Search

Soğuk Savaş dönemine bakıldığında Türkiye Sovyet tehdidi dolayısıyla ABD'nin yanında yer almak istemiştir. Yine bu dönemde ABD, SSCB'nin yayılma politikalarını engelleme adına Türkiye'ye ve topraklarına ihtiyaç duymuştur. Bu sebeple ABD tarafından Türkiye'ye çok da faydası olmayan askeri ve ekonomik yardımlar yapılmıştır. Hatta bu yardımlar sayesinde ABD Türkiye'yi daha çok kontrol altına alma imkânı bulmuştur. Dönemin Türkiye-ABD arasında gerçekleşen Küba Krizi ve Jüpiter Füzeleri Sorunu, 1963-1964 Kıbrıs Krizi ve Johnson Mektubu, Türkiye'de Afyon Ekiminin Yasaklanması ve 1974 Kıbrıs Müdahalesi ve Türkiye'ye Amerikan Ambargosu gibi diğer olaylarına bakıldığında Türkiye'nin çıkarına uygun bir kazanımı olmadığı görülmektedir. Soğuk Savaş sonrası döneme bakıldığında Birinci Körfez Savaşı, 11 Eylül, ABD'nin Afganistan saldırısı, 1 Mart Tezkeresi, Süleymaniye Olayı ve ABD'nin Irak saldırısında Türkiye hep ABD'nin yanında yer almış ve tüm bu olaylardan zararla çıkmıştır. Tüm bu olaylarda göstermiştir ki; Türkiye ve ABD arasındaki ilişkilerde ABD'nin dünyada hâkim bir güç olarak Türkiye'yi istediği gibi yönlendirmeye çalıştığını, yönlendiremediği zamanlarda ise ilişkilerde kriz çıktığını ve aslında Türkiye'nin Amerika'nın çıkarlarına ulaşmak için kullandığı bir araçtır. When the Cold War is viewed, because of the threat of the Soviets Turkey wanted to take part alongside the United States. During this period, the United States was in need of Turkey and its soils in order to prevent the USSR's policies of spread. For this reason, Military and economic aids which were not much profitable for Turkey were provided to Turkey by the USA. In fact, thanks to this aid the US has the opportunity to take more control of Turkey. In this era when the affairs like the Cuban Crisis and Jupiter missiles problem, 1963-1964 Cyprus Crisis and Johnson Letter, prohibition of planting opium in Turkey and the 1974 intervention in Cyprus and American embargo between Turkey and the USA were reviewed Turkey did not have any interest from these affairs. Referring to the period after the Cold War, Turkey always were alongside the United States in all Affairs such as the first Gulf War, September 11, Afghanistan attack, march 1st memorandum, the hood event and the US invasion of Iraq. However in all these affairs Turkey suffered loss. All these events showed that; the United States as a dominant power in the world, Turkey is a tool for the US to achieve the interests of America in relations between Turkey and the US. 145

Bu çalışmanın temel ilgi alanını İran İslam Cumhuriyeti ile Suudi Arabistan Krallığı arasında Basra Körfezi'nde gerçekleşen güç mücadelesi ve rekabetin, 1971 yılı sonrası dönem itibarıyla incelenmesi oluşturmaktadır. Söz konusu iki ülkenin mücadeleci ve rekabetçi yaklaşımlarının incelenebilmesi, günümüzde hâlihazırda yaşanan çatışmaları anlamlandırabilmek ve açıklayabilmek adına yol gösterici olacaktır. Körfez konjonktürünü değiştiren önemli olaylar/savaşlar Tahran-Riyad hattında politika değişikliklerine yol açabilmiş fakat aradaki rekabeti hafifletmemiştir. Çok farklı yansımalara sahip olan bu rekabet anlayışı, İngiltere'nin Körfez'den çekildiği yıl olan 1971 yılından itibaren güç mücadelesini de ihtiva eden bir yaklaşıma dönüşmüştür. İran İslam Devrimi, İran-Irak Savaşı ve nihayetinde Körfez Savaşları, söz konusu güç mücadelesinin daha iyi anlaşılabilmesi için özellikle incelenmesi gereken tarihi dönemeçler olmuştur. Bahse konu rekabet, her biri başlı başına çok önemli bir mücadele aracı olarak gözlemlenen birden çok yaklaşım aracılığıyla kendisini keskin bir şekilde hissettirmiştir. Ekonomi politik, dini retorik, milliyetçilik algısı, rejim çatışması, uluslararası konjonktür, pragmatik dış politika yaklaşımı, silahlanma olgusu ve Filistin davası gibi yansımalar Tahran ve Riyad arasındaki mücadelenin ana hatlarını oluşturmuştur. Son dönemde ise Arap Baharı hareketleri bu mücadelenin en çetin