Search

The 19th century has been the period of dissolution for Ottoman Empire. The period of regression in all areas and defeats in wars has also brought about territorial losses. Hence, millions of Turkish who were living different territories started to migrate to Anatolia. The Island of Crete which depends as a province on Ottoman Empire was one of these territories that sending its citizens to Anatolia as well. Besides, the defeats in fronts, uprisings started by Christian citizens in island and their desire for annexation of island by Greece and almost completely loss of the Balkan Peninsula in 1912 affected in a negative way Cretan Muslims there. Eventually, the rest of Muslims in island left right after the population exchange agreement signed between Turkey and Greece in 1923. It is inevitable that social events and changes are reflected in literature. The Turkish-Greek population exchange is one of the important sources that enriches Turkish literature in the last quarter century, it has also been the theme of many novels. The novel Kritimu (My Crete) by Sabâ Altınsay is one of these novels. Sabâ Altınsay who is also a member of an exchanged family, focuses on, how a family's life changed before and during the population exchange in her novel, which has some autobiographical feauters. In this article, the novel titled Kritimu which delivers some historical stories to the readers concerning the gradually change of power balances in the Island of Crete, the loss of safety of life and property of Cretan Muslims who become a minority and Muslims’ departure from their home town will be dealt with in terms of various themes., XIX. yüzyıl Osmanlı Devleti için parçalanma yüzyılı olmuştur. Her alanda gerilemenin devam etmesi, savaşlarda alınan ağır yenilgiler toprak kayıplarını da beraberinde getirmiştir. Farklı coğrafyalarda yaşayan milyonlarca Türk kaybedilen topraklardan Anadolu’ya göç etmeye başlamıştır. Osmanlı Devleti’nin eyaletlerinden olan Girit Adası da bu topraklardan biridir. Bununla birlikte cephelerde alınan yenilgiler, adada Hristiyan tebaa tarafından başlatılan ayaklanmalar, onların Yunanistan ile birleşme teşebbüsü ve 1912 yılında Balkanların neredeyse tamamına yakınının elden çıkması adadaki Müslümanları olumsuz bir şekilde etkilemiştir. Nihayetinde 1923 yılında Türkiye-Yunanistan arasında yapılan zorunlu göç ile adada kalan son Müslümanlar da adadan ayrılmıştır.Toplumsal olayların, değişmelerin edebiyata yansıması kaçınılmazdır. Türk-Yunan mübadelesi de son çeyrek yüzyılda Türk edebiyatını besleyen önemli kaynaklardandır ve birçok romana konu olmuştur. Sabâ Altınsay’ın Kritimu Giritim Benim isimli romanı bunlardan biridir. Kendisi de mübadil bir aileden gelen Sabâ Altınsay’ın otobiyografik özellikler taşıyan romanı, bir ailenin mübadele öncesinde ve mübadele ile birlikte hayatlarının nasıl değiştiğine odaklanır. Bu makalede, okuyucuya, Girit’teki güç dengelerinin kademeli şekilde değişimi, bir azınlık durumuna gelen Girit Müslümanlarının can ve mal güvenliğini kaybetmesi ve onların adadan ayrılmasıyla ilgili kimi tarihî hikâyeler sunan Kritimu isimli roman, bazı izlekler bakımından ele alınacaktır.

