Search

Deze Deltafact gaat over het gebruik, gedrag en de milieueffecten vananti-parasitaire diergeneesmiddelen (antiparasitica) toegepast in deveehouderij en bij grote grazers in natuurgebieden.

Antiparasitaire stoffen in diergeneesmiddelen, die in de agrosector worden gebruikt, en afbraakproducten van deze stoffen kunnen zich na gebruik in het milieu verspreiden, meestal via het water. Of dit gebeurt, hangt onder meer af van de hoeveelheid en de eigenschappen van de stoffen. Op basis van de huidige analyse lijkt een aantal antiparasitaire stoffen in diergeneesmiddelen milieunormen voor grond- en/of oppervlaktewater te kunnen overschrijden. Op grond van de toelating in Nederland en het gebruik zijn de beschikbare antiparasitaire stoffen geïnventariseerd. Van deze stoffen zijn er 15 geselecteerd waarvoor de mogelijke concentraties in grond- en oppervlaktewater in beeld zijn gebracht. Van deze 15 stoffen komen drie stoffen in de buurt van of net boven de norm van 0,1 microgram per liter in grondwater voor. Op grond van de uitgevoerde berekeningen overschrijdt één stof de norm in het oppervlaktewater en overschrijden vijf stoffen de voorspelde concentratie waaronder geen effecten op organismen in het water worden verwacht (de zogeheten nuleffectconcentratie, of PNEC). Voor de berekeningen zijn diverse aannames gemaakt, omdat niet alle gegevens beschikbaar zijn. Een logische vervolgstap is de cruciale aannames, onder andere stofeigenschappen en gehanteerde scenario's, in de berekeningen nader te beschouwen. Deze analyse is in opdracht van het ministerie van Economische Zaken door het RIVM in samenwerking met Wageningen Environmental Research uitgevoerd.

The study described in this report was conducted with the aim of developing an unified database of ecological data and residue data to be used for the risk assessment of plant protection products for birds and mammals. The main sources of data were the information submitted in the context of approval of active substances and authorization of products and and additional information retrieved through a systematic literature review. The data were screened and organised in three Excel databases, one for birds, one for mammals and one for residue studies. The ecological information for birds and mammal risk assessment consisted of data that is used for the determination of focal species, estimation of the proportion of an animal's daily diet obtained in a treated habitat (PT) and assessment of the composition of the diet obtained from a treated area (PD). The information gathered on residues focussed on (initial) residue levels after treatment and on residue decline (the reported half‐life or DT50 and the DT90)

Antiparasitaire stoffen in diergeneesmiddelen, die in de agrosector worden gebruikt, en afbraakproducten van deze stoffen kunnen zich na gebruik in het milieu verspreiden, meestal via het water. Of dit gebeurt, hangt onder meer af van de hoeveelheid en de eigenschappen van de stoffen. Op basis van de huidige analyse lijkt een aantal antiparasitaire stoffen in diergeneesmiddelen milieunormen voor grond- en/of oppervlaktewater te kunnen overschrijden. Op grond van de toelating in Nederland en het gebruik zijn de beschikbare antiparasitaire stoffen geïnventariseerd. Van deze stoffen zijn er 15 geselecteerd waarvoor de mogelijke concentraties in grond- en oppervlaktewater in beeld zijn gebracht.

De toepassing van drijfmest op akkers en grasland kan leiden tot verspreiding van diergeneesmiddelen naar bodem, grondwater en oppervlaktewater. Voor de 20 meest gebruikte antibiotica en antiparasitica in twee Nederlandse veehouderijsectoren, de intensieve varkens- en de kalverhouderij, hebben wij gebruiksgegevens en stofeigenschappen verzameld, zowel door middel van eigen metingen als uit de openbare literatuur. Met deze gegevens is voor deze stoffen de kans om de periode van mestopslag te overleven en vervolgens - na toepassing op het land - de kans op uitspoeling naar grond- en oppervlaktewater en persistentie in de bodem beoordeeld.

Een gezond ecosysteem in een bodem kun je wellicht maken, zoals hiervoor beschreven,maar je kunt hem ook breken. Een gezonde bodem met gezond bodemleven is onder andere afhankelijk van de bodemdieren die mest verwerken. Tegelijk schuilen in die mest tegenwoordig ook potentiële gevaren voor het bodemleven. Uit een onderzoek met mest van dieren die wel of niet met medicijnen waren behandeld tegen maagdarmwormen, blijkt dat die middelen hun werking nog niet zijn verloren wanneer ze het dier aan de achterkant verlaten.

