Search

Maatschappelijke partijen moeten toegang krijgen tot besluitvorming over natuur en duurzaamheid. Voor de overheid ligt hier een opgave. Het vraagt om een overheid die niet wegtrekt, maar investeert in de capaciteit van mensen en hen toegang geeft tot netwerken, besluitvorming en uitvoering. Maar ook voor de maatschappelijke partijen liggen er grote opgaven. Burgers, bedrijven en intermediaire organisaties zullen vaker aangesproken worden op hun maatschappelijke verantwoordelijkheden. Dat zal niet alleen de betrokkenheid doen toenemen, maar ook bijvoorbeeld ‘greenwashing’ lastiger maken. Deze paper gaat in op een grote diversiteit aan initiatieven voor natuur in Nederland. Ook verduurzaming van internationale productie- en handelsstromen komt aan de orde.

Het Instrumentarium Kosten Natuurbeleid (IKN) is een tool, bestaande uit een kostendatabase en een rekenmodel, voor de berekening van de te maken kosten voor verschillende varianten (of ‘kijkrichtingen’) van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) die ontwikkeld zijn voor de Natuurverkenningen. Het instrumentarium is opgezet om verschillende toekomstige situaties te kunnen vergelijken. Dit werkdocument zorgt er voor dat de kwaliteit van de berekeningen met IKN geborgd is conform ‘Status A’. Het bevat daarom een theoretische onderbouwing, een technische beschijving van het model en de kostendatabase, en een beschrijving van de werking ervan en de gebruikte gegevens.

Bestaande overheidsarrangementen voor natuur en het beschermen van biodiversiteit staan onder druk. Nationaal gezien vermindert de steun voor overheidsbeleid en klinkt de roep om meer vermaatschappelijking. Internationaal gezien speelt bij het verduurzamen van productie- en handelsstromen het bedrijfsleven een belangrijke rol en is er een roep naar meer overheid. In dit onderzoek zoeken we voor het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) nieuwe governance-arrangementen. Voor het natuurbeleid liggen er kansen om bijvoorbeeld de energie van maatschappelijke krachten als burgers, bedrijven en NGOs beter te kanaliseren. Om handel te verduurzamen, dient onder meer de aandacht te verschuiven van handelsketens naar meer context gerichte samenwerking en versterking van instituties. Hiermee kan het uitvoerend vermogen, het leervermogen en de legitimiteit versterkt worden

Dit werkdocument gaat in op de methoden en resultaten van de kosten en baten uit de atuurverkenning 2010- 2040, die met terrestrische natuur samenhangen. De kosten- en batenberekeningen worden getoond voor de vier kijkrichtingen uit de Natuurverkenning. De kostenberekeningen omvatten aankoop en inrichting, beheer en maatregelen om de verdroging en de depositie tegen te gaan. De effecten op houtproductie, biomassaproductie en koolstofvastlegging vormen de batenberekeningen. Ook zijn de secundaire kosten en baten van de kijkrichtingen voor de land- en tuinbouw geschat.

Deze paper beschrijft de bijdragen die private partijen leveren aan de instandhouding van ecosysteemdiensten, en analyseert de motieven daarachter. Op basis van literatuur is een analysekader opgesteld om deze motieven te achterhalen, waarbij welbegrepen eigenbelang een belangrijke rol speelt. Vervolgens is voor vijf casestudies nagegaan hoeveel private partijen bijdragen aan de instandhouding van ecosysteemdiensten, met name productiediensten en regulerende diensten. Daartoe kijken we naar certificering van duurzame productie, duinbeheer door waterleidingbedrijven en de bijdrage die een financiële dienstverlener, in dit geval de Rabobank, levert.

This WOt Working document explores the governance options available to the Dutch government for the promotion of the sustainable use and maintenance of ecosystem services in tropical timber value chains with Dutch links and how ecosystem services can be given a more explicit place in the public and market mechanisms that govern the tropical timber chain. This document presents the results of a discourse analysis on how Dutch policies and practice address ecosystem services along with the results of a detailed examination of four specific cases of innovation from within the tropical timber chain: the Sustainable Trade Action Plan (STAP) 2011-2015, Forest Stewardship Council (FSC) and ForCES certification, the Dutch public procurement policy and the Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation (REDD+) initiative. From the discourse analysis this document concludes that the term ecosystem services is not yet clearly defined, a result of its strong link to markets and attempts to define it in terms of economic value. Lessons to be learnt from the analysis of the four innovation cases include the need to simplify what is meant by ecosystem services, the need for evidence of the impact of certification and how it maintains or enhances ecosystem services, the need to work towards a list of internationally agreedupon impact indicators; the need to harmonize the array of certification schemes available and the need to know how the government can mix policy strategies using market based ‘carrots’ and incentive based ‘sticks’ (such as tax incentives and pilots) to stimulate new partnerships. These lessons have resulted in five recommendations for the Dutch government on how to further integrate sustainable use and maintenance of ecosystem services in the tropical timber chain.

