Search

Darevskia rudis (Bedriaga, 1886) Kafkaslar ve Anadolu’da yaşayan bir kaya kertenkelesidir. Darevskia rudis’in sadece Anadolu’da 3 [D. r. bithynica (Mehely, 1909), D.r. tristis (Lantz et Cyren, 1936), D. r. rudis (Bedriaga, 1886)], Anadolu ve Kafkaslarda 3 [D. r. bischoffi (Böhme und Budak, 1977), D. r. macromaculata (Darevsky, 1967), D. r. obscura (Lantz et Cyren, 1936)], sadece Kafkaslarda 2 [D. r. svanetica (Darevsky und Eiselt, 1980) ve D. r. chechenica (Eiselt und Darevsky, 1991)] olmak üzere mevcut 8 alttürü bulunmaktadır. Tür ile ilgili yapılan çalışmaların çok azında D. r. tristis ve D. r. bithynica örnekleri kullanılmıştır. Bu tez çalışmasında 23♂♂ ve 21♀♀ Darevskia rudis bithynica ve 33♂♂ ve 34♀♀ Darevskia rudis tristis örneği çeşitli morfolojik kriter kullanılarak karşılaştırılmıştır. Çalışmanın sonucuna göre, D. r. bithynica ile D. r. tristis bazı morfolojik karaterler ile birbirinden ayrılır. Bu morfolojik farklılık sistematik açıdan D. r. bithynica ile D. r. tristis’in en azından alttür seviyesinde birbirinden farklı olduğunu gösterir.

Bu çalışmada, 17-31 Temmuz 2003 ve 3-25 Eylül 2003 tarihleri arasında, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetiʼnde yapılan araştırma gezilerinde toplanan ve daha önceki yıllarda toplanmış, halen ZDEU (Zoology Department, Ege University) müze koleksiyonunda kayıtlı bulunan 11 ayrı yılan türüne ait toplam 66 örnek sistematik olarak değerlendirilmiştir. Tanımlanan örneklerin 25ʼi Typhlopidae, 1ʼi Boidae, 37ʼsi Colubridae ve 3ʼü Viperidae familyasına aittir. Bu örneklerin renk-desen ve pholidosis özellikleri incelenmiş, bazı metrik ölçümler alınmış, türlere ait biyolojik ve ekolojik bilgiler verilmiştir.

ÖZET DOĞU KARADENİZ BÖLGESİ'NDEKİ (TRABZON, RİZE, ARTVİN VE ARDAHAN) KAYA KERTENKELELERİNİN SİSTEMATİK DURUMU, YAYILIŞI VE EKOLOJİSİ ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR (SAURIA: LACERTIDAE) ELGAZ, Çetin Doktora Tezi, Biyoloji Bölümü Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Abidin Budak Temmuz 2004, 408 sayfa Bu çalışmada, Trabzon, Rize, Artvin ve Ardahan illerinden Darevskia armeniaca, Darevskia clarkorum, Darevskia parvula, Darevskia rudis, Darevskia valentini ve Darevskia derjugini türlerine ait farklı lokalitelerden toplanan 798 örnek, pholidosis özellikleri, vücut ölçüm, oran ve indeks değerleri ve renk-desen özellikleri bakımından incelenerek, populasyonlarm taksonomik durumları ortaya konulmuştur. Diğer taraftan, türlerin yukarıda adı geçen illerdeki dağılış sahaları tespit edilmiş ve türlere ait örneklerin toplandığı lokalitelerin ekolojik özellikleri hakkında bilgiler verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Sauria, Lacertidae, Darevskia, pholidosis, sistematik, dağılış. VII ABSTRACT RESEARCH ON SYSTEMATICAL STATUS, DISTRIBUTION AND ECOLOGY OF ROCK LIZARDS OF EAST BLACK SEA REGION (TRABZON, RİZE, ARTVİN AND ARDAHAN) (SAURIA: LACERTIDAE) İLGAZ, Çetin PhD in Biology Supervisor: Prof. Dr. Abidin Budak July 2004, 408 pages In this study, pholidosis features, body measurements, ratios and indexes, colour and pattern characteristics of 798 specimens of Darevskia armeniaca, Darevskia clarkorum, Darevskia parvula, Darevskia rudis, Darevskia valentini and Darevskia derjugini collected from Trabzon, Rize, Artvin and Ardahan provinces were examined in order to clarify their taxonomic status. Moreover, distribution range and ecological properties of this range were described for the study sites. Key Words: Sauria, Lacertidae, Darevskia, pholidosis, systematic, distribution. 455

Bu çalışmada, Emys orbicularis ve mauremys riyulata'nın göller bölgesi ve Doğu Akdeniz Bölgesin'deki sistematik durumları, morfolojileri, dağılımları incelenmiş ve biyolojileirne bazı özellikler gözlenmiştir. Türlerin sistematik durumlarının daha iyi ortaya konabilmesi için Ege Bölgesi Emys orbicularis ve Mauremys rivulata populasyonları da anazlizlere dahil edilerek değerlendirilmiştir. Analiz için yeterli örnek bulunan Emys orbicularis populasyonları diskriminant analiz yöntemleri ile değerlendirildiğinde 4 grup belirlenmiştir. Bu gruplar Akşehir grubu, Karapınar grubu ve Pazarağaç grubu'dur. Akşehir grubu; KDU (Karapus Doğrusal Uzunluğu )bakımından Emys orbicularisluteofusca'ya daha yakın değerler göstermesine rağmen, baş genişliği değerleri farklılıklar göstermiştir. Renklenme bakımından ise daha çok Emys orbicularis cf. hellenica'ya benzemektedir. Buna göre Akşehir grubu Emys orbicularis cf. hellenica ve Emys orbicularis lutefusca arasında intermediyer olarak değerlendirilmiştir. Karapınar grubu; KDU bakımından Emys orbicularis luteofusca'dan daha düşük değerler göstermiş ve diğer gruplardan daha geniş karapasa sahiptir. Karapas renkleme bakımından ise koyu bir renklenme sergilemiştir. Karapınar grubu bu özelliklerinden dolayı koyu renklenmiş Emys orbicularis sensu lato olarak ele alınmıştır. Pazarağaç grubu; KDU bakımından hellenica'ya göre kısmen daha düşük KDU değerleri göstermiş ve diğer gruplara göre en dar karapasa sahiptir ve hellica alttürüne göre daha kısa femoral sütur uzunluğu bulunur. Önceleri Mauremys caspica'nın alttürü olarak alınan Mauremys rivulata, özellikle submarginal sahadaki desen özelliği ve plastron renklenmesi Mauremys caspica'dan farklılık gösterdiği için son zamanlarda tamamen ayrı bir tür ele alınmaktadır. Örneklerden ele ettiğimiz bulgular bu araştırıcıları destekler niteliktedir. Çalılmada Emys orbicularis'in göller bölgesin'de Eber, Sauğla ve Eğirdir göllerinde ayrıca Karapınar ve Samandağ'da, Mauremys rivulata'nın ise Göller Bölgesin'de Eğridir Gölü'nde yaşadığı ilk kez ortaya çıkartılmıştır. Mide içerikleri incelenen her iki türün de hem bitkisel hem de haysansal besinleri tercih ettiği belirlenmiştir.