Search

ÖZETOTOMOTİV SERVİSLERİNDE FMEA VE FTA HATAÖNLEME TEKNİKLERİNİN UYGULANMASIToplam Kalite Yönetimi' nin de kullanıldığı yüksek öneme sahip hata önlemetekniklerinden olan FMEA (Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi) ve FTA (HataAğacı Analizi) yöntemleri kullanılarak hataları zamanında tespit edilerek analizedilmesi ve uygunsuzlukların bertaraf edilmesi için önlemeye yönelik faaliyetleriiçermektedir.FMEA (Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi)' da muhtemel potansiyel hatakaynakları belirlenir. Hatanın ortaya çıkma olasılığı ve hataların yakalanabilmeolasılığı faktörleri değerlendirilerek risk öncelik göstergesi belirlenir. Risk öncelikgöstergesi en büyük olandan başlanarak düşürülmeye çalışılır. RÖG düşürülürkenorganizasyon değişiklikleri ve tasarım değişikleri ile hatanın oluşma olasılığı veyakalanabilme değerleri de düşürülerek risk öncelik sayısı aşağı çekilmektedir.Kısacası FMEA, tüm hata türlerinin sistematik olarak ele alındığı bir analizdir.FTA (Hata Ağacı Analizi) zincirleme hataların meydana geldiği sistemlerdeyararlanılır. FTA' da araçta oluşabilecek bütün olumsuz durumlar şematik olarakdallandırılarak tanımlanan sistematik bir tekniktir. Teknikte istenmeyen durum tepeolay olarak saptanır ve analiz edilir. Başlangıç olarak alınan tepe olaydan geriyedoğru, bu istenmeyen sonucu doğuran muhtemel olaylar sıra içinde detaylı birbiçimde incelenir. Ele alınan sistemin donanım, yazılım, insan ve çevre koşulları gibitüm elemanları analize dahil edilebilir.Bu çalışmada, yetkili otomotiv servislerinde meydana gelen genel hatalar,anket çalışması ile saptanmıştır. Ankette, otomotiv servislerinde yönetici konumundaçalışan kişilere, serviste teknik işlerde çalışan kişilere ve servislere aracını bakıma veonarıma getiren müşterilere iki soru sorularak mevcut hatalar ortaya çıkarılmıştır.Hataların tekrarlanan ve önemli olanlarının belirlenmesi için Pareto Analiziuygulanmıştır. Önemli ve öncelikli olan bu hataların neden meydana geldiği Sebep-VISonuç (Fishbone) Diyagramı ile analiz edilmiştir. Bu hatalara neden olan sebeplerinetki nedenlerini saptamak içinde Beyin Fırtınası Yöntemi kullanılarak, sebepler vesonuçlar belirlenmiştir.Bu aşamalardan sonra FMEA yöntemine geçilmiş her hatanın oluşma olasılıkderecesi, şiddet derecesi ve belirleme derecesi belirlenerek risk öncelik göstergesihesaplanmıştır. Risk öncelik göstergeleri büyükten küçüğe sıralanmış ve en yüksekRÖG sayısına sahip hatadan başlanarak, organizasyonel ve tasarımsal değişiklikler,uygulanan düzeltici ve önleyici faaliyetler sonucu alınan önlemlerle, olasılık vebelirleme değerleri düşürülmüş; RÖG sayısı da aşağılara çekilerek, hatalarminimuma indirilmiştir.Hata Ağacı Analizi (FTA) çalışmasında da, araçta meydana gelen amortisörsesinin ortadan kaldırılması için FTA uygulanmıştır. Amortisörden gelen ses tepeolay seçilerek geriye doğru sistemdeki bütün nedenler analiz edilerek hatanın etkisizhale getirilmesine çalışılmıştır.FMEA (Failure Mode Effect Analysis) ve FTA (Fault Tree Analysis) analizmetotları ile yetkili otomotiv servislerinde oluşan ve/veya oluşabilecek hatalar dahaoluşmadan önlenmesi sağlanarak, servis sonrası müşteri memnuniyeti sağlanmayaçalışılmıştır.Kasım, 2005 Mehmet Serkan ŞAMURVII ABSTRACTTHE APPLICATION OF FMEA AND FTA PRECAUTIONTECHNICS AT THE AUTOMOTIVE SERVICESOne of the precaution technics with a high importance used also in TotalQuality Management Systems are known as FMEA (Failure Mode Effect Analysis)and FTA (Fault Tree Analysis) which includes precation focused activities where thefaults can be dedected on time and analysized.At FMEA (Failure Mode Effect Analysis) possible potential failure sourcesare dedected. With the analysis of failure occurance probability and failure dedectionprobability factors risk priority number is determined. The risk priority number istried to be decreased beginning from the biggest number. The risk priority number isdecreased while the organization changes, failure occurance probability caused bydesign changes and catch rates are also decreased. As a summary FMEA is ananalysis where every failure types are examined systematically.FTA