Search

Bu çalışmada Türkiye’nin bilgibilime yaptığı katkılar incelenmekte, Türkiye adresli bilgibilim makalelerinin atıflar açısından literatürde kabul görme durumu değerlendirilmektedir. Bir başka ifadeyle Türkiye’nin bilgibilim literatürüne yaptığı niceliksel katkı akran çalışmaları dikkate alınarak atıflar üzerinden karşılaştırılmaktadır. Araştırmada kullanılan temel veri seti Web of Science aracılığıyla elde edilmiştir ve Türkiye adresli 600 bilgibilim makalesini kapsamaktadır. Araştırmanın bulguları Türkiye adresli bilgibilim makalelerinin çok farklı disiplinlerdeki araştırmacılar tarafından üretildiğini göstermektedir. Yapılan çalışma, söz konusu veriler üzerinden bir ölçev denemesi şeklinde nitelendirilebilir. Eleştiriye açık birçok yönü olmasına rağmen, önerilen ölçev, her disiplinin kendi etkinliğini ve kendi alanındaki konumunu, emsallerine kıyasla aldığı atıf sayısına dayanarak ölçmesine olanak tanır. Kavramsal arka planı daha önce tamamlanan bir lisansüstü teze dayanan araştırma kapsamında “akran makale” bir derginin aynı sayısında yayımlanmış makaleleri tanımlarken, “akran makale atıf etkisi” bir makalenin akranlarına göre elde ettiği atıf sayısına bağlı olarak hangi kategoride olduğunu nitelemektedir. Günümüzde ve özellikle Türkiye’de hızlı geliştiği görülen ancak sağlıklı gelişmediği düşünülen araştırma değerlendirme literatürü bağlamında konuya yönelik farklı bakış açısı getirmek ve yapılacak tartışmalara katkı sağlamak araştırmanın hedefleri arasında yer almaktadır.

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de Yönetim Bilişim Sistemleri (YBS) anabilim dalında 2006 ile 2018 yılları arasında tamamlanan yüksek lisans ve doktora tezlerinin atıf analizini yapmak ve tezlerin kaynakçalarında yer alan atıfları bibliyometrik özellikleri açısından incelemektir. Çalışmanın amacı doğrultusunda 173’ü yüksek lisans 4’ü doktora olmak üzere toplam 177 lisansüstü tez, atıf analizi yöntemiyle incelenmiş ve tezlerin genel ve bibliyometrik özellikleri belirlenmiştir. Elde edilen bulgular YBS anabilim dalında yılda ortalama 14 tezin tamamlandığını ve tamamlanan tez sayısının yıllara göre dağılımında herhangi bir eğilimin olmadığını göstermektedir. Tezlerin büyük bir çoğunluğu Boğaziçi Üniversitesi (%45) ve Gazi Üniversitesi (%26)’nde yapılmıştır. Anabilim dalında yapılan tezler ortalama 121 sayfa uzunluğundadır. Tezlerdeki ortalama atıf sayısı ise 76’dır. Tezlerdeki atıfların %52’si dergilere, %27’si kitaplara, %14’ü elektronik kaynaklara, %5’i tezlere, %2’si ise diğer türlerdeki yayınlara yapılmıştır. Tezlerde en çok kullanılan yayın türü olan dergilerin yarısından fazlasının (%61) yayın dili İngilizcedir. En sık atıf yapılan dergiler arasında “Information Management”, “Management Information Systems (MIS) Quarterly” ve “Journal of Marketing” dergileri başta gelmektedir. En sık atıf yapılan yazarlar ise “Fred. D. Davis”, “Viswanath Venkatesh” ve “Icek Ajzen” olarak sıralanmaktadır. Tezlerde atıf yapılan kaynakların yarı-yaşamı ise 7,3 yıl olarak hesaplanmıştır. Bu çalışma, Türkiye’de YBS anabilim dalında üretilen tezlerin atıf analizi yöntemiyle değerlendirildiği ilk araştırmadır. Bu yönüyle, çalışma ülkemizde YBS alanının entelektüel özelliklerinin belirlenmesi ve alana ilişkin temel bilgi kaynakları koleksiyonlarının oluşturulması açısından önem taşımaktadır. Bununla birlikte, çalışmanın ilerleyen dönemlerde ülkemizde YBS disiplininde/alanında üretilen lisansüstü tezlerin yanı sıra, diğer kaynak türlerine ilişkin yapılacak benzer atıf analizi ve bibliyometrik çalışmalar için de örnek bir çalışma olması öngörülmektedir.

