Search

Veel Nederlanders dragen bij aan natuur en landschap. Natuurorganisaties zoeken meer particuliere bijdragen. Het Planbureau voor de Leefomgeving liet onderzoek doen naar de relatie natuurorganisaties en burgers. Uit het rapport ‘Energiek aan de slag: natuur- en landschapsorganisaties en hun achterban’ blijkt dat de achterban op veel manieren bijdraagt, maar dat natuurorganisaties deze vaker als doelgroep ziet die bijdraagt aan hun beoogde activiteiten dan als partner die zelf wensen en oplossingen voorstelt.

Innovation and new technology adoption represent two central elements for the business and industry development process in agriculture. One of the most relevant innovations in dairy farms is the robotisation of the milking process through the adoption of Automatic Milking Systems (AMS). The purpose of this paper is to assess the impact of selected Common Agricultural Policy measures on the adoption of AMS in dairy farms. The model developed is a dynamic farm-household model that is able to simulate the adoption of AMS taking into account the allocation of productive factors between on-farm and off-farm activities. The model simulates the decision to replace a traditional milking system with AMS using a Real Options approach that allows farmers to choose the optimal timing of investments. Results show that the adoption of AMS, and the timing of such a decision, is strongly affected by policy uncertainty and market conditions. The effect of this uncertainty is to postpone the decision to adopt the new technology until farmers have gathered enough information to reduce the negative effects of the technological lock-in. AMS adoption results in an increase in farm size and herd size due to the reduction in the labour required for milking operations.

Het regeerakkoord van het Kabinet Rutte was zeer duidelijk: de EHS zou in 2018 herijkt gerealiseerd worden, met een maximale inzet op beheer en minimale inzet op verwerving. Dit beleid is vervolgens financieel uitgewerkt in de rijksbegroting en in het onderhandelingsakkoord decentralisatie natuur tussen rijk en provincie (het 'Natuurakkoord'). Door dit geschuif met taken van Rijk naar provincies is er begrotingstechnisch een complexe situatie ontstaan en het is de vraag welke budgetten voor het terreibeheer beschikbaar zijn. Terreinbeheerders hebben aangegeven dat zij zich op dit punt grote zorgen maken. Reden om de bezuinigingen op terreinbeheer op een rij te zetten.

Het natuurbeleid bevindt zich in een overgangsfase. Zowel rijk als provincies, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven zijn op zoek naar verbetering van het bestaande natuurbeleid en hun positie daarbinnen. Het gaat daarbij niet alleen om natuurbeleid in de strikte zin, maar onder meer ook om het landschaps-, ruimtelijk, energie- en voedselbeleid. Dit artikel draagt bouwstenen voor die zoektocht aan op basis van vier kijkrichtingen die zijn ontwikkeld in de Natuurverkenning 2010-2040.

De kleinschaligheid en het groene karakter van de Nationale Landschappen op de hoge zandgronden komen onder druk te staan bij een voortschrijdende schaalvergroting in de landbouw. Het opruimen van begroeiingen van percelen is hiervan de belangrijkste oorzaak. Een versterking van de multifuncionele landbouw biedt mogelijkheden de effecten van schaalvergroting te beperken, maar goede financieringsconstructies zijn dan wel nodig.

Modellen spelen in de Natuurverkenning 2010-2040 een belangrijke rol bij het uitwerken en doorrekenen van toekomstscenario’s. Waar eerdere verkenningen gebruik maakten van procesmodellen om effecten van omgevingsscenario's door te rekenen, zijn nu met eenvoudige modellen de gevolgen van normatieve opvattingen of wensbeelden ten aanzien van natuur in beeld gebracht. Dit artikel beschrijft deze nieuwe toepassing van modellen en evalueert de meerwaarde ten opzichte van de aanpak in eerdere verdenningen.

The spatial configuration of agricultural systems is continuously changing in response to changes in demand for agricultural goods, changes in the level of competition between different land use activities, and progress in agricultural technology. This may lead to a change in the location of agricultural systems and consequently to a change in their average environmental characteristics. This paper explores the change in environmental characteristics of cropland (horticulture and field crops) over the years 1950, 1990 and 2000, for Western and Eastern Europe, using basic descriptive statistics. Underlying mechanisms are explored with logistic (interaction) regression analysis. We find that in both Eastern and Western Europe, crop cultivation shifted away from cities. In Western Europe cropland became situated on shallower soils, steeper slopes, and drier and less accessible areas. Probable reasons are that technical progress reduced the importance of traditional constraints such as drought, poor soils, and distance from markets, so that crop farmers were allowed to move to warm and sunny areas where potential productivity is highest. In addition, cropland probably lost some of its competitive power to grassland and nature. In Eastern Europe cropland concentrated on deeper soils and flatter terrain from 1990 onward. Here, the abandonment of the central planning system and a more flexible land market must have allowed a shift of cropland towards more suitable locations.