is used in systems where chain failures occur. FTA is a systematictechnic in which every negative effect is defined as schematicly. In the systemunwanted condition is defined and anaylsized as peak contition. All possible eventsthat can cause this unwanted condition are examined in order with details beginningfrom the peak condition. The elements of the system like hardware, software, humanand enviroment conditions are also included at the analysis.At this study, the failures occured at the automotive services is determinedwith quesionnaire. At the questionnaire the failures are dedected by asking twoquestions to the management level employees at the automotive service, technicalstaff and customers whom bring their vehicle for repair. Pareto Anaylsis is applied inorder to define the important failures. The Cause-Result (Fishbone) Diagram is usedto analyse the reason for these important failures. In order to find the most effectiveones of these failure reasons Brain-Storming Method is used where failures andreasons are dedected.After this step FMEA technic is used and probability of every failures?occurance, strength and determinance is identified to calculate the risk priorityVIIInumbers. Risk Priority Numbers (RPS) are listed from the biggest to the smallest andby starting from the failure with the biggest RPS number, organization and designchanges, correction and precaution activities, decrease at the probability anddeterminance values, decrease at RPS numbers result where failures becomeineffective.Fault Tree Analysis (FTA) is used to avoid noices coming from the car?sshock absorber. The noice coming from the shock absorber is defined as the peakevent and downwards by analysis of all reasons the failure became ineffective.The possible failures or the current failures at the Automotive services areprevented by using FMEA (Failure Mode Effect Analysis) and FTA (Fault TreeAnalysis) methods and the after-sales customer satisfaction is targeted.November, 2005 Mehmet Serkan ŞAMURIX 166

Bu çalışmada piyasada yaygın olarak kullanılan oluk tiplerinden aynı oluk yüksekliğinde, aynı kesitte değişik rotor oluk tasarımlarının zaman harmonikleri üzerine etkisi incelenmiştir. Amaç; besleme kaynağı tarafından üretilen harmoniklerin devre parametreleri ile ilişkisini ortaya çıkarmak ve zaman harmoniklerinin etkisini azaltmaktır.Asenkron motor eşdeğer devresinde demir kayıpları, doyma olmayan bölge için alınmış ve kayıpların lineer değiştiği varsayımı yapılarak hesaplar karmaşık durumdan kurtarılmıştır. Bu çalışmada işlem karmaşasını önlemek için demir kayıpları ve dolayısıyla demir direnci ihmal edilmiştir.Besleme gerilimi tam sinüs formunda olmadığı için fonksiyonu harmoniklerine açmak gereklidir. Bunun için Fourier analizi kullanılmıştır. Fourier analizindeki Sv harmonik katsayısı işlem karmaşasından uzak kalmak için, terminallere uygulanan gerilimin efektif değeri olarak alınmış, harmonik gerilimleride bu değere göre hesaplanmıştır.Bu çalışma için TEE A.Ş. ait bir motor referans olarak alınmış, alınan bu motorun boşta, kısa devrede ve tam yükünde testleri İTÜ Elek. Mak. Lab. ve TEE A.Ş.' de yapılmış devre parametreleri deneysel olarak elde edilmiştir. Teorik olarak bulunan sonuçlar, bu deneysel verilerle desteklenmiştir.Microsoft Power Station 4.0 Fortran programlama dili ile asenkron motor zaman harmonik analizi programı oluşturulmuş, analizler bu program aracılığıyla yapılmıştır. Bunun yanında Fortran ve Oersted simülasyon programı ile elde edilen optimal oluk, referans oluk ile karşılaştırılmış sonuçlar ve grafikler tezin sonunda verilmiştir. Elde edilmiş yeni oluk şekli optimize oluk olarak isimlendirilmiş ve sonuçları analiz ve simülasyon programı ile verilmiştir.Bu çalışmaların sonucunda zaman harmoniklerinin etkilerini azaltmak mümkün olmuştur. Ancak bu analiz çalışmaları yapılırken motor parametrelerinin değişimine dikkat edilmelidir. Reaktans değişimi ile bakır kayıpları ve dolayısı ile veri parabolik bir eğri çizmektedir. Bu eğrinin maksimum olduğu reaktans değeri, maksimum verimi ve maksimum kayıpları vermektedir.ABSTRACTInduction motors are commonly used in motor