Search

Bu çalışma ile birlikte çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapan ve zengin coğrafi özelliklere sahip olan Antalya yöresinde, yapılan araştırmalar sonucunda elde edilen Roma Dönemi kandilleri hakkında bilgiler sunulmuştur.Bağış, satın alma ve zor alım yoluyla elde edilen Antalya Müzesi Roma Dönemi kandilleri için tarihlendirme çalışması yapılarak katalog oluşturulması sağlanmış ve sonuç olarak elde edilen katalog sayesinde ileride yapılacak olan çalışmalara ışık tutulması amaçlanmıştır.Çalışma kapsamında ilk olarak kentin coğrafi konumu ve antik kaynaklardaki tarihi anlatılmıştır. Antik çağda aydınlatmada kullanılan materyaller ve tezimizin asıl konusunu oluşturan kandil bölümleri, yapım teknikleri ve kullanılan yerleri hakkında bilgiler verilmiştir.Çalışmada bağış, satın alma ve zor alım yoluyla alınan 103 adet kandil değerlendirilmeye alınmıştır. Bunlardan 72 adet kandilin benzerlerinden yola çıkılarak tipoloji yapılmış ve benzer örnekler ışığında tarihlendirilmeye çalışılmıştır. Benzerleri bire bir bulunamayan örnekler ise gerek form gerekse burun yapısından kullanıldığı dönemler içerisine tarihlenmiştir. Tez konumuzun başlığını oluşturan Antalya Müzesi Roma Dönemi Kandilleri 16 başlık altında gruplara ayrılıp incelenmiştir. Ele geçen kandiller için katalogların taraması yapılmıştır. Bu araştırmalar sonucunda eserlerin en erken MS 1. yüzyılı en geç ise MS 6. yüzyılı kapsadığı görülmektedir.Anahtar sözcükler: Aydınlatma, Kandil, Antalya Müzesi, Roma Dönemi In conjunction with this study, information was presented about the Roman Lamps that were obtained as a result of studies conducted in Antalya region which hosts various civilizations and has rich geographical features.Dating process was carried out for Roman Period lamps in Antalya Museum that had been obtained by means of donation, acquisition and legal expropriation, and the objective was to shed light on future studies with the catalog created.Within the scope of the study, geographical location of the city and its history in ancient sources were described, then general information about the history of the Antalya Museum was given. Information was given about materials used for illumination in the Ancient Period and lamp parts constituting the main subject of this dissertation, construction techniques and places of use.In the study, 103 pieces of lambs received through donations, acquisition and legal expropriation were evaluated. Among these pieces, typology was applied on 72 of them based on similar ones, and dating was applied in the light of such examples. Examples without any exact similar were dated to the period in which both form and nasal structure were used. Roman Period Lamps of Antalya Museum, which constitutes the title of this dissertation, were divided into groups and analyzed under 16 titles. Catalog scanning was carried out for uncovered lamps. As a result of these examinations, it was observed that the earliest works dated back to 1st century AD and at the latest back to 6st century AD.Keywords: Lighting, Lamp, Antalya Museum, Roman Period 187

Yüksek Lisans Tezi, Kandiller, günlük yaşamda aydınlanmadan, dini törenlerde adak malzemesine, mezarlarda ölü hediyesine kadar birçok alanda insanoğlunun hayatında kullanılmıştır. Kandiller kullanıldıkları dönemin özelliklerini, sanatını, ekonomik durumunu en iyi şekilde yansıtan ve tarihleme konusunda kesin sonuçlar verebilen malzemelerdendir. Mardin Müzesinden seçtiğimiz Geç Antik Çağ'a tarihlenen 106 adet kandil çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Konumuzu oluşturan kandillerin çok az bir kısmı teşhir salonlarında sergilenmekle birlikte büyük çoğunluğu müze depolarında muhafaza edilmektedir. Mardin Müzesindeki kandilleri çalışmamızdaki amaç; kandillerin daha önce çalışılmamış olması, buluntu yeri, tarihi, nitelikleri gibi konularda yeterli bilginin olmaması ve bu eserlerin kataloğunun çıkartılarak daha sonraki yıllarda yapılacak çalışmalara katkı sağlayacağı düşüncesidir. Kataloğumuzdaki 106 adet kandilden Dara Antik Kenti Kazısı (7), Midyat-Aktaş Mevkii Nekropol Kazısı (8), Mor Yakup Kazısı (1), satın alma (89) yoluyla müzeye kazandırılmıştır. Müzeye satın alma yoluyla kazandırılan kandiller ile Dara Antik kentinde yapılan kazılarda ele geçen kandiller arasındaki gerek form, gerekse süsleme açısından büyük benzerlikler bulunması satın alma yoluyla kazandırılan kandillerin Dara Antik Kenti ve civarından geldiği düşüncesini akla getirmektedir. Çalışmamızda kandiller formlarına göre tipolojilere ayrılarak Tip 1, Tip 2, Tip 3 vb. on üç başlık altında incelenmiş ve katalog bölümü oluşturulmuştur. Değerlendirme bölümünde ise kandiller form, bezeme, teknik vb. bakımdan ülkemiz ve çeşitli ülkelerdeki benzer örnekleriyle karşılaştırılma yapılmıştır. Tüm bu veriler ışığında Mardin Müzesinde bulunan Geç Antik Çağ Kandilleri hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır., The oil lamps were used in human's life in many areas ranging from lightening in daily life to sacrifice in religious ceremonies, to the gift of the dead in graves. Lamps are from tools that reflect the characteristics, art, economic status of the period that they are used in and give accurate results on dating. Our study consists of 106 oil lamps dated back to the Late Antique Age from Mardin Museum. A few of the oil lamps that were discussed in our study are exhibited in the exhibition halls but the majority of them are kept in the museum warehouses. The aim of our subject is the idea that the oil lamps have never been studied before, there hasn't been enough information about the location, date, qualifications, and catalogues of these works will contribute to the researches to be done in the following years. In this subject, 106 oil lamps were brought to the museum through the excavation of the ancient city of Dara (7), the excavation of the Midyat-Aktaş Mevkii Necropolis (8) and the Mor Yakup Excavation (1) and purchasing (89). In terms of both form and ornament, a great similarity between oil lamps brought to the the museum by purchasing and the ones from the ancient city of Dara suggests the idea that the oil lamps which were acquired by purchasing came from the ancient city of Dara and that area. In our study, oil lamps were classified typologically according to their type under thirteen headings such as Type 1, Type 2, Type 3 etc and the catalog section was formed. In the evaluation section, in terms of form, decoration, style etc., oil lamps were compared with similar samples in our country and other countries. In consideration of all these data, some information was given about Late Antique oil lamps in Mardin Museum.

Antik Dönem'de insanın aydınlanma gereksinimini sağladığı en önemli materyallerden biri kandil, Tarihsel süreçte her daim gelişim ve değişim içerisinde olmuştur. Kullanım yeri ve amacı çeşitlilik gösteren kandiller, kazılarda azımsanamayacak düzeyde ele geçen bir buluntu çeşitidir. Bursa Arkeoloji Müzesi deposunda yer alan kandillerden 41 adedi bu çalışmaya konu edilmiştir. Söz konusu kandiller kendi içerisinde tipolojik özelliklerine göre 10 grupta incelenmiştir. Bu çalışmada yer alan en erken döneme ait kandil örneği MÖ 1.yüzyıl 2.yarısına tarihlenmektedir. En geç döneme tarihlenen kandil ise MS 6.yüzyıla aittir., In ancient times, one of the most important materials that provided the human need for enlightenment, oil lamp has always been in development and change in the historical process. Oil lamps, whose use and purpose are varied, are a kind of finds that cannot be neglected during excavations. 41 of the oil lamps in the depot of the Bursa Archaeological Museum were the subject of this study. These oil lamps were examined in 10 groups according to their typological characteristics. In this study, the earliest oil lamp sample in the BC. It is dated to the second half of the 1st century. Oil lamp dated to the latest period AD. It belongs to sixth century.

MÖ 9. yy 'da Anadolu'nun doğusunda güçlenmeye başlayan ve MÖ 7. yy'a kadar doğuda Urmiye Gölü Havzası, güneyde Toros Dağları, kuzeyde Transkafkasya ve batıda Fırat Nehri kıyısına kadar genişleyen Urartu Krallığı, Demir Çağı'nın en güçlü medeniyetlerinden birisi olmuştur.Çalışmanın konusunu Urartu Krallığı'na ait zengin buluntuya ve aynı zamanda form çeşitliliğine sahip aydınlatma araçları oluşturmaktadır. Urartu aydınlatma araçları metal ve pişmiş toprak olmak üzere iki malzemeden üretilmiştir. Tez çalışması kapsamında incelenen aydınlatma araçları tipolojik açıdan dört bölüme ayrılmıştır. Tipolojik sınıflandırma yapılırken, kandillerin formları ve yapım teknikleri dikkate alınmıştır. Tez çalışmasının ilk bölümünde aydınlatma araçlarının yapım teknikleri, biçimsel gelişimi ve kullanım alanları hakkında bilgiler verilmiştir. Bunun yanı sıra aydınlatma tarihi konusunda bilgiler verilmiş ve daha sonra da Urartu aydınlatma araçları ve kullanıldığı mekânlar hakkındaki bilgilere değinilmiştir. It began to strengthen in the east of Anatolia in the 9th century BC. 7th century Urmiye Lake Basin in the east until the, The Taurus Mountains in the south, the Transcaucasia in the north and the Urartian Kingdom, extending to the banks of the Euphrates in the west, are one of the most powerful civilizations of the Iron Age. The subject of the study is to examine the rich work of the Urartian Kingdom and the various forms of illumination tools. Urartu lighting tools are made of two materials, metal and terracotta. The lighting tools, which are the subject of the thesis study, are examined in five sections from a typological point of view. While typological classification, the forms and construction techniques of oil lamps were taken into consideration. In the first part of the thesis, information about the construction techniques, formal development and usage areas of illumination tools are given. In addition, some information is given about the lighting history and then the information about the lighting tools and the places where they are used are mentioned. 76

Aydınlatma, ışıklandırma anlamına gelen tenvirat her devlette, sosyal çevrede ve her devirde önemli bir gereklilikti. İnsanlar, gün karardıktan sonra da hayatlarını devam ettirip, işlerini halledebilmek için bir tenvirat aracına gereksinim duymuşlardır. Bunun için ilk dönemlerde ateşinde kullanılmaya başlanmasıyla ilk ilkel aydınlatma biçimi ortaya çıkmış ve insanlar geceleri ısınmanın yanında bir miktar da olsa aydınlığa kavuşmuşlardır. İlk dönemlerde tenvirat işi yakılan ateş, çıra veya bir meşale ile halledilmiştir. Zamanla tenvirat araçları değişmiş ve gelişmiştir. İnsanoğlu geceleri de hayatını sürdürmek için mum, şamdan, kandil, fener ve gaz lambası gibi tenvirat araçlarını kullanmışlardır. Yaşam alanlarının bu araçlarla aydınlatılmasının akabinde insanlar evlerinin önüne bir tenvirat aracı yerleştirmiş ve ilk sokak aydınlatması da başlamıştır. Tenvirat işleri elektriğin bulunması ve yaygınlaşmasıyla birlikte modernleşmiştir.Osmanlı Devleti'nde geceleri insanların sokağa çıkması bugünkü gibi kolay değildi. Zaman zaman insanların geceleri sokağa çıkmaları dahi kanunlarla yasaklanmış ya da sokağa çıkmak zorunda kalanların yanlarına bir tenvirat aracı almaları emredilmiştir. Çünkü geceleri insanların güvenliklerini sağlamak gündüzlerden daha fazla dikkat ve zahmet istemekteydi. Bu nedenle insanların geceleri de işlerini halledebilmeleri, namaza gidip gelebilmeleri için; sokaklar, ibadethaneler ve insanların topluca kullandığı alanlardaki aydınlatma işini devlet üstlenmiş ve dönemin aydınlatma araçlarıyla tenvirat işini gerçekleştirmeye çalışmıştır.Hazırlanan bu çalışma da Osmanlı Devleti'nin 1800'lerde aydınlatma işini nasıl, hangi araçlarla gerçekleştirdiği araştırılmıştır. Osmanlı'nın büyük bir coğrafyaya yayılması nedeniyle konunun kapsamı Karadeniz Bölgesi ölçeğinde yani Trabzon ile Kastamonu Vilayetleri ile sınırlı tutulmuştur. Lighting, lighting in each State, social `tenvirat`, meaning around and was important in every period. After dark, people then, continue their lives to their work, they are a lighting tool requirements. To do this, in the early period with the introduction of the first primitive lighting in the form of fire appeared and people if a quantity next to the warming light at night. In the early period, lighting the fire, kindling burned or works with a torch, then they're done. Over time, the lighting tools have changed and developed. The son of man to sustain his life at night, candles, candle holders, candles and kerosene lamp used as lighting tools. Habitat in the aftermath of the illumination with these tools everyone in front of his house by placing the first street lighting and a lighting tool. The discovery of electricity and lighting works in conjunction with the spread is modernization.The Ottoman Empire such that today the curfew at night was not easy. Even out on the street at night from time to time people have been banned by law or those who have to date is wield a lighting tool are ordered to take. To ensure people's safety at night because during the day who need a higher level of care and toil. So people make their work at night, they go to streets, places of worship to prayer and people collectively undertaken and period lighting business in fields using state lighting tolls lighting worked to perform his job.This study, prepared by the Ottoman Empire in the 1800s how lighting, which performs with the tools. Due to the large spread of a geography topic Turks scope, the scale of the Black Sea region that has been limited to Trabzon, Kastamonu, with Colonel J. R. Boyercommanding officer. 208

İnsanlık tarihi boyunca sürekli ilişki içerisinde olan mimarlık ve bilim, teknoloji ilişkisi özellikle on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren daha da güçlenmiştir. Sanayi devrimi ile birlikte gelen teknolojik gelişmeler, toplumların sosyal ve kültürel yapılarını değiştirmeye başlamıştır. Modern mimarlık söz konusu değişimin en büyük ve en etkili sonuçlarından olmuştur. Öyle ki, yirmi yüzyıl mimarlığını tüm asır boyunca derinden etkilemiş, kendisinden sonra gelişen pek çok mimari felsefe, ona tepki olarak doğmuş veya onun yolunu izlemiştir. Modernizm sonrası dünya özellikle 1960'lı yıllardan itibaren, en az geçmiştekiler kadar büyük değişim ve gelişimlere sahne olmuştur. Bu değişimler, mimarlıkta da modernizmin sorgulanmasına yol açmış, post modernizmin doğmasına neden olmuştur. Diğer taraftan sanayinin geçmişe oranla çok hızlı gelişmesi tüm dünyada büyük çevre kirliliklerine neden olmuş ,1960'lı yıllarda pek çok bilim insanı bu konuya eğilmiş, toplumların çevre bilinci geliştirilmeye çalışılmıştır. Çevre bilincinin gelişmesi, ekoloji ve sürdürülebilirlik kavramlarının mimarlıkla bir araya getirmiş, sürdürülebilir tasarım yavaş bilei olsa toplumlarda kabul görmeye başlamıştır. Ancak sürdürebilir mimarlığın, geleneksel tasarım anlayışıyla birlikteliğinin ekonomik ve biçimsel sorunlara yol açması, gelişimini olumsuz etkilemiştir. Geleneksel mimari anlayış, sürdürülebilir mimarlığın, doğal enerji, doğal ışık gibi temel kıstaslarına cevap verebilmekte yetersiz kalmış, söz konusu ihtiyaçlar teknolojik gelişmeler aracılığı ile çözülmeye çalışılmıştır. Yine 1960'lı yıllarda, gelişen teknolojiyle beraber bilgisayarlar, iş yaşamına girmeye başlamış bununla beraber bilgisayarın matematik ve algoritmik tabanlı yapısı öncü mimarların dikkatini çekmiştir. Dijital tasarım kavramı özellikle 1990'lı yıllarla beraber, mimar ve kuramcı Greg Lynn öncülüğünde, Deleuze'ün `Kıvrım` felsefesi tabanlı bir alt yapıya sahip olmuş, felsefe-teknoloji ve mimarlık ilişkisi kurulmaya başlanmıştır.Dijital tasarımın en önemli kaynaklarından olan parametrik algoritmalar, bünyelerine aldıkları her türlü kavram ve geometriyi, tasarım sürecine, eklemeleri ve tasarımı tüm kıstaslarıyla beraber ilerletmeleri sayesinde dijital mimarlığın ilk dönemlerinden beri tasarımcıların dikkatini çekmiştir. Zamanla, parametrik algoritmalar kendi başlarına birer tasarım aracı haline getirilerek, mimari biçim oluşturmada önem kazanmışlar, bu durumda parametrik mimarlığın başlangıcı olmuştur. Mimarlar, topografya, iklim, güneş ışınları, kullanıcı sayısı, işlev gibi yapıyı ilgilendiren kıstasları belirledikleri geometrilerle tasarım sürecine eklemiş, tüm mimari kriterlerle beraber etkileşim içinde, tasarımlar üretme şansına sahip olmuşlardır. Parametrik tasarım anlayışının herhangi bir mimari projenin tüm kriterlerini tasarım sürecine dahil edebilmesi, sürdürülebilir mimarlıkla ilgilenen tasarımcıların dikkatini çekmiş, temelini sürdürülebilirlik kavramının oluşturduğu parametrik algoritmalarla biçimlendirilmiş, yapılar tasarlamaya başlamışlardır. Bu tez çalışmasında, parametrik tasarımın ve sürdürülebilirlik kavramının bir arada kullanılmasının getirebileceği olanaklar ve olası olumsuzlukları araştırmak için Hacettepe Üniversitesi, Beytepe yerleşekesinde yer alması düşünülen bir müze prototipi önerilmiştir. Söz konusu müze yapısı, sürdürülebilir anlayış çerçevesinde parametrik tasarım yöntemi kullanılarak tasarlanmıştır. Doğal ışık kullanımının temel alındığı müze prototipinin ana biçiminin ve panellerinin oluşturulmasında, Ankara'nın yıllık ortalama azimut açıları, parametrik algoritmalar ile beraber kullanılmıştır. Bu sayede, müzenin iç mekanlarına yılın her ayı birbirine yakın açılarda güneş ışını düşmesi düşünülmüştür. Diğer taraftan parametrik tasarım anlayışının, sürdürülebilir nitelikte mekânlar üzerinde ki olumlu etkileri yurtdışından örneklerle ve bu konuda yapılan örnek proje yolu ile tartışılacak, parametrik tasarımın sürdürülebilir tasarım ile beraber kullanıldığında mekânlara getireceği olanaklar ve olası kısıtlamalar irdelenecektir. The relationship between architecture and science, technology, which has been in perpetual connection through the human history, has further strengthened especially since the second half of the nineteenth century. The technological developments that emerged from industrial revolution have transformed the social and cultural structures of the societies.Modern architecture has been one of the greatest and most influential outcomes of the mentioned transformation. In fact, it deeply affected twenty century architecture throughout the entire centennial, the architectural philosophies that have developed after it, was conducted as a reaction to it or pursued its path.The post-modernist world, especially since the 1960s, has witnessed great changes and progresses at least as much as the past. These changes conduced to the questioning of modernism in architecture, which provoked to the emergence of postmodernism. On the other hand, the rapid development of the industry compared to the past generated immense environmental pollution all over the world, many scientists dealt with the matter in 1960s and environmental awareness of the society were tried to be enhanced. The development of environmental awareness combined ecology and sustainability concepts with architecture, sustainable design has begun to gain recognition in society even though it was slow. Traditional architectural approach has failed to satisfy the fundamental criteria of the sustainable architecture such as natural energy and natural light, and those needs have been attempted to be solved by technological developments.Again in the 1960s, with the developing technology, computers came into the business life, and the mathematical and algorithmic based structure of the computer aroused the attention of the pioneering architects. The concept of digital design, in particular with the 1990s, had a Deleuze philosophy-based infrastructure under the leadership of architect and theorist Greg Lynn and the relationship of philosophy-technology and architecture has been formed.Since the early days of digital architecture, parametric algorithms which are the most important sources of digital design have attracted the attention of architects since they have incorporated in to the design process as constraints all types of concepts and geometries that they taken into their structures and they improved the design with its all criteria.In the course of time, the gaining importance of the parametric algorithms in creating architectural forms by transforming them in a design tool on their own has been the commencement of the parametric architecture. Architects have incorporated the criteria such as topography, climate, sunlight, number of users, function and so on that are involved with the structure with geometries they determined into the design process and they have had the chance to produce designs in interaction with all the architectural criteria, The ability of parametric design to incorporate all the criteria of any architectural project into the design process has aroused the attention of those interested in sustainable architecture, they have started to design structures which were shaped with parametric algorithms that were based on the concept of sustainability.In this study, the positive effects of parametric design approach on sustainable places will be discussed with examples from abroad and with the sample project conducted on this matter, and the possibilities and possible limitations that parametric design brings to the places when used together with sustainable design will be explored. 164

