iv ÖZET İZMİR İLİ'NDEKİ TARIMSAL YAYIM ETKİNLİKLERİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA KARATURHAN, Buket Doktora Tezi, Tarım Ekonomisi Bölümü Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Tayfun ÖZKAYA Haziran 1997, 253 sayfa Bu araştırmada; İzmir İli'nde Tarım İl Müdürlüğü'nün pamuk konusundaki yayım çalışmaları ve değerlendirilmesine yönelik faaliyetleri incelenmiştir. Ayrıca; değerlendirme faaliyetlerine konu olan yayım çalışmaları yayımcı-üretici, yayım- araştırma ilişkileri bakımından da değerlendirilip, aksaklıkların giderilmesine yönelik öneriler verilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla; İzmir'in Bergama, Torbalı, Tire ilçelerinde görev yapan 49 yayımcı ve bu ilçelere bağlı 9 köyden 28'i seçilmiş üretici olmak üzere toplam 163 üretici ile anket yapılmıştır. Yayım çalışmalarında yayımcı-üretici ve yayım-araştırma ilişkilerinin TYUAP'ta öngörülen düzeyde kurulamadığı belirlenmiştir. Bunun sonucu olarak, üreticiler açısından yenilik olmayan, koşullarına uymayan, ihtiyaçlarını yansıtmayan konuların seçildiği dolayısıyla da öneri ve yeniliklerin benimsenme oranlarının düşük olduğu saptanmıştır. Araştırmada, `seçilmiş üretici` uygulamasının da projede öngörülen anlamda yerine getirilemediği görülmüştür. Sözgelimi; seçilmiş üreticilerin % 14'ünün `seçilmiş üretici` olduğunu dahi bilmediği ve seçimin tamamıyla yayımcılar tarafından üreticilerin görüşleri alınmadan gerçekleştirildiği görülmüştür. Yayım çalışmalarının etkin bir şekilde yürütülememesinin nedenleri; köy gruplarının çoğunun yerleşik olmaması, kaynak yetersizliği, yayımcı : üretici oranının yüksekliği, yayımcıların işe alınmaları ve tayinlerinde politik tercihlerin ön plânda olması, mesai saatlerine katı bir şekilde uyma problemi ve ulaşım olanaklarındaki yetersizlik olarak belirlenmiştir. Bu nedenle; öncelikte yayım örgütünde gerekli yasal düzenlemeler yapılarak yayımcılara daha çok insiyatif sağlanması yararlı görülmektedir.Tarım İl Müdürlüğü tarafından yürütülen yayım çalışmalarının değerlendirilmesine yönelik faaliyetlerin, plânlanan yayım etkinliklerinin sayısal gerçekleşmelerinin ortaya konmasından ibaret olduğu saptanmıştır. Yayım çalışmalarının üreticiler üzerindeki etkilerini ortaya koyan resmi bir değerlendirmeye rastlanmamıştır. Ancak; yayımcıların yandan fazlasının çalışmaların üreticiler üzerindeki etkilerini ölçmek amacıyla, katılan üretici sayısındaki artış, yayım-üretici ilişkisinin düzeyi, verilen yeniliği deneyenlerin sayısı, yayımcılara karşı davranışlardaki değişmeler gibi ölçütlerle kişisel değerlendirmeler yaptıkları belirlenmiştir. Tarımsal yayım çalışmalarının en önemli unsurlarından biri olan değerlendirme faaliyetlerinin tarafsız ve sağlıklı olabilmesi için yayım, araştırma, üniversite, üretici ve diğer ilgi gruplarının temsilcilerinden oluşan bir kurul tarafından yapılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. Değerlendirme Kurulu'nun yayım programlarının hazırlanması aşamasında da yer almasının, çalışmalar arasındaki uyumu sağlayacağı söylenebilir. Değerlendirme sonuçlarının uygulamaya aktarılması ile de, üreticilerin ihtiyaç ve koşullan ile ilgili yaşam düzeylerini iyileştirici yayım çalışmalarının yapılabileceği açıktır. Anahtar Kelimeler: Tarımsal yayım, izleme-değerlendirme, TYUAP, demonstrasyon vi ABSTRACT AN INVESTIGATION ON EXTENSION EFFORTS IN IZMIR PROVINCE AND THEIR EVALUATION KARATURHAN, Buket PhD in Agricultural Economics Supervision Prof. Dr. Tayfun ÖZKAYA June 1997, 253 pages In this research, extension and monitoring-evaluation activities conducted by Agricultural Department of İzmir Province have been examined. The extension activities also have been evaluated taking the extension-farmer and extension- research linkages into account and some proposals have been given. With these purposes, 49 extensionists and 163 farmers (28 of them being contact farmers) have been Interviewed in 9 villages of Bergama/Torbalı and Tire Counties ta İzmir Province. The findings revealed that extension-farmer and extension research linkages have not been established as planned by TYUAP. Thus, because the farmer's needs and circumstances are not taken into consideration in planning, the rate of adoption and acceptance of innovations has been low. The contact farmer approach has not been fully understood nor applied as planned by TYUAP. For instance, 14 % of the contact farmers did not know that they were chosen as contact farmers and they have been chosen by the extensionists without taking the other farmer's opinions. The main reasons of the ineffectiveness in agricultural extension activities have been defined as being the inadequate resources, the high extension-farmer ratio, the politic pressures on employment of extension staff, the rigit and unelastic working hours, the mobilization problems of extensionist. To overcome the problems, first of all a new legislative structure, has to be settled giving more initiative to extensionists. According to the findings of the study, in previous evaluations the mean in evaluating the activities of extension services have been the realization ratio of planned extension activities. There are no records based on formal evaluation of thevii effects of activities on farmers. But about half of the extension staff has tried to measure the effectivenees individiualy by measuring the increase in number of farmers participating extension activities; by observing the changes in the quality of farmer-extensionists relations; and by the acceptance and adoption rate of extension advices. The evaluation activity being one of the most important element on success in extension should be evaluated by a group established by the participation of members from extension and research institutes, academic staff from the universities, producer, and members from other non governmental institutes. This commity should also take part in programme preparation to reinforce the coordination. It is also clear that by the feedbacks of these evaluation results, more effective extension work could be done, meeting farmer's needs and circumstances and bettering their living standarts. Keywods: Agricultural extension, monitoring evaluation, demonstration, Agricultural Extension 253