industry, because of their cheap costs and easy maintenance. In engineering world , one of the aim is to decrease the losses in machines.Losses are accured in a stator, rotor and in the iron part of the machines. In this study rotor losses have been analysed. When the machine is subjected to a nonsinusoidal voltage waveform. All the parameters of the machine have been calculated by design datas supplied[1,2,5,6].In this study the casual effects of time harmonics to the induction machine have been determined and neccessary solutions have been obtained by using Fortran Mikrosoft Power Station 4.0 and Oersted Simulation programs. For this reason experimentel studying has been done in İTÜ Electric Machinary Laboratory and TEE A.Ş.At the begining of the study four different slots were taken into consideration, which one of them choosen as reference then nearly 26 different slot combinations have been analysed and optimized by using Fortran Power Station Program. After the completion of this analysis one of them has been selected as the best slot and analysed by Oersted Motor Analysis computer program both Fortran and Oersted were represented in the thesis. Test and the computer programming were performed for a reference slot combination and the compared, satisfactory and expected results were obtained.The design data of the induction machine with the necessary informations such as calculation of the parametres for both stator and the rotor and their slot geometry dimensions were given as a input and all rotor harmonics reactans, resistance, currents, voltage, slip, torque, output power were formulized and obtanined as a output. 26 individual programmes heve been performed finally which was named as a optimized slot was choosen as an optimal slot.New datas were entered to change the previous datas during the process of the Fortran Mikrosoft Power Station 4.0. In the Fortran program, stator parametres were taken into consideration as a constant. Hoıwever to change stator parameters or add the formulations of parametres to program is easy.The geometry has to be drawn, before analysis. Drawing the geometry without errors is a vital study. There are also phsical properties, have to be assigned. In this study current source was used. The important point, entering the value has to be in terms of amper-turns. At the end all these prosesses, were analysed once again.In the next chapter the reference slot is tested and its results have been given. According to this results, optimized rotor slot were constructed and test results were taken into consideration.In the following chapter, all the results obtained were compared in detail.The last part is prepared for suggestions for the future works.

Bu tez çalışmasında hidrolik teknolojisinin, plastik enjeksiyon makinalarında kullanana incelendi. Sıvıların sıkıştırıl amama özellisinden yararlanılarak oluşturulan hidrolik sistem, gerek hız ve kuvvetler gerekse konura kontrollerinde çok büyük avantajlar sağlayan bir sis temdir. Hidrolikte kullanılan ayar elemanları vasıtasıyla sonsuz sayıda sonuç elde edebilmek mümkündür. Bu tezin birinci bölümünde hidrolik sistem genel olarak incelendi, önce sıvıların genel özelliklerinden kaynaklanan genel hidrolik prensipler ele alındı. Sıvıların; sıkıştırıla- mama, bulunduğu kabın şeklini alma, güç iletme gibi özelliklerinin temelleri sunuldu. Daha sonra hidrolik kontrolde kullanılan devre elemanları olan valf ler, pompalar ve motor lar tanıtıldı. Ayrıntılı olarak da hidrolik teknolojisinin son aşamalarında kullanıma sunulan otomatik basınç ve debi ayarl ayıcılarla otomatik kontrollü pompalar incelendi. Hidrolik sistemin incelenmesinden sonra ilk gelişiminden itibaren plastik enjeksiyon makinaları ve plastik enjeksiyon makinal arının çeşitleri kısaca açıklandı. 