Tarihçilerin interaktif haritalar yaptığı, dilbilimcilerin metinlerde kullanılan kelimelerin örüntülerini belirlemek için bilgisayar teknolojilerini kullandığı günümüzde, hemen hemen her disiplinden araştırmacıların Internet’i ve Web’i interaktif bir şekilde kullandığı gözlenmektedir. Yakınsama ile birlikte disiplinler arası sınırların belirsizleşmeye başladığı söylenebilir. Dijital İnsanî Bilimler (DİB) de bu gelişmeler neticesinde geleneksel insanî bilimlerde bilgisayar teknolojilerinin kullanılmaya başlanmasıyla ortaya çıkmıştır. Araştırmada DİB’in genel özelliklerini belirlemek amaçlanmıştır. Bu sayede yeni kaynak türlerinin belirlenmesi, yeni yöntem ve araştırma davranışlarının kütüphaneler için oluşturduğu zorlukların tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada DİB alanında yayımlanan yayınlar üzerinden bilimetrik analizler yürütülmüştür. Erişilen yayınlar Keyword Plus (ID), doküman özleri ve doküman başlıklarında kullanılan kavramlar üzerinden incelenmiştir. Kavramların incelenmesinde (anahtar kelime, başlık ya da özler) çoklu uyum analizi (Multiple Correspondence Analysis) kullanılmıştır. DİB’de ortaya çıkan yeni kaynak türleri, kütüphanelerde hangi hizmetleri gerektirmektedir? DİB’de kullanılan yöntemler kütüphane ve bilgi hizmeti sağlayan kuruluşlar için yeni altyapıları gerektirmekte midir? gibi sorulara cevap aranmış, DİB’in kütüphane ve bilgi hizmetleri açısından ortaya çıkardığı meydan okumalara dikkat çekilmiştir. Araştırmada kütüphaneler başta olmak üzere bilgi hizmeti sağlayan kuruluşların, DİB gibi tezahür eden alanlar ile bu alanlara yönelik olarak ortaya çıkan kaynak türleri, ihtiyaçları ve araştırma davranışlarına yönelik tespitlerde bulunulmuştur.

Bu çalışmada, makalelerin atıf oranları ve bunlarla ilişkili etkenler Türk Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi örneğinde incelenmiştir. Çalışmanın örneklemini, 2006 – 2013 yılları arasında yayınlanan toplam 148 makale oluşturmaktadır. Yayınlarla ilgili olarak şu veriler toplanmıştır: Türkçe ve İngilizce başlık, Türkçe ve İngilizce başlık karakter sayısı, başlıktaki noktalama işareti varlığı, yayınlandığı yıl, yazar sayısı, ilk ve sorumlu yazarın kurum bilgisi, kurum sayısı, yayın dili, ülke, makale tipi, çalışma tasarımı ve örneklem büyüklüğü. Çalışmaların %66,9’unun Türkçe olarak yazılmış olduğu ve büyük çoğunluğunun kesitsel tipte çalışma tasarımına (%58,1) sahip olduğu saptanmıştır. Makalelerin %27’sinin hiçbir atıf almadığı saptanmıştır. Atıf sayısı ortancası 2 olarak bulunmuştur. Daha kısa Türkçe ve İngilizce başlığa ve daha yüksek sayıda örneklem büyüklüğüne sahip olan makalelerin daha fazla sayıda atıf aldığı saptanmıştır. İngilizce olarak yazılmış olan makalelerin Türkçe makalelere göre anlamlı olarak daha yüksek sayıda atıf aldığı tespit edilmiştir. Başlıktaki noktalama işareti varlığının, ilk ve sorumlu yazarın kurumunun, çalışma ülkesinin, çalışma tasarımının ve çalışmanın yayınlandığı yılın atıf sayısıyla ilişkili olmadığı bulunmuştur. Bu çalışmadan elde edilen bulguların, çalışmaların yazım aşamasında yazarlara, seçim ve değerlendirme aşamasındaysa editörlere ve hakemlere yol gösterici olması umulmaktadır.