De Natuurverkenning 2010-2040 is als scenariostudie uitgevoerd om te verkennen welke richtingen het natuurbeleid op termijn zou kunnen inslaan. Via de scenario-onderdelen worden beleidsmakers stap voor stap in het langetermijndenken meegenomen. Dit wordt versterkt doordat de onderdelen het karakter van kwalitatieve verhalen hebben gekregen, die bovendien toegankelijk zijn verbeeld en op onderdelen kwantitatief zijn uitgewerkt. Doordat beleidsmakers zelf in de verkenning hebben geparticipeerd is hun ontvankelijkheid ervoor vergroot. Over: natuurverkenning, scenariomethode, normatieve scenario's en stakeholderparticipatie

In Western-Europe, agricultural practices have contributed to environmental problems such as eutrophication of surface and ground water, flooding, drought and desiccation of surrounding natural habitats. Solutions that reduce the impact of these problems are urgently needed. Common reed (Phragmites australis) is capable of sanitizing surface water and may function as green energy source because of its high productivity. Here, the results of an experiment in a constructed wetland in the Netherlands are presented where two different sanitation treatments were compared. Depending on the residence time and volume per unit area, reed is capable to reduce the total amount of nitrogen in the water with average efficiencies from 32 to 47% and the total amount of phosphorous with 27–45%. Although biomass production still varies largely between different parts of the constructed wetland, a rapid increase in biomass was observed since planting. Constructed wetlands with reed provide opportunities to improve water quality and reed produces enough biomass to serve as green energy source. Moreover, these wetlands also function as a flood water reservoir and are possibly advantageous for biodiversity. The optimal moment of reed harvesting depends on the goal of the owner. This moment should be chosen wisely, as it may have consequences for reed filter regeneration, biomass production, biodiversity, methane emission and water sanitation efficiency.

Onder het motto "landschappelijk verantwoord ondernemen" zoeken de ministeries van LNV en VROM naar nieuwe financieringsbronnen voor het landschap, namelijk bij particulieren. Om hier ervaring mee op te doen, heeft LNV vier voorbeeldgebieden geselecteerd. Het LEI onderzocht er de betrokkenheid van bewoners bij het landschap in hun omgeving. Want dat is de maat voor de bereidheid om ook daadwerkelijk met geld over de brug te komen. Het betreft: Amstelland, Binnenveld, Het Groene Woud en Ooijpolder-Groesbeek

International audience; Environmental pollution, animal diseases, and food scandals have marked the agricultural sector in the Netherlands and elsewhere in the 1990s. The sector was high on the political and societal agenda and plans were developed to redesign the sector into a more sustainable direction. Generally, monitoring of the agricultural sector is done by means of quantitative indicators to measure social, ecological, and economic performance. To give more attention to the normative character of sustainable development, the Dutch Ministry of Agriculture, Nature, and Food Quality requested for a participatory approach to evaluate Dutch agriculture, which was characterized by stakeholder workshops, dialogue, and learning. This article describes and reflects on this approach, using the Fourth Generation Evaluation framework developed by Guba and Lincoln (Fourth generation evaluation, 1989). Although there are several improvements to be made, the evaluation approach was successful in the way that it gave insight into perceptions, visions, and ambitions of agricultural stakeholders with regard to sustainability. It also encouraged learning about ways to make the agricultural sector more sustainable. And it contributed to the development of a monitoring approach that is complementary to the quantitative, indicator-based, evaluation approach that is generally used and that can be used every few years to see how perceptions and ambitions of stakeholders have developed.

In many countries around the world impacts of climate change are assessed and adaptation options identified. We describe an approach for a qualitative and quantitative assessment of adaptation options to respond to climate change in the Netherlands. The study introduces an inventory and ranking of adaptation options based on stakeholder analysis and expert judgement, and presents some estimates of incremental costs and benefits. The qualitative assessment focuses on ranking and prioritisation of adaptation options. Options are selected and identified and discussed by stakeholders on the basis of a sectoral approach, and assessed with respect to their importance, urgency and other characteristics by experts. The preliminary quantitative assessment identifies incremental costs and benefits of adaptation options. Priority ranking based on a weighted sum of criteria reveals that in the Netherlands integrated nature and water management and risk based policies rank high, followed by policies aiming at ‘climate proof’ housing and infrastructure.