dönemini oluşturmuştur. Retorikten ziyade pratik bir mücadele sahası olarak Arap Baharı, bu rekabetin en somut örneği ve zikredilen yansımaların, politikaları hangi ölçüde etkileyebildiğinin sağlaması olmuştur. This dissertation seeks to analyze the power struggle and competition in the Persian Gulf between the Islamic Republic of Iran and the Kingdom of Saudi Arabia in the post-1971 period. The analysis of the competitive approach of the above mentioned two countries will be a guide for understanding and explaining the current conflicts in the Middle East. The major milestones/wars which have changed the Gulf conjuncture have led to policy changes on the Tehran-Riyadh line, but have not alleviated the competition between them. This understanding of competition, which has very different reflections, has turned into an approach that includes the power struggle since 1971 when Britain withdrew from the Gulf. The Iranian Islamic Revolution, the Iran-Iraq War, and finally the Gulf Wars were the historical turning points that need to be examined to better understand this power struggle. This competition has made itself sharply felt through multiple approaches, each of which is viewed as a very important means of struggle. Economic policy, religious rhetoric, nationalism perception, regime conflict, international conjuncture, pragmatic foreign policy approach, the arms race phenomenon and the Palestinian cause have been the main lines of struggle between Tehran and Riyadh. Recently, the Arab Spring movements have constituted the most difficult period of this struggle. As a practical struggle rather than a rhetoric one, the Arab Spring has been the most concrete example of this competition and the extent to which the mentioned reflections could influence the policies. 170

Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Osmanlı Devleti'nin parçalanmasından sonra Irak, İngiltere'nin manda yönetimine girmiştir. Musul ve Kerkük'teki petrol rezervlerinin olması Kuzey Irak'ın önemini arttırmaktaydı. Bu nedenlerden dolayı İngiltere, Kuzey Irak'ta yaşayan Kürtlerin otonomi girişimlerini engelleyerek Irak sınırları içerisinde kalması yönünde politikalar geliştirmiştir. Ancak Kuzey Irak'taki Kürtler, Irak merkezi hükümetine karşı çeşitli ayaklanmalar başlatmıştır. 1920'li yıllarda Şehy Mahmud Berzenci öndeliğinde başlayan ayaklanmalar 1930'lu yıllarda Berzenci'nin tutuklanmasından sonra Şeyh Ahmed Barzani öndeliğinde devam etmiştir. Şeyh Ahmed Barzani'nin etkisizleştirilmesinden sonra bu kez isyanlar Molla Mustafa Barzani önderliğinde; İran ve İsrail ile ilişkiler kurularak sürdürülmüştür. Barzani özellikle İsrail ile yakın ilişkiler kurup Irak'a karşı sürdürdüğü isyanlarda İsrail'den destek almıştır. Ortadoğu'daki İran-Irak rekabeti düşünüldüğünde Barzani'nin bu rekabeti yerinde kullanması İran'dan destek almasına neden olmuştur. Ancak İran'ın Barzani hareketine olan desteği taktik destek olup İran, Barzani hareketini Irak'a karşı baskı aracı olarak kullanmış, Irak'ın taviz vermesinden sonra Barzani hareketine olan desteğini geri çekmiştir. Türkiye 1990'lı yıllara kadar Kuzey Irak'taki Kürtlerle ilişki kurmaktan uzak durmuştur. Hatta Türkiye bu süreçte Kuzey Irak'taki Kürtlere karşı İran ve Irak ile antlaşmalar imzalamış, Kuzey Irak'taki Kürt isyanını bastırmak için girişimlerde bulunmuştur. İran-Irak Savaşı'ndan sonra Irak'ın Kuveyt'i işgalinden sonra Iraklı Kürtler Irak'ın zayıf durumundan istifade ederek yeniden ayaklanmıştır. Irak'ın Kuveyt'ten çıkarılmasından sonra Saddam Hüseyin, yenilginin sebebini güneydeki Şiilerden ve kuzeydeki Kürtlerden aramıştır. Bu nedenle Irak 1991 yılında Kuzey Irak'a operasyon başlatmıştır. Kuzeydeki Kürtler operasyondan dolayı Türkiye ve Irak sınırına doğru göç etmiş, Türkiye'nin sınırlarını açmasıyla Iraklı Kürtler Türkiye'ye sığınmıştır. Türkiye, İran ve Fransa güvenli bölgenin kurulması için BM nezdinde girişimlerde bulunulmuştur. Bu dönemde Özal tarafından Iraklı Kürtlerle ilişkiler kurulmaya başlanmıştır. 