Bilimsel araştırmaların incelenmesi ve analiz edilmesi, ülkelerin bilim ve teknoloji alanında yeni bilgi üretme, sorunları çözme, yenilik yaratma ve Ar-Ge faaliyetleri hakkında değerlendirilme yapılmasını sağlamaktadır. Bu araştırmada tarım konusunda 1996-2011 yılları arasında YBVT’de Türkiye’deki ziraat fakültesi adresli yayınlar konusal olarak analiz edilmiştir. Ayrıca sosyal ağ analizi ile tarımsal bilgi yapısı ve gelişmekte olan eğilimler görselleştirilmiştir. Konu analizi ile birlikte tarımda; DPT Kalkınma Planları, BTYK Toplantı Kararları/Bildirileri, TÜBİTAK Vizyon 2023 Gıda ve Tarım Paneli, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı strateji belgeleri, TÜBİTAK Kamu Tarım Araştırma Programı vb. gibi önemli dokümanlarda yer alan öncelikli ve ağırlık verilmesi gereken politikaların/Ar-Ge alanlarının/konuların araştırmalara yansıyıp yansımadığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Türkiye’de belirlenen tarım politikaları ile ziraat fakültesi adresli yayınların konuları incelenerek karşılaştırıldığında hayvan kaynakları, bitki ıslahı ve genetiği, organik tarım, genotipler gibi başlıklarda sürekli araştırma yapıldığı saptanmıştır. Belirlenen diğer politikaların araştırmaya yönlendirilebilmesi için üniversitelerle DPT, TÜBİTAK, BTYK, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı gibi önemli kurum ve kurumlardan yetkililerin bir arada çalışarak insangücü, fon kaynakları, destek ve teşviklerin daha etkin kılınması sağlanmalıdır. / Examination and analysis of scientific research provides evaluation about new knowledge production, solving problems, creating innovation and R&D activities on science and technology areas of countries. In this research, subject covarege of the publications of agricultural faculties in Turkey listed on Life Sciences Database (YBVT) between 1996 and 2011 are analysed. In addition to that agricultural information structure and emerging trends are visuliazed with the social network analysis. With the subject analysis, whether the conducted research was compatible with the desired level of research regarding the emphasis and priorities in policies located in important documents like State Planning Organisation development plans, The Ministry of Food, Agriculture and Livestock strategy documents, The Scientific and Technological Research Council of Turkey (TÜBİTAK) meeting decisions/proceedings, TÜBİTAK Vision 2023 Food and Agriculture Panel, TÜBİTAK Public Agriculture Research Program etc. is tried to be identified. When we compare policies with the faculty of agriculture publicaitons, such as animal resources, plant breeding and genetics, organic agriculture, genotypes are researched constantly. In order to direct stated other policies to the research, State Planing Organization, The Ministry of Food, Agriculture and Livestock, TÜBİTAK, Supreme Council for Science and Technology cooperate with universities authorities and activate human resources, support and incentive funds more efficiently.

Bu araştırmada Tebriz Üniversitesinde 2005-2009 yılları arasında tamamlanan 627 tezin atıf analizi yapılmıştır. Seçilen 627 tezde yer alan toplam 44.488 atıf, yayınların türü, dili ve yılı gibi özellikler açısından incelenmiştir. Bu özelliklerin zaman içinde ne gibi farklılıklar gösterdiği araştırılmıştır. Çalışmada ayrıca, tezlerde yer alan atıfların dönemler itibariyle yaşlanma hızlarında bir farklılık olup olmadığı araştırılmıştır.

Bu araştırmada Tebriz Üniversitesinde 2005-2009 yılları arasında tamamlanan 627 tezinatıf analizi yapılmıştır. Seçilen 627 tezde yer alan toplam 44.488 atıf, yayınların türü, dili ve yılıgibi özellikler açısından incelenmiştir. Bu özelliklerin zaman içinde ne gibi farklılıklar gösterdiği araştırılmıştır. Çalışmada ayrıca, tezlerde yer alan atıfların dönemler itibariyle yaşlanma hızlarında bir farklılık olup olmadığı araştırılmıştır. / In this study, citation analysis of theses had been done through 627 theses in University of Tabriz during period of 2005-2009. In these 627 theses we have 44,488 citations and we investigated those thesis based on publication type (such as web, journal, book and etc), language and the date they had been examined. These differences were shown by change of time and years. In addition citations were investigated by half-life characteristics too.