Kunst kan wellicht een meerwaarde geven aan gebiedsontwikkeling door mensen op een andere manier te betrekken bij het gebied. Ernst Bos van het LEI en Pat van der Jagt van Alterra geven vier voorbeelden, namelijk: De Groene Jonker (binnen landinrichtingsproject de Venen), Nollenproject (in binnenduin De Nollen bij Den Helder), kunst in de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (Fort Vechten), Strokasteel (kasteel van strobalen in Veenhuizen, gebouwd door PeerGroup). Artikel in het kader van themanummer gebiedsontwikkeling

We kunnen technisch gezien veel natuur herstellen, ook in het veenweidegebied. Dat gaat dan wel ten koste van de landbouw die minder of zelfs helemaal geen productie meer kan maken in moerasnatuur. De vraag is wie voor de kosten moet opdraaien. Ernst Bos en Theo Vogelenzang vonden dat Nederlanders er ongeveer 11 euro voor over hebben om de huidige landbouwpolders om te zetten in natte graslanden en moerasnatuur

Ruimtelijke inrichting van natuur en landschap is subjectief en grijpt in op zowel de ecologie als economie van een gebied. In Nederland staat kiezen voor natuur vaak tegenover kiezen voor economische ontwikkeling. Dit artikel beschrijft een ruimtelijke afwegingsmethode (RITA) waarmee inzicht wordt verschaft in de ecologische én economische waarden van groenblauwe netwerken. Het economisch nut dat individuen aan natuur en landschap toekennen én het rangschikken van verschillende ruimtelijke kenmerken van het landschap, staan hierbij centraal. Waarbj RITA staat voor: Ruimtelijk, Interactief en Transdisciplinair Afwegingsmodel

Uit een proef met een maatschappelijke kosten-batenanalyse voor het Friese merengebied blijkt de waardestijging van woningen aan het water de meeste baten op te leveren als gevolg van de verbetering van de waterkwaliteit door KRW-maatregelen. Op de tweede plaats staan de baten uit recreatie. Natuur, landschap, visserij, vastlegging van de emissie van kooldioxide en de afname van kosten voor Natura 2000-gebieden leveren eveneens baten op. De totale kosten zijn echter hoger dan de totale baten: voor een tussenvariant van het maatregelenpakket respectievelijk 159 en 42 miljoen euro en voor een maximumvariant 770 en 325 miljoen euro. De onzekerheid in deze bedragen is groot en de baten zijn meestal minder 'hard' dan de kosten. De kosten-batenbalans kan gunstiger worden door het schrappen van enkele niet-kosteneffectieve maatregelen

A study was done that aimed at designing biodiverse crop production systems for the Netherlands taking into account the views held by stakeholders in society. Biodiverse crop production systems contain different species and/or different genotypes within a species, leave room for other plants (both spontaneous and sown plant species) and enhance the associated biodiversity of microfauna, mesofauna and microflora. The study was carried out jointly by closely co-operating scientists in the fields of agronomy, environmental sciences and social sciences. To integrate the knowledge of specialists and stakeholders a stakeholder consultation was done consisting of a literature review analysing the Dutch policy on biodiversity, a workshop consulting intermediary institutes about their views on arable biodiversity, and an expert panel that not only monitored the design process but also regularly discussed the developments during a three-year field test of a highly diverse production system that meanwhile was designed. The results of the study were used to compare the design with other production systems. In addition, a list of indicators was compiled to test this design for system performance in terms of societal (people), ecological (planet) and economic (profit) aspects. Finally, through this study, choices in the design process were made explicit and research topics were identified to test performance of the resulting system.

Voor de sectoren akkerbouw en veehouderij zijn voorbeelden uitgewerkt hoe rekening gehouden kan worden met natuur. Bij natuurinclusieve landbouw zijn de negatieve effecten van de agrarische bedrijfsvoering op de natuur minimaal en de positieve effecten van de natuur op de bedrijfsvoering maximaal. Dit nieuwe perspectief op de relatie tussen economie en natuur biedt, zeker in de landbouw met zijn specifieke relatie tot natuur en omgeving, een andere kijk op bedrijfsvoering.

