Search

Nasreddin Hoca, topluma ve toplum değerlerine bakışı ile bir sosyolog, insan ruhunun derinliklerine nüfuz edişi ile bir psikolog, dilimizde duygu ve inceliği nüktede buluşturması ile bir nüktedandır. Onu günümüze kadar getiren, sadece kendi kültürümüzde değil bütün dünyada yaşatan fıkralarıdır. Kıvrak bir zekânın ve keskin bir dehanın ürünü olan fıkralarda asıl konu insandır. Onun gülünç tarafları, yanlışları, nefsanî tutumları, zaafları, hataları, çaresizlikleri, tebessümleri, insanî ilişkileri mizahî çerçeveden ele alınır. Hoca’nın fıkralarında amaç sadece güldürmek değil, gülerken düşündürmektir. Bu ince nokta fıkraların değerlendirilmesinde hareket noktasıdır. Hikâyelerindeki alaylı bir söylemin aksine o, nükteli sözleriyle insanların hatalarını fark etmesini ve bu hatalardan ders çıkartmalarını ister. Bununla beraber fıkraların doğru anlaşılıp yorumlanması için sadece Nasreddin Hoca’nın kişiliği, bilgi seviyesi değil, aynı zamanda yaşadığı ve fıkralarda anlatılan olayların geçtiği yer ve kişilerin özellikleri, o çevrenin hayat düzeni, değer yargıları - hoşgörü, alçakgönüllülük, dayanışma, yardımlaşma, doğruluk, dürüstlük, güvenilirlik gibi- da iyi bilinmelidir. Fıkralar, sosyal yapı örneklerinden hareketle verilmiştir. Bununla birlikte Nasreddin Hoca’nın bizzat kendi yaşantısından bazı olgular sunması, bu değerlerin içselleştirilmesinde etkili olmuştur. Bu yaklaşım da fıkraların özgünlüğünü sağlamıştır. Bu çalışmada Nasreddin Hoca fıkralarındaki değer yargıları, sosyal ve kültürel perspektiften incelenmiş, Türk toplumuna ait işlenişi ve tesiri ön plana çıkartılarak değerlendirilmiştir. Değerler aktarılırken didaktik ve teorik bilgiler yerine hayatın realiteleriyle verilmeye çalışılmıştır., Nasreddin Hodja can be a regarded as a socialist due to his perspective of society and societys values, as a psychologist due to his interpretation to deepness of spirit, and as a humour due to the fact that he successfully blend it with elaborateness and sensation. What makes him still alive even todays world is the fact that his jokes are widely known all around the world but not just in Turkish culture. In his anecdotes the main issues which are considered about human nature are mainly its cynical sides, mistakes, attitudes towards reformation, weaknesses and human relationships. Those issues are addressed based on the respect and love towards the people, society and the environment The aim of his short stories is written with the objective of making people think while they burst into laugh. This point of view has to be initial point for evaluating short stories. Contrary to the structure in his stories is based on an ironical basis, he aimed to make people realized their own mistakes by witty remarks for people to become proficient at understanding their mistakes so that they can improve themselves. To have a comprehensive knowledge and understanding of his stories one should also be aware of the places mentioned, the personalities of the characters, lifestyles and the value judgements made by those characters. Evaluating his jokes shows that these short stories are based on social cultural perspective which is transmitted instead of didactic and theoretical information with the reality of life. In the anecdotes, the values of social life have provided the cross sections.