In deze studie worden private sectoren geanalyseerd die bijdragen aan duurzaam gebruik en behoud van ecosysteemdiensten. Aan de hand van literatuur zijn motieven geïdentificeerd die deze private bijdragen verklaren. Vervolgens zijn een vijftal casestudies uitgevoerd, te weten: biologische landbouw, FSC-houtproductie, MSC-visserij, waterleidingbedrijven (en met name hun bezit van natuurgebieden), en de Rabobank (en de samenwerking met het Wereld Natuur Fonds). Voor deze casestudies is geschat hoeveel de onderzochte sectoren bijdragen aan het in stand houden van ecosysteemdiensten, met name productiediensten en regulerende diensten, en waarom. De motieven die in de casestudies naar voren kwamen, zijn vergeleken met de motieven die in de literatuur worden beschreven

De verantwoordelijkheid voor de rijkdom aan soorten in de natuur wordt minder exclusief van de rijksoverheid en meer onderdeel van het bedrijfsleven. Waar bedrijven al vaker lokaal meebetalen aan natuurbeheer om goodwill te realiseren, speelt biodiversiteit bij het verduurzamen van de productie nog vooral bij de directie. Op de duurzaamheidsagenda van bedrijven krijgt biodiversiteit weliswaar meer aandacht, maar men weet de groene voornemens op de werkvloer nog geen handen en voeten te geven. Zowel bedrijven als ngo’s wensen dat de overheid meer kaders stelt om vergroening te stimuleren. In WOt-paper 15 worden de belangrijkste bevindingen uit gesprekken met elf (inter)nationale bedrijven en ngo’s beschreven.

In dit werkdocument is een literatuurverkenning uitgevoerd van verschillende bestuurskundige analysemethoden en besluitvormingsmodellen. Daarnaast zijn twee casussen onderzocht om te verkennen of dergelijke casussen toepasbaar zijn om besluitvormingsmodellen in het natuurbeleid te simuleren. Uit de verkenningen is een prototype besluitvormingsmodel ontwikkeld en is de besluitvorming van een casus gesimuleerd. De voorlopige resultaten van deze simulaties geven aanleiding om het besluitvormingsmodel verder te ontwikkelen.

Dit document verschaft inzicht in hoeverre internationale bedrijven bijdragen aan natuur en biodiversiteit. Naast literatuuronderzoek zijn hiervoor duurzaamheidsmanagers en directeuren van elf bedrijven geïnterviewd. Waar de bijdrage van bedrijven aan natuur vaker op operationeel niveau plaatsvindt om lokale goodwill te realiseren, speelt de bijdrage aan biodiversiteit nog vooral op directieniveau. De meeste aandacht gaat nu uit naar het gebruik van natuurlijke hulpbronnen (klimaatdoelen) waarbij de relatie met biodiversiteit vaak niet duidelijk is. In de beeldvorming over de bijdrage van bedrijven aan duurzaamheid krijgt biodiversiteit meer aandacht, maar aan de implementatie van de groene voornemens wordt nog weinig prioriteit toegekend, behalve wanneer hier op korte termijn al risico’s mee kunnen worden weggenomen. De aanbevelingen beogen het gebruik van biodiversiteit niet alleen meer op de agenda te krijgen, maar ook om verbeteringen hiertoe daadwerkelijk te realiseren.