Om de kosten en de baten te bepalen van maatregelen, die de gevolgen van droogte door klimaatverandering verminderen, zijn in opdracht van het deelprogramma Zoetwater (DPZW) van het deltaprogramma maatschappelijke kosten-batenanalyses (MKBA) uitgevoerd (onder andere Stratelligence, 2014). Op basis van deze analyses is uit de kansrijke maatregelen een voorkeursstrategie geselecteerd. De landbouw is een grote gebruiker van water, vandaar dat de kosten en baten van maatregelen voor deze sector een belangrijk deel van de MKBA zijn. Een goede bepaling van de baten voor de landbouw is daarom essentieel voor betrouwbare MKBA-resultaten. In dit rapport werken we de baten uit van maatregelen om de effecten van droogte tegen te gaan. Dezelfde aanpak kan worden gebruikt voor andere weersextremen (zoals extreme neerslag).

Voor de sectoren akkerbouw en veehouderij zijn voorbeelden uitgewerkt hoe rekening gehouden kan worden met natuur. Bij natuurinclusieve landbouw zijn de negatieve effecten van de agrarische bedrijfsvoering op de natuur minimaal en de positieve effecten van de natuur op de bedrijfsvoering maximaal. Dit nieuwe perspectief op de relatie tussen economie en natuur biedt, zeker in de landbouw met zijn specifieke relatie tot natuur en omgeving, een andere kijk op bedrijfsvoering.

Om de kosten en de baten te bepalen van maatregelen, die de gevolgen van droogte door klimaatverandering verminderen, zijn in opdracht van het deelprogramma Zoetwater (DPZW) van het deltaprogramma maatschappelijke kosten-batenanalyses (MKBA) uitgevoerd (onder andere Stratelligence, 2014). Op basis van deze analyses is uit de kansrijke maatregelen een voorkeursstrategie geselecteerd. De landbouw is een grote gebruiker van water, vandaar dat de kosten en baten van maatregelen voor deze sector een belangrijk deel van de MKBA zijn. Een goede bepaling van de baten voor de landbouw is daarom essentieel voor betrouwbare MKBA-resultaten. In dit rapport werken we de baten uit van maatregelen om de effecten van droogte tegen te gaan. Dezelfde aanpak kan worden gebruikt voor andere weersextremen (zoals extreme neerslag).

This article analyses the sequence of changes in land used for milk production on dairy farms before, during and towards the abolition of milk quotas. Using a unique dataset comprising farm level data of the Netherlands between 1971 and 2011 we estimate two duration models, analysing the time period between increases and decreases in dairy land use. The impact of milk quota, socio-economic, farm income and economic-political variables on the likelihood of a farm changing its land use are assessed. Results show that changes are highly farm specific, but that quota abolition will lead to a more dynamic dairy sector.

This paper develops a static computational game theoretic model. Illustrative results for the liberalising European electricity market are given to demonstrate the type of economic and environmental results that can be generated with the model. The model is empirically calibrated to eight Northwestern European countries, namely Belgium, Denmark, Finland, France, Germany, The Netherlands, Norway, and Sweden. Different market structures are compared, depending on the ability of firms to exercise market power, ranging from perfect competition without market power to strategic competition where large firms exercise market power. In addition, a market power reduction policy is studied where the near-monopolies in France and Belgium are demerged into smaller firms. To analyse environmental impacts, a fixed greenhouse gas emission reduction target is introduced under different market structures. The results indicate that the effects of liberalisation depend on the resulting market structure, but that a reduction in market power of large producers may be beneficial for both the consumer (i.e. lower prices) and the environment (i.e. lower greenhouse gas permit price and lower acidifying and smog emissions). © 2005 Elsevier Ltd. All rights reserved.

Om tot een vernieuwing van de kennisinfrastructuur te komen werken onderzoek, onderwijs en bedrijfsleven samen in kennisarrangementen die gestimuleerd worden door de overheid. In dit artikel vergelijken onderzoekers van Wageningen Universiteit Research deze arrangementen met een muziekuitvoering

In this article, we develop and implement a methodology for analyzing the sources of variation in environmental efficiency across producers. We formulate a two-stage model. In the first stage, we use stochastic frontier analysis to estimate both technical and environmental efficiency. In the second stage, we again use stochastic frontier analysis to regress estimated environmental efficiency scores against a variety of technology, physical environment, and management variables. In this stage we estimate the impact of each explanatory variable on environmental efficiency, and we derive conditional estimates of environmental efficiency from the one-sided error component. We illustrate our methodology with an empirical application to a panel of Dutch dairy farms. We find evidence of relatively low levels of environmental efficiency, and we find that environmental efficiency can be improved through a number of policy options, including the provision of farmers with more insight into the nutrient balance of their farms. Copyright 2002, Oxford University Press.