Câmi`ü't-Tevârîh, XVI. yy. Klâsik Devir Osmanlı Türkçesi ile yazılmıs ikinciderecede bir tarihî kaynaktır. Sokollu Mehmet Pasa'nın sadareti sırasında divan kâtibiMehmet Zaîm Efendi tarafından 1577'de yazılmaya baslanmıs ve 1578'detamamlanmıstır. Yazar eseri kaleme alırken Taberî Tarihi, Firdevsi'nin Sehnamesi,Tevârîh-i Kuvvetü'l-Ervâh, Risâle-i Sübhatü'l-A?bâr, Tevârî?-i Mir'âtü'z-Zamân,Secere-i Mül?k ü Selâ?în, Behcetü't-Tevârîh, Kitâb-ı Cevâmi`u'l-Hikâyât, Kitâb-ıMesâlik, Kitâb-ı Memâlik, Tevârîh-i Selâ?în-i Âl-i Osmân vb. adını zikrettigi on birtarihî eserden faydalanmıs ve kısmen alıntılar yapmıstır. Alıntıların akabinde kendiyorumlarını ve görüslerini de satırlara yansıtmıstır.Eserde Mehmed Zaîm Efendi'nin 25 devletin siyasi, sosyal ve kültürelözelliklerini yansıtmaya çalıstıgı görülür. Kronolojik sırayla çesitli tarihî vakaların vebunlarla ilgili rivayetler ve hikâyelerin eserde yer verilmesi eserin tarihî önemini bir katdaha artırmaktadır.Bes bölümden olusan eserin besinci bölüm dördüncü güruhu Osmanlı Tarihiiçin önem arz etmektedir. Zira bu güruhta bahsi geçen ?Kanunî Sultan SüleymanDönemi'nde cereyan eden hâdiselere yazar bizzat sahit olmus ve Sokollu MehmedPasa'nın istegi üzerine bu vakaları akıcı bir dil, sanatkârane bir üslûpla kaleme almıstır.Eser, 16. yüzyıl Osmanlı cografyasında yasanan özellikle Hstanbul'da ortayaçıkan sosyal, kültürel ve siyasal hadiselere tarihî gerçeklere ısık tutucu niteliktedir.Bu çalısma; giris, dil ve imlâ özellikleri, söz varlıgı tenkitli metin ve metninsözlügü olmak üzere üç bölümden meydana gelmistir. Câmi`ü?t-Tevârîh is a secondary historical source written in the XVIth centuryclassical Ottoman Turkish. Creating of this piece of work was begun in 1577 byMehmet Zaîm Effendi, clerk of the Council during the time of the Grand Vizier ofSokollu Mehmet Pasha, and completed in 1578. In the writing of this work, the authormade use of and referred to 11 historic sources, some of which are as follows: TaberîTarihi, Sehname of Firdevsi, Tevârîh-i Kuvvetü'l-Ervâh, Risâle-i Sübhatü'l-A?bâr,Tevârî?-i Mir?âtü'z-Zamân, Secere-i Mül?k ü Selâ?în, Behcetü't-Tevârîh, Kitâb-ıCevâmi`u'l-Hikâyât, Kitâb-ı Mesâlik, Kitâb-ı Memâlik and Tevârîh-i Selâ?în-i Âl-iOsmân. He enhanced the references with his own comments and opinions.In his work, Mehmed Zaîm attempts to investigate the political, social andcultural aspects of 25 different states. Various historic events in chronological order andrumours and stories related to such doubles the historic significance of this work.Consisting of five parts, the work gains particular importance in terms of theOttoman History in the fourth chapter of the last part. For, in this chapter, the authornarrates the events that he personally witnessed during the reign of Süleyman theMagnificient. It was Sokollu Mehmed Pasha who asked the author, Mehmed Zaim, tonarrate these events, which he did by using a fluent language and a most skilful style.The work enlightens the social, cultural and political events and historical factsexperienced in the Ottoman geography during XVIth century.This study, prepared on the work of Mehmed Zaim, consists of five chapters;namely, Introduction, Particulars of language and punctuation, vocabulary, Review ofthe text and Glossary of the text. 1278

ÖZET Türklerin şifahî kültürünün günümüze gelinceye kadar yazılı kültürümüze intikâl ettirilmesinin geciktirilmesi, kaleme alınan edebî eserlerin ise oldukça fazla olması, buna karşılık bu mahsûlleri inceleyip araştıracak nitelikli elemanların yetersizliği Edebiyat Tarihi alanında yapılan çalışmaları kifayetsiz bırakmıştır. Dolayısıyla yapılan çalışmalar ve elde edilen veriler, kültür hayatımızın tarihsel gelişimini ve değişimini tamamen aydınlatamamıştır. Ne yazık ki, Edebiyat Tarihi alanında başlayan ilk hareketlerin Tanzimat döneminde görüldüğü bir gerçektir. Nitekim Şinasi tarafından son