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Kayıt no: 433734, Afyonkarahisar'ın Emirdağ İlçesi'nin 12 km. doğusunda yer alan Amorium'da 2013-2015 yıllarında yürütülen kazılar sırasında bulunan cam objeler bu tezin konusunu oluşturmaktadır. Amorium M.Ö. 2000'li yıllardan itibaren Hitit, Phryg, Yunan, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde kesintisiz yerleşim görmüş bir antik kenttir. Kent, Yukarı Şehir ve Aşağı Şehir olarak iki başlık altında değerlendirilmektedir. Amorium'da ilk çalışmalar, 1987 yılında Prof. Dr. R. Martin Harrison tarafından bir yüzey araştırması ile başlamıştır. Çalışmalar 1993 - 2009 yılları arasında Dr. Chris Lightfoot tarafından devam ettirilmiştir. 2013 yılında Amorium kazı çalışmaları Doç. Dr. Zeliha Demirel Gökalp'in Bilimsel Danışmanlığında sürdürülmüştür. 2014 yılından itibaren kazı çalışmaları Bakanlar Kurulu kararı ile Anadolu Üniversitesi'nde Öğretim Üyesi olan Doç. Dr. Zeliha Demirel Gökalp'in kazı başkanlığında devam etmektedir. 2013-2015 yılları arasında 505 adet cam obje ele geçmiştir. Camın kırılmaya elverişli bir yapıya sahip olması nedeniyle buluntular küçük parçalar halindedir. Ele geçen buluntular sayısal yoğunluklarına göre bilezik, gövde, pencere camı, ağız kenarı, tessera, kaide, kulp ve kandillere ait parçalardır. Bunun yanı sıra buluntular arasında cam üretiminin dolaylı bir kanıtı olan cüruflar yer almaktadır. Amorium cam objeleri malzeme niteliği, renk, süsleme, ele geçtiği tabaka ve karşılaştırma örnekleri dikkate alınarak değerlendirilmiştir.

Lykia kenti Telmessos'un üzerinde kurulan ve Teke Yarımadası'nın bir liman yerleşimi olan Fethiye'deki ilk müze 1962 yılında kurulmuştur. 1987 yılından bu yana şimdiki yerinde hizmet veren Fethiye Arkeoloji Müzesi'nde sergilenen eserlerin çoğu Fethiye ve çevresinden vatandaşlar tarafından getirilen eserlerden ve müze sorumluluk alanındaki kazılardan bulunarak müzeye kazandırılan eserlerden oluşmaktadır. M.Ö 3. binden başlayarak Bizans Dönemi sonlarına kadar tarihlenen heykel, heykel başları, seramik, cam, metal ve sikkeler Müzenin önemli eser gruplarını oluşturmaktadır. Çalışmada ilk olarak kandilin bölümleri, biçimsel gelişimi, üretim teknikleri ve günlük kullanımı hakkında bilgi sunulmuştur. Ayrıca metal kandillerle ilgili kısa araştırma tarihçesi verilmiştir.Esas çalışma konusu olan Fethiye Müzesi bronz kandilleri form gelişimine göre üç dönemde irdelenmiştir. Eserlerin tarihlendirilmelerinde yurtiçi ve yurtdışı müzelerinde bulunan kandiller konusunda yapılan katalog çalışmalarından yararlanılmıştır. M.Ö. 2. – M.S. 7. yy.lara tarihlendirdiğimiz çalışmamıza konu 21 kandilin tamamı müzeye satın alma ve müsadere yoluyla kazandırılmıştır. Eserlerin büyük çoğunluğu Müze deposunda muhafaza edilmiş, konservasyonu yapılmamıştır. Kandillerin daha önce çalışılmamış olması, buluntu yerleri, tarihi ve özellikleri konusunda herhangi bir bilginin olmaması; bu malzemelerin bir kataloğunun çıkarılmasıyla, daha sonraki yıllarda yapılacak çalışmalara katkı sağlamak tezin esas amacını oluşturmaktadır. The first museum in Fethiye in where of Lycia City Telmessos and the first settlement of the Teke Peninsula was established in 1962. Most of the works exhibited in the Fethiye Museum, which has been on the spot since 1987, are composed of the works brought from Fethiye and its environs, and the works obtained from the excavations in the museums responsibility area. Sculptures, heads of sculpture, ceramics, glass, metal and coins dating from the third century B.C. to the end of the Byzantine Period constitute the important work groups of the museum. For the first time in work, parts of oil lamps, formal development, production techniques and information about daily use. A brief history of research on metal lamp is also given.The Fethiye Museum, which is the main subject of study, has been examined in three stages according to it's development in the form of bronze lamps. During the dates of the works, catalog works on lamps found in national and international museums were utilized. all of the 21 lamps were subject to purchase and confiscation dated to 2nd century B.C. - the 7th century A.D. The great size of the artifacts was preserved in museum warehouses, and it's conservation was not done. The fact that the lamps have not been studied before, have no knowledge of the finds, places, history and features; the main purpose of the thesis is to contribute to the work to be done in the following years by removing a catalog of these materials. 76

Kullanıcıların duygularına, ihtiyaçlarına ve beklentilerine önem verilmesi ve onları mutlu eden ürünlerin tasarlanması, son yıllarda tasarımın en önemli hedeflerinden biri haline gelmiştir. Buna bağlı olarak sürdürülen çalışmalarda, insanları hangi ürünlerin neden mutlu ettiği üzerine araştırmalar yapılmaktadır. Tasarım yazınında, mutluluk ve öznel iyi oluş kavramları üzerinden, insanların yaşamını daha kaliteli hale getirmek ve geliştirmek üzerine durulurken, aynı zamanda bu hedeflerin ürün tasarımıyla nasıl ilişkilendiğine de bakılmaktadır. Bu nedenle pozitif psikolojiden beslenen pozitif tasarım da, insanların öznel iyi oluşlarını arttırıp, onların yaşamlarını daha iyi hale getirmeyi beklemektedir. Pozitif tasarım boyutları izlenerek yapılan ürün tasarımında, ürün kullanıcı arasındaki ilişkileri gösteren belli ürünlerle yapılan çalışmalar bulunmaktadır. Buna rağmen, tasarım yazınında insan hayatında günlük ihtiyaçları da içerisinde bulunduran ürünler ile ilgili bazı eksiklikler bulunmaktadır. Bu kapsamda, bu araştırma ile insanların günlük hayatlarında hem bir ihtiyaç hem de farklılık yaratmak adına kullanmayı tercih ettikleri aydınlatma ürünleri üzerinden, pozitif tasarımın boyutları incelenecektir. Aynı zamanda ürünlerin deneyimleri ile birlikte, ürünlerin belirlenmiş olan mekânlarda kullanımın değerlendirilmesine de bakılacaktır. Toplamda 40 katılımcının, farklı özelliklere sahip 5 farklı aydınlatma ürününü, bir araştırma ortamında deneyimlemeleri sağlanmıştır. Ardından yarı yapılandırılmış mülakatlarla katılımcılara ürünler hakkındaki fikirleri sorulmuş ve katılımcıların deneyimleri ve fikirleri üzerinden pozitif tasarımın boyutları hem ürün bazında hem de ürün ve mekânın bir arada kullanılması üzerinden incelenmiştir. Ürünlerin bire bir deneyimlenmesi ile ortaya çıkan sonuçlar ve ürünlerin ortamlarda yerleştirilmiş halini gösteren ortam fotoğraflarıyla aydınlatma ürünleri özelinde pozitif tasarım boyutlarına göre değerlendirmeler yapılacaktır. Bu çalışmanın sonuç bölümünde ise, ürün tasarımı ve kullanıcı tercihlerinin hangi kriterlere göre şekillendiği, ürünlerin belirli mekânlar içerisinde kullanıcılar tarafından nasıl değerlendirildiği ve pozitif tasarımın boyutlarının kullanım deneyimine etkilerine bakılacaktır. Bu çalışmanın hem ürün tasarımı hem de iç mekân tasarımı yazınına, aydınlatma ürünleri özelinde pozitif tasarımın etkileri konusunda katkıda bulunması beklenmektedir. Anahtar Kelimeler: Öznel İyi Oluş, Pozitif Tasarım, Ürün Deneyimi, Ürün Tasarımı, Aydınlatma Ürünleri, In recent years, fulfilling user emotions, needs, expectations through products and making users happy has been the focus of design. In design literature, by considering happiness and subjective well-being, researchers explore how products can improve the quality of life of people. In addition, the relation between the product design and subjective well-being has also been explored. Positive design, which is rooted to the positive psychology, aim to improve people' subjective well-being through products. Although in literature, there are several studies that explore the dimensions of positive design, a study that explore the dimensions of positive design through daily-use products is missing. In this context, this thesis focuses on undestanding the dimensions of positive design through lighting products, which can be listed within the products that are used for both satifying lighting needs and creating ambience. At the same time, this thesis is looking for lighting product experience within a given usage space. To achieve this, an emprical research is conducted with 40 participants, asking them to experience and the 5 selected products that have different features in terms of material, form etc. After that, through semi-structured interviews, participant's ideas about products, their experiences with products, and the product and space relations are analyzed by considering positive design dimensions. Finally, this thesis is expected to contribute to both product design and interior design literature in terms of investigating the positive design dimensions through lighting units. Keywords: Positive Design, Product Design, Product Experience, Subjective WellBeing.

İnsanların maddeye bakış açısı, nesnelere yüklediği anlamlar, sahip olduğu inançlar, teknolojik gelişmeler, sanatsal zenginlikler; doğal bir sonuç olarak kandili değişik formlarda ve şekillerde karşımıza çıkarmıştır. İlk etapta tamamen aydınlanma ihtiyacını giderme aracı olarak görülen kandiller; tarih sahnesinde yer alan büyük devletlerin zenginlikleri ve sanata verdikleri değer sonucunda daha estetik bir hal almıştır.Anadolu Selçuklu Dönemi, mimaride olduğu gibi seramik sanatında da önemli eserler vermiştir. Bu dönem seramikleri içerisinde yer alan kandillerin önemli bir kısmı Karatay Müzesi'nde korunmaktadır. Müze'ye kazı, bağış ve nakil yoluyla gelen bu kandillerle ilgili herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Konya – Karatay Müzesindeki Anadolu Selçuklu Dönemi Seramik Kandiller` isimli tezde ilk kez Selçuklu Dönemine ait seramik kandiller bir bütün olarak değerlendirmeye alınarak dönem içindeki yeri saptanmıştır. Devir, Satın alma, Alaaddin Tepesi Kazısı, Kubad Abad Sarayı Kazısı ve Konya'nın çeşitli yerlerinde yapılan kazılar sonucu Konya Karatay Müzesi'ne kazandırılan 300 kandilden 64'ü katalogda yer almaktadır. Bu kandiller ana grup ve alt gruplara ayrılarak incelenmiştir. Bu incelemeler sonucunda ele aldığımız kandillerin 14 farklı form oluşturduğu tespit edilmiştir.Yaptığımız araştırmalar sonucunda Anadolu'nun çeşitli bölgelerindeki müzeler ve Anadolu dışındaki bazı müzelerde benzer örnekler görülmektedir. Katalogdaki kandil örnekleriyle, çeşitli müzelerdeki kandillerin benzer ve farklı yönleri belirlenerek sonuca gidilmiştir. As a natural result, we have faced with different forms of candles by human's point of view to materials and their beliefs, meanings added to subjects, technological developments, artificial richnesses.Even at first step they accepted as only illumination needs, aesthetic candles also generated as a result of richnesses of states and empires which gave esteem to arts.Although there are several of them at each museum or protected at stores, not existence of any study about candles of Anatolia Seljucians Term, first time in this thesis study of this work on candles belongs to Seljucian Term as totally, to introduce these candles at Karatay Museum to The World by determination of their location, subject of the thesis is `Anatolian Seljuk Period Ceramic Lamps in Konya Karatay Museum`.At our catalogue, there are 64 pieces of candles which are gained to Konya Karatay Museum by transfer, purchase, excavation of Kubad - Abad palace and different locations in Konya. These candles are studied, according to its body, noozle, rim and base. After these works, it is concluded that there are 14 forms of these candles we selected.As result and researches done by us, we obtained that there are some similar samples of candles we studied, they are compared in detail at evaluation section. 251

Bu çalışmada ilk olarak mum ve meşalenin ne zamandan itibaren ve ne şekilde kullanıldıkları kısaca anlatılmıştır. Devamında kandillerin tarihsel gelişimi, yapım tekniği, üzerinde kullanılan bezeme ve yazıtlar, bölümleri ve kandil ticareti incelenmiştir. Ayrıca Candelabrum, Lykhnoukhoi ve Laterna gibi aydınlatma araçlarının ne zaman ve ne şekilde kullanıldıklarına da değinilmiştir.Bir diğer bölümde benzer kandiller tiplere ayrılmıştır, tipler ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Ayrıca katalogda yer alan kandillerin omuz ve diskus bezemeleri ile damga özellikleri de ele alınmıştır.Çalışmanın son kısmını katalog oluşturmaktadır. Katalog kısmında Antalya Müzesi'nde bulunan yaklaşık 400 adet satın alma, zor alım ve bağış yolu ile gelen kandillerin, konuyu kapsayan belirli bir kısmı ele alınmıştır. Bu bölüm çark ve kalıp yapımı kandiller olarak ikiye ayrılmıştır. Toplam 39 adet kandilden oluşan katalogda her bir kandilin hamur rengi, bezemesi, durumu ve benzer özelliği belirtilmiştir. Çizim ve fotoğraf belgelemeleri de yapılmıştır. Katalogdaki en erken kandiller M.S. 2.-3. yüzyıla tarihlenirken en geç örnekleri 7.-8. yüzyıla tarihlendirilir. Anahtar Kelimeler: Antalya Müzesi, Geç Antik Çağ, Seramik, Kandil. In this study, first, candles and torches are discussed briefly; since when and how they are used. After this, oil lamps are discussed in a wider aspect about their historical development, techniques, decorations, inscriptions and their trade. In addition date and usage of other lighting tools are discussed such as candelabrum, lykhnoukhoi and laterna. In another section similar lamps is divided into types and studied in detail. Moreover decorations on the shoulder and discus of the lamps in the catalogue is examined together with their sealing features.The catalog is the last part of the study. This study also contains a catalogue of a group of 39 oil lamps relevant to the subject selected from among 400 oil lamps found in Antalya Museum; these oil lamps are either bought, confiscated or donated to the museum. Catalogue is divided into two sections; mold-made and wheel-made oil lamps. Each of these oil lamps are catalogued in detail showing their clay colour, decoration, preservation status and similar examples along with their drawings and photos. The earliest lamps in the catalogue are dated from the 2nd to 3rd century AD. end the latest examples are from the 7th to 8th century AD.Keywords: Antalya Museum, Late Antiquity, Ceramic, Lamp 102