3. Bölümden itibaren mak inanın plastik enjeksiyon maki nesinin kontrol grupları ele alındı. Bu işleme mengene grubu ile başlandı. Bu grubun günümüzde kullanılmakta olan değişik çeşitleri incelendi. Türkiyede ağırlıklı olarak mekanik ve hidromekanik sistemlerin kullanıldığı, bunun sebebinin de yapılan işlerin küçük kapasiteli işler olmasından kaynaklandığı, tam hidrolik kapama sistemi olarak adlandırılan kapama sisteminin ise genel olarak büyük gramajlarda kullanıldığı belirtildi. Yeni bir kapama sistemi olan açık kapama istemi detaylarıyla açıklandı. Makina seçiminde genel olarak bakım onarım kolaylığıyla birlikte üretim kapasitesini önemli derecede etkileyen etkenin, makinada kullanılan kapama sistemi olduğu tespit edildi. 4. Bölümde plastik enjeksiyon makinasinin enjeksiyon sistemi ve bu sistemin işleyişi anlatıldı. 5. Bölümde ise kalıptaki mamulün kalıptan çıkartılması işlemini gerçekleştiren itici silindirlerin sistemde kullanımı açıklandı. Son bölümde ise bir plastik enjeksiyon makinasında bulunan kontrol gruplarının gerekli hesaplamaları yapıldı. VI This thesis is about the use of hydrolic technology in the plastic ia j ektion machines. The hydrolic system, which is formed by using the feet that liguids are incampressibie, is adventagous in velocity and force controls as well as in position control. It is possible to obtion infinite number of solutions by means of negulatons used in hydrolies. In the 1st chapter of this thesis a review of hydrolic systems is given. At the begining general hydrolic principles which are coramer to all liguids are presented. The fundeman- tals such as ineompressibility of liguids, shape property of liguids, force transmission are also explained. Later, values, pomps and motors which are used extensively in hydrolic cont rol are introduced. Automatic pressure and flownate regula tors, automatic controlled pomps which are presented for use in the last phase of hydrolic technology are studied. After introduction of hydrolic system, plastic injection machines and their kinds are explained briefly. Beginning from chapter 3 plastic injection machines control groups of machine is explained. We begin exploration by press group, and various kinds, which are used today, are studied. It is mentioned that in Turkey mechanical and hydromechanical sys tems are extensively used, the neason for this is the low capacity trobs in the industry, exactly closing hydrolic systems are used only for big capacitues. A new kind of closing system, open closing system is explained in details. And it is noted that when deciding the machine. At the 4th chapter plastic injection machines injection system and its operation is explained. Chapter 5 covers the use of driving cylinders which are used to extract, products in the mould, from the mould. Last chapter is devoted to reguined calculations of control groups in the plastic injection machine. VII 104

ÖZET Bu Tezde Ders Geçine ve Kredili Sistem müfredat Programlarına uygun, TORNACILIK 2-ALET BILEME-FREZICILÎK 2 ve TAŞLAMACILIK konularını kapsayan bir çalışma yaptım. Bu tezle Atelyede uygulaması yapılacak konu hakkında yeterli bir ön bilgi ve işlem sırası verilmiştir. Bu ön bilgiyi alan öğrencinin bu bilgisini uygulamaya aktarabilmesi için o konu ile ilgili bir uygulama yaprağı vardır. Uygulama yapraklarında amaç öğrencinin o konu ile ilgili el becerisini geliştirmek ve tecrübe kazandırmaktır. Seçilen temrin ve uygulama parçalarında malzeme tasarrufu ve kullanılabilirlik göz önüne alınmış, Değerlendirmede ise objektifliği sağlayabilecek bir yöntem uygulanmıştır. Bu çalışma yedi bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde ölçme ve kontrol aletleri tanıtılarak bu aletlerin kullanılmasını işledik. İkinci bölümde Torna II konularını işledik. Konuyla ilgili temrinler geliştirildi. üçüncü bölümde Alet Bileme konularını işledik. Konunun amacına uygun temrinler seçildi. Dördüncü bölümde FREZ II konularını işledik. Seçilen temrinlerin yapılacak işlemlere en iyi cevap verecek olması sağlandı. Beşinci bölümde Taşlamacılık konularını işledik. Daha önce Torna II ve Frez II de elde edilen temrinler, genelde Taşlama temrini olarak seçildi. Altıncı bölümde öğrencinin daha önce gördüğü işlemlerden oluşan komple uygulama iş yapraklarını içeren Atelyelerde kullanılabilecek iş parçalarının resimleri verildi. Yedinci bölümde yukarıdaki bölümlerde yapılan çalışmalardan elde edilen sonuçlar açıklanarak öneriler verildi. -e- SUMMARY This thesis contains aevoii chapter.