Onder het motto landschappelijk verantwoord ondernemen zoekt de rijksoverheid naar nieuwe financie-ringsvormen voor het landschap, namelijk bij particulieren. In vier voorbeeldgebieden ”Investeren in landschap” hebben lokale partijen hiervoor plannen ontwikkeld. Niet alleen de betrokkenheid van burgers is blijkt daarvoor belangrijk maar ook hoe het proces wordt georganiseerd. Het LEI, onderdeel van Wageningen UR, heeft de ervaringen vergeleken en ziet een aantal belangrijke slagingsfactoren.

Biomimicry is innovatie geïnspireerd door de natuur en gaat over wat je kunt leren van de natuur i.p.v. wat je eruit kunt gebruiken. De lessen kunnen leiden tot duurzame ontwerpprincipes voor tal van productieprocessen. Daarmee biedt biomimicry een oplossingsgerichte manier van denken voor de groene of de circulaire economie, omdat de natuur bij haar duurzame ontwerpprincipes minder energie en materialen gebruikt en daarmee CO2 uitstoot en grondstoffen bespaart. De vraag is nu hoe biomimicry bedrijven kan helpen groener en duurzamer te produceren. Hoewel er nog weinig marktactiviteiten zijn, zijn er momenteel al wel een aantal (deskundigen van) bedrijven en kennisinstellingen actief betrokken bij biomimicry. Deze notitie biedt een eerste verkennende analyse op basis van literatuur en interviews met deskundigen over biomimicry als innovatie.

Biomimicry is innovatie geïnspireerd door de natuur en gaat over wat je kunt leren van de natuur i.p.v. wat je eruit kunt gebruiken. De lessen kunnen leiden tot duurzame ontwerpprincipes voor tal van productieprocessen. Daarmee biedt biomimicry een oplossingsgerichte manier van denken voor de groene of de circulaire economie, omdat de natuur bij haar duurzame ontwerpprincipes minder energie en materialen gebruikt en daarmee CO2 uitstoot en grondstoffen bespaart. De vraag is nu hoe biomimicry bedrijven kan helpen groener en duurzamer te produceren. Hoewel er nog weinig marktactiviteiten zijn, zijn er momenteel al wel een aantal (deskundigen van) bedrijven en kennisinstellingen actief betrokken bij biomimicry. Deze notitie biedt een eerste verkennende analyse op basis van literatuur en interviews met deskundigen over biomimicry als innovatie.

Doel van het onderzoek is inzicht verkreijgen in de omvang van maatschappelijke kosten en baten van het maatregelenpakket PAS / Natura 2000, voor het Natura 2000 gebied Wierdense Veld. Doel van het maatregelenpakket is om actief en herstellend hoogveen te realiseren en economische ontwikkelingsruimte te creëren. Het betreft hydrologische herstelmaatregelen (o.a. een bufferzone) en emissiebeperkende maatregelen. De baten van de voorgenomen maatregelen voor het gebied, met een ring van 5 km daaromheen, blijken groter dan de kosten.

In deze tweede tussenrapportage staan de tussentijdse resultaten beschreven van de monitoringstudie naar de totstandkoming van regionale kennis - en innovatiesysteem binnen de zeven Greenportregio’s Noord - Holland Noord, Betuwse Bloem, Westland - Oostland, Dui n - en Bollenstreek, Boskoop, Aalsmeer en Venlo. In de zeven bestudeerde Greenportregio’s wordt gewerkt aan het versterken van de concurrentiekracht van de tuinbouwsector, vanuit een regionale positie. Om concurrentie vanuit omringende landen tegen te gaan is het van belang de positie te kunnen handhaven en te versterken. Meer inzet van kennis, innovatie en ondernemerschap is hiervoor een vereiste. Dit kan door in te zetten op een aantal (baanbrekende) innovaties die aansluiten bij de huidige vraagstukken en die leiden tot nieuwe business. Elke Greenportregio heeft hierin zijn eigen speerpunten en aanpak. Versterking is mogelijk door bedrijven, kennisinstellingen en overheden in de regio te verbinden en samen te laten werken aan nieuwe business

Dit onderzoek bestudeert de sterke en zwakke punten van de toepassing van publiek-private partnerschappen om duurzaamheid en het concurrentievermogen van de Nederlandse landbouwsector te bevorderen. In de twee cases Duurzame (intensieve) veehouderij en Kas als Energiebron is het middel van PPS vooral ingezet om systeeminnovatie richting duurzame landbouw te stimuleren, terwijl in de andere twee cases (Uitgangsmaterialen en Food & Nutrition) PPS werd ingezet om het Nederlandse kennissysteem en innovatiekracht bij bedrijven te versterken