Naar aanleiding van een vraag van de Partij voor de Dieren in de Provinciale Staten van Gelderland is een korte bureaustudie uitgevoerd naar de mogelijke ecologische gevolgen van bollenteelt op de Veluwe voor Natura 2000-doelen. De vraagstelling spitste zich toe op een aantal onderdelen: omvang van de bollenteelt op de Veluwe, ontwikkelingstrend van bollenteelt op de Veluwe, verschillen in bestrijdingsmiddelengebruik tussen 'normale' akkerbouw (maïs, aardappelen, graan) en bollenteelt en mogelijke nadelige effecten op aangrenzende natuur via verwaaiing, uitspoeling of anderszins.

Onder nieuwe verontreinigingen verstaan we stoffen die nog niet of niet volledig zijn gereguleerd en waarvan de milieurisico’s vaak onbekend zijn. Daarbij gaat het om stoffen als natuurlijke hormonen en hormoonverstorende stoffen (weekmakers, detergenten, brandvertragers, e.d.), humane geneesmiddelen, diergeneesmiddelen, nanodeeltjes en microplastics. In de ‘waterwereld’ is altijd meer aandacht besteed aan de nieuwe verontreinigingen dan binnen andere beleidsvelden. In de bodem zijn de aanwezigheid en de mogelijke risico’s grotendeels onbekend. In 2013 heeft een consortium van diverse onderzoeksinstanties en stakeholders een pilotonderzoek uitgevoerd naar de aanwezigheid en mogelijke risico’s van hormonen en geneesmiddelen in het systeem bodem - grondwater - oppervlaktewater.

Veel soorten in Nederland vinden in de stad een geschikt leefmilieu, maar hoeveel soorten zijn werkelijk afhankelijk van het stedelijk gebied? Om deze vraag te beantwoorden is een steekproef uit het Nederlands Soortenregister voorgelegd aan een aantal taxonomische-en ecologische deskundigen. Zij hebben de getrokken soorten beoordeeld op hun afhankelijkheid van het stedelijk gebied voor de instandhouding van de populatie. Daarnaast is dat belang voo alle soorten van de Vogel- en Habitatrichtlijn afzonderlijk bepaald.

Radiotelemetrie is een methode om de mobiliteit van organismen in kaart te brengen. De methode wordt al veel toegepast bij vogels en zoogdieren. De ontwikkeling van de techniek maakt het thans mogelijk om ook individuele insecten met zeer kleine zenders uit te rusten. In een oriënterend onderzoek werden mestkevers en een loopkever voorzien van radiozendertjes van 0,2 gram en gedurende enige tijd gevolgd in het veld.

Bij calamiteiten op zee kan vrijkomende olie leiden tot ernstige ecologische effecten. De Landelijke Coördinatiecommissie Milieu (LCM) maakt bij de 24/7 advisering voor Rijkswaterstaat Zee en Delta gebruik van ecologische kwetsbaarheidskaarten bij het besluit om detergenten bij een olieverontreiniging in te zetten. De kaarten maken gebruik van verspreidingsgegevens van zeevogels en aanwezigheid van vissen (viseieren en -larven, en paaigebieden) en zijn bedoeld om direct, in het eerste uur na een olieverontreiniging, informatie te geven over wat te verwachten valt aan ecologische kwetsbaarheid op de locatie van het incident. Onderhavig rapport beschrijft de update van deze kaarten voor drijvende olie en het ontwikkelen van vergelijkbare kaarten voor gedispergeerde olie. Oil spills at sea can cause serious ecological effects. The National Coordination Committee on the Environment (LCM) uses ecological vulnerability maps in its 24/7 advice for Rijkswaterstaat Sea and Delta. These maps are used in the decision whether or not to deploy detergents. The maps use monitoring data of seabirds and fish (abundance of fish eggs and larvae and presence of spawning grounds) and are intended to provide information on the ecological vulnerability at the location of the incident. The present report describes the update of these maps for oil slicks, and the development of similar maps for dispersed oil.

In order to determine Special Environmental Quality Criteria for the Northsea and Waddensea Maximal Tolerable Risk Levels (MTR) were derived based on the risk for secondary poisoning. Therefore a model was used developed by the National Institute of Public Health and the Environment on risk-assessment for fish-eating birds. For alpha-HCH and pentachlorobenzene no toxicity data on birds could be found which made it impossible to use the model. MTR values of 28, 16, 2.9, and 1.3 ng/l were calculated for hexachlorobenzene, DDT, DDE and DDD, respectively.