*». This chapters art- at fol J ows. CHAPTER 1 We have presented the using of measure and control machines by introducing them. CHAPTER II We have presented TURNERS II and it has been prouided working item which interest subject. CHAPTER III We have presented to SHARPEN MACHINES and i I has been chosen suitable and working 1 1 en;. CHAPTER IV We have presented MILLING II and it has. been pruuidod that chosen working item must be answered to the poreodure: will be done. CHAPTER V We have presented stone subjects, it has been chosen as a stone term generally which have been prouided in TURNER'S 1! and MILLING II. CHAPTER VI In the sixth chapters the pictures of working machines ol which can he used in workshop which students have 1 earn t b e f o r e w e r e g I v en. CHAPTER VII Some advises wore given by expressing results whic >een provided in the upper chapters. have -7- 139

Ill ÖZET ille tek noktalı kesici takım tasarımının Wilkinson tarafından yapıldığı bilinmektedr. 18.yy.' dan sonra Mardslay vida açına makinasını geliştirdi. Kısa süre sonra Planya Freze ve Mat-kap tezgahı ortaya çıktı. Kontrollü şartlar altında metalin uzaklaştırılması, kesme takımlarının amacı olmaktadır. Bu yüzden takımın iş parçasından daha sert olması gerekir. Metal, iş parçası üzerinde sıkışır akar ve ana malzemeden ayrılır. Takımın verimi;iş parçası ile tekim sertliğinin oranına. takımın keskinliğine ve takım geometrisine etki eden kuvvetlere bağlıdır. Bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Kesici takımlar İki ana başlık altında toplanmıştır 1. Bölümde tek ağızlı [kesici takımlar olan Toma Kalemlerinin özellikleri, tasarımı, telaş kaldırma kuvvetleri, tezgahı gücü ve sert maden uçlu torna kalemleri üzerinde duruldu. Ayrıca iş-ten verim alabilmek için uygun takım seçimi ve tekimin tezgaha bağlamada dikkat dilmesi gereken hususlar üzerinde duruldu. 2.Bölümde ise; çok ağızlı kesici takımlar bölümler halinde işlendi. Bu kısımda; freze çakılarının ve matkap uçlarının tasarımında uygulanacak kurallar, talaş kaldırma faktörleri üzerinde duruldu Ayrıca yapılan işten en iyi verimin alınabilmesi için uygulanacak kurallar üzerinde duruldu. 3. Bölüm de ise konular ile ilgili resimler ve kesici takımlarla ilgili teknik bilgileri içeren kataloglar eklendi. IV ABSTRACT Design of Multiplied and Single Point Tools The first of the single point tools, to be used on machine was developed by Wilkinson. In 1800 Mardslay developed the screw- cuting lathe soon after that tie planer, milling and drilling machines came in to existence. The purpose of ihe cuting tools is to remove metal under controlled conditions. There for the tools must be hurder than the material. That it is this resistance to the aplied cuting forces fiat make possible the cuting action of tie tool The efficinsy with which tool will remove metal from tie base matenal is the tunction of the relative hardnes beetwen the work and tool matenal the sharpnes of the tool, the tool geometry, me forces aplied and so on. In tins study there are three section. Cuting tools added two section. In the first section of this study ; The single point tools of planer cater tools are charectenstics, design and the forces of the cuter, power of tie machine and tip of the cuter explained in adition. The work from gave product for choice of tool. Tools of the tie the will attention be worth explained. The work of gave the best product for choice for tools. Tools of tie the machine will care be worth explained. In the second section of tıhıs study; Multiplied point tools are subjects solition explained. This section many point tools are desıgıned attention rules and remove metal factors explained, the works of the gave the best product for conform rules remined. In the third section ; the subjects are interested different forms of tool pictures. Cuter tools with interested catalogs have been given in tables. 78