Türkiye’de özellikle akademik camiada atıf dizinlerine çok büyük değer verilmektedir. Son yıllarda konuyla ilgili akademik çalışmaların ve popüler bilim yazılarının sayısının önemli düzeyde arttığı görülmektedir. Bununla birlikte atıf dizinleri ile ilgili yaşanılan gelişmelerin de dikkate alınması gerekmektedir. Bu alandaki önemli gelişmelerden birisi atıf dizinlerinin ticari sahibi konumunda bulunan kuruluşun almış olduğu genişleme kararıdır. Bu kararla birlikte aralarında Türkiye’nin de bulunduğu pek çok ülkeden çok sayıda dergi atıf dizinleri kapsamına alınmıştır. Söz konusu genişleme kararının sadece dünyadaki dergi sayısındaki artış ile açıklanması mümkün değildir. Atıf dizinlerine rakip olarak piyasada yer alan bazı oluşumların (Google Scholar, Scopus gibi) ve kuruluşun pazar payını artırma amaçlı olarak veri tabanını sattığı ülkelerdeki dergilere daha fazla yer vermesinin bu kararın alınmasında etkili olduğu düşünülmektedir. Böyle bir ortamda Türkiye’nin kendi dergilerini değerlendirerek, atıf dizinlerine yeni dâhil edilen dergiler arasında kendine saygın bir konum edinme yönünde çalışmalar yapması gerekmektedir. Bu çalışma ile atıf dizinlerindeki Türkiye adresli dergilerin Türkiye’nin yayın üretimindeki yeri, etki faktörü açısından alanlarında nasıl bir konuma sahip oldukları, ne derece yerel dergi niteliği gösterdikleri konuları araştırılmaktadır. Çalışmanın bulguları Türkiye adresli dergilerdeki her beş yayından dördünde en az bir yazarın Türkiye’den olduğunu ve her üç yayından birinin Türkçe olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte atıf dizinleri kapsamındaki Türkiye adresli dergilerin yayın kurullarında ağırlıklı olarak Türkiye adresli bilim insanlarının bulunduğu saptanmıştır. Türkiye adresli dergilerin bağlı bulundukları alanlarda nispeten düşük etki faktörüne sahip dergiler arasında yer aldığı ve bunun bir noktaya kadar dergilerin taşımış olduğu yerel özellikler ile ilgili olduğu düşünülmektedir.

Bu makalede bibliyometrik araştırmalarda sıklıkla üzerinde durulan bir konu olan kendine atıf olgusu incelenmektedir. Çalışma bir yönden de atıf dizinleri kapsamında Türkiye’nin dünya bilgibilim literatürüne olan katkısını ortaya koymaktadır. Çalışmada veri kaynağı olarak Social Sciences Citation Index (SSCI) kapsamında yer alan bilgibilim dergilerinde yayımlanmış Türkiye adresli makaleler kullanılmaktadır. Bu çalışma kapsamında yazar, kurum, ülke ve dergi bazında kendine atıf analizleri gerçekleştirilmiştir. Türkiye’nin 1974-2008 yılları arasında bilgibilim dergilerinde toplam 119 makalesi bulunmaktadır. Bu makalelerin tamamının dili İngilizcedir. Türkiye adresli araştırmacıların en çok makale yayımladığı bilgibilim dergisi Information Processing & Management’dır. Bilgibilim dergilerindeki Türkiye adresli 119 makaleden 99’u en az bir kez olmak üzere atıf dizinleri kapsamındaki yayınlardan atıf almıştır. Türkiye adresli makalelere yapılan toplam atıf sayısı 621’dir. Ülke kendine atıf oranı %46; kurum kendine atıf oranı %28; yazar kendine atıf oranı %26; dergi kendine atıf oranı ise %20’dir. Kendine atıf oranları Türkiye’nin bilgibilim alanındaki dışa yönelimi ile ilgili olarak fikir vermektedir.

Türkiye’de kütüphanecilik ve bilgibilim alanı literatürünün gelişmesinde Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derneği’nin (ÜNAK) resmi yayın organı olan Bilgi Dünyası dergisinin katkısı bilinmektedir. 2000 yılından bu yana Nisan ve Ekim aylarında olmak üzere yılda iki defa yayımlanan Bilgi Dünyası dergisi üniversite ve araştırma kütüphaneleri ile birlikte, bilgibilim, bilgi hizmetleri, bilgi ve belge yönetimine ilişkin sorunları inceleyen ve çözüm önerileri sunan makaleleri yayımlamayı amaçlamaktadır. Çalışmamızda da Bilgi Dünyası dergisinde yayımlanan 104 makale ve 60 görüş bibliyometrik özellikleri açısından analiz edilmektedir. Analiz sonuçlarına göre yayımlandığı ilk yıldan bu yana geçen süre göz önüne alındığında son üç yılda yayımlanan hakemli makale sayısının diğer yıllara oranla daha yüksek oranda olduğu görülmüştür. Makalelerin konu dağılımı olarak ise çoğunlukla bilgi merkezleri ile ilgili olduğu saptanmıştır. Çalışma sonuçlarında Bilgi Dünyası dergisi örneğinden hareketle Türkiye’deki kütüphanecilik alanında yapılan çalışmalara yönelik detaylı bir atıf analizi çalışmasının gerekliliği önerilmektedir.