Dünya tarihi boyunca bütün medeniyetlerin birbirinden etkilenerek kendine has bir medeniyet inşa etmiştir. Bu kuralın bir parçası olarak Memlûklu maden sanatı da bir başka medeniyet olan Selçuklular'dan önemli derecede etkilenmiş ve kendi medeniyetini kurmuştur. Bizim bu araştırmamızın ana gayesi Memlûklu maden sanatında Selçuklu etkilerini incelemektir. `Memlûklu Maden Sanatında Selçuklu Etkileri` isimli çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Memlûklu maden sanatına Selçuklu etkilerinin nasıl geçtiği konusuna aydınlık getirilmeğe çalışılmıştır. Bu etkileşime sebep olan nedenlerin başında geldikleri için Eyyûbîler dönemi, Selçuklular ve Memlûklular arasındaki siyasi, kültürel ve ticari ilişkiler, Mısır'a sığınan Selçuklu emirleri ve aileleri, sanatçı hareketleri ve ilişkileri, gönderilen hediyeler ve koleksiyonlar gibi konular bu bölümde ele alınmıştır. İkinci bölümde, değerlendirme konusu ele alınmıştır. Bu değerlendirme de kendi içinde madeni eserler formu ve süsleme motifleri adlı iki ana başlık altında ele alınmıştır. Madeni eserler form açısından, buhurdanlar, kalem kutusu, lamba kaideleri, lambalar, şamdanlar gibi aydınlatma araçları, leğenler ve kapı tokmakları vb. Memlûklu döneminde yapılmış madeni eserler formunda Selçuklu sanatının etkisi incelenmeğe tabi tutulmuştur. Süsleme motifleri açısından ise Memlûklu madeni eserlerin üzerinde işlenmiş taht sahneleri, av sahneleri, eğlence sahneleri gibi insan ve hayvan figürlü konular, astrolojik tasvirler, hayvan ve kuş figürleri, form ve mana açısından yazı motifleri, geometrik motifler, bitkisel motifler gibi süsleme konuları üzerinde durulmuştur. Böylece Memlûklu maden sanatında işlenmiş süs konularında Selçuklu sanatının etkisi tespit edilmeğe çalışılmıştır.Çalışmamızın üçüncü bölümü ise katalogdan oluşmaktadır. Katalogda Selçuklu ve Memlûklu devrinde yapılmış olan madeni kap cinsleri ve çalışmada birebir ele alınmış örnekler, buhurdanlar, kalem kutusu, lamba kaideleri, lambalar, şamdanlar gibi aydınlatma araçları; leğenler ve kapı tokmakları gösterilmiştir. This thesis consists of three sections explaining the Seljuk influence on Metal Arts during Mamluk period.The first section clarifies the methods that Seljuks used to influence the Metal Arts during Mamluk period. Among these methods were Ayyubid, the cultural and the political relations which tied Mamluks and Seljuks, also the Seljuk's princes and their family who went to Egypt, in addition to the immigrations of artists, gifts, collectibles and trade relations. The second section talks about the Seljuk effects on the Arts of Mamluk's Metal. This section is addressing two main points; the first point is `Shapes of Metal Objects` and the second point is `Used Decorative Objects`. Regarding the first point, a research has been conducted on `Mamluks Shapes of Metal Objects` and the effects of Seljuk's arts on these shapes. Among these shapes Incense burners, Pencil box, Candlestick, Lamps, Lamp stands, Bowls, and Door knockers. Regarding the second point, a research has been conducted on the `Used Decorative Objects` which appeared on the Mamluk Metal Arts; like the topics of the relation between human and animal, astronomical imagery, shapes of birds and animals, decorative calligraphy in terms of form and content, and decorative plant and geometric items. All these areas have been clarified and emphasized the effects of Seljuk Arts.The third section consists of a catalogue includes different samples of Seljuk and Mamluk Metal Arts and these samples have been identified and described like found Incense burners, Pencil box, Candlestick, Lamps, Lamp stands, Bowls, and Door knockers. 537

Aydın ili sınırları içinde yer alan Tralleis antik kenti, özellikle Hellenistik ve Erken Roma dönemlerinin önde gelen antik yerleşimlerinden biridir. Kentin ekonomik ve siyasi gelişimine paralel giden sanatsal faaliyetleri, özellikle Hellenistik ve Roma dönemlerinde dikkat çekici biçimde artış göstermiştir. Bugüne kadar devam eden Tralleis kazılarında ele geçen buluntular, kentin özellikle seramik alanında aktif bir merkez olduğunu göstermiştir. Çalışmamızda 2007 yılı kazı sezonunda, kentin Batı Nekropolü alanında büyük çoğunluğu mezar buluntusu olarak ele geçen kandiller incelemiştir. Antik dönem ölü gömme geleneğinin özelliklerini ve inançlarını yansıtan Tralleis Batı Nekropolü 2006-2007 kazı çalışmalarında ortaya çıkan kandil buluntuları ile dikkat çekicidir. Tez konusunu oluşturan Batı Nekropolü alanı kandil buluntuları tipoloji, form ve kronolojik özellikleri açısından önemlidir. Antik dönemden günümüze kadar insanların ışık gereksinimini karşılayarak temel bir ihtiyacını gideren kandiller, özellikle mezarların en önde gelen buluntu grubunu oluşturmaktadır. Yapılan tez çalışmasında, eldeki veriler yardımıyla Tralleis yapımı kandillerin yerel atölyelerinin belirlenmesi, bu atölyelerde üretilen örneklerin alt gruplarının form ve teknik açıdan değerlendirilip sınıflandırılması ve farklı merkezlerde ele geçen örneklerle karşılaştırılmalarının yapılarak tarihlendirilmesi hedeflenmiştir. ANAHTAR SÖZCÜKLERTralleis, Batı Nekropolü, Kandil, Hellenistik Dönem, Roma İmparatorluk Dönemi Tralleis, an ancient city located in the borders of Aydın province, particularly in Hellenistik and Early Romanian period is one of the leading ancient settlements. The city's artistic activities parallel to the economic and political development, especially in the Hellenistic and Roman period has increased remarkably. So far, the ongoing Tralleis finds from excavations have shown that the active centers of the city, especially in the ceramic field. In the 2007 season, here in the thesis study discussion, the majority of the lamps treated as grave finds in the city's western necropolis area were examined.Ancient tradition of burying the dead reflects the characteristics and beliefs of the Western Necropolis Tralleis is remarkable with the lamp foundlings in the 2006-2007 excavation. Western Necropolis typology finds candles forming the thesis subject area is important in terms of form and chronological features. From Ancient Times until present day, Lamps address a fundamental need for people to have a light, especially it's the most prominent assemblage of graves.In this thesis, the determination of the available data with the help Tralleis made candles of local shops, the form of examples of subgroups produced in these workshops and technically evaluated classification and is aimed dated done that they compared with samples recovered at different centers.KEY WORDSTralleis, Western Necropolis, Lamp, Hellenistik Period, The Roman Empire Period. 209

Bu çalışmanın konusunu Kibyra kazılarında gün yüzüne çıkarılan Helenistik Dönemden Erken Doğu Roma Dönemine kadar yayılım gösteren zengin form çeşitliliğine sahip kandiller oluşturmaktadır. Çalışma kapsamındaki bu kandiller form özelliklerine göre yirmi altı ayrı tipte sınıflandırmaya ayrılmıştır. Tipolojide daha çok kandillerin burun formları dikkate alınmıştır. Ancak bozuk üretimli bazı örnekler omuz, kulp ve diskus işlenişlerine göre en yakın tipe dahil edilmiştir. Kandillerin büyük bir bölümü Ephesos, Miletos, Pergamon, Sardes, Tralleis, Kyzikos, Aphrodisias, Atina Agorası, Korinth İsthmia, Argos, Samos, Mısır İskenderiye, Kıbrıs Salamis gibi geniş bir alana yayılan buluntularla benzerlik göstermektedir. Bunun yanı sıra benzer örneği bulunamayan yeni formlar da tespit edilmiştir.Kandil buluntularının Kibyra'da üretildiği ya da başka kentlerden ithal edildiği hususunda kesin çizgilerimizi Odeon/Bouleuterion seramik çöplüğü atıkları oluşturmuştur. Buradaki tabakadan hareketle söz konusu yere yakın bir yerde kandil atölyelerin konumlamış olabileceği yorumu yapılmıştır. Tabakada bulunan kandil kalıpları da bu görüşümüzü doğrulamıştır. Diğer çıkış noktalarımız ise değerlendirilen eserlerin % 18'lik oranda bozuk formlu olmalarıdır. Bilindiği gibi hatalı ürünlerin ithal olma olasılıkları çok düşüktür ve bu doğrudan yerel üretime işaret eder.Bu çalışmayla Kibyra antik kentinin kandil repertuarı çıkarılmış ve kandil üretiminde en az çağdaşları kadar yaratıcı oldukları sonucuna varılmıştır This study deals with the lamps unearthed in the excavations of Cibyra. These lamps are of Hellenistic, Roman and Early East Roman periods and vary in form richly. The lamps handled in this study are categorised into twenty six typological classes in terms of their forms. Nose forms of the lamps are particularly focused on in this categorisation. However, some defective samples were included within the nearest class according to the process on shoulder, handle or discus. Most of the lamps are similar to those found in such a wide region including Ephesos, Miletos, Pergamon, Sardes, Tralleis, Kyzikos, Aphrodisias, Athens Agora, Corinth Isthmia, Argos, Samos, Egypt Alexandria and Cyprus Salamis. Nevertheless, lamps which do not resemble the previously-found ones were also found.Odeion/Bouleuterion ceramic dump waste materials helped us determine whether the lamps were produced in Cibyra or imported from other cities at the time. It is estimated that lamps workshops could have existed somewhere near this dumpsite. The lamp moulds found also justify this argument by us. Another reason why we believe that the lamps were produced in Cibyra is that 18 per cent of the lamps had defective forms. Import of the defective lamps is a low probability, which is a direct sign of local production at the time.This study provides a repertoire of the lamps in Cibyra antique city and it is concluded in the study that the people in Cibyra were as creative as the other contemporary lamp producers in the region. 889

Parion Antik Kenti, Bu günkü Çanakkale ili, Biga İlçesi, Kemer Köyü sınırları içersindedir. Antik Troas Bölgesinin en önemli kentlerinden birisi olan Parion içinde bulundurduğu arkeolojik kalıntılar ile Türk arkeolojisine yeni bir heyecan getirmiştir.Bu çalışmanın konusu Parion Nekropolü'nde 2005-2010 yılları arasında gerçekleştirilen kazılarda ele geçen MÖ. 5.yy'dan MS. 2.yy'a kadar yayılım gösteren kandillerdir.Bu bağlamda Parion tarihi konusunda bir takım bilgiler verilmiş daha sonra çalışma konumuz olan kandillerinin tarihi ve kullanıma dair bilgiler verilmeye değerlendirilmiştir.Çalışma kapsamındaki bu kandiller burun formlarının özelliklerine göre yedi ayrı tipte sınıflandırılmıştır. Oluşturan tipolojide kandillerin burun formları dikkate alınmıştır. Benzerleri ve bulundukları mezarlardan ele geçen seramikler yardımıyla tarihlediğimiz kandiller bu mezarların tarihi ve Parion ölü gömme ritüelleri için önemli birer belge niteliğinde olacaktır. Parion Antik kentinde kandil üretimiyle ilgili şu anaAnahtar Kelimeler: Troas, Parion, Kandil, Nekropolis, Arkeoloji The Parion Ancient City is within the borders of the Kemer Village of Biga district of today?s Canakkale province. One of the most important cities of the Ancient Troas Region, Parion has brought a new excitement to the Turkish archeology with the archaeological remains it has within. The subject of this study is the candles uncovered during the excavations conducted in the Parion Necropolis between the years 2005 and 2010 of which were widely spread from 5th century BC until 2nd century AD.In this context, some information was provided on the history of Parion and later on more information regarding the date and use of these candles were tried to be provided which are the subject of this study.Within the scope of this study, these candles have been classified in seven different types according to the form features of their nose. On the tyhpology generated, the nose forms of the candles were taken into consideration. The candles we dated, with the help of similar ones and the unearthed ceramics from their graves, will be in the nature of a very important document in terms of dates of these graves and the burial rituals of the Parion. So far, there have been no archaeological findings uncovered related to the candle production at the Parion Ancient City, therefore no conclusion was reached in this study related to production.Key Words: Troas, Parion, Parium, Lamps, Necropolis, ArcheologyKey Words: Troas, Parion, Parium, Lamps, Necropolis, ArcheologyIII 205

16. yy Osmanlı çini ve seramik sanatında cami kandilleri önemli bir yere sahiptir. Dönemin dini yapıları için özel olarak üretilmişlerdir. 16.yüzyıldan günümüze ulaşan tüm çini ve seramikler Saray'a, dini yapılara veya diğer önemli binalara aittir. Bu yapıların yangın ve doğal afetlere dayanıklı olmaları çini kandillerin önemli bir kısmının da günümüze kadar ulaşmasını sağlamıştır. Bunların haricinde geçmişte bir şekilde yurt dışına çıkarılarak yabancı müzelere götürülen Osmanlı dönemi çini ve seramikleri mevcuttur ki aralarında cami kandilleri sayıca önemli yer tutar.Bu araştırmanın amacı; 16. yy da Osmanlı devrinde üretilmiş çini cami kandillerinin tarihsel gelişiminin ortaya konulması, desen, form özelliklerinin araştırılması ve yeni kandil formu önerileri sunmaktır.Günümüzde birçok İznik seramik formu gibi kandillerinde birebir üretimleri süs eşyası olarak yapılmaktadır. İşte bu aşamada geçmişte sadece dini mimaride kullanılan, günümüzde ise süs eşyası olarak üretilen çini kandilleri, çağın sosyal- kültürel ihtiyaç ve beğenisine hitap eden daha geniş bir kullanım alanına sahip gelenekselden ilham alan işlevsel ve dekoratif tasarımlar ortaya koymak amacıyla yeni kandil formları tasarlanarak üretilmiştir.Türkçe Anahtar Kelimeler: 1- Cami Kandilleri 2- Çini 3- Çömlek 4- Türk Çini Sanatı 5- Seramik Mosque lamps have an important place in 16th century Ottoman tile and ceramic art. They are produced specially for the religious architectures of the era. All of the tiles and ceramics extanted today?s world belong to The Palace, religious architectures and other important buildings. These buildings? feature of being fire and natural disaster-resistant allowed an important part of the candles to come until today. Apart from these, there are Ottoman tiles and ceramics taken to the foreign museums somehow in the past and mosque lamps take an important place among them.The aim of this research is to present the historical development of ceramic mosque lamps produced in 16th century Ottoman era, to investigate their form and pattern features and to offer new candle form suggestions.Today, like most of the Iznik ceramic forms, lamps are produced as ornaments, as well. At this stage, tile lamps used only in religious architecture in the past and produced as ornaments in today?s world are produced by designing new lamp forms so as to present something that addresses social-cultural need and taste of the era with a wide area of usage and something inspired from the tradition, functional and decorative.?ngilizce Anahtar Kelimeler: 1- Mosque Lamps 2- Tile3- Pottery4- The Art of Turkish Tiles5- Ceramic 97

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2012, Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2012, Yaşamın döngüsünün devamı ve insanın günlük gereksinimlerini yerine getirebilmesi için ışığa gerek duyulur. Günışığının yetmediği zamanlarda insanların görsel ihtiyaçlarını yerine getirebilmesi için yapma aydınlatma sistemlerinin tasarlanması gerekir. Aydınlatma tasarımının öncelikli amacı farklı görevleri yerine getirebilecek, mekân ve nesneleri algılayabilecek görsel koşulların; kısacası görsel konfor koşullarının sağlanmasıdır Görsel konfor, ışığın nicelik ve niteliğine bağlıdır. Işığın niceliği yani gerekli aydınlık düzeyleri her bir aktivite için standartlara göre belirlenir. Işığın kalitesi ise ışığın doğrultusu, renk, renksel geriverim ve aydınlığın düzgünlüğünü içerir. Günışığı mükemmel kalitededir ve yapma aydınlatmanın spektrumu mümkün olduğunca doğal ışığa yakın olmalıdır. Aynı zamanda göz sağlığının korunması ile de ilişkilidir. Işık sadece görmemizi sağlamaz aynı zamanda sağlığımız, biyolojik ritmimiz, ruh halimiz, iyi hissetmemiz ve performansımız üzerinde de etkilidir. Bu çalışmada aydınlatma tasarımının kullanıcılar üzerindeki fizyolojik ve psikolojik etkileri incelenmiştir. Öncelikle aydınlatmanın yararları ve temel aydınlatma kavramları ele alınmıştır. Bu bölümdeki bilgiler ağırlıklı olarak standartlar ve aydınlatma ile ilgili temel kaynaklar incelenerek derlenmiştir. 3.bölümde ışık kaynakları, aygıtlar ve bunlar kullanılarak tasarlanan aydınlatma sistemleri üzerinde durulmuştur. Bölüm 4.1 de ışık ve sağlık ilişkisine yer verilmiş, ışığın sirkadiyen ritim, performans ve ruh hali üzerindeki etkileri incelenmiştir. Bölüm 4.2 aydınlatmanın hem fizyolojik hem de psikolojik etkilerini göz önüne alarak geliştirilmiş olan Ergonomik Aydınlatma Göstergesi -ELI programı ve ofis yapıları için programın kullanımı hakkında bilgi vermektedir. Bölüm 4.3 de aydınlatma tasarımını ergonomik olarak değerlendiren ELI kriterlerinin bir önceki bölümlerdeki başlıklarla olan ilişkisi yorumlanmış ve önerilerde bulunulmuştur. Sonuç bölümünde ışık ve sağlık ilişkisine tekrar değinilmiş, aydınlatma tasarım bilincinin Türkiye deki durumundan bahsedilmiş ve sadece fizyolojik koşullara göre değil ışığın psikolojik etkilerine göre aydınlatma sistemlerinin tasarlanmasının öneminden bahsedilmiştir., The light is required for the cycle of life and to perform people s daily needs. When natural light is not enough in a space, artificial lighting systems should be designed for people s visual activities. The primary objective of the lighting design is providing the visual conditions that can enable to perform different visual tasks and perceive of place and objects, briefly visual comfort conditions. Visual comfort depends on the quantity and quality of light. The lighting quantity so required light level is determined for the particular activity according to standards. The quality of light includes the direction and colour of light, colour rendition, illuminance uniformity. Daylight has excellent quality and the light spectrum of artificial light should be as close as possible to that of natural light. Besides, it is related with the protection of eye health. Light not only enables people to see; it also affects on our health, biological rhythm, mood, sense of wellbeing and performance. In this study the physiological and psychological effects of lighting design on user has been analyzed. Firstly, the benefits of lighting and basic lighting concepts have been discussed. The information in this chapter is compiled to mainly research standards and key resources that related to lighting. The lighting sources, fixtures and the lighting systems that are designed using these components have been emphasized in the chapter 3. The relation between light and health are featured and the effects of light on circadian rhythm, performance and mood are examined in the chapter 4.1. The link between daylight and human health is becoming increasingly clear. Daylight can have health effects on skin, eyes, hormone secretions, and mood. Essentially daylight stimulates the production of vitamin D, an essential element for maintaining a healthy immune system and plays a major role in the control of our circadian rhythm - the cycle that regulates our body’s sleep at night and alertness during the day. Its temporal variation may be used to combat jet lag and sick building syndrome. During the evolution of life on earth, with its sunlight characteristic spectrum and variations between day and Night life has had a decisive impact on most existing Their forms and their adaptation to natural environments. As a direct consequence of this, humans display a including circadian rhythm of approximately 24 hours, amongst other things, sleep and wakefulness, body temperature, metabolism, hormone production, and fluctuations in attention and behavior. Light sends signals via the novel photoreceptor cells and a separate nerve system to our biological clock, which in turn regulates the circadian (daily) and circannual (seasonal) rhythms of a large variety of bodily processes. The hormones cortisol (“stress hormone”) and melatonin (“sleep hormone”) play an important role in governing alertness and sleep. Cortisol, amongst others, increases blood sugar to give the body energy and enhances the immune system. The level of the sleep hormone melatonin drops in the morning, reducing sleepiness. For good health, it is of importance that these rhythms are not disrupted too much. In case of a disruption of the rhythm, bright light in the morning helps restoring the normal rhythm. Light is essential to enable vision. Photoreceptors in the human eye pick up the contrast and colour of light emanating from the objects around us, and this is translated into images in the visual cortex of the brain. Windows are highly valued for their views of the natural environment and for their connection to the outdoors. Movement and changes in light levels throughout the day can be mentally restful or stimulating. Views of landmarks or scenes can give a sense of place. Time of day, weather conditions, and personal safety conditions can be determined by a glance out the window. Interiors without sufficiently large side windows and without clear or lightly tinted glass can cause claustrophobia. Lack of daylight has been linked to ‘sick building’ syndrome, with some research showing a direct link between a worker’s distance from the window and symptoms of illness. A 1998 World Health Organization report noted that up to 30% of new and remodeled buildings worldwide may be linked to health problems. ‘Sick Building Syndrome ’ (SBS) is a term used to describe situations in which building occupants experience discomfort and even acute health problems that appear to be related to time spent in the building, even when no specific illness or cause can be identified. The incidence of illness is significantly higher in some buildings than in others. The symptoms that characterize ‘sick building syndrome’ are sore eyes, running nose, headaches, mucous membrane irritation, dry skin, dizziness and nausea. No single, specific cause has been found. It is believed that the syndrome is caused by a combination of poorly adjusted ventilation, air conditioning, temperature, humidity and lighting and psychological factors such as stress, management style and tedious work schedules. In some climates, daylight systems that provide more illuminance during the winter and less during the summer (in inverse proportion to daylight availability) are considered more desirable, to counter the effects of seasonal affective disorder. Our chronobiological rhythms are also influenced by summer and winter. In the dark months of the year, we tend to be less fit, we have difficulties concentrating and our responses are slower. We also eat more, so our body weight increases and blood sugar levels rise. The seasonal depression often found among people living in northern latitudes and typically referred to as Seasonal Affective Disorder (SAD) is a commonly known effect of light that is related to our endocrinal system. The term was first used by Dr Norman E. Rosenthal in 1981 to describe the depression brought about by lack of daylight. SAD is an emotional disorder characterized by drastic mood swings, lowered energy, and depression. Studies have also found that the colour of lighting can have an effect on a persons’ mood and work performance. The productivity of an individual or an organization can be defined as the ability to enhance work output through increases in either quantity and / or quality of the product or service to be delivered. There are three routes by which lighting conditions can influence the performance of individuals: through the visual system, through the perceptual system and through the circadian system. The capabilities of the determined by the lighting conditions are visual system. The state of the circadian system is influenced primarily by the light - dark cycle. The message delivered by the perceptual system is influenced by many factors, lighting being just one of them. In the chapter 4.2 provide information about The Ergonomic Lighting Indicator (ELI) which has been developed to consider both physiological and psychological effects of lighting and introduction using of program for office buildings. Zumtobel, encouraged and supported by intensive research activities, has made lighting quality measurable for the first time ever. The Ergonomic Lighting Indicator (ELI) now makes it possible to express lighting quality, in all its diversity, in figures, showing a total of five aspects of quality: visual performance, vista, visual comfort, vitality and empowerment are shown in a spider chart which comprises five axes. This assessment system makes it possible to make even complex design parameters apparent at a glance. Quality criteria and assessment methods were developed in close cooperation with Professor Christoph Schierz (Swiss Federal Institute Of Technology Zurich). These were used to produce simplified questionnaires regarding practical day-to-day work. Light for visual functions; people need a minimum level of light in order to perform visual tasks and identify objects. This level varies greatly depending on the particular application area. The visual demands made by an office are different to those of a retail area, and discussions require different lighting qualities than working at a PC. For many areas and activities, these basic visual requirements are summarized in standards and recommendations concerning brightness, uniformity, glare limitation, colour and contrast rendition. Light which has an emotional effect; relaxing or working, stimulating or calming: the various ways in which light can be used to evoke emotions matches the whole gamut of human emotions. For instance, a room is much more inviting if light is used to attractively illuminate the vertical surfaces and objects in the room. Colors also produce significant effects. Light which has a biological effect; nature provides the perfect model for using light to achieve biological changes. Daylight has left its imprint on humans. The succession of light and darkness is reflected in our waking and sleeping patterns and hence our circadian rhythms. A light spectrum with sufficient blue components inhibits the production of melatonin, and has a favourable effect on alertness and readiness for action in the morning and early afternoon. Warm colors in the evening interfere with melatonin production and favour relaxation. The relation between ELI criteria, which evaluate lighting design as ergonomic and headlines in the previous chapters are interpreted and made suggestion. In the conclusion, the relation of light and health again are mentioned, the condition s sense of the lighting design in Turkey and the importance of lighting systems are designed not only physiological requirements but also accordingly psychological effects are examined., Yüksek Lisans, M.Sc.