De meeste baggerspecie, inclusief licht verontreinigde baggerspecie die vrijkomt bij onderhoud van watergangen, wordt verspreid op landbouwpercelen. Het in dit rapport beschreven onderzoek is opgezet om op praktijkschaal na te gaan of op dit moment de praktijk van het verspreiden van licht verontreinigde bagger meetbare effecten heeft veroorzaakt en aan te geven wat er in de toekomst kan worden verwacht bij voortzetting van de huidige praktijk. De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat in de onderzochte klei- en veengebieden de praktijk van verspreiden van baggerspecie niet heeft geleid tot een sterke achteruitgang van de bodem. Achteruitgang is echter wel mogelijk als de praktijk van verspreiden meer opschuift in de richting van de kwaliteit die maximaal is toegestaan. Op basis van het onderzoek worden diverse aanbevelingen voor het beleid gemaakt.

EFSA is revising and updating the Ecotoxicology Guidance Document on Terrestrial Risk Assessment of Pesticides (SANCO/10329/2002). For this purpose an overview of available scientific information on several topics is needed. The aim of the current literature survey was to collect and summarize the published scientific literature on (1) the composition of non-target arthropod species that occur in and outside crops, (2) their vulnerability to pesticides and (3) their potential to recover from a pesticide impact. The survey was aimed at all major groups of non-target arthropods occurring in and outside crops. In order to collect relevant literature on-line searches in various databases were carried out in December 2011 and January 2012. The searches addressed two types of scientific information: (1) publications with the results of ecotoxicological field studies in which the effects of pesticides on in-field and off-field communities of non-target arthropod communities are investigated, and (2) publications with the results of ecological studies that describe and compare the composition of in-crop and off-crop communities of non-target arthropods. The literature searches initially yielded over 1,500 articles for which the abstracts were screened, but the number of suitable papers that was finally reviewed was less than 100. The taxonomic groups for which sufficient information was found were ground beetles (Carabidae), rove beetles (Staphylinidae), spiders (Aranea), hoverflies (Syrphidae) springtails (Collembola) and bugs (Heteroptera). Most studies of these groups were conducted in Europe and for the larger part in cereals. Types of off-crop habitats varied greatly (hedgerows, flower strips, grass edges, trees, etc.). For these taxonomic groups, the number of species and their abundance was higher in the off-crop habitat than in the crop. Most species were only found in one or a few studies, indicating that geographic location and specific crop and off-crop habitat are important factors determining the species composition. For other important non-target arthropod taxonomic groups, no suitable studies were found to evaluate in- and off-crop differences in species composition and abundance. These taxonomic groups include grasshoppers, butterflies, isopods, lady beetles, bees and wasps. The available literature was not suitable or contained very little information to assess the sensitivity to pesticides and recovery and thus the vulnerability of individual species from a pesticide impact in the field. Therefore an additional approach, vulnerability analysis based on species traits, was used. The analysis was done for a selection of thirteen species that represent the mentioned dominant taxonomic groups. This vulnerability analysis showed that for insecticides, herbicides and fungicides, the average vulnerability of typical off-crop species was higher than that of typical in-crop species. The average vulnerability of species that occur in both habitats was intermediate. The difference between off-crop and in-crop species can be explained by differences in exposure and especially recovery. In-crop species are less exposed (for instance because they breed out of the pesticide spraying season) and have a greater capacity to disperse, migrate and reproduce. It is plausible that such species are more typical of in-crop habitats because they are better adapted to the varying circumstances and frequent disturbances that occur within arable fields. In the same vulnerability analysis, the two current non-target arthropod standard test species, the parasitic wasp Aphidius rhopalosiphi and the predatory mite Typhlodromus pyri, were found to be the least vulnerable of all species analysed

Het is inmiddels een bekend feit dat ontwormingsmiddelen die aan vee worden gegeven, giftig kunnen zijn voor de mestfauna, de insecten die zich met mest voeden en er hun eieren in leggen. Het verdwijnen van bepaalde soorten mestfauna kan er in bepaalde gevallen toe leiden dat de afbraak van mest in het veld vertraagd wordt, zo blijkt uit buitenlandse studies. Enquêtes wezen eerder uit dat ontwormingsmiddelen in veel Nederlandse natuurgebieden worden toegediend aan grote grazers. Komen dit soort ecologische effecten dus ook in onze natuurgebieden voor? Dit is de afgelopen jaren door Alterra onderzocht in opdracht van het ministerie van EL&I.

The HAIR instrument calculates risk indicators related to the agricultural use of pesticides in EU Member States. HAIR combines databases and models for calculating potential environmental environmental effects expressed by the exposure toxicity ratio.