Türkiye’nin atıf dizinlerine yaptığı katkı her geçen yıl artış göstermektedir. Özellikle Türkiye adresli dergilerin bir kısmının atıf dizinleri kapsamına alınması, bu artışı daha da belirgin kılmıştır. Bu artışta, kâr amaçlı bir yapı olduğu herkesçe bilinen atıf dizinlerinin sahibi ticari kurumun almış olduğu genişleme kararının önemli rolü bulunmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’nin göreli atıf etkisi açısından bir değerlendirmesi yapılmakta, ülkeler ve alanlar bazında çeşitli karşılaştırmalara yer verilmektedir. Çalışmanın verileri Essential Science Indicators adlı kaynaktan elde edilmiştir. Araştırmamız, Türkiye’nin göreli atıf etkisi yüksek ve düşük alanlarını belirlemeyi, zaman içinde Türkiye’nin farklı alanlardaki göreli atıf etkisinin değişip değişmediğini ve farklı ülkelerle karşılaştırıldığında Türkiye’nin göreli atıf etkisi bakımından konumunu ortaya koymaya çalışmaktadır. Bulgular, Türkiye’nin göreli atıf etkisi en yüksek alanının mühendislik, en düşük alanının ise bitki ve hayvan bilimleri olduğunu göstermektedir. Öte yandan Türkiye’nin göreli atıf etkisi yüksek alanları ile düşük alanları arasında zaman içinde önemli bir değişim olduğu gözlenmemiştir. Amerika Birleşik Devletleri hemen her alanda bilim dünyasındaki tartışılmaz egemen konumunu sürdürmektedir. Türkiye ise henüz İngiltere, Almanya, Kanada, Fransa gibi ülkelerle yarışabilecek düzeye ulaşamamıştır.

Türkiye’nin atıf dizinlerine yaptığı katkı her geçen yıl artış göstermektedir. ÖzellikleTürkiye adresli dergilerin bir kısmının atıf dizinleri kapsamına alınması, bu artışı daha dabelirgin kılmıştır. Bu artışta, kâr amaçlı bir yapı olduğu herkesçe bilinen atıf dizinlerininsahibi ticari kurumun almış olduğu genişleme kararının önemli rolü bulunmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’nin göreli atıf etkisi açısından bir değerlendirmesi yapılmakta, ülkelerve alanlar bazında çeşitli karşılaştırmalara yer verilmektedir. Çalışmanın verileri EssentialScience Indicators adlı kaynaktan elde edilmiştir. Araştırmamız, Türkiye’nin göreli atıf etkisiyüksek ve düşük alanlarını belirlemeyi, zaman içinde Türkiye’nin farklı alanlardaki göreliatıf etkisinin değişip değişmediğini ve farklı ülkelerle karşılaştırıldığında Türkiye’nin göreliatıf etkisi bakımından konumunu ortaya koymaya çalışmaktadır. Bulgular, Türkiye’ningöreli atıf etkisi en yüksek alanının mühendislik, en düşük alanının ise bitki ve hayvanbilimleri olduğunu göstermektedir. Öte yandan Türkiye’nin göreli atıf etkisi yüksek alanlarıile düşük alanları arasında zaman içinde önemli bir değişim olduğu gözlenmemiştir.Amerika Birleşik Devletleri hemen her alanda bilim dünyasındaki tartışılmaz egemenkonumunu sürdürmektedir. Türkiye ise henüz İngiltere, Almanya, Kanada, Fransa gibiülkelerle yarışabilecek düzeye ulaşamamıştır.Turkey’s contribution to citation indexes has been increasing every year. This increasehas become particularly visible with the inclusion of some of the Turkey addressed journalsin the citation indexes. The expansion decision taken by the commercial company thatowns citation indexes also plays a significant role in this increase. This study evaluatesthe relative citation impact of Turkey and includes various comparisons based on countryand field of study data. The data used in this study is obtained from Essential ScienceIndicators. The aim of the study is to examine Turkey’s high and low relative citationimpact areas and determine whether there is a change in relative citation impact in time.Our study also tries to expose Turkey’s position in terms of relative citation impact whencompared with different countries. The findings indicate that engineering is the highestrelative citation impact area in Turkey and plant and animal sciences is the lowest, and nosignificant changes are observed between the two in time. The United States of Americapreserves its indisputable leading position in all areas in the scientific world. Turkey, onthe other hand, is yet to reach to a level, where it can compete with such countries asEngland, Germany, Canada and France.