Hasankeyf Orta Çağın önemli ticaret kentlerinden biridir. Son zamanlarda yapılan Orta Çağ kazıları sonucunda İslam seramiği üzerine önemli çalışmalar yapılmaktadır. Ancak Orta Çağ depolama ve aydınlatma kaplarına yönelik çalışma bulunmamaktadır. Bu eksiğin giderilmesi düşüncesiyle ?Hasankeyf Kazılarında 2007-2009 Yıllarında Bulunan Aydınlatma ve Depolama İşlevli Sırlı Seramik Kaplar? başlıklı bu çalışmaya yönelerek, öncelikle arazi ve depo çalışmalarına başlanmıştır. Seramiklerin çizimi, katalog düzeni oluşturulup, ardından kütüphane çalışması yapılmıştır. Kataloga alınan 177 parçanın karşılaştırma ve değerlendirmesini yaparak, Türk İslam seramik sanatındaki yerlerini belirlemeye çalıştık.Bu çalışmada seramikler kapların işlevlerine göre gruplara ayrılmıştır. Kandil örnekleri 2 gruba ayrılmıştır. Bu çalışmada 24 adet kaidesiz, 18 adet kaideli kandil örneğimiz bulunmaktadır. Kandillerde tek renk sır tekniği kullanılmıştır. Yeşil, türkuaz, mor sırlı kandillerde bezeme görülmemektedir.Küp, testi, ibrik ve kavanoz gibi depolama kapları, 4 ayrı bölümde anlatılmıştır. Günlük yaşamda kullanılan bu kaplarda tek renk sır, sıraltı boyama, boya akıtma, kazıma teknikleri görülmektedir. Yeşil, şeffaf beyaz, türkuaz, kobalt mavisi ve mor sır kullanımı görülmektedir. Testi ve kavanoz örneklerinde bitkisel, yazı, geometrik süsleme çeşidi bulunmaktadır.Çalışmamızın diğer Orta Çağ merkezlerinin kandil ve depolama kapları çalışacak kimselere, tipoloji sayesinde karşılaştırma ve değerlendirme imkânı sağlamasını umut etmekteyiz.Anahtar Kelimeler:1. Hasankeyf2. Kandil3. Küp4. Testi5. Kavanoz Hasankeyf is one of the major trading cities in Middle Ages. As a result of recent excavations of the medieval Islamic ceramics on the important work is done. However, there is no study of medieval storage containers and lighting. This idea of eliminating `Through the years 2007-2009 Hasankeyf Excavation Storage and Lighting Glazed Ceramic Vessels` by heading towards the title of this work, first started to work the land and warehouse. Ceramics, drawing, created the catalog layout, then the library was completed. Comparison and evaluation of the part 177 from the catalog by doing, trying to identify locations of the Turkish Islamic art of ceramics.In this study, pottery vessels are divided into groups according to their functions. Examples of an oil lamp is divided into 2 groups. 24 examples have foots but 18 oil lamps have no foot. Single-color glaze technique used in oil lamps. Green, turquoise, purple glazed decorative oil lamps are seen.Storage containers such as cubes, jurs, ewers, jars, potteries are described in 4 separate sections. These containers are used in daily life. One color glaze, underglaze painting, paint splashes, are scraping techniques. Green, transparent, white, turquoise, cobalt blue and purple are the use of glaze. Jur and jars are decorated with vegetable, text, geometric ornamentation types.Storage containers and oil lamps, those who work in the other study centers in the Middle Ages, thanks to the typology to provide the opportunity to compare and evaluate.Key Words:1. Hasankeyf2. Oil Lamp3. Cube4.Jug5. Jar- pot 318

Lamba ışığı ile aydınlatmada tüketilen enerji çeşitli standartlar uyarınca değerlendirilebilmektedir. Aydınlatma enerjisinin değerlendirilmesi, bu standartlara uygun hesaplama yapan bilgisayar programları aracılığı ile kısa sürede ve kolayca gerçekleştirilebilmektedir. Bu çalışmada, dört bilgisayar programının enerji değerlendirme özellikleri ele alınmıştır. Farklı programlar ile ulaşılan sonuçların birbiri ile karşılaştırılması, üç ayrı aydınlatma düzeninin kurulduğu örnek bir büro hacmi aracılığı ile yapılmıştır. Çalışma genel olarak;?aydınlatma programlarında enerji değerlendirmesi yaparken kullanılan standartları tanıtmak, genel tanımlara değinmek,?`DIALux 4.9', `ReluxEnergy 2010.2.6', `ecoCALC 1.0.01' ve `VIVALDI 1.5.03' programlarının aydınlatma enerjisi değerlendirmesine yönelik özelliklerini aktarmak,?söz konusu programların enerji değerlendirme yöntemlerini birbirleri ile karşılaştırmak,?bir örnek büro hacminde yalnızca yapay (lamba ışığı ile) aydınlatmanın ve günışığı destekli yapay aydınlatmanın (bütünleşik aydınlatma) yapıldığı koşullarda, farklı program/standart/denetim sistemi/aydınlatma aygıtı türü kullanıldığı durumlara ait sonuçları sunmakolmak üzere dört ana bölümde toplanabilir.Programların tanıtımı bölümünde, DIALux 4.9, ReluxEnergy - 2010.2.6, ecoCALC 1.0.01. ve VIVALDI 1.5.03 programlarının enerji değerlendirme özellikleri ayrı ayrı tanıtılmıştır.Programların karşılaştırılması bölümünde, söz konusu dört programın enerji değerlendirmesi yaparken izledikleri yol, kullandıkları veriler ve sonuç olarak verdikleri çıktılar karşılaştırmalı olarak incelenmiştirÖrnek büro hacminde yalnızca yapay aydınlatmanın kullanıldığı koşullarda, aydınlatma kontrolünün uygulandığı ve uygulanmadığı durumlar için enerji değerlendirmesi ayrı ayrı yapılmıştır. Günışığı aydınlığının dikkate alındığı koşul için aydınlatma kontrolünün uygulandığı durum için işlem yapılmıştır. Farklı standart, program ve veri kullanımının enerji değerlendirme sonuçlarına nasıl yansıdığı irdelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Enerji Değerlendirmesi, DIALux, ReluxEnergy, ecoCALC, VIVALDI In this study, the features of the lighting programs which are used in energy evalutation are tested with a group of lighting solutions. Besides artificial lighting, daylight and control system parameters are taken into consideration. This study basicly consist of 4 main sections, such as;?Introduction of the energy standards and general terms which are used for energy evaluation.?Introduction of Programmes?Comparision of Programmes?Energy evalution results analysis.In the Introduction of energy standards and general terms section, the information needed for energy evaluation are given.In the Introduction of Programmes section, the features of DIALux 4.9, ReluxEnergy - 2010.2.6, ecoCALC 1.0.01. and VIVALDI 1.5.03 are introduced and the abilities of programmes are shown.In the Comparision of Programmes section, input, output and the evaluation methods are described, examples are given.In the energy evaluation Results Analysis section, group of energy evaluations on various lighting scenes are made by using different energy standards and lighting programmes. The variation of results are analyzed.Keywords: Energy Evaluation, DIALux, ReluxEnergy, ecoCALC, VIVALDI 147

Aydınlatma, uygun derecede görüşün sağlanması açısından çok önemlidir. Gündüzleri göze çarpmayan ögelerin çoğu, akşamları aydınlatma elemanlarıyla dikkat çekici bir hale gelir ve kent yaşamını olumlu derecede etkilemektedir. Aydınlatma tekniğinin uygun biçimde tasarlanmasıyla estetik yönden başarılı görüntüler oluşturulmaktadır. Yapılan bu çalışmanın amacı, dış mekanların aydınlatmasında uygulamadan doğan sorunların irdelenmesidir. Bu çalışmada, aydınlatma kavramı, aydınlatma elemanlarının tanımları ve kriterleri, planlama ilkeleri, dış aydınlatmada kullanılan aygıtlar ve teknikler ile parkların aydınlatması konuları üzerinde durulmuştur. Çalışma alanı olarak seçilen Ankara- Altınpark, literatür ve arazi çalışması yanında dış aydınlatma kriterleri açısından yapılan bir anket çalışmasıyla değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, tespit edilen sorunlara çözüm önerileri getirilmiştir. ABSTRACT Lighting is very important in terms of ensuring the most appropriate vision. Most of the items that are not noticed by the eye become noticeable through lighting elements and thus they positively affect the degree of urban life. By designing the lighting technique suitably, images are created from the successful aesthetic aspects. The aim of this study is to evaluate the problems arisen from the applications of outdoor lighting. In the study, the lighting concept, definitions of lighting elements, criteria, planning principles, the equipments and techniques of outdoor lighting with parks’ lighting issues are focused on. Chosen case study Ankara-Altınpark is evaluated according to a survey in terms of outdoor lighting criteria beside literature and field study. As a result, suggested recommendations are offered to the determined problems.

Günümüzde hızla gelişen teknoloji ile aydınlatmada yeni yöntemler kullanılmaya başlanmıştır. Bunlardan son zamanlarda en fazla ilgi göreni led aydınlatmadır. Bu tez çalışmasında, led'lerin matris bağlanması ile yapılan aydınlatma yönteminde ortaya çıkan sorunlar tespit edilerek bu sorunları ortadan kaldırmak veya en aza indirmek için yapılabilecek işlem ve yöntemler incelenmiş ve denenmiştir. Bu çalışmada denetleyici olarak PIC16F877 kullanılmıştır. Deneyler için 10x10 led matris, matris sürücü devresi ve mikrodenetleyici devresi oluşturulmuş, deneyler dış ortam etkilerini bertaraf etmek için kapalı kabin içerisinde gerçekleştirilmiştir. Deneylerde; gerilim, tarama frekansı, tarama yöntemi, görev periyodu ve ortam sıcaklığı değişkenleri donanımsal ve programsal olarak değiştirilerek alınan veriler kaydedilmiş ve tartışılmıştır. Today, new methods have been used in lighting with the rapidly evolving technology. The LED lighting has been the most interested recently. In this thesis, the problems were detected in the LED lighting with the matrix connection of LED and the processes and methods were examined and tested to eliminate, or to minimize these problems. In this study, PIC16F877 controller was used. The 10x10 LED matrix, matrix driver circuit and microcontroller circuit were designed for the experiments. The experiments were performed in the closed cabinet to eliminate the effects of the external environment. In the experiments, the variables of voltage, scanning frequency, scanning method, the task period and ambient temperature were changed with hardware and software. Then the received data were recorded and discussed. 138

Aydınlatma tarihinde süslemeleri ve işçilikleri ile sanatsal olarak değeri çok yüksek olan delik-işi kandil zarfları bu tezin konusu olmuştur. Özellikle X ? XV. yüzyıllar arasında üretilmiş İslami kandil zarfları ve kullanıldıkları dönemlerde mekanda yarattıkları etkiler araştırılmak istenmiştir.Özenli bir işçilikle kesilmiş süslemeleri ve gölgeliğine muazzam bir şeffaflık kazandıran adeta dantel gibi detaylı delik-işi işlemeleri ile karakteristik bir yapı kazanan kandil zarfları; kafesli yüzeylerinden ışığı karmaşık yollardan filtre ederek, çevreleyen mekanda arabesk ışık ve gölgeler yansıtırlar. Tezde bu delik-işi kandil zarflarının dokularından filtreledikleri ışık ile mekanda yarattıkları etki ve bu etkiyi tasarlayan usta arasındaki ilişkiler incelenmiştir.Bu araştırmayı gerçekleştirmek üzere; Türkiye'de çeşitli müzelerde bulunan kandil zarfları mercek altına alınmıştır. Yerlerinde incelenen ürünlerin detaylı fotoğrafları çekilmiş ve bilgisayarda yapılacak çalışmaya yönelik detaylı ölçüleri alınmıştır.Bu kandil zarfları ile benzerlik gösteren dünya müzelerindeki diğer örnekler de karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Katalog çalışmasının ikinci aşamasında bilgisayar teknikleri kullanılmıştır. Detaylı fotoğraflar ve ölçümlendirmeler üzerinden bilgisayarda 3 boyutlu programlar yardımı ile kandil zarflarının animasyonu gerçekleştirilmiştir. 3 boyutlu kandil zarflarının içerisine sanal ortamda ışık yerleştirilmiş ve yine bu programlarda çizilen mekan içerisine yerleştirilmişlerdir. Bu sayede mekanın duvarlarında, zeminde, nişte, kemerde ve kubbede bu sanat eserinin ışık / gölge etkisi ile yarattığı dekorasyonun incelenmesi hedeflenmiştir. Bu incelemeler ve karşılaştırmalar katalogda ve katalogun değerlendirme kısmında yer almaktadır.Katalog kısmında ayrıca bir de şematik anlatım yolu tercih edilmiştir. Bu şematik anlatım, kandil zarfının kullanım halinde ilen basitçe mekanın hangi yüzeylerinde gölge / ışık / dekorasyon yarattığını belirler.Katalogda incelemiş olduğumuz kandil zarflarının içerisine kandil yerleştirildiğinde, ışığın dokulardan filtrelenmesi prensibine dayanarak, mekanda yarattıkları etkinin; formlarının, boyutlarının ve üzerine açılan delik-işi süslemenin programı, tekniği ve işçiliğine göre farklılıklar gösterdikleri gözlenmiştir. Tezde söz konusu bu etkinin ortaya çıkarılması ile beraber; eseri yapan sanatçı / ustanın kandili bu etkiyi göz önünde bulundurarak tasarlamış olması ihtimali üzerine görüşler bildirilmiştir. This thesis is on a-jour open-work lamps with high artistic values due to their production quality and ornaments in the history of lighting. Especially the lamps produced in dates between X-XVth centuries and their interactions in the space they are used is analyzed.The lamps that have special characteristics with their ornaments cut eloborately and detailed lace like open works that gives great transparency to the shade; fitler light from the lattice surface in complicated ways and project it in the surrounding space; creating delicate light and shadows. In this thesis the relations between the light that is filtered through these patterns of open-work lamps and the artisan that has designed this impact is examined.To realize this research open-work lamps in the various museums in Turkey is examined in their places. They are photographed in details and measured due to its process in computer.And also other a-jour open work lamps in museums around the world is examined in relative. In the second phase of the work various computer techniques are used. By the agency of detailed photographs and measurements, the animations of the lamps are realized via 3D programmes in computer. In the virtual enviroment light is installed within these lamps and the lamp is located in a room which is also prepared in 3D programme. Thus, the decoration made by light /shade impact of the work of arts is investigated on the walls, in the niches, on the ceiling and the floor of this room. These investigations and comparisons can be found in the catalogue and the review of the catalogue.In the catalogue part schematic way of expression is also prefered. This schema shows in which parts of a room the open work lamp creates light / shadow and decoration in a simple way.It is observed that when the a -jour open work lamp is lit, the impact of the esthetic principle of filtering the light through decorative patterns in the surrounding space varies due to; the ornament programme of the lace-like work, the production technique, labour and the forms of the lamp. In this thesis the said impact is revealed and the opinions are delivered on the possibility of the artisan who has designed this impact. 113

