bâbürlü hükümdarı Âlemgîr Şâh'a rehberlik yapması için Cihanâbâd (Delhi) şehrine gönderilmiştir. Müslüman halk burada Seyfeddin Fârûkî'ye büyük bir alâka göstermiş; Sultan Âlemgîr ile hânedan mensuplarının bir kısmı ve çeşitli kademelerden devlet adamları ona intisap ederek müridi olmuşlardır. Hayatı boyunca devam ettiği irşad faaliyetleri neticesinde Hindistan'da yaşayan Müslümanların dinî hayatına büyük tesiri olan Seyfeddin Fârûkî, uzak şehirlerdeki müridlerine gönderdiği mektuplar vasıtası ile de Müceddidiyye yolunun İslam coğrafyasında kuvvetlenmesini sağlamıştır. Mektuplarında sık sık vurguladığı hususlar; dine tam bağlılık, sünnete uyma, bid'at ve hurafelerden sakınma şeklinde sıralanabilir. Ona intisap eden hânedan mensupları ve devlet adamları da dinin emirlerinin yayılması ve Müslümanların yanlış inanışlardan sakınması hususunda ona yardımcı olmuşlardır. Dedesi İmâm-ı Rabbânî ve babası Muhammed Ma'sûm Fârûkî'nin mektupla irşad usûlünü Seyfeddin Fârûkî de devam ettirmiştir. Bu mektuplar daha sonra Mektûbât-ı Hâce Seyfeddin adıyla toplanmıştır.Biz bu çalışmamızda çeşitli kaynaklardan yararlanarak Seyfeddin Fârûkî'nin biyografisini yazdık ve Mektûbât-ı Hâce Seyfeddin'deki Farsça mektupları inceleyerek onun tasavvufî anlayışını ortaya koymaya çalıştık. Muhammed Seyfeddin Fârûkî, who lived in India in the 17th century, is the grandson of Ahmed Sirhindî, who is known as İmam-ı Rabbânî, and is one of the leading names of Mujaddidi Branch that has appeared in history as a branch of the Naqshbandiyya sufi sect. Seyfeddin Fârûkî was raised in Sufism by his father Muhammad Ma'sûm Fârûkî and after achieving authority status in sufi guidance, he was sent to Cihanâbâd (Delhi) to guide the ruler of the Mughal State, Âlemgîr Şâh. The Muslim people expressed a great interest in Seyfeddin Fârûkî there; Sultan Âlemgîr, some of the members of the dynasty and statesmen from various levels became disciples of him. Seyfeddin Fârûkî, who had a great influence on the religious life of the Muslims living in India as a result of his guidance activities throughout his life, enabled the Mujaddidi Branch to be consolidated in Islamic geography by the letters he sent to his followers in distant cities. The points frequently emphasized in his letters can be listed as absolute devotion to religion, adherence to sunnah and avoidance of superstition. The members of the dynasty and the statesmen who became his disciples also helped him to spread the commandments of religion and to prevent Muslims from non-religious beliefs. Like his grandfather İmâm-ı Rabbânî and his father Muhammed Ma'sûm Fârûkî, Seyfeddin Fârûkî also wrote letters to teach people. These letters were collected under the name Mektûbât-ı Hâce Seyfeddin. In this study, we wrote a biography of Seyfeddin Fârûkî using various sources and tried to reveal his Sufi understanding by examining the Persian letters in Mektûbât-ı Hâce Seyfeddin. 118

Vahiyle birlikte ilk defa Hz. Peygamber'in hadisleriyle muhatap olan Ashab-ı Kiram, ayetlerle birlikte onlarla hem amel etmişler hem de onları ezberlemişlerdir. Bununla beraber bazı sahâbîler hadisleri yazma çabası içerisinde olmuşlardır. Her geçen gün artarak devam eden bu çalışmalar Osmanlı döneminde de sürdürüldüğü gibi sonrasında da devam ettirilmiştir. Tarihi oldukça eski olan bu derleme ve tasnif faaliyetleri kırk hadis derleme alanında da bir gelenek oluşturmuştur. Hemen hemen her konuda derlenen hadisler edebiyatçılara, şairlere ve