Het Rijk overweegt om het Volkerak-Zoommeer weer zout te maken, omwille van ecologische redenen en problemen die er zijn geweest met de waterkwaliteit. Voorwaarde voor een zout Volkerak-Zoommeeer is dat een alternatieve zoetwatervoorziening wordt aangelegd voor de gebieden die nu voor de zoetwatervoorziening afhankelijk zijn van het Volkerak-Zoommeer. Bij de afweging van een zout Volkerak-Zoommeer is één van de vragen wat de baten zijn van de alternatieve zoetwatervoorziening voor de landbouw.

Voor de gastvrijheidssector in het buitengebied is de kwaliteit van de toeristisch-recreatieve infrastructuur en bijbehorende marketing belangrijk. Deze vaak gemeenschappelijk gebruikte voorzieningen zijn cruciaal om de beleving van natuur en landschap mogelijk te maken; nu en in de toekomst. Het onderzoek speelt in op de toenemende verantwoordelijkheid die ondernemers voelen voor de kwaliteit van het buitengebied. Die verantwoordelijkheid komt ook tot uitdrukking in investeringen door de ondernemers die op verschillende manieren kunnen worden georganiseerd zoals via gebiedsfondsen, revolverende fondsen enzovoort. Dit onderzoek is gericht op een relatief nieuwe mogelijkheid voor het buitengebied: de Bedrijven InvesteringsZone (BIZ).

Voor de gastvrijheidssector in het buitengebied is de kwaliteit van de toeristisch-recreatieve infrastructuur en bijbehorende marketing belangrijk. Deze vaak gemeenschappelijk gebruikte voorzieningen zijn cruciaal om de beleving van natuur en landschap mogelijk te maken; nu en in de toekomst. Het onderzoek speelt in op de toenemende verantwoordelijkheid die ondernemers voelen voor de kwaliteit van het buitengebied. Die verantwoordelijkheid komt ook tot uitdrukking in investeringen door de ondernemers die op verschillende manieren kunnen worden georganiseerd zoals via gebiedsfondsen, revolverende fondsen enzovoort. Dit onderzoek is gericht op een relatief nieuwe mogelijkheid voor het buitengebied: de Bedrijven InvesteringsZone (BIZ).

Kern van de Rijksnatuurvisie 2014 is een omslag in denken: van natuur beschermen tégen de samenleving naar natuur versterken mét de samenleving: natuur en economie profiteren van elkaar. De visie geeft een beeld van de rol die het Rijk, de provincies, andere overheden, de Europese Unie, maatschappelijke organisaties, bedrijven en burgers in de toekomst van het natuurbeleid spelen. De Rijksnatuurvisie 2014 is een belangrijk kader waarbinnen het team Natuurlijk! Ondernemen opereert. Dit project heeft tot doel om bouwstenen aan te dragen voor een kennisagenda voor het team van Economische Zaken.

Doel van dit onderzoek is de impact van de multifunctionele landbouw te onderzoeken. De specifieke vraag in dit onderzoek is: Wat is de impact van de multifunctionele landbouw op de economische en maatschappelijke ontwikkeling van de twee gemeenten Woerden en Lopik? Het gaat in deze vraag nadrukkelijk om de impact die de bedrijven hebben op het gebied zelf – extern – en niet om de impact op de bedrijven. Dat betekent dat er vooral wordt gekeken naar wat de multifunctionele landbouw betekent voor anderen in het gebied, en dus niet naar wat het betekent voor de bedrijven zelf. Ten tweede, wordt er vooral gekeken naar wat het totaal aan multifunctionele bedrijven bijdraagt, en niet zozeer naar de bijdrage van een individueel bedrijf.

This paper analyses the sequence of changes in land used for milk production on dairy farms in the period before, during, and towards the abolishment of milk quotas. Using a unique dataset comprising farm level data of the Netherlands between 1971 and 2011 we estimate two duration models, analysing the time period between changes in case of increases and decreases in dairy land use. The impact of milk quota, socio-economic and production variables on the likelihood of a farm changing his land use are assessed. Results show that quota abolishment will lead to a more dynamic dairy sector.