şairler tezkiresi olan Fatin Tezkiresi diye bilinen Hâtimetü'1-Eşar, 1271 'de basılışından yedi yıl geçtikten sonra düzeltilerek Tasvir-i Efkâr Gazetesi'nde çıkan 'Tezkiretü'ş-Şuara` başlıklı bir yazı ile bu girişim açıklanmıştır. Türk-İslâm kültür dünyasının aydınlatılması yolunda en meşhur kalem erbâblan, Köprülüzâde Mehmet Fuad, Ali Ekrem Bolayır, İbrahim Necmi Dilmen, İsmail Habip Sevük, İsmail Hikmet Ertaylan, Agâh Sırrı Levend v.b. tarafından çalışmalar hız kazandırılarak Türk Edebiyat Tarihi'nin kaynaklan -Şairler tezkireleri, Şakaiku'n-Numaniyye, Künhü'l-Ahbâr ve Fezleke gibi önemli tarih kitaplarında yer alan biyografyalar, Tezkiretü'l-Hattatin, Atrabü'1-Asâr, Tekiretü'l-Evliya, Menâkıbnâme, Silsilename, v.b.- dikkate alınarak muhtelif çalışmalar yapılmıştır. Böylece yoğun bir inceleme, araştırma sonucunda ulaşılabilen temel kaynaklar karşılaştırılarak değerlendirme imkânı doğmuştur. Bunun neticesinde edebiyat tarihimize gerek muhteva gerek forma yönüyle otuza yakın zengin eserler kazandırılmıştır. Bu çalışmaları desteklenmesi ve yaygınlaştırılması düşüncesi ile Rıza Tevfik Bölükbaşı, `Nevsâl-ı Milli` adlı kıymete hâiz bir eser hazırlamıştır. Avrupa'da oldukça yaygın olan nevsâllar örnek alınarak hazırlanan bu eser, Tanzimat döneminden sonraki memleketin edebî, tarihî, iktisadî, askeri; siyasî, tıbbî gibi hemen hemen bütün alanlarındaki yenilikleri anlatan aynı zamanda kültür tarihimizi yakından inceleyen bir eserdir. Çalışmamızda Tanzimat Dönemi'nden sonraki Türk Edebiyatı'mn gelişimi ve değişimini aydınlatması yolunda yapılan bu güzel ve seçkin kaynak eserin ilgili bölümlerini latinize ettik. `Nevsâl` demlen bu yıllığın 19. asırdaki fikirlerin tekâmülüne, fennin, ilmin ve edebiyatın terakkisine mazhar olmakla birlikte okurken kültür seviyesini eğlendirerek yükselten en mühim, en meraklı, en latîf bir eser olduğu görülecektir. Turkish people, who have a deep and rich culture, delayed to reflect their oral culture to writing works. The fact that were a lot of works written but the lack of people to research these works made inadequete the studies carried out in the field of Litterature History. There fore the studies done and the information obtained haven't been enough to explain the historical development of our culturel life. Unfortunately, it is a reality that the first movemments in Litterature History appeared in the period of Tanzimat. Hatimetü'1-Eşâr known as Fatin Tezkiresi by Şinasi was explained under a little of Tezkiretü'ş-Şuara in the newspaper of Tasvir-i Efkâr in 1271 after seven years its printed. İn order to en Lighten the cultureof Turk-Islam, the most famous authors such as Köprülüzade Mehmed Fuad, Ali Ekrem Bolayır, Ibrahim Necmi Dilmen etc. Accelerated the studies on this field and they profited from some Turkish Litterature History books such as The Tezkires of Poets, Şakaiku'n-Numaniyye, Künhü'l- Ahbar. Morever they utilized from biographies such as Tezkiretü'l-Hattatin, Atrabü'1-Asar, Tezkireni' 1-Evliya, etc. For their stidies-in this way, an opportunity of evaluation emerged trough the comparison of these main books with eachother. And as result of these researches about thirty works were gained to our litterature bouth as contain and form. In order to support and spread these studies, Rıza Tevfik Bölükbaşı wrote `Nevsal-i Milli` and had it published. This work was prepared in the standart of nevsal in europe and it has been a book, in wich the situations of the country after Tanzimat period is investigated as reggards novelties and culturel history. In order study we latinized the related parts of this main work to enlighten the development and evolution of Turkish Litterature after Tanzimat period. This annual book known as `Nevsal` would be the moust important, inquisitive, lovely work and contribute to an improvement the ideas of 19 century commiting to cience and litterature. 458