Bu makalede bilimsel iletişimin zaman içinde gösterdiği değişim üzerinde durulmaktadır. Bu amaçla Hacettepe Üniversitesinde 1968-2007 yılları arasında sosyal bilimler, temel bilimler, mühendislik, sanat ve beşeri bilimler alanında yer alan 16 disiplinde tamamlanan tezlerin atıf analizi yapılmıştır. Tabakalı örneklemle seçilen 391 tez yıl, sayfa sayısı, atıf sayısı gibi bibliyometrik özelliklerine; bu tezlerde yer alan toplam 29.298 atıf yayın türü, yayının dili, yazar sayısı gibi özelliklerine göre incelenmiştir. Bu özelliklerin zaman içinde ne gibi farklılıklar gösterdiği araştırılmıştır. Çalışmada ayrıca tezlerde yer alan atıfların dönemler itibariyle yaşlanma hızlarında bir farklılık olup olmadığına bakılmıştır. Elde edilen bulgular onar yıllık dönemler altında değerlendirilmiştir. Ayrıca, bilimsel iletişimde zaman içinde ortaya çıkan değişimin disiplinler arasında gösterdiği farklılıklar farklı başlıklar altında karşılaştırılmıştır.

Bu makalede bilimsel iletişimin zaman içinde gösterdiği değişim üzerinde durulmaktadır. Bu amaçla Hacettepe Üniversitesinde 1968-2007 yılları arasında sosyal bilimler, temel bilimler, mühendislik, sanat ve beşeri bilimler alanında yer alan 16 disiplinde tamamlanan tezlerin atıf analizi yapılmıştır. Tabakalı örneklemle seçilen 391 tez yıl, sayfa sayısı, atıf sayısı gibi bibliyometrik özelliklerine; bu tezlerde yer alan toplam 29.298 atıf yayın türü, yayının dili, yazar sayısı gibi özelliklerine göre incelenmiştir. Bu özelliklerin zaman içinde ne gibi farklılıklar gösterdiği araştırılmı��tır. Çalışmada ayrıca tezlerde yer alan atıfların dönemler itibariyle yaşlanma hızlarında bir farklılık olup olmadığına bakılmıştır. Elde edilen bulgular onar yıllık dönemler altında değerlendirilmiştir. Ayrıca, bilimsel iletişimde zaman içinde ortaya çıkan değişimin disiplinler arasında gösterdiği farklılıklar farklı başlıklar altında karşılaştırılmıştır.tar sözcükler: Bilimsel iletişim, Atıf analizi, Bibliyometri, TezlerThis paper focuses on the changes of scholarly communications throughout time. For this purpose citation analysis of the theses that belong to sixteen different disciplines from social sciences, basic science, engineering, and arts and humanities in Hacettepe University between the years 1968 and 2007 are examined. Samples are chosen according to stratified sampling techniques. A total of 391 theses are investigated according to their bibliographical features such as year, number of pages and citations. Moreover, 29.298 citations are analyzed according to type, language, and authors of resources; while literature obsolescence is investigated according to a certain period of time. Research outputs are evaluated in groups of ten-year periods. Finally, our study compares the change that occurs in scholarly communication in time and among various disciplines.