06.03.2018 tarihli ve 30352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Yükseköğretim Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 18.06.2018 tarihli “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” gereğince tam metin erişime açılmıştır. Gerek kamu gerekse özel teşebbüse ait ofis binalarında iç aydınlatmada enerji tasarrufu yaklaşımları günümüzde dünyanın her ülkesi için önem arz eder duruma gelmiştir. Enerji kaynakları hızla tükenir ve sera gazı salınımları da yükselirken, aydınlatma enerjisi tasarrufu konusuna daha ciddi yaklaşılma gereksinimi doğmuştur. Bu bağlamda hazırlanan bu doktora tez çalışması, Sakarya Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu tarafından finanse edilen ve desteklenen (2007'den beri) ?Sakarya Bölgesi için Aydınlatma Enerjisi Tasarrufu Potansiyelinin Belirlenmesi? adındaki proje ile koordineli bir biçimde yürütülmüştür. 2008 yılında kurulan ve aktif hale geçirilen aydınlatma kontrol otomasyon sisteminden elde edilen elektriksel ve iklimsel veriler kullanılarak, ofis binaları için aydınlatma enerjisi tasarruf potansiyeli hesaplanmaya çalışılmıştır. İklimlendirme harcamaları göz önünde bulundurulmaksızın ve hareket algılayıcısı kullanmadan deney odasında yaklaşık % 41'lik bir aydınlatma enerjisi tasarrufu gerçekleştirilmiştir. Hava şartlarının değişimi ile tıpkı enerji tasarrufu verilerinin değiştiği gibi enerji kalitesi çıktılarının da değiştiği tespit edilmiştir. 12 aylık deney süresinde elde edilen sonuçlar kullanılarak, enerji tasarrufu potansiyeli ve ilişkili parametreleri değerlendirebilmek ve olumlu yüzdeleri yükseltip olumsuz sonuçları ortadan kaldırabilmek için bir yol haritası çizilmeye çalışılmıştır. Energy saving approaches for interior lighting, especially for government and non-government offices, are significant for every country around the world. As energy sources are rapidly depleting and greenhouse gas emissions increase, lighting energy savings should be considered more seriously. A project entitled ?Determination of Interior Lighting Energy Saving Potential for Sakarya Region?, which is coordinated with this doctorate thesis study, financed and supported by Sakarya University Scientific Research Projects Commission (since 2007), has started. Using electrical and climatic data collected from the daylight responsive automated lighting control system constructed in 2008, detailed information regarding the energy saving potential of an office building is estimated. Approximately 41% of the lighting energy used in the room over 12 months time can be saved both without taking climatic energy consumption into account and using presence sensors. In accordance with the weather condition changes energy quality parameters are also affected. Using the results obtained in 12 months of experiment time, a clear path may be drawn to determine and increase the energy saving potential.

İnsanların çağlar boyunca yaşadıkları, çalıştıkları, ibadet ettikleri mekânları aydınlatmak için kullandıkları ilk araçlardan biri kandildir. Kazı çalışmalarında önceleri sıradan bir nesne gibi algılanarak fazla önemsenmeyen kandiller, daha sonra Sanat Tarihi açısından önemleri fark edilerek hak ettiği değeri görmeye başlamıştır. Adramytteion Antik Kent'i kazıları sırasında ele geçen pişmiş toprak yağ kandilleri, bu araştırmanın materyalini oluşturmaktadır. Elde edilen bulgular ışığında kandillerin tarihlendirilmesi, sınıflandırılması yapılırken, kökeni de tespit edilmeye çalışılacaktır.Sakarya Üniversitesi'nin kazı ve araştırma projesi olarak 2001 yılında başlayan, Balıkesir ili Burhaniye ilçesi Ören mevkiinde yer alan Adramytteion Antik Kenti kazı çalışmaları, Sanat Tarihi Bölüm Başkanı Yard. Doç. Dr. Tülin ÇORUHLU başkanlığında 2007 yılına dek sürdürülmüştür. Kazı çaloşmalarında elde edilen kandil buluntuları, bilimsel metodlar kullanılarak biçim, malzeme, bezeme teknikleri açısından değerlendirilerek kandillerin yıllara göre kataloğu hazırlanmıştır. Elde edilen bulgular ışığında kandillerin tarihlendirilmesi ve tipolojisi yapılırken, Adramytteion üretimi olanların yanında diğer bölgelerin üretimi olan kandiller de tespit edilmeye çalışılmıştır. Kandillerin tiplere göre ayrılmasında, aralarında farklı unsurlar olsa da benzer hususları ve birleştirici olan bazı yönleri ölçüt olarak kabul edilmiştir. Kandillerin biçimi, hamur yapıları, bezemeleri, üzerinin astarlı ya da astarsız oluşu, içerdiği motifler, burun veya kaidenin, varsa kulpun niteliği vb. özellikler, bir kandilin nerede üretildiği konusunda ve tarihlendirilmesinde oldukça önemli rol oynayan hususlardır. Kandilin analojisi, kökeni ve tarihi iyi bilinen benzer ya da yakın benzerlikte olan örneklerinden yararlanılarak yapılmıştır. Bunun için öncelikle, Ege Yöresi'nde yapılan kazıların raporları Athina Agorası ve Korint'le ilgili yayınlardan yararlanılmıştır.Bu çerçevede Adramytteion'da 2001-2007 kazı konteksi içinde elde edilen kandillerin kazıda bulunuş koşulları, benzer örnekleri ve analojilerden yola çıkılarak tarihlendirilmeleri, I. yüzyıl sonuyla VI. yüzyıl arasına yapılmıştır. Adramytteion'da bulunmuş olan kandillerin büyük bir kısmı Adramytteion üretimidir. Bu kandillerin bazıları özgün biçimler içerirken bazıları da kalıpları alınarak çoğaltılan örneklerdir. Bu örnekler muhtemelen deniz ticareti ile Adramytteion'a gelmiştir. Özellikle 2005 yılı seramik pişirim fırını çöplüğünde elde edilen kandil buluntuları Erken Orta Çağ pişmiş toprak kandil biçimleri açısından önemlidir. One of the first materials that humans use by the ages at living structures, at the places that for work and at temples is clay lamp. Clay lamps that has perceived as ordinary object at the before times at archaeology excavations started to esteemed by after its role at for art history has understood. The oil lamps made by pottery technique founded in at the times of Adramytteion Ancient City are the dominate materials for this scientific searching. By the way of the findings that was gotten, for oil lamps' historical chronogram, classifying operation and the origins of them will be triying to find.Adramytteion Ancient City Archaelogical Excavation Studies that was started at 2001 holded by Sakarya University as a project of an archaeological excavation and searching at the Province of Balıkesir's District of Burhaniye's locality of Ören place was kept until year of 2007 by the presidency of assistant professor doctor Tülin ÇORUHLU who is the president of Art History Depertmant of Sakarya University. A catalogue was put in order by year to year that has been prepared by the ways of the oil lamp findings that founded in excavation area by the using of scientific methods like the shapes of form, materials of using, decorating techniques. Oil lamps has been composed to chronogram and procedure of fixing typology has been made by the way of the findings that has been gotten at excavation also the other oil lamps except Adramyttein made was tried to fixed too. Same and combinative sides of the oil lamps was excepted as a criterion at the procedure of typing study even if the some different component parts on the oil lamps. The forms, quality of pastes, decorative motives, undercoats, motives that include, base and up sides, if there is a handle; type of the handle etc. properties of the oil lamp are very important things for to compose the historical chronogram and for to understand where it was created. Analogy of the oil candle, origin of the candle and the date that it created was studied by the help of the other well known candles that are same or closely same. The help was taken from the reports of some archaeological excavations at Aegean Region and the publications about Athina Agora and Korint.The historical chronogram of the oil lamps that was gotten in the excavation area is between I.Century (A.C.) and VI. Century (A.C.). For to get the historical chronogram of the oil lamps studies was done by the methods like conditions that how the oil lamp was found, similar examples and similar analogies. Most of oil lamps that were founded in Adramytteion were objects that made in Adremtteion. Even some of the oil lamps has original forms, some oil lamps were made by moulds using. Probably some oil lamps that we got from the excavation area came there by the way of sea trades. The oil findings that were gotten in the ceramic cooking bakery dump are specially important about early middle age baked land forms. 283

İnsanların görsel algılamasında ışık çok büyük öneme sahiptir. Doğal ışığın yetersiz kaldığı yerde, yapay ışıktan faydalanılmaya çalışılmıştır. Günümüzde yapay aydınlatma bir bilim dalı olarak kabul edilmiştir. Yapılan çalışmaların sonucunda, mimari için yapılan aydınlatmanın bir lüks değil; bir gereklilik olduğu ortaya çıkmıştır. Görsel konfor şartlarının sağlanmasının, insan sağlığı ve psikolojisi açısından da önemli olduğu görülmüştür.Aydınlatma tasarımı, atmosfer oluşumuna da önemli ölçüde etki eder. Atmosfer oluşumu için gerekli olan görsel düzenlemeler ve bu düzenlemelerde kullanılan renkler ve malzemelerin dokusal özellikleri aydınlatmanın daha profesyonel şekilde düzenlenmesiyle istenildiği ölçüde ön plana çıkarılabilecektir.Bu tezde, lokanta, yeme-içme ve eğlence mekanlarında aydınlatma tasarımının yapılması, burada kullanılan ışık ve rengin atmosfer oluşumuna etkisi araştırılmıştır.Bu çalışmada, ışığın mekanlar için sadece dekoratif bir aksesuar olmadığı, atmosfer kavramının ve görselliğin vazgeçilmez bir parçası olduğu anlatılmaya çalışılmıştır. Bunun için önce mekan kavramına kısa bir tanımlama yapılmış, aydınlatma tekniğinin tanımı ve amacı belirtilmiş, aydınlatma sistemleri incelenmiş, bunların psikolojik etkilerine değinilmiş ve aydınlatmanın mekanın estetik değerlendirmesindeki rolü araştırılmış.Daha sonraki bölümlerde ise aydınlatma elemanları sınıflandırılmış, ışık ve görme olayının detaylarına girilmiş ve eğlence mekanlarında aydınlatma tasarımı yapılırken dikkat edilmesi gereken aydınlatmanın nitelik ve nicelik özelliklerine yer verilmiştir.Renk konusuna da değinip atmosfer oluşumu üzerinde rengin ve malzeme özelliklerinin etkileri de incelendikten sonra bunların aydınlatma elemanları ile bağlantısı kurulmuş ve detayları araştırılmıştır.Sonuç bölümünde ise, eğlence mekanlarında aydınlatmanın, rengin ve malzeme seçiminin nasıl dengeli yapılabileceği birkaç örnekle anlatılmaya çalışılmış, ve doğru seçimlerle nasıl değişik atmosferler elde edilebileceği görülmüştür. Light has a a great importance in human? s visual perception. The advantages of artificial light will be denived, when the neutral light is not enough in a space. And now artificial lighting is accepted as a science. With all these studies it is understood that, science of lighting is not a luxury but a need for architecture. Providing the visual confort is also important for human? s health and physicology.Lighting design has an important effect on the atmospheric formation. The visual order will show itself with the help of lighting design and also the colour and the pattern of the materials will be easily seen and more effective by the right lighting solutions.In this thesis, the design of lighting in food&beverage spaces, restaurants and night clubs and the effect of this lighting on the atnospheric formation is studied.In this study, it is tried to explain that lighting is not only a decorative element for a space but also is a very important part of visual effect. To explore this, a short definition is given for space, the rules of lighting science is explained, the physicological effect of lighting and the ethetic effect of lighting in a space is also defined.In the following parts, the classification of lighting elements, explanation and the details of the sight, the quality and the quantity of lighting is given.Then Colour is explained as another part of the study to understand the relationship between the vision, sight and colour by the help of lighting.As a result, the combination of lighting, colour and material is inspected for the food&beverage spaces, night clubs to provide the optimum visual perception and most effective decoration. 208

Bu çalışmanın amacı, interdisipliner bir dal olan tarihi eser aydınlatmasının uygulamasına dair bir el kitabı oluşturabilmek ve kent, kentli açısından müdahalenin boyutlarını irdeyebilmektir.Tezin araştırma aşamasında, ışık, görsel algı, kent kimliği, aydınlatma ve tekniği hakkında literatür taraması yapılmış ve bilimsel araştırma yöntemlerinden örnek araştırma, inceleme, rastlantısal bir anket uygulama ve sonuçlarını analiz etme, kent haritası üzerinden saptama, yorumlama, analizler ile tarihi eser ve kent için öneri modeller üretme, literatür taraması, çeşitli yer ve eserleri fotoğraflama, gözlem (görsel malzeme toplama ve yorumlama), anket uygulama ve değerlendirme, diyalektik ve deneycilik, karşılaştırma, yorumlama, fotoğraflama, kentsel bilgi değerlendirme, harita okuma, analiz ve sentez, literatür tarama yöntemleri kullanılmış ve son teknolojilerin, yayınların takip edilmesi, piyasadaki uygulamaların değerlendirilmesi yapılmıştır. Görsel algılamaya dair yapılar üzerinden tespitler yapılmıştır. Tüm analizler, sentezler ve yorumlar sonucunda İzmir Karşıyaka Latife Hanım Köşkü, İzmir Körfezi için aydınlatma projesi önerisinde bulunulmuştur.Çalışma kapsamında hem elektrik mühendisliği, sosyal bilimler, hem de mimarlık ve kent planlama disiplinlerinin prensipleri ile ilgili sentezler yapılarak müdahaleye dair yöntemler geliştirilmiştir. Uygulamanın sonuçları kent ve tarihi eser, çevre koruma açısından değerlendirilmiştir. Ortaya çıkan kompozisyon ve oluşumu çok yönlüdür.İnterdisipliner uygulama alanından söz eden bu çalışma her aşamada restorasyon kuramlarına uygunluk kapsamında ilerlemiştir. Tarihi eser aydınlatması müdahale aşamaları, etkileri, kullanılan elemanlar, uygulama alanlarına dair tablolar hazırlanarak sentezler oluşturulmuştur. İlerleyen teknik ve teknolojiden de bahsedilerek, hem yapıların, hem de çevrenin bu kapsamda nasıl ele alınması gerektiğine dair ana prensipler belirlenmiştir. Yeni bir ürün niteliğinde olan çalışma, aydınlatmayı tarihi eser ve çevre koruma müdahalelerinden biri olarak ele alıp, farklı bakış açılarından değerlendirmiştir. Örneklerle, her tip yapı için nasıl ayrı bir tasarım gerektiğini, nelere dikkat edileceğini tartışarak, aydınlatma tasarımcısı olabilecek restoratör mimarlara yönelik bir ana kaynak oluşturulmuştur. The aim of this study is to combine people from different profession branches and prepare a handbook for lighting designers and help to develop the city identity from point of perception of historical buildings and environment.In the research of the study, light, visual perception, city identity, illumination and technic are investigated by literature, scientific investigation methods. Photographing, making experiments, observing, applying a public survey, analysizing the results, reading the city map, producing models, comparing examples, following the recent developments, magazines, news are the things done for the study. By the historical buildings? day and night appearences and architectural observing, many theories have been presented by graphics, products. After all analysis, synthesis, interperetions a lighting model has been produced for Karşıyaka Latife Hanım House and a suggestion has also been offered for İzmir Bay.In the content of the study, both electric engineering and architecture, social science disiplinces have been discussed to decide for the operations of restoration. The results of the operations, have been evaluated from the point of restoration, city, building conservation, protection. The result composition is so important, it gives many alternatives for the life of the city.In this interdisicipliner study, in every step restoration rules are valid. Historical buildings need profession for applying new things on it. The armatures, cables which can be used especially for the historical buildings are listed in the study. All details have been investigated especially from the point of restorator architects. The developing technic and technology help the subject go further and lead new investigation subjects. The research presents new products about the subject and brings a new view for historical heritage protection. This study shows how can an illumination of a historical building or environmnet can be , gives examples and forms a source for light designers. 465

Bu Yüksek Lisans tezinde Sagalassos antik kentinde bulunmuş olan pişmiş toprakkalıp yapımı kandiller incelenmiştir. Çalışma, 1990-2004 yıllarında Sagalassoskentinde gerçekleştirilen kazı ve yüzey araştırmalarında ele geçen, tüm ve tümeyakın kalıp yapımı kandiller ile sınırlandırılmıştır. Kandiller ile birlikte 1990-2004yıllarında bulunmuş olan kalıplar da incelenerek değerlendirilmiştir. The aim of this project is to study complete and nearly complete mould-made oillamps found in Sagalassos during the excavation and survey campaigns of 1990-2004. The moulds found in 1990-2004 excavation and survey campaigns inSagalassos are examined with the oil lamps as well. 177