Verkenningen maken veelvuldig gebruik van modellen om toekomstige ontwikkelingen in de groene ruimte te illustreren. Als invoer voor deze modellen worden meestal scenario’s ontworpen. Ook worden handelingsopties beschreven die zogenaamde beleidstekorten, die bij de modeluitkomsten naar voren komen, zouden moeten oplossen. Om effectieve verkenningen te maken, is zowel aan de invoer- als de uitvoerkant van de modellen bestuurskundige kennis nodig. Echter van oudsher domineert natuurwetenschappelijk onderzoek de verkenningen. In WOt-paper 18 wordt ingegaan op de integratie van natuurwetenschappelijk onderzoek met bestuurskundige kennis. Hiervoor moeten zowel inhoudelijke als procesmatige stappen worden gezet om toekomstige geformuleerde handelingsopties beter te ‘laten landen’ in het beleid.

Deze studie geeft inzicht in de meerwaarde van certificering van visserij- en aquacultuurproducten om bij te dragen aan het bereiken van biodiversiteitsdoelen. Omdat de specifieke impact van certificering op biodiversiteitsniveau niet altijd meetbaar is, is de meerwaarde van certificeringsschema’s lastig te beschrijven. Ook de attributie van certificering en het vaak ontbreken van baseline informatie bemoeilijken het bepalen van de meerwaarde van certificering. Dit betekent niet dat certificering geen positieve effecten heeft. De meerwaarde van certificeringsschema’s zit vooral in de bewustwording van de noodzaak tot verduurzaming, en het stimuleren van verduurzaming binnen internationale visserijketens. Om de effectiviteit van certificering te vergroten, moeten aanvullende gebiedsgerichte eisen worden gesteld aan gecertificeerde visserijen. Ook moeten de onderlinge verschillen tussen de verschillende certificeringsschema’s beter inzichtelijk worden gemaakt. De overheid moet zich vooral richten op achterblijvers die niet in aanmerking komen voor certificering, waar vanuit het oogpunt van het behoud van biodiversiteit de grootste winst kan worden behaald.

Forestry data have been included in the global general equilibrium MAGNET model at LEI Wageningen UR. This provides the opportunity to analyse substitution between forestry, natural forests and agriculture with the model, which is essential to analyse biodiversity and greenhouse gas effects of different policies options with respect to feed, food and fuel. The report discusses the background of the GTAP land use database used for the implementation, the way it has been implemented and some first simulation results. The report investigates the weaknesses of the implementation determining a research agenda for further improvements of modeling forestry into the MAGNET model.

Dit document verschaft inzicht in hoeverre bedrijven en natuurorganisaties met elkaar samenwerken en een duurzame relatie opbouwen. Naast literatuuronderzoek zijn hiervoor fondsenwervers van vijf natuurorganisaties en ondernemers, directeuren, marketing- en communicatiemanagers van twaalf bedrijven geïnterviewd. In de praktijk blijkt de wederzijdse ruil tussen natuurorganisaties en bedrijven nog maar beperkt te werken. Om de samenwerking te intensiveren is het belangrijk dat bedrijven en natuurorganisaties hun eigen wensen en mogelijkheden onderzoeken. Daarnaast helpt het professionaliseren van natuurorganisaties en het beter communiceren van de bijdrage van bedrijven aan natuur en landschap in de regio.

Dit document gaat in op de methoden waarmee ecosysteemdiensten kunnen worden gewaardeerd alsmede de manier waarmee ze volwaardig in beleidsevaluaties kunnen worden meegenomen. In het bijzonder richt het document zich op de vraag hoe de maatschappelijke waarde van ecosysteemdiensten tot uitdrukking gebracht kan worden op een dusdanige wijze dat beleidsmakers en beleidsanalisten ermee uit de voeten kunnen. Het document, dat meer conceptueel dan empirisch van aard is, dient als theoretische basis voor de Natuurverkenning 2011, waarbinnen ecosysteemdiensten een belangrijk thema vormen. Naast een verhandeling over monetarisering van ecosysteemdiensten, wordt ingegaan op een geschikte evaluatiemethode (Maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA), Multicriteria-analyse (MCA), of een gecombineerde multicriteria kosten-batenanalyse (MCKBA)) waarmee veranderingen in omvang en hoeveelheid ecosysteemdiensten geëvalueerd kunnen worden. De onderzoekers pleiten voor het gebruik van de MCKBA, een mengvorm van de MKBA en MCA, die de specifieke kracht van beide onderliggende evaluatie-instrumenten benut.