yazarlara da önemli ölçüde ilham kaynağı olmuştur.Hz. Peygamber'in `Ümmetimden dinle ilgili kırk hadis ezberleyen kimseyi Allah Kıyamet Gününde fakih ve alim olarak haşreder` hadisi ile `Ölümünden sonraya kırk hadis bırakan kimse Cennette benim arkadaşımdır` hadisi, kırk hadis yazma çalışmalarının dayanağını oluşturmuştur. Çünkü, ikinci asrın sonlarına doğru ortaya çıkmış ve devam eden bu çalışmaların büyük çoğunluğunun mukaddimelerinde bu rivayetler yer almaktadır.XV. yüzyılda II. Bayezid ve Fatih Sultan Mehmed dönemlerinde yaşamış, İstanbul'un ilmî ve kültürel gelişimine önemli ölçüde katkısı olan mutasavvıf ve Halvetîliğin Cemaliyye kolunun kurucusu olan Cemal-i Halvetî de, tasavvufî konulu kudsî ve nebevî hadislerden oluşan `Te'vilâtü Erbaîne Hadîsen` ve `Şerhu Erbaîne Hadîsen Kudsiyyen` adlı eserlerini yazarak kırk hadis yazma geleneğini sürdürenler arasına katılmıştır.Çalışmamız bu eserlere ait olup, kırk hadis geleneği ve çalışmaları ile ilgili bilginin verildiği giriş, müellifin hayatı, eserleri ve tarikatı ile ilgili bilginin verildiği birinci bölüm, `Cemâl-i Halvetî ve Te'vilâtü Erbaîne Hadîsen ve Şerhu Erbaîne Hadîsen Kudsiyyen` adlı eserlerin tahkiki, muhtevası, hadislerle ilgili değerlendirmelerde bulunduğumuz ikinci bölüm ve tahkik ettiğimiz eserlerin yazma nüsha metinlerinin yer aldığı üçüncü bölümden oluşmaktadır. the Companions who deal for the first time with the hadith of the Prophet Muhammad (pbuh), have acted with them with the verses as well as memorized them. At the same time, some of the Companions have been involved in the effort to write hadiths. These studies which continue increasing day by day were continued in the Ottoman period as well as in the later periods. These compilation and classification activities which are quite earlier in the history have also constituted a tradition in the field of compilation of forty hadiths. Hadiths which are compiled in almost every subject have also been an important source of inspiration to litterateurs, poets and writers.With Prophet's hadith ''Whoever memorized forty hadith about religion from my ummah, Allah will resurrect him as a scribe and scholar on the Day of Resurrection'' and hadith ''The one who left forty hadith after death is my friend in Heaven'' formed the basis of works of forty hadith writing. Because, these narrations take part in the preface of the great majority of these studies that have emerged towards the end of the second century and continuing.Cemal-i Halveti who lived during the periods of Bayezid II and Fatih Sultan Mehmed in the 15th century and sufi who was an significant contributor to the scientific and cultural development of Istanbul and the founder of the Jamaliyye branch of Halveti, also participated among those who maintain tradition of writing the forty hadith by writing his works titled `Te'vilâtü Erbaîne Hadîsen` ve `Şerhu Erbaîne Hadîsen Kudsiyyen` composed of Kudsi and Nabawî hadiths on sufistic theme.Our work belongs to these works and contains the introduction which information is given about the tradition of forty hadith and studies, the first chapterin which information about the author's life and information about his works and sect, the second chapter of our evaluations on the hadiths, content, and investigation of the works named `Te'vilâtü Erbaîne Hadîsen ve Şerhu Erbaîne Hadîsen Kudsiyyen` attributed to the author and the third chapter which contains manuscripts of the works we have investigated. 119