Natuurorganisaties zijn op zoek naar meer particuliere bijdragen. Zij maken daarbij soms gebruik van de mogelijkheden die de ‘energieke samenleving’ (Hajer, 2011) hen biedt om samen met burgers, bedrijven en overheden het beheer van natuur en landschap vorm te gaan geven. Veel Nederlanders zijn lid of vrijwilliger van een natuurorganisatie (inclusief landschaps- en cultuurhistorische organisaties) om bij te dragen aan natuur en landschap. In deze WOt-paper bespreken wij het onderzoek naar de belangrijkste ontwikkelingen in de bijdragen van de achterban en hoe natuurorganisaties met hen samenwerken. Hiervoor is een enquête door 55 natuurorganisaties beantwoord en zijn 15 interviews gehouden (Overbeek et al., 2013). Het blijkt dat de diversiteit aan particuliere bijdragen stijgt, maar dat de organisaties hun achterban eerder zien als doelgroep om draagvlak en betrokkenheid te realiseren dan als belanghebbende met eigen wensen en oplossingen.

Doel van het onderzoek is inzicht verkreijgen in de omvang van maatschappelijke kosten en baten van het maatregelenpakket PAS / Natura 2000, voor het Natura 2000 gebied Engbertsdijksvenen. Doel van het maatregelenpakket is om actief en herstellend hoogveen te realiseren en economische ontwikkelingsruimte te creëren. Het betreft hydrologische herstelmaatregelen (o.a. een bufferzone) en emissiebeperkende maatregelen. De kosten van de voorgenomen maatregelen voor het gebied, met een ring van 5 km daaromheen, blijken groter dan de baten.

Deze brochure is gebaseerd op bevindingen uit het project Leren van Beleidsinstrumenten voor Ondernemen met Natuur deel uitmakend van het beleidsondersteunend onderzoek van het ministerie van EZ. Aanleiding vormde de zoektocht naar nieuwe rollen van de overheid bij de vermaatschappelijking van het natuurbeleid en de behoefte van het Team Natuurlijk! Ondernemen om daarbij te leren van praktijkervaringen met beleidsinstrumenten die het team al inzet. Voor de casestudy zijn relevante documenten geanalyseerd en betrokkenen bij de implementatie van het Revolverend Fonds van het Nationaal Groenfonds en de Green Deals Natuur en Recreatie geïnterviewd. Een uitvoeringsovereenkomst (1995) tussen rijk, provincies en Nationaal Groenfonds is de basis van het Revolverend Fond

Doel van dit onderzoek is de impact van de multifunctionele landbouw te onderzoeken. De specifieke vraag in dit onderzoek is: Wat is de impact van de multifunctionele landbouw op de economische en maatschappelijke ontwikkeling van de twee gemeenten Woerden en Lopik? Het gaat in deze vraag nadrukkelijk om de impact die de bedrijven hebben op het gebied zelf – extern – en niet om de impact op de bedrijven. Dat betekent dat er vooral wordt gekeken naar wat de multifunctionele landbouw betekent voor anderen in het gebied, en dus niet naar wat het betekent voor de bedrijven zelf. Ten tweede, wordt er vooral gekeken naar wat het totaal aan multifunctionele bedrijven bijdraagt, en niet zozeer naar de bijdrage van een individueel bedrijf.

Voor drie studiegebieden is nagegaan wat de betekenis van ecosysteemdiensten kan zijn bij de realisatie van beleidsdoelen voor die gebieden. De studiegebieden en beleidsopgaven zijn IJsselmeer met een besluit over het waterpeil, Schiermonnikoog met het openhouden van de jachthaven in een Natura 2000-gebied, en Rijk van Dommel en Aa met versterking van het groen-blauwe karakter van het gebied. De benadering uit de internationale studie The Economics of Ecosystems and Biodiversity (TEEB) is in deze studie uitgewerkt tot een voor Nederland toepasbare methode: de TEEB aanpak. Aan de hand van deze aanpak worden voorkomende ecosysteemdiensten beschreven en gekwantificeerd, en worden van ruimtelijke ontwikkelingsvarianten hun effecten op maatschappelijke welvaart onderling vergeleken en gewaardeerd. De studie laat zien dat het integraal benaderen van gebiedsopgaven in ruimtelijke projecten en het daarbij meer benutten van synergie met natuur, kan leiden tot een hogere maatschappelijke welvaart. Ecosysteemdiensten spelen daar een belangrijke rol bij. De studie is bedoeld om bewustwording te vergroten van het nut van ecosysteemdiensten, waarbij de beschreven voorbeelden dienen ter inspiratie. Implementatie van de werkwijze in het beleid en toepassing in de praktijk moet worden afgestemd op de beleidsdoelen van het gebied waarbij nadere ruimtelijke detaillering en afstemming met lokale stakeholders is vereist.