In 2013 eindigt de huidige budgetperiode van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Dat betekent dat structurele aanpassingen binnen het GLB gemaakt kunnen worden. De discussies rondom mogelijke aanpassingen van het GLB zijn in volle gang. Daarbij wordt onder andere de vraag gesteld op welke wijze publieke doelen beter verankerd kunnen worden binnen het GLB door een vergroening daarvan. WOt-paper 13 gaat wat betreft publieke doelen vooral in op weide- en akkervogelbeheer. Om inzicht te krijgen in de inkomensgevolgen van meer aandacht voor weide- en akkervogelbeheer binnen de agrarische bedrijfsvoering zijn berekeningen uitgevoerd bij verschillende GLB-scenario’s. Er zijn scenario’s doorgerekend voor de melkveehouderij in Laag Holland en Zevenwouden en voor de akkerbouw in de Veenkoloniën en Zuid-Limburg.

This report discusses simulations with the LEITAP model about opportunities to reduce land use as a consequence of changing meat consumption and production. In order to be able to generate plausible simulation results, the LEITAP model had to be adjusted. These changes are discussed in the first part of the report. The next part discusses the simulation experiments and their results. Finally, we discuss shortly where we stand with this type of analyses and what steps could be taken to improve on the quality of this type of analysis.

Er is nog een wereld te winnen in de samenwerking tussen natuurorganisaties en bedrijven. Zeker nu er minder overheidsgeld naar de natuur gaat, en bedrijven het steeds belangrijker vinden dat hun imago positief blijft. Bedrijven willen niet alleen financieel bijdragen maar zijn vooral geïnteresseerd om samen met de natuurorganisaties communicatie-uitingen te doen, en samen gebruik te maken van elkaars imago, kennis, consumenten- en ledennetwerken. WOt-paper 5 gaat in op de belangrijkste conclusies van het onderzoek.

Dit rapport is onderdeel van het project ‘Actualisatie Grondprijs- en Eigendomskaart’. Het geeft grondprijskaarten voor de jaren 1998, 2000, 2002, 2004, 2006 en 2008 weer. Daarnaast geeft het rapport inzicht in de grondmobiliteit (per grondmarktsegment) alsmede in de lange termijnontwikkeling van de grondprijs.

In dit rapport is nauwkeurig uitgezocht hoe het proces van implementatie van drie EU-richtlijnen - de Vogel- en Habitatrichtlijn, de Nitraatrichtlijn en de Kaderrichtlijn Water - is verlopen in twee landen - Nederland en Engeland - en in een Duitse deelstaat - Noordrijn-Westfalen. Doel is te analyseren hoe nationale beleidsruimte werd gezocht en hoeveel ruimte werd gevonden. Het onderzoek beschrijft welke inspanningen men zich daarbij heeft getroost, welke strategieën en instrumenten zijn gehanteerd en tot welk resultaat dat uiteindelijk heeft geleid. Dit is gedaan aan de hand van officiële documenten, uitspraken van het Europese Hof van Justitie en aangevuld met een groot aantal interviews met de betrokkenen in de drie landen.

Het doel van dit onderzoek is het beschrijven van beleidsprogramma’s uit het buitenland waarin boeren (financieel) gestimuleerd worden om groene en blauwe diensten aan te bieden, en die mogelijk interessant zijn voor Nederland. Er is gekozen voor een aantal thema’s die interessant zijn binnen de huidige Nederlandse beleidscontext, namelijk: • beleidsprogramma’s met een puntensysteem; • beleidsprogramma’s gericht op blauwe diensten; • beleidsprogramma’s gericht op realisatie van EU-verplichtingen (zoals Natura 2000); • beleidsprogramma’s gericht op gebiedsniveau; • beleidsprogramma’s met een alternatieve coördinatiewijze, met name veilingen.

In hoofdstuk 8 van de Natuurbalans 2009 wordt ingegaan op de dilemma’s en barrières in de praktijk van het natuur- en landschapsbeleid. De realisatie van dit beleid is grotendeels gedecentraliseerd naar provincies. De feitelijke uitvoering vindt vaak weer plaats in gebiedsprocessen. Onderzocht is wat de betekenis is van deze decentralisatie in het kader van het Investeringsbudget Landelijk Gebied om de natuur- en landschapsdoelen van het Rijk te realiseren. Hiervoor zijn literatuurstudies en interviewronden in gebiedsprocessen uitgevoerd. Dit document biedt achtergrondinformatie over de tekst in de Natuurbalans.