Hazırlamış olduğumuz yüksek lisans tezini başlıca iki bölüme ayırmak mümkündür. İlk bölümde, kandil ve meşale, mum, candelabrum, lykhnoukhoi ve laterna gibi kandil dışındaki aydınlatma araçlarının, ne zamandan itibaren, nasıl ve ne şekilde kullanıldıkları konulan ile başlamaktadır. Kandil ise yapım teknikleri, tipoloji gelişimi, bölümleri ve süslemeleri ile en geniş yeri tutmaktadır. Aydınlatma araçları dışında, bu araçların gündelik yaşamda ve Bizans dönemi kiliselerinde ne şekilde kullanıldığı konusuna da değinilmiştir. Bu bölümdeki bir diğer konu ise 5. ve 6. yüzyıllarda kandil ticaretidir. Özellikle bu yüzyıllarda kandillerin hangi bölgelere dağıldığım ve yerel üretimleri etkileyip etkilemediğini açıklamak amacıyla hazırlanmıştır. Bu bölümde ayrıca kandilin bir motif olarak, Bizans dönemi eserlerindeki süslemelerde kullanıldığı örneklerden bazıları belirtilmiştir. Tezin ikinci bölümünü ise katalog oluşturmaktadır. Katalogumuzda İzmir Müzesinden 33 adet kandil, Tire Müzesinden 1 1 adet kandil, Bergama Müzesinden 1 1 adet kandil, Ödemiş Müzesinden 6 adet kandil ve İzmir-Agora Kazısından 29 adet kandil parçası bulunmaktadır. Katalogumuzda her kandilin hamur rengi, form ve süsleme özelliği ile benzer örneği belirtilmiştir.Bu kandiller Küçük Asya kandilleri (Broneer Tip XXIX- 3. ve 4.grup), Kuzey Afrika kandilleri, Sivri burunlu Oval Kandiller, haç kulplu kandil ve diskusu haç motifli kandil parçalan adlan altında beş gruba ayırılarak değerlendirilmiştir. Katalogumuzda yer alan kandiller 6. yüzyıl başından 8. yüzyıl başına kadar tarihlendirilebilmektedir. Tezimizin son bölümünde ise geniş bir kaynakça, tablolar, çizimler ve fotoğraflar bulunmaktadır. It is possibly that seperate into two main groups our thesis. First part of it starts with the matters of lamp and other lighting devices such torch, candle, candelabrum, lykhnoukhoi and laterna how and when they have been used. Clay lamps are important with production technique, typology and ornaments. It is mentioned that how these devices used in everyday life and churchs except these lighting devices. The other important subject is the lamp industry around the 5. and 6. centuries A.D. It contains that these lamps distribution and influences over the local production lamps. Second part of our thesis is catalogue. This catalogue has 33 clay lamps from the museum of İzmir, 1 1 clay lamps from the museum of Tire, 1 1 clay lamps from the museum of Bergama, 6 clay lamps from the museum of Ödemiş and 29 fragments from the Excavations of Agora İn Kadifekale. The catalogue has lamp's clay colour, ornaments and similar examples. All of these lamps are seperated into five groups which are from Asia Minor Lamps (Broneer Type XXIX-3.and 4.Groups), North African Lamps, oval lamps with pointed nozzle, lamp with cross handle and the fragments of the lamp which has a cross. The lamps in this catalogue can be dated from the early 6-century to early 8.century A.D. The last part of our thesis ends with bibliography, plates, drawings and photographs. FİLİZ İNANAN 280

Bu çalışma giriş bölümü ve üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın sonunda, sonuç bölümü ile yararlanılan kaynakların, resimlerin, tabloların ve şekillerin listeleri, kısaltmalar ve sözlük yer almaktadır. Bölüm 1 : Bu bölümde aydınlatmanın kaynağı olan ışık tanımlanmaktadır. Işığın ilk olarak kullanılmaya başlamasından günümüzdeki kullanım koşullarına gelene kadar geçirdiği evreleri kapsamaktadır. Fiziksel olarak ışığın tanımı yapılmakta, varolan ışık türleri incelenerek, ışığı nasıl gördüğümüz ve algıladığımız, fiziksel özellikleri, büyüklükleri ve birimleri resimler, grafikler ve tablolarla desteklenerek anlatılmaktadır. Bölüm 2 : Bu bölümde farklı ışık kaynakları, kullanıldıkları armatürler, (aygıtlar) malzemeler ve aydınlatma sistemleri ile yarattıkları etkiler; resimler, grafikler ve tablolarla desteklenerek anlatılmaktadır. Bölüm 3 : Bu bölümde aydınlatmada uygun koşulların sağlanması için gerekli aydınlık düzeylerinin belirlenmesi ve bunun sonucunda; hacim aydınlatmalarında, doğru ışık kaynaklarının saptanmasında uygulanan hesaplamalar yer almaktadır. Genel ve özel alanların aydınlatılması için nelere dikkat edilmesi gerektiği, uygulanmış örnekler yardımıyla açıklanmaktadır. IXSonuç bölümünde; araştırmaya başlanırken tezin amacı doğrultusunda; elde edilen bilgiler sorgulanarak ulaşılan sonuç anlatılmaktadır. This dissertation begins with an introductory section and proceeds in three main chapters. It ends with a conclusion section, a complete list of resources, an index of content, tables, pictures, abbreviations and a glossary. Chapter 1 : In this chapter, light is described as the source of illumination. It encompasses a travel in time, which starts with the first utilization of light and reaches the way it is used today. The chapter further deals with the physics and types of light as well as how we `perceive` and `see` the light. All the theory and applications are described with supporting pictures, graphics and tables. Chapter 2 : This chapter focuses on different light sources, including various fixtures and illumination systems they are used in. Corresponding effects they create, are demonstrated by a variety of graphics, tables and pictures. Chapter 3 Third chapter comprises methodical calculations that are used to select the best light sources to illuminate internal volumes, while sustaining the optimum illumination conditions. Important illumination criteria for general and private purpose spaces are discussed in detail with real case samples. Finally, in the Conclusion section; findings and results are assessed and analyzed with respect to the initial dissertation objectives. 242

148

273

ÖZET Demre, Aziz Nikolaos Kilisesi, ortaçağda Likya bölgesinde önemli bir dini merkez olmuştur. Bu özelliği ile, kazı buluntuları da, ortaçağ araştırmaları için önem taşır. Bu çalışmanın içeriğini, 1996-1999 yıllan arasında, Demre, Aziz Nikolaos Kilisesi kazılarında bulunan aydınlatma işlevli cam eserler oluşturmaktadır. 1996 yılı ile 1999 yılı arasında, 1115 adet aydınlatma işlevli cam eser ele geçniştir. Bunlar içinden 186 kap oluşmuştur. Aydınlatma işlevli cam resrler, kandiller ve pencere camlan olarak iki türe ayrılmışlardır. Kandiller kendi içinde 5 tiptedirler: Çubuklu kandiller, kulplu kandiller, kadeh kandiller, zarf içi kandiller ve tipi tesbit edilemeyenler. Pencere camlan ise, daire biçimli ortası düz pencere camlan, daire biçimli ortası bombeli (kap şeklinde) pencere camlan ve düz (levhe biçimli) pencere camlan olmak üzere üç tiptedirler. Bunlann yanısıra, tek parçası bulunan pencere camlan da kataloga alınmıştır. Kandillerde, serbest üfleme ve önce kalıba sonra serbest üfleme tekniği kullanılmıştır. Cam ipliği ise, Demre Aziz Nikolaos Kilisesi kazısı camlannda en yoğun kullanılan bezeme tekniğidir. Pencere camlannda ise, crown ve cylender blown tekniği olmak üzere iki tekniğin uygulandığı tesbit edilmiştir. Kilisenin, son yıllara kadar bilinen ilk yapı dönemi, ö.yy.a tarihlenir. Ancak, son yıllarda yapılan kazı çalışmalannda bulunan opus tesselatum tekniğindeki yer mozaikleri sayesinde, yapının ö.yy.öncesine tarihlenebilecek yapım evresine ilişkin ipuçlan da elde edilmiştir. Sonraki yapı dönemi ise, kilisenin bir deprem sonucu hasar görmesinden sonrasına, 8-9.yy.lara rastlar. Bu aşamada kilise, kubbeli bazilika olarak inşa edilmiştir. 12.yy.da olduğu düşünülen sel felaketinden önce, kiliseye ll.yy.da kuzey ve güneyde ek mekanlar yapılmıştır. 12.yy. da, Myros Çayı'nın taşması ile, bu yapı topluluğu büyük ölçüde alüvyon altında kalmıştır. Demre, Aziz Nikolaos Kilisesikazılarında bulunmuş olan Bizans dönemi cam eserler de, bu alüvyonun altındaki ana toprak tabakasından ele geçmiştir. Buluntular içinde, 6.yy. ile 12.yy. arasına tarihlenen cam buluntular söz konusudur. Buluntuların tarihi enmesinde, süsleme, yapım teknikleri, form ve boyut açısından benzerleri göz önünde bulundurulmuştur. Ancak, kazıdaki buluntu yerleri, sikkeler ve diğer küçük buluntular ile olan paralellikleri de tarihlendirilmelerine yardımcı olmaktadır. Demre, Aziz Niklaos Kilisesi kazı buluntuları, alüvyon altındaki dokunulmamış tabakadan ele geçmiş olmaları açısından son derece önemlidirler. Bu açıdan, kazıdaki diğer küçük buluntular ile de uyum sağlıyor olmaları, değerlendirilmelerinde önem taşımaktadır. Ancak, ortaçağ cam sanatı araştırmalarının genel olarak az olması, çalışmalarımızdaki en önemli zorluğu teşkil eder. Demre, Aziz Nikolaos Kilisesi kazılarında, 1989- 1995 yıllan arasında bulunmuş olan cam eserler, Yelda Olcay'ın hazırlamış olduğu doktora tezinde değerlendirilmiştir1. 1996- 1999 yıllan arası bulunan cam eserlerin de belgelenmesi, işlevlerinin saptanması ve değerlendirilmesinin, ortaçağ cam sanatı araştırmalannda önemli bir yer tutacağına inanıyoruz. Olcay: 1997. m SUMMARY Demre, H. Nikolaos Church had been a significant religious center at Likia region in the Middle Age. Therefore findings after excavation are very important for researches on the Middle Age. Content of this study consists of lighting articles made of glass which were found in excavations of Demre, Saint Nikolaos Church between 1996 and 1999. 1115 pieces of glass articles with lighting function were found between 1996 and 1999. 186 pieces of vessels among them were found. Glass articles with lighting function have been divided into two types; candles and window panes. Candles are divided in five within themselves: Candles with bar, Candles with handle, cup type candles, candles within envelop and candles of unknown types. Window panes are of three types, namely circular flat window panes, circular convex (vessel type) window panes and flat (sheet type) window panes. In addition to such types of window panes, single- piece window panes have been included in the catalogue. Free blowing and initially molding and then free blowing technique were used in candles. Glass fiber is however an ornamentation technique mostly used on glasses found in excavation of Demre Saint Nikolaus Church. It has been found that two techniques, crown and cylinder techniques, had been implemented onto window panes. The Church's the first construction period known may be dated as 6th Century. However, thanks to the flour mosaics in `opus tesselatum` technique found by excavations made in recent years, clues about construction period that might be dated before 6th Century have been found. Subsequent construction period coincided with 8th - 9lh Centuries after ruining as the result of earthquake. In that phase the Church had been constructed as domed basilica. Before disaster of flood thought to have been happened in '12th Century annex buildings had been made to the Church inIV 1 1th Century at North and South. In 12th Century such mass of buildings had remained considerably under alluvium with flooding of Myros Brook. Glass Articles of Bysantium period found in Demre, St. Nikolaos Church excavations have been also discovered in the main soil stratum under the said alluvium. Among findings there are glass articles dated back to 6th Century to 12 Century. In dating the findings, ornamentation, construction techniques, equivalents in terms of form and size have been taken into consideration. However, places in the excavation where such articles were found, their being parallel with coins and other small findings have been helpful in their dating. Findings in excavation of St. Niklaos Church are extremely important since they have been discovered in the untouched layer under alluvium. In this respect, that their conformity with other small articles found in the excavation became important in their evaluation. Nevertheless, the fact that researches related with the Middle Age art of glass are generally limited constituted the most important challenge in our studies. In the excavations of St. Nikolaos Church glass articles that were found between 1989-1995 have been evaluated in the Doctorate Thesis prepared by Yelda Olcay2. We believe that documentation of glass articles found between 1996 and 1999, determination of their functions and their evaluation will take an important place in researches related with the Middle Age art of glass. ! Olcay: 1997. 370

ÖZET 'Türkiye Müzelerindeki Bizans Dönemine Ait Maden Aydınlatma Araçları` konulu tez kapsamında, Türkiye'nin değişik bölgelerindeki müzelerde araştırma yapmak amacıyla Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü'ne başvurulmuştur. Ancak kurumun aldığı bir karar gereğince 1 yıl içinde en fazla 10 müze için izin verilmektedir. Bu nedenle tesbit edilen 10 müzeye başvurulmuş, olumlu cevap alınan Afyon, Amasra, Alanya, Eskişehir, Gaziantep, İstanbul, Kayseri ve Malatya Arkeoloji müzelerinde çalışma yapma olanağı bulunmuştur. Kandil, polykandilion, kandil zarfı, kandil ayağı, şamdan ve aydınlatma araçlarının zincirleri ve zincirlere ait öğeler olmak üzere altı grup altında incelenen maden adınlatma araçları dini ve sivil yapılardaki konumları, işlevleri ve yüklendikleri çeşitli sembolik anlamlar açısından ele alınmıştır. Öncelikle çalışma kapsamındaki müzelerde maden aydınlatma araçlarının belgelenmesi, işlevlerinin saptanması ve tarihlendirilmesi amaçlanmıştır. Tesbit edilen maden aydınlatma araçlarının, Ortaçağ maden sanatı içindeki yeri ve önemi üzerinde durulmuştur. Ancak Bizans maden sanatı ile ilgili araştırmalarda aydınlatma araçlarını konu edinen çalışmalar sınırlıdır. Bu konuda Türkiye müzelerinde yer alan eserler üzerine yapılan çalışmaların da yetersiz olması sebebiyle, Ortaçağ maden sanatı ürünlerinden aydınlatma araçları gerekli şekilde tanımlanamamaktadır. Yayınlı örnekler, az sayıda olmalarının yanısıra, kazı buluntuları dışında, tarihlendirme ile ilgili bazı çelişkileri de içermektedir. Türkiye ve Türkiye dışındaki müzelerde ve koleksiyonlarda bulunan aydınlatma araçlarında kullanılan malzemeler gümüş, bronz, bakır ve pirinçdir. Araştırma yapılan müzelerde bakır ve bronzun dışındaki bir malzemede eser tesbit edilememiştir. Bu malzemelerin de, türlere göre tercih edildiği görülmektedir. En çok kullanılan malzeme bronzdur. Gümüş ve bakır eserlerin yapımında genellikle dövme, bronz eserlerde daha çok döküm tekniği kullanılmıştır. Kullanılan süsleme teknikleri kabartma, kazıma ve delikişidir.Türkiye ve Türkiye dışındaki müze ve koleksiyonlarda kandil, pölykandilion, kandil zarfı ve kandil ayağının çok sayıda örneği günümüze gelmiştir. Ancak çalışma kapsamındaki müzelerde gümüş pölykandilion, kandil zarfı ve kandil ayağı örnekleri tesbit edilememiştir. Bunun yanında Türkiye müzelerinin Bizans dönemine ait bronz aydınlatma araçları açısından çok zengin olduğu görülmüştür. U. YDKSEKflgRETİİl kwu IV SUMMARY In the scope of the thesis titled ` Byzantine Metal Lighting Devices in Turkish Museums,` an application was made to the General Directorate of Monuments and Museums to conduct a research at least in one museum in every region of Turkey, except northern east of Anatolia as there exists no Byzantine metal lighting devices in the museums of that region. However, as a result of the decision taken by the directorate, permission was given to conduct research only in 10 museums for a year. Consequently, applications were made to 10 museums and 8 of these museums have given a positive reply which have made this research possible. Metal lighting devices such as lamp, polycandelon, open-work lamp, lamp stand, candelabrum, lighting device suspensions and elements related to this suspensions, which are gathered under six categories were elaborated from the point of their locations in regional and civil structures and their functions and various symbolic meanings. In the scope of the study, firstly, it was aimed to document, to date the metal lighting devices and find out their functions. The study focused on the place and the importance of those metal lighting within the metal art of the Middle Ages. Yet, the number of studies which pay attention to the lighting devices are limited among the studies related to the Byzantine metal art. Due to the restricted number of the studies concerned with the artefacts in Turkish museums, the art of the metal lighting devices of the Middle Ages could not be defined adequately. Apart from being limited in number, the published cases, except excavation findings, does also contain contradictions in regard to their dating. The materials used in the lighting devices in the museums and collections both in Turkey and out of Turkey are silver, bronze, copper and brass. Exceptcopper and bronze, no such artefacts made in other materials were found within the museums which have been searched. In addition, it is seen that these materials were used to produce certain various types. Bronze is the most used material. Hammered technique was mainly used in the made of silver and copper objects, while casting technique was used in the made of bronze artefacts. The ornament techniques are repousse, engraved and open-work. Quite a number of examples of lamps, polycandelon, open-work lamps and lamp stands exist within the museums and collections of both Turkey and other countries. However, examples of silver polycandelon, open-work lamp and lamp stand has not been found in the museums which have been surveyed. In contrast, it has been found out that Turkish museums are quite reach in the bronze lighting devices that belong to Byzantine period. 238

ÖZET Tezin amacı, tünel aydınlatmasında aydınlatma sistemlerini, armatürlerin özellikleri ve fonksiyonlarıyla ilgili olan enerji tasarrufunu ve tünel aydınlatma teknolojisini sunmaktır. Bu çalışmada, birinci bölümünde tünel aydınlatmasında esas alınan noktalara değinilmiştir. Bu noktaların bağlı oldukları kriterler açıklanmıştır. İkinci bölümde tünel aydınlatmasında kaliteyi belirleyen büyüklükler tanıtılmıştır. Temel büyüklüklerin birbirleriyle olan ilişkileri tanımlanmıştır. Bu büyüklüklerin görme olayma etkileri belirtilmiştir. Üçüncü bölümde, tünel aydınlatmasında kullanılan ışık kaynakları ve armatürlerin özellikleri verilmiştir. Şu anda geçerli olan ve tünel aydınlatmasında kullanılan lamba ve armatürler tanıtılmıştır. Dördüncü bölümde, tüneller aydınlatma açısından incelenerek sınıflandırılmış ve aydınlatmada önemli bir yer tutan tünel bölgeleri tanımlanmıştır. Can güvenliği açısından önemli olan fren mesafesi ve kritik cisim arasındaki bağıntılar irdelenmiştir. Beşinci bölümde, tünel aydınlatma hesaplarına geçilmiş, değişik kabuller veya çeşitli kurumların tavsiyelerine uyularak hazırlanmış çizelge ve grafiklerden yararlanarak tünel bölgelerinin parıltılarının hesabı çok hassas olmasa da kaba bir biçimde yapılmıştır. Ayrıca dış parıltıya göre ışığın kontrol edildiği sistemlerde kullanılan lüminansmetreler ve özellikleri bu bölümde açıklanmıştır. Altıncı bölümde, tünel aydınlatma sistemleri olan simetrik, zıt ışınlı ve eş yönlü aydınlatma sistemleri aralarındaki benzerlikler ve farklılıklar açısından aynı engel ve hava koşullarına göre karşılaştırılmış; birbirlerine göre olan avantajları veya dezavantajları açıklanmıştır. VI ABSTRACT The purpose of this thesis, namely `Energy Saving and Lighting Technology In Tunnel Lighting Systems`, is to present totally the subjects and principles related with the tunnel lighting and to show the way followed in a tunnel lighting project. In this presentation, in the first part, has been given main points which is taken base in tunnel lighting and second part, explained the sizes which is determined quality. In the thirth parth, light sources use in the tunnel lighting have been given. In the fourth section, tunnels have been classified by examing in details of lighting and preented tunnel areas takes a place in tunnel lighting. The reason security of the human life, the functions between the safe stopping distance and critical obstacle have been considered. In the fifth section, in the light accounts, used different recommendation of the CIE and others. The tunnel lighting zone's account has been done firmly. All of the accounts have been done according to outside luminance. However, luminancemeters and their devices's functions have been explained in this part. In the last part, three tunnel lighting systems which are symmetrical, counter-beam (CBL) and pro-beam (PBL) were compared under the same geometrical and wheather conditions to determine their advantages and disadvantages in terms of visibility. vn 132