Bilim insanları yaptıkları çalışmaların sonuçlarını geniş kesimlere duyurabilmek için araştırma sonuçlarını yayımlamaktadır. Yayımlanan çalışmaların etkinliği bibliyometrik araştırmalarla ölçülmekte ve niteliksel olarak sorgulanmaktadır. Önemli bir etkinlik ölçüsü olan atıflar araştırma değerlendirme çalışmalarının parametrelerinden birisini oluşturmaktadır. Araştırma değerlendirme çalışmaları ile disiplinlere özgü yayın yapma eğilimleri ortaya çıkmakta, kişiler, kurumlar ya da ülkeler arasında karşılaştırmalar yapılmakta, ülkelerin veya kurumların bilimsel yayın politikaları şekillenmektedir. Aynı zamanda araştırma değerlendirme çalışmaları neyin araştırma yapmaya değer olduğunu ve bilim camiasının nelere değer verdiğini göstermektedir. Bu makalede son yıllarda üzerinde çeşitli tartışmalar yapılan h-endeksi konusunda bilgi verilmekte, Türkiye’nin atıf dizinleri kapsamındaki yayınları diğer ülkelerle karşılaştırılmaktadır. Tüm karşılaştırmalarda ölçü birimi yıllara göre ülkelerin yayınlarının almış olduğu h-endeksi değeridir. Buna göre Türkiye adresli yayınların h-endeksi değerleri açısından yıldan yıla gelişim gösterdiği saptanmıştır. Öte yandan Danimarka, Avusturya, Finlandiya gibi ülkelerle yapılan karşılaştırmalarda Türkiye’nin söz konusu ülkelerin gerisinde olduğu görülmektedir. Üniversiteler açısından da benzer bir durum söz konusudur. Türk üniversiteleri h-endeksi performansı açısından dünyadaki birçok üniversitenin altında yer almaktadır.

Bu makalede 1995 yılından beri Science Citation Index (SCI) ve Chemical Abstracts tarafından indekslenen Turkish Journal of Chemistry (TJC) bibliyometrik açıdan ele alınarak, bu dergide 1995-2007 yılları arasında yayınlanan 861 makale incelenmiştir. Araştırmada cevap aranan sorular şunlardır: TJC’de en verimli yazarlar kimlerdir ve yazarlar arasındaki ilişki durumu nedir? TJC’de çok yazarlılık durumu nedir? TJC’ye katkıda bulunan yazarların kurumları nelerdir? TJC’de yayınlanan makaleler Bradford, Lotka, Price Yasası ve 80/20 Kuralı’na uymakta mıdır? TJC’de yazarların atıf yaptıkları kaynak türleri nelerdir? En sık atıf yapılan dergiler hangileridir? Yapılan atıflar gözönüne alıdığında Kimya alanındaki çekirdek dergiler hangileridir? TJC’de yayınlanan makalelerin aldıkları ortalama atıf sayısı nedir ve atıflarda yıllara göre bir artış söz konusu mudur? Journal Citation Reports (JCR)’da ve SCI’de TJC’nin yeri nedir? Yazarlara ve kurumlara özgü tekil sonuçlar, makalede açıklanmıştır. Diğer taraftan yazarların durumu, Price ve Lotka Yasası ve 80/20 Kuralı’na uymamaktadır., Öte yandan, TJC’de yapılan atıfların Bradford Yasası’na ve 80/20 Kuralı’na uyduğu saptanmıştır. Yazarlar ağ analizi ile incelendiğinde ise, beş ve daha fazla makale ile katkıda bulunan yazarların iki ayrı etkileşimli grup oluşturduğu saptanmıştır. TJC’ye yapılan atıflar 1996 yılından beri istikrarlı bir atış göstermektedir.