In dit onderzoek is natuurbeheer zoals in Nederland georganiseerd binnen Programma Beheer, vergeleken met regelingen voor natuurbeheer in Engeland en Denemarken. We vergelijken de regelingen zelf, de ambities, het bestuurlijk proces, de kwaliteitsborging (m.n. data verzamelen en monitoring), en de wijze van evalueren. De verschillen en overeenkomsten in werkwijze tussen Nederland, Engeland en Denemarken worden geanalyseerd. Vervolgens worden lessen getrokken voor Nederland. Trefwoorden: natuurbeheer, Programma Beheer, evalueren, kwaliteitsborging

In dit rapport wordt voor een selectie van EU-lidstaten beschreven wat de toekomstvisies zijn voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). De visies in Nederland, Engeland, Duitsland, Frankrijk en Litouwen zijn geanalyseerd. Daarbij ligt de focus op het GLB in relatie tot maatschappelijke doelen, ofwel, in hoeverre komt in de toekomstvisies naar voren dat men het GLB (meer) wil verbinden met maatschappelijke doelen als natuur, milieu, landschap en dierenwelzijn. Er is gekeken naar de toekomstvisies zoals geformuleerd door regeringen, maar ook naar adviescommissies, wetenschappelijke instituten, natuur- en milieubeweging, belangenorganisaties vanuit de landbouw, en de publieke opinie.

De vraag is welke belangstelling burgers voor landschap tonen. Gaat het om hun zorgen voor het landschap of speelt eerder hun passie om ermee aan de slag te kunnen. Dit hoofdstuk geeft resultaten van eerder verricht onderzoek (op basis van NIPO onderzoek 2007) en over actieve betrokkenheid van bewoners in Overijssel (Hof van Twente en Raalte) en in Zeeland (Schouwen-Duiveland en Borssele). Het gaat hierbij om niet-agrarische bewoners

Via een korte verkenning is getracht zicht te krijgen op de achtergronden van het verzet tegen de aankoop van landbouwgronden voor natuur. De verkenning is uitgevoerd door een analyse van berichten in de pers en een serie interviews met landbouweconomen, ruraal sociologen, bestuurskundigen en ecologen. Uit de verkenning komt naar voren dat er drie dominante verhaallijnen of discoursen onderscheiden kunnen worden waarin het gaat om verschillen in natuurbeelden, de strijd om zeggenschap in de groene ruimte en de belemmeringen die agrariërs ervaren in hun bedrijfsvoering als gevolg van het natuurbeleid. De resultaten van deze korte verkenning geven slechts een eerste beeld. Voor toepassingen van de resultaten in bijvoorbeeld een Natuurverkenning zou overwogen kunnen worden de verschillende discoursen nader onder de loep te nemen.

Het landelijk gebied beslaat circa 70% van het grondoppervlak van Nederland. Om de biodiversiteit en de landschappelijke waarden te beschermen, heeft het Rijk de Ecologische Hoofdstructuur en Nationale Landschappen aangewezen. Buiten deze rijksprioritaire gebieden komen echter ook belangrijke natuur- en landschapswaarden voor. Dit werkdocument beschrijft de natuur en landschapswaarden in het agrarisch gebied. Dit onderzoek is uitgevoerd in het kader van de Natuurbalans 2009. Op verzoek van het ministerie van LNV is het thema ‘Biodiversiteit en het landelijk gebied’ uitgewerkt.

Met het Investeringsbudget landelijk gebied (ILG) raken het natuurbeleid en de vele gebiedsprocessen in Nederland steeds meer met elkaar verstrengeld. De vraag hier is op welke manier gebiedsprocessen bijdragen aan de uitvoering van het natuurbeleid. Daarbij zijn twee provincies doorgelicht: Zuid-Holland en Overijssel, met bijzonder aandacht voor de Krimpenerwaard (ZH) en Loozensche Linie (Ov). De hoofdconclusie is dat gebiedsprocessen in beide provincies een zeer belangrijke bijdrage leveren aan het natuurbeleid doordat ze een kader en een ontmoetingsplek leveren voor legitimiteit en acceptatie, en een arena voor moeilijke besluiten. Ze zijn nodig om de basis te leggen voor een goede grondverwerving voor natuur en een goede inpassing met andere functies. Op het concrete uitvoeringsniveau kan de provincie met de Dienst Landelijk Gebied (DLG) of met terreinbeherende organisaties zaken onderling wel afhandelen, maar dan is er meestal een gebiedsproces omheen die dat mogelijk maakt. De vraag of het rijk of het gebied ‘leidend’ moet zijn in deze zaak is ondergeschikt aan de behoefte aan daadkracht in de praktijk.