ÖZET Son yıllarda yurdumuzda fluoresan lambaların kullanımı hızla artmaktadır. Buna bağlı olarak yardımcı eleman üretimleri ve özellikle elektronik balast imalatı da artan bir hızla devam etmektedir. Ancak, hem konuyla ilgili ulusal bir standardın bulunmayışı, hem üretici hem de tüketicilerin teknik bilgi eksiklikleri yanlış uygulamalara neden olmaktadır. Bu çalışmanın amacı, fluoresan aydınlatma sistemlerini ve elektronik balastları tekno-ekonomik açıdan inceleyerek analiz etmektir. Tezin birinci bölümünde aydınlatmalım tanımı ve konusu hakkında ön bilgi verilmiştir. İkinci bölümde, aydınlatma tekniğinde yer alan kavram ve bileşenler incelenmiştir. Üçüncü ve dördüncü bölümde, sırasıyla aydınlatmada kullanılan ışık kaynakları ve aydınlatma armatürleri tanıtılmıştır. Beşinci bölümde, fluoresan lambalar ele alınarak, çalışma prensibi, lamba dizaynı, lamba çeşitleri gibi başlıklar incelenmiştir. Altıncı bölümde, fluoresan lamba sistemlerinde kullanılan yardımcı elemanlar irdelenmiş ve manyetik balastlarla elektronik balastların enerji tasarrufu, ömür, ateşleme, arıza avantajları, güç faktörü ve benzeri teknik ve ekonomik özelikleri analiz edilmiştir. Yedinci ve son bölümde ise elektronik balastlı fluoresan aydınlatma sistemlerinde oluşabilecek elektromanyetik etkiler nedenleri ile birlikte ele alınarak, bunların önlenebilmesi için çeşitli öneriler verilmiştir. ABSTRACT Recently, the use of fluorescent lamps in our country has been increasing rapidly. Depending on this, production of auxiliary components and especially electronic ballast have also been icreasing speedily. However, both absence of national standard related to the subject and the producer's and consumer's lack of technical knowledge have been causing wrong applications. The aim of this study is analysing fluorescent illimunation systems and electronic ballast from the point of view of techno-economical way. In the first part of the study, the most basic principles about description and the subject of the illumination have been given. In the second part of the study, concepts and components taking place in illumination systems have been examined. In the third and fourth part of the study, light sources and illumination armatures used in illumination have been introduced respectively. In the fifth part of the study, by considering fluorescent lamps; such titles as working principles, lamp design and lamp types have been examined. In the sixth part of the study, first of all, the auxilary components used in fluorescent lamp systems have been studied. Later, energy conservation of magnetic and electronic ballast, life, ignition, failure advantages, power factor and some other technical and economical characteristics of them have been analyised. In the seventh and conclusion part of the study, possible electromagnetic effects on illumination systems with electronic ballast have been investigated with its reasons and some suggestions have been done to prevent this effects. XI 113

ÖZET Bu çalışmanın hazırlanış amacı, yeterli teknik bilgiye sahip kişilere sahne aydınlatması üzerine genel bir bilgi vermek ve Türkiye'de bu konuda görülen eksikleri tespit ederek, bu konulara dünya standartlarına uygun çözüm yollan önermektir. Çalışma sürdürülürken, sahne aydınlatmasında estetik unsurların en az mühendislik uygulaması kadar önemli olduğu göz önüne alınmış, teknik bilgiler sahne üzerinde duygu ve anlam bütünlüğünü sağlamak amacıyla kullanılmıştır. Birinci bölümde, konuya giriş yapılarak, çalışmanın hazırlanma amacı açıklanmıştır. İkinci bölüm olan sahne aydınlatmasının konulannda, sahne aydınlatmasının tanımı yapılmış, sahne aydınlatmasında aydınlatma kriterleri olan ışığın yoğunluğu, rengi, dağılımı ve hareketinin önemi ve bu kriterler sağlandığında doğru bir sahne aydınlatmasının yerine getirmesi gereken işlevler olan seçici görünürlük, boyut kazandırma, kompozisyon, atmosfer yaratma ve stil, sahne aydınlatmasının konuları başlığı altında incelenmiştir. Üçüncü bölüm olan ışık kaynaklannda, sahne aydınlatmasında kullanılan ışık kaynaklan tanıtılmıştır. Dördüncü bölüm olan armatürlerde, sahne aydınlatmasında kullanılan ışık kaynaklannı uygun hale getirmek için kullanılan armatürler, teknik özellikleriyle birlikte açıklanmıştır. Beşinci bölüm olan renkte, sahne aydınlatmasında sahnedeki duygu ve atmosferi belirlemede önemli bir unsur olan renk konusu, rengin tanımı, kullanım yöntemleri, renk filtreleri ve renk seçimiyle birlikte ele alınmıştır. Altıncı bölüm olan aydınlatma yöntemlerinde, çok amaçlı bir sahne üzerinde gerçekleştirilebilecek prodüksiyon tiplerinde izlenmesi gereken aydınlatma yöntemleri tanıtılmış ve ışık tasarımında izlenmesi gereken adımlar maddeler halinde verilmiştir. xmYedinci bölüm olan armatürlerin konumlarında, bir önceki bölümde anlatılan aydınlatma yöntemleri gözönünde bulundurularak, armatürlerin oturma salonu ve sahne üzerinde yerleştirilmesi gereken doğru konumları anlatılmıştır. Sekizinci bölüm olan askı düzenlerinde, armatürlerin doğru konumlarına rahat hızlı ve güvenli bir şekilde asılabilmeleri için kullanılan askı düzenleri incelenmiştir. Dokuzuncu bölüm olan kontrol olanaklarında, sahne aydınlatmasının belirli bir düzen içinde akmasını sağlayan kontrol olanakları, loşlaştırıcılar ve ışık kontrol masaları tanıtılarak ele alınmıştır. Onuncu bölüm olan hareketli ışıklarda, sahne aydınlatmasında yeni teknolojilere yerverilmiş, sahnede dinamizm yaratan hareketli ışıklar, mekanik renk değiştiriciler ile birlikte anlatılmıştır. Onbirinci bölüm olan projeksiyon ve efektlerde, sahnede duygu ve atmosfer yaratımında yardımcı unsurlar olan projeksiyon teknikleri ve özel efektler tanıtılmıştır. Onikinci bölümde, bu bölüme kadar anlatılmış bilgiler ışığında, İstanbul' da inşa edilen yeni bir konser salonu için bir sahne aydınlatması uygulama projesi gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın son bölümü olan sonuç ve önerilerde, sahne aydınlatması konusunda Türkiye'de görülen eksikliklere, dünyadaki uygulamalarla karşılaştırmalar yapılarak dikkat çekilerek, daha önceki bölümlerde incelenmiş olan bilgiler ışığında çözüm yollan önerilmeye çalışılmıştır. XIV SUMMARY This thesis is prepared to give a general knowledge on stage lighting to those who have sufficient technical information and to detect and suggest solutions that are suitable to world standards to the problems observed in Turkey on the topic. During the researches, the importance of esthetics as well as engineering applications is taken into consideration and technical information is used to create emotion and meaning totality on stage. In section one, the aim of the project is explained. In section two, namely the topics of stage lighting, stage lighting is defined and the significance of illumination criteria, that are intensity, color, distribution and movement of light, in stage lighting and at the point where these criteria are applied, the functions of a proper stage lighting, that are selective visibility, sculpturing, composition, creating atmosphere and style are explained. In section three, namely the light sources, light sources used in stage lighting applications are introduced. In section four, namely the luminaries, luminaries used to improve light sources in stage lighting are explained with their technical parameters. In section five, namely the color, one of the main design challenges to create atmosphere and emotion on stage, color, is explained with definition of color, its usage, color filters and color choice. In section six, namely lighting methods, lighting methods for productions on a multi purpose stage are introduced and steps in lighting design are given. In section seven, namely lighting positions, depending on the lighting methods given in previous section, on-stage and auditorium lighting positions of luminaries are introduced. XVIn section eight, namely lighting suspension systems, lighting suspension systems used to rig the luminaries in their correct positions safely and quickly are explained. In section ten, namely control possibilities, control possibilities to maintain proper flow on stage are examined with dimmers and control tables. In section ten, namely moving lights, new technologies in stage lighting are given and moving lights creating dinamic effects on stage are explained, together with mechanized color scrollers. In section eleven, namely projection and effects, projection techniques and special effects that support emotion and atmosphere creation on stage are introduced. In section twelve, in the guidance of above sections, a stage lighting application project for a new concert hall in Istanbul is constituted. In the last section of the thesis, attention is called to the problems in Turkey on stage lighting with comparison to worldwide applications taking into consideration the examinations explained in the above sections. XVI 184

ÖZET Bu çalışmanın ana amacı, ampul firmalarının sosyal pazarlama açısından enerji tasarruflu ampullerle ilgili pazara yaklaşımlarım anlamaktır. Enerji krizi, gelişen dünyanın en önemli sorunlarından biridir. Teknolojinin gelişmesi ile birlikte insanoğlu daha rahat bir yaşam sürmektedir. Bu rahat yaşamın devam edebilmesi için çeşitli enerjiler kullamlmaktadır. Bunların arasında elektrik enerjisi en önemlisidir. Elektrik enerjisi insanların günlük hayatta en çok kullandığı ısınma, aydınlatma ve haberleşme için kullanılır. Ne yazık ki, elektrik enerjisi üreten santraller çevreyi kirletmektedirler. Dolay ısı ile mevcut enerji kaynaklarında tasarruf yapmak uzun vadede enerji krizine çözüm getireceği gibi, çevreyi de koruyacaktır. Ayrıca, enerjiden tasarruf etmek talebi karşılamak için yeni santraller üretmekten daha ucuz ve kolay bir yoldur. Hükümetler, enerji tasarrufu için politikalar geliştirmekte ve toplumun refahı için toplumsal pazarlama teknikleri kullanarak insanları enerjiyi bilinçli kullanmaları için ikna ederler. Elektriğin yaklaşık %20-25 i aydınlatma tarafından tüketildiğinden aydınlatma sektörü enerji tasarrufu açısından önemli bir sektördür. Aydınlatma sektöründe faaliyet gösteren firmalar dünyanın enerji krizini azaltmaya katkıda bulunmak için sosyal pazarlama teknikleri uygulamalıdırlar. Türkiye'nin ciddi bir enerji sorunuyla karşılaştığını ve elektrik enerjisinin yaklaşık % 20 sinin aydınlatmada tüketildiğini düşünürsek, aydınlatma sektörü elektrik enerjisinin verimli kullanılması açısından önem kazanmaktadır. Bu çalışmada, elektrik enerjisi ampuller tarafından tüketildiği için sadece ampul firmaları incelenecektir. Tüketiciler de uzun vadeli refah için enerji tasarrufuna katkıda bulunmalıdırlar. Bu çalışmada, enerji tasarruflu ampullerle ilgili tüketicinin bilgisi ve yaklaşımları `incelenecektir.Bu saha çalışması Türk devletinin enerji tasarrufu açısından aydınlanlatma sektörü ile ilgili çalışmaları olmadığım göstermektedir. Ayrıca, enerji tasarruflu ampullerin kullanımım yaymak için ampul firmaları tararından sosyal pazarlama yaklaşımları uygulanmamaktadır. Bu nedenle, çalışma sonuçlan devlet ve ampul firmaları açısından olumsuzdur. Tüketicilerin bilgilendirilirlerse, enerji tasarruflu ampuller almaya eğilimli olmaları bu çalışmanın tek olumlu sonucudur. VI ABSTRACT The main purpose of this study is to understand approaches of lamp firms in the market about energy saving lamps in terms of social marketing. Energy crisis is one of the important problem of developing world. By developing technologies, human being's life are become more comfortable. Various types of energies are used to continue this comfort. Electrical energy is the most important one out of energy types. In daily lives of people, electrical energy is used for heating, lighting and cornmunication. Unfortunately, the environment is polluted by power plants which produce electrical energy. So, conservation of existing energy sources brings solutions for energy crisis in long term and protects the environment. Also, saving energy is the cheapest and easiest way relative to producing new power plants to supply demand. The governments develop policies to save energy and by applying societal marketing techniques, they convince people to use energy consciously for well-being of society. The illumination sector is an important sector from the point of view of energy saving because between 20-25% of electricity is consumed by lighting. The firms operating in illumination sector have important roles in applying social marketing approaches to contribute to decreasing energy crisis of the world. Considering that Turkey has faced a serious energy problem and approximately 20% of electricity is consumed by lighting, the illumination sector gains importance from the point of view using electrical energy effectively. In this study, because electrical energy is consumed by lamps only lamp firms will be analyzed. IllAlso, consumers should contribute to energy saving for long term welfare. In this study, the consumers' knowledge and attitudes towards the energy saving lamps will be analyzed. The field study shows that the Turkish government has no studies related with illumination sector in terms of energy saving. Also, there is no social marketing approaches is applied by lamp firms to spread the usage of the energy saving lamps. So, the research results are negative from the perspective of the government and the lamp firms. The only positive result of this study is if consumers is informed, they tend to buy energy saving lamps. IV 99

109

ÖZET İnsanlar yaşadıkları asırlar boyunca ihtiyaçlarını gidermek amacı ile, farklı malzemelerle çok çeşitli icatlar yapmışlardır. Malzemeyi işlemek için teknikler geliştirmişlerdir. Bunları bölgesel ve toplumsal yaşayışın kendilerine kazandırdığı estetik kaygılar içinde yapmışlardır. Tarih boyunca üretilen aydınlatma araçları artık günümüzde estetik değeri olan birer kültür mirası olarak dağerlendirilmektedir. Bu ürünler eski çağlardaki insanların teknolojilerini incelemede rehber niteliğindedir. Ülkeler arası ticaretin gelişimi ile her alanda etkileşim çokça olmuştur. Savaşlar nedeniyle bir bölgede kapanan atelyeler başka bölgelerde açılmıştır. Böylelikle de sanatçılarla beraber kullanılan teknikler, malzemeler de yer değişikliği yapmıştır. Bunun araştırmalara kazandırdığı zorluklar da şöyledir: Bazı ürünlerin imalat bölgeleri tespit edilememektedir. Kimi parçalarda imza da olamaması nedeniyle eserlerin imalat künyesi ile ilgili yazılanlar sadece tahminlerle sınırlı kalmıştır. IIICam katkılı ilkel aydınlatma elemanları konusu da yazılı kaynak ve de korunabilmiş ürün bakımından çok da zengin değildir. Bu nedenle de konu genel olarak alt başlıklar halinde işlenmiştir. Günümüze kadar varlığını koruyabilen ürünler de yurt içinde ve dışındaki çeşitli müzelerde, ayrıca çeşitli kolleksiyonlarda sergilenmektedir. Mümkün olduğunca geniş bir tarihi yelpazede incelemeye çalıştığım İlkel aydınlatma elemanlarının yapımında kullanılan malzemeler, süslemeler bulundukları dönemlere ait özellikler taşımaktadırlar. Bu ürünler, günümüz teknolojisine ve tasarımcılarına da form bakımından ilham kaynağı olabilecek estetik güzelliklerde ürünlerdir. Gülnur (TUZCUOĞLU) PAYZANOĞLU IV Neither registered resources, nor the works that have been succesfully protected are not many in relation to the illuminative tools which are glass alloyed. For this reason, the subject has been examined as subtitles. The art works that are still alive and are displayed in several collections and in museums within or outside the country. The materials and ornaments used in these primitive illuminants are examined in an historical perspektive. I believe, these art works with their forms which carry esthetical values, could inspire designers in contempory technology. VI 112