ÖZET Bu çalışmada eksenleri farklı düzlemlerde olan ve eksenleri arasında belli bir açı olan sıralı iki veya daha çok eksenlerde hareket ve moment iletmek amacıyla kullanılan kardan kavramasına ait mafsallarının mümkün olan imalat hatalarım içeren kinematik analizi yapılmıştır. Analiz metodunda mafsal mekanizması uzuvları üzerine yerleştirilen koordinat takımlarının homojen dönüşümü kullanılmıştır. Homojen dönüşümde, bir uzuvdan diğer uzuva hareketin geçişi dönüşüm matrisleri ile yapılmıştır. Dönüşüm matrislerinin elemanları, işlem kolaylığı ve sadeliği bakımından dual sayı ve dual açı cinsinden tanımlanmıştır. Mafsal mekanizmasının hareketin verildiği giriş uzvuna yerleştirilen koordinat takımı, uzuvların serbestlik derecelerine göre ve dönüşümde sağ ei kuralına göre çıkış uzvuna kadar sırası ile dönüştürülerek her bir uzuvdan diğerine hareketin geçişi bir dönüşüm matrisi ile tanımlanmıştır. Böylece çıkış uzvunun ve ara uzuvların hareketinin, giriş uzvunun hareketine, uzuvların açısal boyutlarına ve uzuvlar arasında dönme eksenlerinin birbirinden imalattan dolayı oluşan kaçıklıklarına bağlı olarak ifadeleri çıkartılmıştır. Bu ifadeler, kardan kavramasında birden çok mafsalın kullanılması ve iki mafsal arasındaki ara miline bağlı olan çatalların düzlem farklılıkları da göz önüne alınarak genelleştirilmiştir. Kardan kavramasının giriş milinin açısal yer değiştirme miktarına ve mafsal açısına bağlı olarak çıkış milinin açısal yer değiştirme miktarları hesap edilip sayısal analiz metotlarından sonlu farklar metodu kullanılarak, çıkış milinin açısal hızlan ve ivmeleri hesaplanmıştır. Kardan kavramasının kinematik hız ve açısal yer değiştirme düzgünsüzlüğü ifade edilmiştir. Diğer yandan belirli imalat hatalarında bulunan mafsal mekanizması uzuvlarını kardan kavramasında kullanarak, teorik çalışma sonucu çıkartılan ifadelerin kıyaslanması gayesi ile deneyler yapılmıştır. Deneyde kavramanın giriş ve çıkış millerindeki açısal yer değiştirme miktarları aynı anda ölçülerek sonuçlar derece cinsinden kompütere aktarılmıştır. Deneyler sonucu elde edilen veriler, teorik çalışma sonucu elde edilen verilerle karşılaştırılıp teorik çalışma sonucu çıkartılan ifadelerin doğruluğu ispatlanmıştır. Ayrıca çok sayıda kardan mafsalı kullanılarak oluşturulan bir kardan kavramasının kinematik yer değiştirme analizini yapan paket program hazırlanmıştır. SUMMARY In this study, a kinematic analysis has been made of cardan joints which are used for transmission of motion and moment on two or more axes that are on the different plains having an angle between them. In the analysis, homogeneous transformation of coordinate system which is placed on the joint links has been used. Angular transformation matrix are used and matrix elements are chosen as dual numbers and dual angles due to their convenience. Transformation of coordinate system begins from input link of joint and sequantialy continues until output links joint. Angular motion of output shaft and intermediate links are determined according to joint angle, angular dimension of links and the angular motion of input shaft. Thus, the kinematic analysis of cardan joints with manufacturing tolerance has been investigated. It has been seen that angular motion of coupling output shaft does not depend on offset between link axes of cardan joint. On the other hand, the angular motion between crosspin and yoke depends on joint angle and angular dimension of cardan joint links. The offset owing to manufacturing between joint link axes causes axial sliding on the output link and intermediate link; when the input shaft is fixed according to axial sliding, the axial slidings causes axial vibration on the output shaft, so that, the tolerance of the offset between the links must be as small as possible. From theoretical analysis and experimental study, it has been seen that, if the angular dimension of the yokes is greater than 90° and when input shaft rotate from 0 to n, the amount of rotating difference between the input shaft and output shaft increases and decreases when it rotates between n and 2n. Kinematic analysis has been investigated for cardan coupling in which cardan joints are more than one. The output angular motion of the first joint in cardan coupling has been taken as input angular motion of second joint. Thus, every joint is taken as a closed loop. Kinematic analysis of cardan coupling has been examined