2003 yılında ABD'nin Irak'ı işgali Iraklı Kürler için dönüm noktası olmuştur. 2005 yılında hazırlanan Irak Anayasası'nda Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) resmi olarak kabul edilmiş, Irak'ta Arapça'nın yanı sıra Kürtçe'de resmi dil olarak kabul edilmiştir. Irak'ta başlayan yeni dönemde IKBY'nin konumu güçlenmiş ve Iraklı Kürtlerin hakları anayasal güvenceye alınmıştır. Bu nedenle başta İran ve İsrail olmak üzere ABD, Rusya ve Avrupalı devletler IKBY ile yakın ilişkiler kurmaya başlamıştır. 2007 yılından itibaren Türkiye'nin IKBY yönelik politikası değişmeye başlamıştır. Bu dönemde Türkiye'deki askeri vesayetin tasfiye edilmesiyle birlikte hükümetin dış politikada daha rahat hareket etmesi IKBY ile ilişkilerin başlamasına uygun zemini hazırlamıştır. İkili ilişkiler siyasi, ekonomik ve askeri alanları kapsayacak şekilde gelişmiştir. Ancak 2017 yılında IKBY'de yapılan bağımsızlık referandumu nedeniyle Türkiye-IKBY ilişkileri gerilmeye başlamıştır. Türkiye'nin bağımsızlık referandumuna yaklaşımı olumsuz yönde olması IKBY'nin Türkiye'ye bakışını da etkilemiştir. After the first World War, after the Ottoman Empire's division, Iraq entered the mandate governance of England. The petrol reserves in Mosul and Kirkuk had increased the significance of the Northern Iraq. For this reason England, by standing against the Northern Iraqi Kurds' autonomy attempts, developed its politics towards keeping Northern Iraq within Iraq's borders. However Northern Iraqi Kurds started various revolutions against Iraqi central government. The revolutions that started in the 1920s led by Seikh Mahmood Berzenji continued under Sheikh Ahmed Barzani's leadership in the 1930s after Berzenji's arrest. After Sheikh Ahmed Barzani's inactivation, this time Mulla Mustafa Barzani led the revolutions and continued by establishing relations with Iran and Israel. Barzani established close relations especially with Israel and received support from Israel during the revolutions he led against Iraq. Thinking of the Iran-Iraq oppositions in the Middle East, Barzani used this opposition well which led him to get support from Iran. However, the support Iran provided to Barzani's movement was tactical, as Iran used Barzani's movement as a means of pressure against Iraq and drawn back its support from Barzani's movement right after Iraq has compromised. Turkey has stayed away from establishing any relations with the Kurds in the Northern Iraq until the 1990s. Turkey has even signed agreements with Iran and Iraq against the Kurds in the Northern Iraq, and has attempted to oppress the Iraqi Kurdish revolutions. After the Iran-Iraq war, after Iraq's invasion on Kwait, Iraqi Kurds took advantage of Iraq's weak situation and rose up once more. After Iraq was withdrawn from Kwait, Saddam Hussain found the Shiites in the South and the Kurds in the North guilty for his loss. For this reason Iraq started an operation to the North of Iraq in 1991. The Kurds of the North immigrated towards the Turkey and Iraq border due to the operation. As Turkey opened its borders, Iraqi Kurds refuged Turkey. Turkey, Iran, and France attempted to approach the UN to establish the safe havens. It was during this period that Ozal started to build relations with Iraqi Kurds. In 2003 the USA occupied Iraq and this became a turning point for the Iraqi Kurds. In the constitution prepared in 2005 the Iraqi Kurdistan Regional Government (IKRG) was officially accepted; and beside Arabic language Kurdish language was also accepted as an official language in Iraq. During this newly started period the IKRG's position strengthened and the Iraqi Kurds' rights were secured according to the constitution. For this reason, initially Iran and Israel, the USA, Russia, and the European countries have started building close relations with IKRG. From 2007 onwards Turkey's politics towards IKRG started to change. During this period alongside the military custody's liquidation in Turkey, the government's freedom with regards to external politics paved the way to start relations with IKRG. This mutual relation has developed in such a way to cover each of the political, economical, and military aspects. However, in 2017, due to the Independence Referendum in IKRG, Turkey-IKRG relations started to distend. Turkey's negative approaches to IKRG's Independence Referendum has also affected IKRG's views towards Turkey. 132