De WOT Natuur & Milieu laat veel onderzoek uitvoeren om het natuur- en landschapsbeleid te ondersteunen. Deze studie geeft een overzicht van het recente onderzoek. De bijdragen liggen op het raakvlak van natuur, landschap, economie en beleid. Als basis voor de verdere kennisontwikkeling wordt per thema een reflectie gegeven op de bereikte resultaten: waar liggen nog kennishiaten en welk onderzoek zou uitgevoerd moeten worden om het beleid effectiever te krijgen? En kan het onderzoek anticiperen op nieuwe ontwikkelingen zoals het vernieuwde EU-beleid en klimaatsveranderingen?

Het Milieu- en Natuurplanbureau (MNP) heeft in 2007 een ex-ante evaluatie uitgevoerd van de omslag van het natuurbeleid. In de evaluatie is onder andere gekeken of pakketten voor de subsidieregelingen agrarisch natuurbeheer (SAN) en natuurbeheer (SN) economisch inpasbaar zijn bij graasdierbedrijven (melkvee en zoogkoeien). In dit rapport worden de gehanteerde methode en uitgangspunten gepresenteerd. Ook wordt een uitgebreide analyse gegeven van de economische inpasbaarheid bij graasdierbedrijven. De modelberekeningen zijn voor vijf representatieve bedrijven uitgevoerd met FIONA (Farm based Integrated Optimization model for Nature and Agriculture). Dit model rekent voor een gegeven vergoeding voor SAN- en SN-pakketten voor elk bedrijf uit wat de optimale inpasbaarheid van deze pakketten is . Op basis hiervan is een raming gemaakt van de totale economische inpasbaarheid bij graasdierbedrijven met landerijen binnen de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Behalve een projectie van de totale economische inpasbaarheid van huidige SAN- en SN-pakketten bij de huidige ligging van de bedrijven ten opzichte van de EHS zijn projecties gegeven voor een volledige ligging van de bedrijven in de EHS. Ook is de inpasbaarheid onder een toekomstig scenario geanalyseerd. Verder zijn enkele alternatieven doorgerekend bij gewijzigde pakketvoorwaarden gericht op een beter ecologisch resultaat. Het onderzoek laat zien dat de taakstelling voor het natuurbeleid in de huidige situatie in principe gerealiseerd kan worden, maar dat dit in de toekomst niet onder alle omstandigheden is gegarandeerd. Trefwoorden: agrarisch natuurbeheer, natuurbeheer, natuurbeleid, graasdierbedrijven, melkvee, zoogkoeien, Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer (SAN), Subsidieregeling Natuurbeheer (SN)

Doel van het onderzoek is een actueel overzicht te geven van de beschikbare kennis van 1. effecten van de uitvoering van landbouwmilieumaatregelen, 2. de Nitraatrichtlijn, en 3. de overgang naar bedrijfstoeslagen, op natuur en landschap. Daarbij zal de wisselwerking tussen beleid en onderzoek aan de orde komen. We richten ons op de gepubliceerde kennis (literatuuronderzoek dus) die momenteel aanwezig is bij betrokken kennisinstellingen in Nederland, Engeland, Vlaanderen (België) en Noordrijn-Westfalen (Duitsland). Daarbij gaat het om de vragen: Welke kennis is er in ons omliggende landen wat betreft de drie thema's; en wat kunnen we leren van een vergelijking tussen de kennisontwikkeling in Nederland en die in de ons omliggende landen? Het LEI komt met een vergelijkende analyse

Op dit moment zijn provincies druk bezig met het opstellen van de beheerplannen. Vooral nu voor de provincies de implementatieprocedure in zoverre is veranderd, dat eerst de beheerplannen mogen worden opgesteld alvorens tot aanwijzing wordt overgegaan. Deze zogenaamde omkering is sinds begin 2008 van kracht. In deze Quick Scan hebben we in beeld gebracht hoe met mogelijke conflicterende belangen wordt omgegaan en of deze invloed hebben op de doelen in Natura 2000-gebieden. Daarvoor was het nodig te peilen hoe ver men is met het opstellen van de beheerplannen, wie de belanghebbenden zijn en hoe zij worden betrokken bij het opstellen van het beheerplan