Dit onderzoek bestudeert de sterke en zwakke punten van de toepassing van publiek-private partnerschappen om duurzaamheid en het concurrentievermogen van de Nederlandse landbouwsector te bevorderen. In de twee cases Duurzame (intensieve) veehouderij en Kas als Energiebron is het middel van PPS vooral ingezet om systeeminnovatie richting duurzame landbouw te stimuleren, terwijl in de andere twee cases (Uitgangsmaterialen en Food & Nutrition) PPS werd ingezet om het Nederlandse kennissysteem en innovatiekracht bij bedrijven te versterken

In deze tweede tussenrapportage staan de tussentijdse resultaten beschreven van de monitoringstudie naar de totstandkoming van regionale kennis - en innovatiesysteem binnen de zeven Greenportregio’s Noord - Holland Noord, Betuwse Bloem, Westland - Oostland, Dui n - en Bollenstreek, Boskoop, Aalsmeer en Venlo. In de zeven bestudeerde Greenportregio’s wordt gewerkt aan het versterken van de concurrentiekracht van de tuinbouwsector, vanuit een regionale positie. Om concurrentie vanuit omringende landen tegen te gaan is het van belang de positie te kunnen handhaven en te versterken. Meer inzet van kennis, innovatie en ondernemerschap is hiervoor een vereiste. Dit kan door in te zetten op een aantal (baanbrekende) innovaties die aansluiten bij de huidige vraagstukken en die leiden tot nieuwe business. Elke Greenportregio heeft hierin zijn eigen speerpunten en aanpak. Versterking is mogelijk door bedrijven, kennisinstellingen en overheden in de regio te verbinden en samen te laten werken aan nieuwe business

Het uitgangspunt voor dit document is de doelgroep docenten, die deze materie wil introduceren aan met name derdejaars studenten van alle deelopleidingen (dierlijk, plantaardig, food en landschap). Het overkoepelende leerdoel is om de door studenten zelf ontwikkelde verwachtingen en denkkaders op te rekken en te verruimen. De opleidingen willen, gezien de complexiteit en dynamiek van het voedselsysteem, studenten uitdagen hun denkkaders te verbreden, kennis te nemen van alternatieve zienswijzen, zonder die meteen aan de kant te zetten of te veroordelen. Het doel is niet de spanningen tussen de verschillende denkkaders te onderschatten of weg te redeneren, maar veeleer die spanningen te zien als uitdaging, als bron van creativiteit.

Doel van het onderzoek is inzicht verkreijgen in de omvang van maatschappelijke kosten en baten van het maatregelenpakket PAS / Natura 2000, voor het Natura 2000 gebied Wierdense Veld. Doel van het maatregelenpakket is om actief en herstellend hoogveen te realiseren en economische ontwikkelingsruimte te creëren. Het betreft hydrologische herstelmaatregelen (o.a. een bufferzone) en emissiebeperkende maatregelen. De baten van de voorgenomen maatregelen voor het gebied, met een ring van 5 km daaromheen, blijken groter dan de kosten.

Het veiligstellen van de toekomstige zoetwatervoorziening in de Zuidwestelijke Delta en Rijnmond-Drechtsteden (ZWD-RD) kan op verschillende manieren worden geëffectueerd. Elke maatregel, die hiertoe wordt overwogen, beïnvloedt het chloridegehalte van het polderwater en daarmee de kwaliteit van het beregeningswater voor de landbouw en de ecologische kwaliteit. De huidige zoetwatervoorziening en een reeks maatregelen zijn voor de ZWD-RD gekwantificeerd met behulp van €ureyeopener 2.1, een beleidsondersteunend model dat is ontwikkeld voor beantwoording van vragen over de zoetwatervoorziening door Alterra, Deltares, het LEI en De Bakelse Stroom. €ureyeopener 2.1 is toegespitst op de situatie in de ZWD-RD. Gebruikers kunnen tijdens overleggen met stakeholders (interactief) beoogde maatregelen invoeren; het model berekent dan per omgaande de effecten (waterbehoeften, zoutgehalten regionale wateren, fysieke opbrengstveranderingen landbouw) en ook de directe kosten van de maatregelen. In deze rapportage wordt het model beschreven, en de manier waarop, aan de hand van werksessies met actoren in de regio, de uitkomsten van het model zijn getoetst en het model op onderdelen is verbeterd.