Arap milliyetçiliğinin bir ürünü olan Arap Birliği, kuruluşundan itibaren üyelerinin egemenlik anlayışlarına yapılan aşırı vurgu ve kurumsal organlarının yetersizliklerinden dolayı devletlerarası ve devletiçi çatışmalarda beklendiği ölçüde etkili olamamıştır. Bu karakteristik özelliklerde Arap Baharı'nın başlangıcına kadar herhangi bir sapma görülmemiştir. Fakat Arap Baharı sürecinde birlik, Libya örneğinde görüldüğü üzere ilk defa toplumsal talepleri dikkate almaya başlamıştır. Bu paradigma değişimi, egemenlik anlayışına da yansımış, ortaya çıkan insani krizde Libya'nın Arap Birliği üyeliği askıya alınmakla beraber bölgede gerçekleşen askerî müdahalenin önünü açan bir politika izlenmiştir. İnsani değerler çerçevesinde Arap Birliği'nin dönüşümü büyük bir önem taşımaktadır. Zayıf bir ekonomiye dayanan ve idari yönetimde yetişmiş bir bürokrasiye sahip olmayan Arap devletleri vatandaşlarına istikrar ve refah temin etmede başarısız olduklarından iktidarlarını sürdürebilme adına askerî güçlere güvenmiş ve otoriter rejimler kurma yoluna girmişlerdir. Bu nedenle hem toplumsal taleplerin dikkate alınması hem de birliğin etkinliğini artırabilmesi için Arap Baharı süreci önemli bir fırsat olarak görülmektedir. Arap Birliği içerisinde toplumsal talepleri dikkate alan egemenlik anlayışının bu yeni yorumu, aynı zamanda bölgesel çatışmalarda etkinlik sağlayabilme adına birliğe uluslararası meşrutiyet de sağlamaktadır. 21. yüzyılın en şiddetli krizlerinin yaşandığı Arap coğrafyası da demokratikleşme dalgasının uygulama alanı olmuş, bölgesel bir örgüt olan Arap Birliği bu doğrultuda bir seçim yapmak durumunda kalmıştır. Bu tezde Arap Birliği'nin bölgesel krizlerdeki rolü ve söz konusu gelişmelere verdiği tepkiler üzerinden ne derece etkinlik sağladığı birincil kaynaklar üzerinden ele alınacak, Arap Baharı ile değişen birlik politikasının yansımaları Libya ve Suriye krizleri üzerinden incelenecektir. The Arab League, which was a product of Arab nationalism, has not been effective enough to be expected in interstate and intrastate conflicts due to excessive emphasis on its members' understanding of sovereignty and weaknesses of its institutional bodies since its foundation. There was no change in this characteristics of the organization until the beginning of the Arab Spring. However, during the Arab Spring, the Arab League begun to consider social demands as seen the case of Libya for the first time. This paradigm shift was also reflected in the understanding of sovereignty, therefore suspension of Libya's membership of the Arab League in the emerging humanitarian crisis was followed by a policy that caused to begin military intervention in the region. The transformation of the Arab League within the framework of human values is the great importance. Arab states based on a weak economy and lacking expertised bureaucracy have failed to provide stability and prosperity for their citizens, and therefore they have acted on method of establishing authoritarian regimes and relying on military forces in order to sustain their power. For this reason the Arab Spring process is seen as an important opportunity to both consider social demands and also enhance the effectiveness of the Arab League. This new interpretation of the notion of sovereignty, which takes into account social demands within the Arab League, also provides international legitimacy for the purpose of ensuring efficiency in regional conflicts. Arab geography experiencing the most severe crisis of the 21st century has also been the implementation area of the wave of democratization, and the Arab League had to make a choice in this direction as a regional organization. In this thesis, the Arab League's role in the regional crises and how effective through its responses to the developments will be reviewed based on the primary sources, and the reflections of the shifting institutional policy of the Arab League with Arab Spring will be examined through the crises of Libya and Syria. 179