by this technique, when cardan coupling contains more than one joint.Homokinetic condition has been investigated by using two cardan joints. Effective joint angle which is a result of vectoral sum of joints angle, must be 180° to be homokinetic. Kinematic angular velocity and acceleration analysis are defined by using the numerical finite difference method. In this method, angular rotation of output shaft is calculated according to angular rotation of input shaft. Then, the difference table belonging to the output shaft is made. To get angular velocity and acceleration, first and second derivation are calculated by using difference table, respectively. While input shaft in cardan coupling has constant angular velocity, angular velocity of the output shaft is not constant because of the effective joint angle. Thus, angular misalignment on output shaft occures. When the effective joint angel of cardan coupling is 165°, the coefficient of angular velocity irregularity is near 0.035. In experimental investigation, input and output angular motion of cardan coupling has been measured by using opto-electronic technique. The results of experimental and theoritical studies are m acoordance with each other. 99

KOMPRESYONLU SO?UTMA SİSTEMLERİNDE ARIZA GİDERMEK İÇİN TEŞHİS YAPAN UZMAN SİSTEM GELİŞTİRİLMESİ (Doktora Tezi) Hüseyin BULGURCU MARMARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Ekim 1994 ÖZ Bu çalışmada, kompresyonlu soğutma sistemlerindeki arızaların daha bilinçli şekilde teşhis edilmesine imkan verecek, kural tabanlı bir uzman sistem geliştirilmiştir. Bilindiği gibi, insanların tecrübelerin, bilgisayara aktaran yapay zeka programlarına, `Uzman Sistem` adı verilmektedir. Bu uzman sistemde, teknik elemanların soğutma sistemleri arızacılığını kendi kendilerine öğrenmeleri amaçlanmıştır. Teşhis yapan uzman sistem programı, Japon Beşinci Nesil Bilgisayar Projesi'nde oldukça önemli bir rol üstlenen yapay zeka programlama dili Prolog ile hazırlanmıştır. Programın sonuçlandırma yöntemi, tıp alanında kullanılan meşhur kural tabanlı bir uzman sistem olan, MYCTN'e benzemektedir. Bir teşhis yapan uzman sistemin amacı fiziksel delilleri ve davranış belirtilerini kullanarak bir sistemin iç durumunu karakterize etmektir. Tezin ilk bölümlerinde, uzman sistemler ve inşa aletleri hakkında genel bilgiler verilmiştir. Bu bilgiler ile uzman sistemlerin tanıtımı amaçlanmıştır. Sonraki bölümlerde, uzman sistemin inşası için kullanılan işlem basamakları tanıtılmış olup, dolayısıyla bir uzman sistemin nasıl ortaya çıktığı anlatılmıştır. Bilgi tabanının hazırlanmasında, kaynaklarda belirtilen soğutma sistemleri konusunda, Türkiye'de tanınmış uzman şahıslarla yapılan görüşmelerden faydalanılmış ve bu konuda geniş bir literatür taraması yapılmıştır. Bilgilerin derlenmesinde, şikayetlerden yola çıkılmış olup, sonra bu şikayetlere uyan arıza durumları derlenmiş daha sonra da bu arıza durumlarını ele veren belirtiler araştırılmıştır. Son olarak, arıza durumları için tavsiyeler hazırlanmıştır. -II- DEVELOPMENT OF DIAGNOSTIC EXPERT SYSTEM FOR TROUBLESHOOTING IN MECHANICAL REFRIGERATION SYSTEMS (Ph.D. Thesis) Hüseyin BULGURCU MARMARA UNIVERSITY INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY October 1994 ABSTRACT In this study, a rule based expert system is developed for identification of the troubles in the mechanical refrigeration systems conciously. As it is known that the artificial intelligence programs which transfer the trial of the humans to the computers, are called' `expert system`. In this expert system, it is aimed that the technical persons learn refrigeration systems troubleshooting by themselves. The diagnostic expert system program is prepared by artificial intelligence program language Prolog which has the most important place in the Japanese Fifty Generation Computer Project. Its inference strategy is similar to the MYCIN, a famous rule based expert system used for medical diagnosis. The goal of a diagnostic expert system is to caracterize the internal status of a system using physical evidence and behavioral symptoms. In the first chapters, the general information about