Search

Previous scholarship has hypothesised a global correlation between marriage age, premarital service in husbandry, the extent to which marriage coincided with the assumption of household headship, and the nuclear household structure. According to John Hajnal, these were the axial principles of historical household formation systems. However, whether such correlations apply universally across Europe remains uncertain. We test this possibility by applying both global and local (geographically weighted) measures of correlation to data for 256 rural populations from historic Europe. We demonstrate that the local correlations diverge considerably from the global results. The mutual associations between household formation markers exhibit considerable spatial drifts or important spatial gradients, and the numbers of the joint combinations of these associations far exceed those predicted by Hajnal. We conclude by arguing that the global relationship patterns that Hajnal promoted may lead to incorrect interpretations of historical family systems, and may detract from our understanding of their actual mechanics.

Książka „Residential Change and Demographic Challenge" jest owocem trzyletniej współpracy osiemnaściorga badaczy z niemieckich, polskich, czeskich i brytyjskich ośrodków naukowych. W skład zespołu weszli socjologowie, geografowie i antropologowie kultury. Praca składa się z trzynastu rozdziałów zgrupowanych w trzy części. Pierwsza z nich zawiera rozważania teoretyczne i metodologiczne, druga wyniki badań empirycznych i dyskusję nad nimi, w trzeciej zaś czytelnik znajdzie zwięzłe przedstawienie najistotniejszych ustaleń oraz postulaty badawcze na przyszłość. Pomimo dużej liczby autorów oraz rozbudowanej struktury narracja pozostaje bardzo spójna i jednolita.

Artykuł przedstawia kwantytatywny wymiar zasadniczych przemian demograficznych, określanych mianem transformacji demograficznej, zachodzących w populacji miasta Krakowa na przełomie XIX i XX wieku. Statystyczna i graficzna analiza podstawowych oraz syntetycznych (e0 i TFR) współczynników demograficznych opisujących umieralność i rodność mieszkańców miasta oraz szereg porównań z populacjami Lwowa, Pragi i Poznania pozwala prześledzić rytm i głębokość tychże zmian oraz dokładniej umiejscowić je w czasie. Duża zbieżność serii współczynników urodzeń i zgonów dla poszczególnych miast każe zastanawiać się nad uniwersalnym charakterem przejścia demograficznego miast w Europie Środkowej. Co więcej analiza pozwala na tezę, że zasadnicza część transformacji dokonała się niezwykle szybko, bo w około 50 lat i zakończyła się jeszcze przed II wojną światową. Zmiany natężenia rodności i umieralności skutkują bardzo gwałtownym wydłużaniem się życia ludzkiego w badanym okresie oraz drastycznym spadkiem płodności. Stwierdzona w artykule intensywność przemian kluczowych, z punktu widzenia życia ludzkiego, charakterystyk biologicznych społeczności miejskich w badanym okresie powinna stać się przyczynkiem do dalszych badań nad przebiegiem gospodarczych, społecznych i technicznych procesów modernizacyjnych. The paper aims to describe the population changes that took place in the city of Kraków at the turn of the twentieth century using the demographic transition model. First, it briefly covers demographic transition theory and explains how it is understood in the research presented in the paper. Second, the paper traces the indicators of this process among Kraków’s inhabitants and compares them to the population dynamics in Lwów, Poznań and Prague.