DergiPark: 449042 trakyasobed Sevgi Soysal’s Tante Rosa which is regarded as a collection of stories by some critics and is considered a short novel by the others has been published serially in Dost magazine (1966-68). Writer created Rosa who based on her aunt Rosa and is antagonist of her book which consists of fourteen related stories. According to our opinion, this work is a kind of bildungsroman differentiating from usual bildungsromans. It is a genre firstly appeared in German literature and we name it also “development novel” dealing with subjects such as material and spiritual elements which contribute to antagonist’s development, the stages which have been experinced by him/her and the ideal personality he/she has eventually reached. At the centre of the novel, there is a story based upon a development process. Writer handles Rosa who has an unusual personality and a life with full of failure in this novel and the process of turning into an adult in Tante Rosa occurs in contrast to similar novels. While the character is expected to obey the society and its rules in bildungsromans, Rosa has difficulty in adapting herself to society and defies it instead of being a part of it. In the work of Soysal the consecutive events which have been experienced by a person in his/her whole life is treated but these events and negative/positive experiences do not carry to him/her an ideal point. On the contrary Rosa always attacks the ideal concept and sometimes subverts it with colorful scenes. Rosa never reaches an ideal point and turns into a “completed personality”, an “adult who found the meaning of life.” It would not be wrong to name her as an anti-hero. Moreover, although the novel includes a “development story” it hasn’t been fictionalized in accord with the typical features of genre. This work may be regarded as a parody or a kind of “anti-bildungsroman”. In this article, possibilities of how Sevgi Soysal’s Tante Rosa could be read as an “anti-bildungsroman” will be discussed on the basis of these assumptions. Sevgi Soysal’ın bazı eleştirmenlerce öykü kitabı bazı eleştirmenlerce öyküler toplamı ve kısa roman olarak değerlendirilen Tante Rosa isimli eseri, 1966-68 yılları arasında seri yazılar hâlinde Dost dergisinde yayımlanır. Yazar, birbiriyle ilintili on dört öyküden oluşan kitabın kahramanı Tante Rosa’yı, teyzesi Rosel’in kişiliğinden yola çıkarak yaratmıştır. Bu eser, kanaatimizce alışılmış olandan farklı bir “bildungsroman”dır. Alman edebiyatının bir roman çeşidi olan ve “oluşum” romanı olarak adlandırabileceğimiz bildungsroman, kahramanın oluşumuna etkisi olan maddi ve manevi unsurları, geçirdiği aşamaları, sonunda ulaştığı ideal durumu/kişiliği konu edinir. Romanın merkezinde gelişim ya da oluşum eksenli bir öykü vardır. Tante Rosa’da ise yazar, sıra dışı bir kişiliğe sahip olan Rosa’nın başarısızlıklarla dolu hayatını ele alır, olgunlaşma bu eserde bir anlamda tersine işler. Bildungsromanda kahramanın yaşadığı topluma ve onun kurallarına uyum sağlaması beklenirken, yaşadığı topluma ayak uyduramayan Rosa, toplumun bir parçası olmaktan ziyade, toplumu hayatı boyunca karşısına almıştır. Soysal’ın eserinde de bir karakterin hayat çizgisi boyunca geçirdiği zincirleme aşamalar söz konusudur; ancak bu aşamalar ve yaşanan olumlu/olumsuz deneyimlerin Rosa’yı ideal bir noktaya taşıması umulurken; sürekli “ideal” kavramını gerileten, kimi zaman yıkan ve karşıtı olan renkli bir tablo sunulur. Rosa, beklenen ideal noktasına ulaşamadığı gibi, bu roman türünü belirleyen “tamamlanmış kişilik”, “yetişkin ve hayatın anlamını kavramış insan tipi”ne de dönüşemez. Ona bir “anti-kahraman” demek çok yanlış olmaz. Üstelik her ne kadar romanın merkezinde bir “gelişim öyküsü” bulunsa da bu alışılmış kalıplara uygun şekilde kurgulanmamıştır. Bu eseri, bir anlamda bir parodi ya da tersine “bildungsroman” olarak görmek mümkündür. Bahsi geçen varsayımlardan hareket edilerek bu yazıda, Sevgi Soysal’ın Tante Rosa isimli eserinin tersine bir bildungsroman örneği olarak okunabilirliğinin imkânları tartışılacaktır.

Türk tarihi boyunca hem idari hem ticari, hem de kültürel bir merkez olan, “mutluluk kapısı” olarak anılan, işgaller karşısında bir “serhad” görevi ifa eden Edirne, mazisindeki görkemli sahnelerin yanı sıra, kültürel zenginliğinin tecessüm ettiği mimarisi, hat ve süsleme sanatlarını örnekleyen yapıları ile de göz kamaştıran bir şehirdir. Asıl kültürel kimliğine Osmanlı devrinde kavuşan şehir; camileri, çarşıları, köprüleri, kervansarayları, şifahaneleri, külliyeleri ve bu yapıların burcunda âdeta kutlu bir yıldız gibi yükselen Selimiye Camii ile hem tarihî hem de turistik yüzünü ortaya koyar. Edirne kültürü ve tarihi üzerine bu zamana kadar birçok araştırmacı çalışmış ve önemli bilgiler ihtiva eden değerli eserler ortaya konulmuştur.

Osmanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra yeni kurulan devletin sınırları dışında kalan Irak’ta yaşayan Türkmenle-rin kültür ve edebiyatını ortaya koyan en ciddi çalışmalardan birisi, Atâ Terziba-şı’nın hazırlamış olduğu Kerkük Şairleri adlı eseridir.