Dit rapport beschrijft de fysieke en sociaaleconomische ontwikkelingen tussen 1980 en 2005 van de grondgebonden landbouw binnen en buiten de Nationale Landschappen. Verder zijn de relaties tussen bedrijfskenmerken en kernkwaliteiten met behulp van regressiemodellen beschreven. Daarna zijn deze modellen gebruikt om de effecten van schaalvergroting en intensivering op kernkwaliteiten voor het jaar 2020 te berekenen. Effecten van verbreding- en verdiepingactiviteiten op kernkwaliteiten zijn alleen kwalitatief beschreven. De uitkomsten van de ex ante analyse zijn gebruikt om opties voor beleid te formuleren. Trefwoorden: Nationale Landschappen, landbouw, kernkwaliteiten, schaalvergroting, intensivering, verbreding, verdieping

Het Programma Beheer is per 1 januari 2007 opgegaan in het Investeringsbudget Landelijk gebied (ILG). De regelingen die vallen onder Programma Beheer zijn overgedragen aan de provincies. De centrale vraag van dit onderzoek is: Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen Nederland en de ons omringende landen en welke rol spelen en (de)centrale gezag daarbij. Het betreft de situaties in Engeland, Duitsland, Frankrijk, België en Denemarken

An inventory of LEI on government land transactions as to nature conservation

Dit rapport bevat een evaluatie van de rol van provincies bij de functiewijziging van landbouwgronden naar gronden met een functie natuur, als onderdeel van de omslag in het Natuurbeleid. Hierbij worden minder gronden voor natuur verworven voor beheer door terreinbeherende organisaties, en meer gronden door particulieren in beheer genomen. Via documentanalyse en interviews met provincies is geanalyseerd hoe ze deze omslag vormgeven en zijn conclusies getrokken over de kansrijkheid van de omslag. De verwerving van gronden door provincies is via gesprekken met Natuurmonumenten nader bestudeerd. De beleidsprestaties voor de functiewijziging van landbouw naar natuur blijven landelijk gezien achter bij de verwachting; dit kan mogelijk verklaard worden door een afwachtende houding van provincies voor particulier natuurbeheer met functiewijziging. Ook kan het aan een gering aanbod van grond te wijten zijn. Bij het vormgeven van de omslag hanteert elke provincie een eigen realisatiestrategie en ervaart andere knelpunten. Hieruit kan het verschil in beleidsprestaties echter niet worden verklaard. Trefwoorden: Provincies, Natuurbeleid, particulier natuurbeheer, evaluatie

Sinds het vrijlaten van de prijs van onverpachte grond, in 1963, heeft er in Nederland zowel eind jaren zeventig als eind jaren negentig een explosieve grondprijsstijging plaats gevonden, gevolgd door een bijna even forse daling. De reële grondprijsontwikkeling laat zien dat beide pieken ongeveer even hoog zijn. Voor elk van de 2 perioden werd in dit onderzoek de prijs afgezet tegen de verhandelde oppervlakte. Dat leverde in beide gevallen een cyclus op. Een grondmarktcyclus vangt aan wanneer grondeigenaren verwachten dat de grondprijs zal gaan stijgen en vervolgens de verkoop van de grond uitstellen. Wanneer de prijs uiteindelijk gaat stijgen en vooral wanneer die prijs, vanwege de steeds krapper wordende grondmarkt, ook nog eens doorschiet, bieden grondeigenaren weer meer grond aan: gaan winst nemen. Echter, dan gaan kopers anticiperen op een daling van de dan zeer hoge grondprijs. Bij het grotere aanbod en stakende kopers, daalt de grondprijs en neemt het aantal transacties nog verder af. Pas wanneer kopers er van overtuigd raken dat er geen verdere daling van de grondprijs meer in zit, gaat men weer aankopen. Trefwoorden: Landbouwgrond, grondmarkt, grondprijs, grondmobiliteit, marktcyclus, grondeigenaar, belegging in grond, rendement landbouwgrond, flow market, stock market, real estate cycles, business cycles, bedrijfsbeeindiging.