Enflasyonu etkileyen faktörlerin iyi bir şekilde belirlenmesi enflasyonla mücadele bakımında önem arz etmektedir. Enflasyonu etkileyen faktörlerden bir tanesi de dış ticaret işlemleridir. Öyle ki uygulanan dış ticaret politikaları ile birlikte sürekli olarak dış açık veren ve üretimi ara malı ithaline bağlı olan bir ülkede söz konusu dış ticaret açıkları önce döviz kurunu etkilemekte ve dolaylı olarak da enflasyon oranlarına etki edebilmektedir. Bu nedenle her ne kadar enflasyon yurt içi ekonomik faaliyetlerden kaynaklanan bir sorunmuş gibi gözükse de aslında önemli bir ayağı da yurt dışı kaynaklıdır. Bu nedenle enflasyon nedenleri belirlenirken dış ekonomik ilişkiler de görmezden gelinmemelidir. Bu çalışmada 2003 - 2018 dönemlerine ait üç aylık veriler kullanılarak dış ticaret açığı, döviz kuru ve enflasyon arasındaki ilişki vektör hata düzeltme modeli yöntemiyle analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre dış ticaret açıkları ve döviz kuru Türkiye'de enflasyonu etkilemektedir. Ancak enflasyondan dış ticaret açıklarına ve döviz kuruna yönelik bir ilişki kurulamamıştır. A good determination of the factors affecting inflation is important in the fight against inflation. One of the factors affecting inflation is foreign trade transactions. In such a country where foreign trade deficits and foreign trade deficits are continuously dependent on the importation of intermediate goods, these foreign trade gaps affect the exchange rate and indirectly affect inflation rates. For this reason, although inflation seems to be a problem arising from domestic economic activities, it is a matter of fact that it is also a source of foreign income. Therefore, external economic relations should not be ignored while determining the causes of inflation. In this study, the relationship between foreign trade deficit, exchange rate and inflation was analyzed by vector autoregression method by using quarterly data for 2003 - 2018 periods. The results obtained according to the foreign trade deficit and exchange rate in Turkey relationship has not been established, but also affect the inflation rate for the foreign trade deficit and inflation rates. 131

Bu çalışmada, KİK üyelerinin ve Arap ülkelerinin en küçüğü ülkesi olan Bahreyn ve Türkiye arasındaki ilişkiler, Bahreyn'in bağımsız oluşundan günümüze kadarki dönemi içerecek şekilde ele alınacaktır. Çalışmanın temel varsayımı şudur: Türkiye'de 2002 yılında, AKP'nin iktidara gelişiyle, Türkiye Ortadoğu'ya yönelik bir politikayı izlemeye başlamıştır. Bu sebeplerden dolayı, Bahreyn–Türkiye ilişkileri olumlu bir şekilde gelişme göstermiştir. Çalışmamızda, Bahreyn-Türkiye ilişkilerinin, doğasını ve şeklini ele alıp incelerken, yeni bölgesel değişkenler göz önüne alınarak, bu ilişkilerin akıbeti ile ilgili gelişme ve sonuçlar belirlenmeye çalışılmıştır. Bu ilişkileri, daha iyi anlatabilmek için tez çalışması üç bölüme ayrıldı. Tezin birinci bölümünde, Bahreyn Krallığı'nın ve Türkiye Cumhuriyeti'nin dış politikası ve bu politikayı belirleyen unsurlar incelenecektir. İki ülkenin coğrafi konumu, demografik yapısı, ekonomik ve siyasal sistemi hakkında bilgilere yer verilmiştir. İkinci Bölümde ise, ikili ilişkilerin tarihsel gelişiminin, hükümetler arasındaki ikili antlaşmaların, görüşmelerin ve işbirliğinin boyutları incelenmiştir. Üçüncü bölümde, Bahreyn-Türkiye ilişkilerine etki eden unsurlar anlaşılmaya