In het overstromingsgebied van de Dommel ten zuiden van Eindhoven is in het verleden vastgesteld dat er een doorvergiftigingsrisico van cadmium via de voedselketen van de steenuil bestaat. Om een indruk te krijgen van deze problematiek op gebiedsniveau is een studie uitgevoerd naar de ruimtelijke risico’s van doorvergiftiging voor steenuilen en groter grazers aan de hand van het model BERISP. De modelberekeningen wijzen uit dat de huidige risico’s voor steenuilen in het gebied (situatie 2003) groot zijn. De risico’s treden vooral op in habitats waar de uilen veel op gecontamineerde wormen foerageren, zowel in het overstromingsgebied als op bouwland en weilanden hierbuiten. Realisatie van het Natuurgebiedsplan (NGP 2006) zal vooral binnen het overstromingsgebied zelf leiden tot een afname van de risico’s doordat men habitats laat ontstaan waar uilen op minder verontreinigde woelmuizen foerageren, met name door verruiging.

Indicators for aquatic nature quality are calculated using ecological monitoring data from individual sampling stations. For reporting purposes, these results need to be aggregated and scaled up to higher levels (catchment area, country). This report provides an overview of different existing spatial aggregation methods for this purpose, including an evaluation of their suitability for aquatic ecological indicators. So-called „model-based„ methods, consisting of some sort of „kriging¿ step followed by calculation of the arithmetic mean, appeared to be the most appropriate. Application of these methods to multimetric indicators of aquatic macroinvertebrates in two Dutch subcatchment areas confirmed their suitability. However, the methods that were used were based on aggregation (using kriging) over Euclidian (straight), distances. It is recommended to conduct further research on the suitability of interpolation through stream networks, i.e., through the waterways themselves. Indicatoren van de aquatische natuurkwaliteit worden berekend op basis van ecologische monitoringsgegevens van individuele locaties. Deze resultaten dienen t.b.v. hun rapportage geaggregeerd en opgeschaald te worden naar een hoger niveau (stroomgebied, landelijk). Dit rapport geeft een overzicht van verschillende bestaande ruimtelijke aggregatiemethoden voor dit doel, inclusief een beoordeling van hun geschiktheid voor aquatische ecologische indicatoren. Het meest geschikt blijken zogenaamde modelgebaseerde methoden, bestaande uit een interpolatie door een nader te kiezen soort „kriging‟ gevolgd door berekening van het rekenkundig gemiddelde. Toepassing van deze methoden op multimetrische indicatoren van macrofauna uit twee Nederlandse deelstroomgebieden bevestigde hun geschiktheid. De gebruikte methoden waren echter gebaseerd op aggregatie (met kriging) over „Euclidische‟ (rechte) afstanden. Aanbevolen wordt om nog nader onderzoek te doen naar de geschiktheid van interpolatie door stroomnetwerken, d.w.z. via de loop van de waterwegen zelf.

In laboratoria wordt het nodige onderzoek verricht naar de hormonale, of hormoonverstorende werking van een groot aantal stoffen. Van een aantal van deze stoffen is inmiddels aangetoond dat ze in risicovolle concentraties voorkomen in het watermilieu. Maar het is vaak niet bekend wat de daadwerkelijke, waarneembare effecten van deze hormoonverstorende stoffen zijn op (aquatische) organismen. Bij een aantal diersoorten is aangetoond dat de verhouding tussen het aantal mannetjes en vrouwtjes niet meer gelijk is en tevens dat er soms geslachtsverandering optreedt. Dit rapport vat samen wat er op dit ogenblik bekend is over de hormoonverstorende effecten van stoffen op aquatische organismen. Onderzoekers onderscheidden: schelpen en slakken, Kreeftachtigen en insecten, Vissen; Amfibieën; Vogels en zoogdieren (otters)

In het vernieuwde bodembeleid in Nederland komt meer nadruk op ecosysteemdiensten van de bodem. Op basis van literatuurstudie worden in dit rapport praktijkmaatregelen beschreven die ecosysteemdiensten van de bodem bevorderen. Hierbij zijn tien voor Nederland typerende combinaties van grondsoort en landgebruik in beschouwing genomen. Voor vier maatregelen is de omvang van het te verwachten resultaat beschreven, en de termijn waarop dit kan worden bereikt. Organische stof is een sleutelfactor bij alle ecosysteemdiensten van de bodem. De benadering van bodembeheer gericht op ecosysteem¬diensten is werkbaar, maar moet voor toepassing in de praktijk locatiespecifiek worden uitgewerkt. Het concept van lijkt kansrijk, maar nog weinig bekend in de praktijk, vooral bij indirect betrokkenen zoals waterschappen en provincies. Voor financiering van maatregelen die het functioneren van ecosysteemdiensten verbeteren zijn indirect betrokken stakeholders nog niet vanzelfsprekend in beeld.