expert systems and the building tools are given to introduce expert systems. Then next chapters, the process steps used for building expert systems are introduced and it is shown that how an expert system is developed in detail. The knowledge bases are prepared by using the private communication with expert persons in refrigeration systems in Turkey and literatür survey is also performed widely in this subject. In order to compile the knowledge, the complaints are determined and then the troubles related with these complaints are compiled and the symptoms, which may show these troubles, are investigated properly. Some advices are prepared for troubles lastly. -Ill- 186

ÖZET Bu çalışma yuvarlak örme makinalarının performansının çeşitli açılardan kontrol edilerek daha yüksek performans düzeyine ulaşması amacı ile yapılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde örmecilik ve yuvarlak örme makinasının kısa bir tanıtımı yapılmıştır. İkinci bölümde performans düzeyine etki eden faktörler incelenerek bunlarla ilgili gözlem çalışmaları sonucunda ortaya çıkan bilgiler sunul muştur. Bu çalışmanın üçüncü bölümünde beş makinalı bir işletme baz alınarak yapılan çalışmada yuvarlak örme makinasının performansını belirlemek için dokuma işletmelerinde uygulanan sistem kullanılarak sistematik bir model geliştirilmeye çalışılmıştır. Yapısal çalışma sürecine bağlı olarak yuvarlak örme makinalarının çeşitli açılardan performans düzeyine ait rakamsal değerler tablolar halin de sunulmuş ve bunların sonuçları irdelenmiştir. - III - ABSTRACT THE PERFORMANCE OF CIRCULAR KNITTING MACHINERY This reseacrh work has been carried out on circular knitting machinery to improve mill efficiency level. In the first chapter, knitting in general and circular knitting have been described in details. Where as in the second chapter, the main factors effecting the machine efficiency have been analysed and the results of outcome have been identified. The third chapter of this thesis cover the mill work which has been conducted in a circular knitting mill having five knitting machinery. A model for the mill performance level has been developed through the systematic analyses adapted in weaving sheds. The work is presented as tables including the numeric values belonging to the performance level of circular knitting machinery from different points of view. And the results are analysed. - IV - 80

ÖZET `Tek Plaka Yuvarlak Örme Makinalarında Desen Verme` konusunun incelendiği bu tezde. Atkı örmeci liginde ilmeğin yapısı ve ilmek oluşum safhaları şekil ve grafikle açıklanmıştır. Bir kumaş yüzeyinin meydana gelebilmesi için makin» İle makina üzerindeki temel elemanlar tanıtılmış »örme sanayinde çoğunlukla kullanılan ana örgüler i no elenmiş, bunlara ait şekil ve örnekler verilmiştir. Ayrıca Jakar sistemiyle kumaşa desen verme konusunda gerek renkli iplikler kullanılarak kumaş yüzeyinde motif elde etme, gerekse iğnelere değişik hareketler vererek (Çalışma-çalışmama-yarım çalışma) ajur oluşturma örnekleri makina tiplerine göre incelenerek çeşitli örnekler verilmiştir. Kitabın son bölümünde ise, renkli.jakar desenli kumaş üretiminin randımana olan etkisi incelenmiştir. -III- ABSTRACT BECOMING OP THE PATTERN BY USING THE SINGLE JERSEY KNITTING MACHINES. In this study that consists of the becoming of the pattern by using the single Jersey, the form of the loop in the weft knitting tecnique is illustrated by using some figures and main equipments on the machine are shown, the main patterns of knitting tecnique which is used by the knitting industry, are researched and some figures and examples, are are deal with these subjects, are given moreover. Some examples are given about the jaokard system. In this system, the forming of the fabric by using the dyed yarns or the moving of the needles (running-out of order-half moving`!} are researched and F»ome examples about the forming of the transfer are given,accoding to the machines types. At the end of this book, some faults on the dyed or grey knitting fabrics and making up these faults,and the effect of the colored Jackard pattern on the efflcency are researched. -IV- 66