ÖZET Demre (Myra) Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı, Türkiye'de yapılan Ortaçağ araştırmaları içinde önemli bir yer tutar. Günümüze gelen Kilise ve ek yapılar, 6. yy. 'dan itibaren büyük bir kuruluşun varlığını belgeler niteliktedir. Myra 'da Piskoposluk yaptığı bilinen Aziz Nikolaos 'un mezarını içeren kuruluş, halen önemli bir ziyaret yeridir. Kilise ve ek yapıların günümüze ulaşan mimari verileri, üç farklı döneme işaret eder. İlk yapı, plan tipine göre 6. yy 'a ait olmalıdır. Arap akınları veya bir deprem sonucu yıkılan yapının yerine 8. yy. -9. yy. başında kubbeli bazilika yapılmıştır. Üçüncü evre, 11. yy. 'a tarihlenen kuzey ve güney ek yapılarıdır. 12. yy. 'da Myros çayının taşması sonucu yaşanan sel felaketi, Kilise ve ek yapıların büyük bölümünün toprak altında kalmasına neden olmuştur. Yapı ile ilgili ilk çalışmalar 1800 'lü yıllara kadar uzanır. 1812 yılında F.Bedford ve J.Gandy tarafından gerçekleştirilen ilk çalışma, Myra'nın topografik çizimlerini içerir. 1830 yılında Rus Arkeoloji Enstitüsü tarafından, yapıda onarımlar yapılmıştır. 1963-1964 yıllarında Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, yapıda temizlik çalışmalarını yürütmüştür. 1965 yılında ise Alman Arkeoloji Enstitüsü tarafından gerçekleştirilen çalışmalar bilimsel bir araştırmayla ortaya konmuştur.1989 yılında Kilisenin kuzey ek yapılarında Prof.Dr. S. Yıldız Ötüken tarafından başlatılan kazı çalışmaları, halen devam etmektedir. Kazıda ortaya çıkarılan mimari verilerin yanısıra, küçük buluntular, yapının tarihini aydınlatmada büyük rol oynar. Küçük buluntuların, yapıyı dolduran alüvyon dolgu altındaki dokunulmamış tabakada ele geçmesi önem taşır. Ortaçağ cam sanatı ile ilgili araştırmalar, sınırlıdır. Bu konuda yapılan az sayıdaki yayın, Ortaçağ cam sanatı ürünlerini yeterince aydınlatamamaktadır. Yayınlı örnekler, az sayıda olmalarının yanısıra tarihlendirme ile ilgili bazı sorun ve çelişki içerirler. Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı cam buluntuların dokunulmamış; tarih veren bir tabakada bulunmaları bu nedenle önem taşır. Bununla birlikte cam eserlerin ele geçtiği yerler, tarihlendirmenin yanısıra parçaların restitüsyonuna imkan tanımakta; böylelikle işlev tesbitini kolaylaştırmaktadır. Bu nedenle, Demre buluntuları Ortaçağ cam sanatının aydınlatılmasında önemli rol oynamaktadır. Çalışmamızda, öncelikle cam buluntuların belgelenmesi, işlevlerinin saptanması ve tarihlendirilmesi amaçlanmıştır. Restitüsyon önerileri ile sunulan eserlerin, Ortaçağ cam sanatı içindeki yeri ve önemi üzerinde durulmuştur. Ill SUMMARY Excavations of the St. Nicholas Church at Demre (Myra) has an important place in the Medieval researches of Turkey. Remains of the church and its annexes show the existence of an extraordinary foundation since the 6th century. This foundation which also includes the grave of St. Nicholas is still an important visiting site. The architectural remains of the church and the annexes state three different building levels. The first building most probably belong to the 6th century, according to its plan scheme. Due to the Arab invasions or an earthquake this church was destroyed. After this destruction a new church in domed basilica plan was built in the 8th-9th centuries. The annexes were constructed in the 11th century, the third and the final stage of the building In the 12th century, the church complex was covered by earth due to the flood of the Myros brook. The studies of the remains go back to the 1880» s. The first study which covers the topographical drawings of Myra, was made by F.Bedford and J.Gandy in 1812. Then in 1830 the church was restored by the Russian Archaeological Institute. In 1963-1964 the Directorate of the Antiquities and the Museums did cleaning in the building. And then the scientific studies which had been carried out by the German Archaeological Institute in 1965 were published.IV The excavations which started in 1989 by Prof.Dr. S. Yıldız Ötüken still continues. Besides the architectural remains, small findings that were unearthed during the excavations also play an important role with in the dating of the buildings. The important point is that, these small finding have been unearthed in an undisturbed level beneath the alluvial deposit that fills the building. Publications dealing with the Medieval glass art are limited and they are far from being enough to get information about the Medieval glass products in detail. Apart from being limited these publications consist of some problems and confusions in dating. This is why the glass findings that were found in an undisturbed, datable level at St. Nicholas Church at Demre (Myra) are very important. This find spot also makes possible the restitution of these findings which can be used for determining the function. The aim of this study is firstly documenting the glass findings, determining their functions and dating. The place and the importance of these glass objects which are given with their restitution proposals in the Medieval glass art is also discussed. 673

247

127

ÖZET DÜKKANLARDA SATİŞ ALANLARININ AYDINLATILMASI İpek Adalıoğlu İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Bölümü Yüksek Lisans Tez Yöneticisi: Doç. Dr. Cengiz Yener Ocak, 1995 Bu çalışmanın amacı satış alanlarının aydınlatma tasarımına etki eden etmenleri araştırmak ve bulgulara dayanarak rahat ve etkili satış alanları oluşturmak için gereken aydınlatma ölçütlerine ulaşmaktır. Bu ölçütleri belirlemek için, malın doğru ve rahat algılanmasına etki eden etmenler ve ışığın renk üzerindeki etkileri incelenmiştir. Daha sonra, vitrinlerde oluşan göz kamaşmasını azaltmak için çeşitli yollar gösterilmiş ve en çok yeğlenen aydınlatma yöntemleri anlatılmıştır. Ayrıca, satış alanlarının aydınlatılmasında kullanılan ışık kaynakları, aydınlatma elemanları ve aydınlatma sistemleri tartışılmıştır. Son olarak dükkanlardaki satış alanları için genel aydınlatma ölçütleri saptanmıştır. Anahtar Sözcükler: Eşya Aydınlatması, Satış Alanı, Vitrin, Dükkan. ABSTRACT LIGHTING MERCHANDISING AREAS IN SHOPS ipek Adalıoğlu M.F.A. in Interior Architecture and Environmental Design Supervisor Assoc. Prof. Dr. Cengiz Yener January, 1995 The purpose of this study is to evaluate the factors affecting the lighting design of the merchandising areas and depending on the findings, to achieve lighting criteria that are necessary to constitute a comfortable and attractive selling environment. In order to determine these general criteria, the factors which affect the correct and comfortable perception of the merchandise and the effects of light on color are stated. Afterwards, several methods are indicated in order to avoid glare in the shop windows, and mostly preferred lighting methods are defined. Additionally, light sources, lighting fixtures, lighting systems used for the illumination of the merchandising areas are discussed. Finally, general lighting criteria are obtained for the merchandising areas in shops. Keywords: Merchandise Lighting, Merchandising Area, Shop Window, Shop. in 125

ÖZET Ortaçağ İslam düşüncesinde ışık sembolizmi ve geometrik motifler temelinden yola çıkılan aşağıdaki araştırmada, çağın (13. -14. yy.) aydınlatma araçları; kandil ve şamdanlar dekorasyonları nedeniyle ele alınmıştır. Bir başka deyişle, 13. -14. yy. Anadolu'suna tarihlenen kandil ve şamdanlardan, üzerlerinde geometrik motifler bulunanlar katalog kısmını oluşturmuş, burada yer alan geometrik ve figürlü süslemelerin ışık sembolizmiyle olan bağlan tartışılmıştır. Günümüzde, dünyada çeşitli koleksiyonlara dağılmış bulunan sözkonusu kandil ve şamdanların hemen hepsi Anadolu'daki tekke, türbe, medrese veya camiilerden getirilmişlerdir. Bu orijin birlikteliğinin yanısıra, şamdanlarda görülen diğer belirgin özellik ise hemen hepsinin aynı boy ve ölçülerde, aynı formda ve aynı ağırlıkta olmalarıdır. İlk bakışta göze çarpan bu özellikler, dekorasyondaki bütünlükte de kendini belli eder. Öyle ki, bu gruptaki şamdanların süslemesinde başlıca dört temanın; Oniki ayın işleri, Saray yaşamından sahneler; eğlence, taht ve av sahneleri, Astrolojik semboller ve Geometrik motiflerin yer aldığı görülür. Nerede ve kimin tarafından yapıldıkları belli olmayan bu şamdanlardan, geometrik rozetlere sahip olanlarının motiflerine göre bir katalogunun verilmesi araştırmanın başlıca sonuçlarından biridir. Diğeri ise, sözkonusu geometrik ve figürlü süslemenin Ortaçağ İslam düşüncesinde ışık sembolizmi çerçevesinde ele alınmasıdır. xıı SUMMARY In the Islamic art we come across with the pattern of `the suspended lamp in a niche`, on various kinds of material. This pattern has been able to reach our age through reflecting `the Light Symbolism`. Most of the mihrabs from Medieval Islamic Architecture frequently incorporate depictions of lamps, often flanked by candlesticks, and suspended beneath an arch. The composition is usually framed by inscriptions. Variations of this composition occur in many parts of the Islamic world, including Egypt, Iraq, Iran, Yemen and Turkey, and they are known from the late eleventh century onward. Because flat mihrabs are sometimes located in the same position that niche mihrabs occupy in the qibla wall of a structure, scholars have associated them with the sacred focal point of the faith and hence with the act of submission in prayer. The lamps that are represented on them are assumed to be mosque lamps, also implying connections with prayer. References to the mysticism of Ghazali's `Mishkât al- Anwar` (The Niche of Lights) and to the `Ayât al-nûr` (the Light Verse, Qur'an 24:35) project a symbolic relationship between these compositions and the Light of God in the mosque. This relationship is based on the occurrence of the Light Verse on numerous actual lamps and on the supposition that flat mihrabs are representations of niche mihrabs in which such lamps are hung. The main goal of this research is to show the symbolic link between the decorations of the mosque lamps and the `Light Symbolism` in the 13 th- 14th centuries Islamic thought. It is not possible to understand the art without the spirituality or the spirituality without the art, and the physical and cultural context must facilitate this mutual understanding. Like Mevlâna and Arabi, Ghazali and other sufis greatly influenced the Islamic thought in Anatolia during Seljuk period. It can be said that, geometrical patterns of Islamic art were simply tools used in order to help flesh out a major theological concept about the nature of the universe and its relationship to God. XlllOn the other hand, Islamic geometrical patterns continue to be the subject of various studies attempting to explain its nature in aesthetic, mathematical, cosmological and mystical terms. Thus, in order to analyze the decorations of mosque lamps and candlesticks from Middle Ages Anatolia, it is essential to consider sufizm as a great source of light symbolism. It will be necessary to classify these lamps according to their decorations. As a consequence of this classification, mainly four themes can be noted which are: Labors of the Month, Astrological Symbols, Princely Scenes and the Geometrical Patterns. It has been found at the end of this studies that the lamps had some mutual characteristics such as in their forms, in the techniques that had been used as well as in their weight and in the patterns that had been used for decorating these lamps. Most of the candlesticks in the catalogue belong to a series of at least sixty examples that appear to have been mass-produced with identical shapes and sizes. Their decorative vocabulary utilizes a wide range of princely themes, astrological symbols, inscriptions, and floral and geometric motifs. The inscriptions do not indicate where or they were produced. Most of the candlesticks which have been chosen for the catalogue are belong to a group which was first seriously studied by D.S.Rice in 1954. On the basis of a quotation from al-Qazvini, iconographic parallels with Byzantine art and Limoges enamels, calligraphic parallels with Caucasian inscriptions, a Caucasian nisba and various other stylistic factors, Rice attributed the group to Azerbaijan in the II-Khanid period. Reviewing Rice's article in 1957, Henri Stern suggested that the vermiculated scrolls cited by Rice as indicating Limoges influence were in fact due to Georgian influence. Rice's attribution and dating were followed by Esin Atıl in her publication of two candlesticks in the collection of the University of Michigan, in 1972. In 1976, Melikian-Chirvani suggested in his labels for an exhibition of Iranian Islamic metalwork at the Victoria and Albert Museum in London, that Rice's attribution might be incorrect. First because of the heterogeneous nature of the decoration, which cannot be paralleled in Iranian monuments of the period, but can in those of Anatolia. Secondly because all the candlesticks surviving in the Middle East were then in Anatolian collections. He also suggested various negative reasons for doubting their Iranian origin. XIVSubsequently, two other art historians produced articles independently showing the probability of an Anatolian origin for the candlesticks. The most thorough stylistic work on the candlesticks was done by Priscilla Soucek in her catalogue of an exhibition of Islamic art held at Ann Arbor in 1978. In her discussions she brought to light the following points and comparisons: certain close iconographic parallels with western Islamic ivories in the depiction of enthroned figures; parallels between drinking vessels depicted on the candlesticks and glass objects of 7th-8th/ 13th-14th century Syria; epigraphic parallels in the 7th/13th century carpets from the mosque of Ala al-Din in Konya and in tile work from 7th/ 13th century Konya and Akşehir; traces of the influence of late 6th/ 12th and early 7th/ 13 th century Jaziran painting in the portrayal of the seated prince and his standing attendants. She also suggested an easy explanation for a Georgian link, since there were a number of marriage alliances between the Seljuks and Georgians in the 7th/13th century, which could have brought Georgian cultural influences into central Anatolia. The same year J.W.Allan published a short note pointing ' out that the quotation from al-Qazvini cited by Rice had been mistranslated and was therefore irrelevant. These pieces were recently assigned to Turkey, more specifically to Konya, the capital of the Seljuks of Anatolia, to Siirt, a city in the southeast governed by Artukids until the fifteenth century. Whether or not they were all made in one location or were produced in a wider region encompassing southeastern Turkey, northern Iraq and Syria, and northeastern Iran cannot yet be determined. The candlesticks were carefully designed, with the surfaces divided in units of threes and fours and linked either by formal devices (such as continuous and looping bands or repeated patterns) or by the sequential development of the chosen themes or narrative cycles. There was a definite progression in `reading` the decoration, which was in the same direction as the inscriptions, that is, right to left, or in the case of objects in the round, counterclockwise. Animals and birds played an important role in the decorative repertoire and were used both as the main theme and as a part of the background. Certain motifs, particularly the lion and the eagle or hawk, were associated with royalty, while others had talismanic and protective attributes. Both real and fantastic animals were represented, including a variety of birds, four-legged predators with their prey, and such winged creatures as unicorns, griffins, harpies and sphinxes. XVAnimals depicted in combat or ferocious birds of prey or lions attracting weaker creatures, symbolized imperial power. Among the most characteristic imperial themes was a hawk attacking a bird, enclosed within a roundel. Imperial themes such as, scenes depicting enthroned princes and courtly figures feasting and drinking while being entertained by musicians and dancers were fully developed by the thirteenth century. The decorative vocabulary included revelers holding beakers, surrounded by tall-necked wine bottles and bowls of fruit; musicians playing a variety of string, wind, and percussion instruments, such as lutes, harps, zithers, flutes, drums, tambourines, and cymbals; and hunters on horseback pursuing wild creatures, assisted by trained falcons an cheetahs. Astrological themes were second in popularity to imperial subjects, and many pieces were decorated with the personifications of the seven planets and the twelve constellations of the zodiac, depicted independently or in combination. There also existed cycles with the labors of the months or the heavenly bodies associated with the months. At times, incorporated into the decoration were select astrological symbols, such as the symbol of the moon represented either by a crescent or a figure holding a crescent, or by the pseudo planet Jawzahr, personified by a dragon. Geometric patterns, used either to fill in the background of the main themes or serve as independent motifs, utilize a variety of shapes, same of which can be associated with solar symbols. Among the most popular were designs radiating from central stars or rosettes, representing the celestial lights; and geometric roundels symbolizing the sun. Besides the four main themes mentioned above, floral themes were used also, both as background decoration and as individual motifs with symbolic meanings. Lancet leaves were associated with sun rays, whereas the rosette represented the sun. Often combined with related geometric motifs, these symbols of divine light were frequently applied to lighting devices, such as candlesticks and mosque lamps. In conclusion, it could be stated that the same kind of geometric motifs had been used constantly for decorating the candlesticks and mosque lamps of this period. Thus, the link between the geometric patterns and the light symbolism is underlined. When the link between the geometrical patterns and the light symbolism is regarded within the framework of Sufi philosophy the mutual characteristics of these patterns become significant. XVIThis significance reveals the relationship between geometric patterns and figurative decorations. The princely scenes and astrological symbols used next to the geometrical patterns indicate that all of the above symbols have been used to symbolize the Holy Light. Thus, the frequent usage of the pattern `the Seal of Solomon`, proves the relation between geometry and the light symbolism. xvu 288

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Kayıt no: 91395, İnsan yaşamının günlük ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ge- liştirdiğiseramik, teknolojinin hızlı gelişmesiyle birlikte çok de- ğişik alanlarda kullanıma sunulmuştur. Seramik aydınlatma elemanlarının üretiminde ise ilkçağlardan itibaren Avrupa'da ve Türkiye'de malzeme cinsine ve kullanım yerlerine göre farklı gelişmeler görülmüştür. Bu konuda kısıtlı kaynak sorununa karşın seramik aydınlatma e- lemanları ile ilgili yerli ve yabancı kaynaklar araştırılarak, ''sera- mik aydınlatma'' elemanları üzerine ileride yararlanılabilecek bir kaynak oluşturulması hedeflenmiştir.

Anadolu'da Türk Mimarisi Aydınlatma Detayları ve Aydınlatma Araçları, yapıların ışık, hava ve dışarı açılma ihtiyacım karşılamak için, bina fonksiyonu, binanın bulunduğu yer, dönem özelliği, iklim, dini inanış gibi faktörlere göre şekillenmişlerdir. Mimaride çok önemli yeri olan, ilginç özellikleri ile çok farklı detay ve araçları ihtiva eden aydınlatma elemanları günümüzde yavaş yavaş kaybolmakta veya onarımlarla bozulmaktadır. Bu yok oluşa karşı Anadolu Türk mimarisi aydınlatma detayları ve aydınlatma araçları konusu detaylı bir çalışma ile aydınlatılmamış olduğu için tez çalışmasına konu olarak seçilmiştir. Girişin I. bölümünde bu konunun ele alınış sebebi açıklanmıştır. II. bölümde bu çalışmanın amacı ve kapsamı konusunda bilgi verilmiştir. Literatür özeti bölümünde konu ile ilişkisi olan önemli kaynakların, konu ile ilgili olan bölümlerinin özeti yapılmıştır. Materyal ve metod bölümünde araştırmanın amacını gerçekleştirmek için kullanılan materyalin temin şekli, nitelikleri ve araştırmada yararlanılan metodlar izah edilmiştir. Girişin tarihçe bölümünde Andolu'da ve yalan çevresindeki ilkçağ, Bizans,Selçuklu ve Osman'a yapılarında aydınlatmanın genel prensipleri ve elde edilebilen aydınlatma elemanlarının özellikleri anlatılmıştır. İkinci bölümde Anadolu Türk Mimarisinde aydınlatma elemanları doğal aydınlatma ve yapay aydınlatma olarak ikiye ayrılmıştır. Örneklerle da anlatım kuvvetlendirilmiştir. Üçüncü bölümde önce Anadolu Selçuklu sonra Osmanlı eserlerinden cami, medrese, türbe, han, hamam, konut-saray ve köşklerin aydınlatma özellikleri ve aydınlatma elemanları, bu yapıların fonksiyonları ve plan özelliklerine bağlanarak açıklanmıştır. Her bina gurubunun aydınlatma sistemi izai edildikten sonra verilen bilgileri doğrulayan ve daha iyi açıklayan katalog şeklinde hazırlanmış bir örnek verilmiştir. Dördüncü bölümde ise değerlendirme yapılmış ve elde edilen sonuçlar sıralanmıştır; Anadolu'da yapılan ilk eserlerden başlayıp XVII. - XVIII. yy, ve sonrası yapılarında bu etkisiyle değişildik görülmesine kadar geçen sürede geleneksel aydınlatma elemanları geliştirilerek kullanılmıştır. Ban etkisi görülmeye başladıktan sonra bir daha geri dönülmemiş ve eski aydınlatma sistemi terk edilmiştir. Turkish Architecture in Anatolia has different forms according to such factors as illumination details and equipments, function and location of buildings, climate, characteristics of the period and religious belief, to meet the needs for light and air and to contact the outside world. Illumination elements which occupy a very significant place in architecture and contain very distinct details and instruments with their interesting features have gradually been disappeared or destroyed by repairs. Illumination details and equipments have been taken as the subject of the thesis. In the Introduction part the reasons for the preference of this topic, in pan n, the goal and the content of this study has been explained. In the summary of the literature part the related parts of important references on this topic have been summarized. In the material and method section, the methods used to achieve the goal of thes research, the characteristics of the material which and hous the material has been obtained have been explained. In the short literature part of the Introduction, general principles of illumination 310