In het kader van een overeenkomst tussen Stichting Kennisontwikkeling Kennisoverdracht Bodem (SKB) en een breed consortium en klankbordgroep is een pilotstudie uitgevoerd naar veterinaire antibiotica in de bodem en het grondwater.

Terwijl antibioticum-resistentie in ziekenhuizen en landbouwhuisdieren relatief goed onderzocht is, is veel minder bekend over het optreden van resistentie in het milieu. Een mogelijk belangrijke bron van resistentie in het milieu is het uitrijden van mest van intensief gehouden landbouwhuisdieren op landbouwgronden. In deze studie werd een pilot-onderzoek verricht naar de rol van bemesting met varkensdrijfmest voor resistentie in zandige landbouwgronden. Er werd gekozen voor een veld-benadering, waarbij drie bedrijven tijdens de periode van bemesting regelmatig werden bemonstert (vlak voor, en een dag, een week en vier weken na de bemesting). Op elk bedrijf werd in de nabijheid van de veldlocatie ook een referentielocatie gekozen, om de lange termijn effecten van bemesting te kunnen vergelijken met een soortgelijke, maar niet bemestte grond.

Recent is voor gewasbeschermingsmiddelen een nieuwe versie van het model GeoPEARL uitgebracht, v3.3.3. Hiermee kan men ook de persistentie in de toplaag van de bodem beoordelen. Er is een korte oriënterende studie uitgevoerd om na te gaan in hoeverre dit model ook kan worden gebruikt voor het modelleren van de lotgevallen van antibiotica. Hiertoe werden vier antibiotica geselecteerd: oxytetracycline, sulfamethoxazol, sulfadiazine en trimethoprim. De studie wijst uit dat GeoPEARL 3.3.3 in principe geschikt is voor diergeneesmiddelen, maar nog wel enkele aanpassingen behoeft. De bottleneck bij het gebruik van het model is het vinden van betrouwbare fysische en chemische eigenschappen voor diergeneesmiddelen.

Wie door weilanden en natuurgebieden wandelt komt ze regelmatig tegen: koeienvlaaien, paardenvijgen en schapenkeutels. Verse mest kan je in het voorbijgaan vaak herkennen door de wolk van vliegjes die er van opstijgt en die soms hinderlijk in je gezicht komt. Een van die vliegjes is de gele strontvlieg die nu door het koelere weer op zijn hoogtepunt zit

Niet alleen dieren in de veehouderij krijgen medicatie tegen wormen. Ook grote grazers in natuurgebieden krijgen ontwormingsmiddelen om te voorkomen dat ze ziek worden. Alleen komt een deel van de schadelijke medicijnen via hun poep vrij in de natuur, en daar gaan onder meer insecten aan dood. Alterra pleit daarom voor terughoudend gebruik

De rivier de Dommel is sterk verontreinigd met cadmium en zink als gevolg van historische activiteiten van de zinkindustrie. Bij overstroming worden deze metalen, gebonden aan organisch stof en kleideeltjes, afgezet op de bodem in het overstromingsgebied. Als gevolg hiervan is ook het overstromingsgebied van de Dommel plaatselijk sterk verontreinigd. De overheid heeft voor een belangrijk deel van het Dommeldal natuurdoelstellingen opgesteld, waaronder het realiseren van de Ecologische Hoofd Structuur. Onduidelijkheid over de invloed van de metaalverontreiniging op de ecologie en natuurontwikkeling heeft geleid tot stagnatie van grondaankopen om deze EHS te kunnen realiseren. Om deze stagnatie op te heffen heeft het projectbureau Actief Bodembeheer de Kempen nader onderzoek laten uitvoeren. Het onderzoek heeft zich gericht op de vraag wat de locatiespecifieke ecologische risico’s zijn van de cadmium- en zinkverontreinigingen bij verschillende natuur(doel)typen die in het Dommeldal aanwezig zijn of ontwikkeld gaan worden. Het betreft hier de natuur(doel)typen die zich in een gebied bevinden dat gemiddeld één of meerdere keren per tien jaar overstroomd wordt. Deze natuur(doel)typen zijn voornamelijk bloemrijk grasland, nat schraalgrasland, moeras en elzenbroekbos. Het onderzoek is stapsgewijs uitgevoerd en wordt TRIADE genoemd vanwege de drie componenten waaruit het is opgebouwd te weten chemie, toxicologie en veldmetingen