Voor de natuurbalans 2007 is verkend wat het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) betekent voor natuurbeleid. Provincies krijgen op diverse beleidsterreinen voor zeven jaar subsidies gebundeld om het (rijks)beleid voor het landelijk gebied op efficiënte wijze uit te voeren met gebiedspartners. Natuurbeleid is onderdeel van het ILG. Met het ILG komt de regie voor het natuurbeleid dus nog meer in handen van de provincies. Provincies zijn in 2007 bezig de uitvoering te programmeren en met gebiedspartners te organiseren. Dit leidt tot veel beweging en variatie in provincies in werkwijze. Gebiedsindelingen en de rol van gebiedscommissies, gemeenten en waterschappen zijn verschillend in de provincies. Het natuurbeleid beslaat een groot deel van het ILG-budget. Het loopt vooral via de landinrichting, waarin de WILG (Wet Inrichting Landelijk Gebied) ook veranderingen met zich brengt. Er ligt een uitdaging om de natuuropgave mee te doen liften met de gebiedsprocessen. De provinciale regierol en de gebiedsambtenaren zijn hierin belangrijk. Trefwoorden: Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG), decentralisatie, provincies, gebiedsgerichte werkwijzen, natuurbeleid

Vanuit een theoretisch perspectief wordt de relatie geanalyseerd tussen macro-economie en natuur- en landschaps-ontwikkeling. Het is een poging te komen tot een juiste invalshoek: een denkoefening vanuit economisch-theoretisch perspectief. Allereerst wordt het probleem in verband gebracht met de literatuur over de Groene Kuznetscurve. Op basis daarvan concluderen we dat overheidsbeleid een essentieel onderdeel is van mogelijke relaties tussen macro-economie en natuur- en landschapsontwikkeling. Consistentie is een eis om een optimale combinatie van groei en natuur tot stand te brengen. Dit wordt uitgewerkt aan de hand van twee voorbeelden: de grondmarkt en de disconteringsvoet in de kosten-baten analyse. Tot slot wordt als uitsmijter kort ingegaan op de vraag of bij het beleid voor de Ecologische Hoofdstructuur gebruik gemaakt zou kunnen worden van conjuncturele fluctuaties in grondprijzen. Trefwoorden: natuur, landschap, macro-economie, groei, Environmental Kuznetscurve, grondmarkt, disconteringsvoet, MKBA

In dit WOT document wordt een overzicht gegeven van de ontwikkelingen van de afgelopen vijftien jaar in het beleid (LNV natuurbeleid en landschapsbeleid 'voor mensen') en in de feitelijke relatie tussen mensen en natuur en landschap. De analyse is verricht door: LEI en Milieu- en Natuurplanbureau

De studie geeft inzicht in de kenmerken van de agrarische bedrijven die agrarisch natuurbeheer uitvoeren. Het gaat hierbij om bedrijven die overeenkomsten hebben afgesloten op basis van de Subsidieregeling agrarisch natuurbeheer (SAN) en/of de Regeling beheersovereenkomsten en natuurontwikkeling (Rbon). Behalve een profielschets van de bedrijven met natuurbeheer is aandacht gegeven aan de omvang van het beheer, de verschillende soorten beheer in de vorm van beheerspakketten, de vergoedingen voor het natuurbeheer en de toekomstperspectieven van de bedrijven met natuurbeheer. Bedrijven met agrarisch natuurbeheer zijn over het algemeen groter dan bedrijven zonder agrarisch natuurbeheer. Tweederde van het areaal agrarisch natuurbeheer wordt gerealiseerd door de middelgrote en grotere bedrijven waarbij het met name gaat om melkveebedrijven die zich richten op collectief weidevogelbeheer in de vorm van nestbeschermingsmaatregelen. De kleinere bedrijven richten zich vooral op de zwaardere beheerspakketten en zijn vanuit ecologisch oogpunt daarom belangrijker. Echter, de toekomstperspectieven van deze bedrijven zijn op basis van hun kleine omvang ongunstig. De gemiddelde vergoeding voor agrarisch natuurbeheer bedroeg op de melkvee- en akkerbouwbedrijven € 3.300,- per bedrijf per jaar tussen 2001 en 2003. Trefwoorden: agrarisch natuurbeheer, beheerspakketten, agrarische bedrijfskenmerken

This WOT report summarizes the three major biodiversity conventions (Ramsar, Cites and CBD) and gives an impression of the governance of biodiversity in the Netherlands