AbstractThis paper investigates the trends of Impact Factors and self-citation rates of journals indexed in the JCR by two neighbouring countries Iran and Turkey for a period of five years (2000- 2005). All data extracted from the Journal Citation Reports – Science Edition (2000-2005). The study showed that the portion of Turkish journals entering data to the JCR data bank is two times higher than the portion of Iranian journals. From a total number of 6,088 journals in the JCR in 2005, 3 (0.05%) were published in Iran and the same number of journals published in Turkey. The 6,088 journals in the JCR produced 847,114 articles, 159 (0.02%) appeared in the Iranian journals and 352 (0.04%) in the Turkish journals. Of the 22,353,992 citations in 2005, 214 (0.001%) came from Iranian journals and 911 (0.004%) came from Turkish journals.The self-citation tendency by Iranian journals has increased dramatically throughout the period of study, it reached from 8% self-citation rate in 2000 to 18% in 2005, an increase of 2.25 times, whereas the self-citation rate by Turkish journals showed a negative trend, its self-citation rate fell from 22% in 2002 to 15% in 2005. The Impact Factors of Turkish journals showed faster growth than the Iranian journals, the mean value of Impact Factor for Turkish journals in 2000 was 0.49 under than the mean value of Impact Factor for Iranian journals, but in 2005 the mean value of Impact Factor for Turkish journals stayed 0.14 higher than the mean value of Impact Factor for Iranian journalsÖzBu makale, iki komşu ülke, İran ve Türkiye tarafından 5 yıl (2000-2005) içinde üretilen yayınlardan JCR’de dizinlenen dergilerdeki kendine atıfları ve etki faktöründeki eğilimleri incelemektedir. Bütün veriler JCR-Science Edition (2000-2005)’den alınmıştır. Çalışma, Türk dergilerinin İran dergilerinden iki kat fazla miktarda JCR’ye girdiğini göstermektedir. 2005 yılında JCR’de yer alan toplam 6.088 dergiden yalnızca üçer (%0,05) dergi İran’da ve Türkiye’de yayınlanmaktadır. JCR’deki 6.088 dergide bulunan 847.114 makaleden, 159’u (%0,02) İran, 352’si (%0,04) Türkiye adreslidir. Aynı dönemdeki 2.353.992 atıfın, 214’ü (%0,001) İran, 911’i (%0,004) Türk dergilerinde görülmektedir.İran dergilerinde kendine atıf eğiliminin dramatik biçimde artarak, 2000’de %8 olan kendine atıf oranının 2005 yılında %18’e yükseldiği; Türk dergilerinde ise 2002 yılında %22 olan oranın 2005’de %15’e düştüğü görülmektedir. Türk dergilerinin etki faktörleri, İran dergilerinden daha hızlı bir gelişme göstermiştir. Türk dergileri 2000’de 0,49 etki faktörüyle, İran dergilerinin altında yer alırken, 2005’de bu oran 0,14 kadar artarak, İran dergilerinin etki faktöründen daha yükseğe çıkmıştır.

Bu makalede İran ve Türkiye’nin dünya bilgibilim literatürüne katkıları araştırılmaktadır. Bu amaçla, çalışmamızda Social Sciences Citation Index (SSCI) kapsamında yer alan dergilerde yayımlanmış İran ve Türkiye adresli yayınlar incelenmektedir. İki ülkenin bilgibilim dergilerinde toplam 140 yayını bulunmaktadır. Söz konusu yayınların 85’i Türkiye’ye, 55’i ise İran’a aittir. Periyodik olarak bakıldığında, İran adresli yayınların zaman içinde artış ve azalışlar gösterdiği, buna karşılık Türkiye adresli yayınların sayısının her geçen yıl arttığı görülmektedir. İranlı araştırmacıların en çok yayın yaptığı bil­gibilim dergisi International Information & Library Review iken, Türkiye adresli yayınlar en sık Scientometrics adlı dergide yer almıştır. Türkiye adresli yayınların İran adresli yayınlara oranla daha sık bir şekilde birden çok yazarın katkısı ile oluştuğu görülmektedir. İran adresli yayınların yazarlarının çoğunluk­la kütüphanecilik kökenli olduğu gözlenirken, Türkiye adresli yayınların yazarları arasında istatistik, endüstri mühendisliği ve fizik gibi farklı alanlardaki araştırmacıların bulunduğu görülmektedir. Üretilen yayın sayısının ülkelerin potansiyelini tam olarak yansıtmadığı düşünülmektedir. Bu bağlamda, İran ve Türkiye’nin gelecekte yapacakları araştırmalar ile bilgibilim dünyasında daha etkin bir konumda olması gerekmektedir.

Bu çalışma, birincisi 1997/1998’de, ikincisi 2002 yılında gerçekleştirilen Türkiye Akademik Dergiler Araştırması’ndan elde edilen verilerden yararlanılarak hazırlanmıştır. Sağlık, sosyal ve teknik bilimler alanlarında yayımlanan akademik dergilerin, başta genel bilgileri olmak üzere, makale değerlendirme ve bazı yayın uygulamalarında son beş yılda gözlenen değişimlerini izlemek, çalışmanın amacını oluşturmaktadır. İncelemeden sonuç olarak, Türkiye’de yayımlanan akademik dergilerin son beş yılda uygulamaya konulan akademik yükseltme ölçütlerine koşut bir şekilde gelişim gösterdiği ve uygulanan akademik yükseltme ölçütlerinin Türkiye’de bilimsel çalışmalarının niceliğinin artırılmasında olumlu yönde rol oynadığı ortaya çıkmıştır.