çalışılmıştır. Sözde unsurları, Bahreyn dış politikasının önceliklerine dayanarak birkaç başlık altında irdelemek mümkündür. Uluslararası unsur olarak, Amerikan hegemonyası, ABD- Bahreyn güvenlik ilişkisi, Türkiye-Bahreyn ilişkisine etki eden faktördür. Bölgesel olarak, ikili ilişkiler, İran'ın, Bahreyn'e karşı politikaları, Suudi Arabistan'ın politikaları ve Katar kriz'inin etkileri görülmektedir. Çalışmada, kaynak olarak Arapça, Türkçe ve İngilizce yazılı kitap, makale ve gazetelerden faydalanılmıştır. Türkiye ve Bahreyn hükümet kurumlarının resmi açıklamaları, her ülke devlet başkanının, dışişleri bakanlarının ve diğer yetkililerinin açıklamaları incelenmiştir. Kurumsal web sayfalardan bilgi ve veriler toplanmıştır. Bunun yanı sıra, Bahreyn Ankara Büyükelçiliğinin raporlarından da istifade edilmiştir. Turkish foreign policy towards the Middle East has changed since AKP ascended to power. More attention was given to Middle East Arab countries including the Gulf Cooperation Council (GCC) states, that made Turkey a `strategic partner` in economic, political and security matters after signing a Memorandum of Understanding between the two parties in 2008. As a result, the relation between The Republic of Turkey and the Kingdom of Bahrain has developed positively. This thesis aims to study the evolution of the bilateral relations between the Republic of Turkey and the Kingdom of Bahrain and analyse the factors that would affect the future of the relations between the two states. The Thesis is divided into three chapters. The first chapter discussed the foreign policy determinants of Turkey and Bahrain. The second chapter covered the historical development of bilateral relations and areas of cooperation between two states. In the third chapter, factors that influence the relations between Bahrain and Turkey were analysed. The thesis concluded that the relations between the two states are affected by International and regional developments: American hegemony and American - Bahraini security relations at the international level, and the policies of the Kingdom of Saudia Arabia, Iran and Qatar on the regional level. 159

Bu çalışmanın temel amacı 2003 yılında Irak'ta Baas rejiminin sona ermesinden sonra İran dış siyasetinde Irak'a karşı kullandığı siyasi araçlar detaylı bir şekilde değerlendirilecektir. İran, Irak'ın komşu devleti olarak çok eskiden beri gözü Irak'ta baş aktör olarak rol oynamaktaydı. Ancak İran'ın bu amacı 1979'da İslam Devriminden sonra Iraklı Şii gruplara destekleme yoluyla bir yandan Baas rejimini zayıflatmaya çalışmakta diğer yandan ise Baas rejimine karşı savaşan Şii grupları kullanma yoluyla Irak'ta etki ve yetkisini sağlamlaştırmayı planlamıştır. Fakat Baas rejimi ABD tarafından 2003'te yıkıldıktan sonra İran, çıkarlarını arayan devletlerden birisiydi. Genel olarak çalışmanın konusu üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde 1979-2003 yıllar arasında İran-Irak ilişkileri ele alınacaktır. Bu süre zarfında iki ülke arasındaki ilişkilerde ortaya çıkan sorunlar, sekiz yıl süren İran-Irak Savaşı, Irak'ın Kuveyt'e müdahalesine karşı İran'ın tutumu odaklanacaktır. Çalışmanın ikinci bölümünde 2003'ten sonra Irak'ta ortaya çıkan değişimler dikkete alınacaktır. Baas rejimi yıkılmasına karşı İran'ın tutumu, Irak devletinin yeniden inşa edilmesinde İran'ın rolü ve Irak'taki koalisyon güçlerine karşı tutumu özellikle ABD'nin Irak'taki askeri varlığı vurgulanacaktır. Çalışmanın üçüncü bölümü ise araştırmanın temel konusunu kapsıyor. Irak'ta 2003'te Baas rejiminden sonra nüfuzunu arttırmak isteyen İran, dış politikasında Irak'a yönelik kullandığı siyasi enstrümanlara değinilecektir. Çalışmanın üçüncü bölümü sonunda Irak'ın siyasi geleceğine dair senaryolar şeklinde arz edilmiş ve İran'ın Irak'taki siyasi rolün geleceği ön görülmüş senaryolar doğrultusunda incelenecektir This study concentrates on the political means of Iran's foreign policy toward Iraq after the collapse of Ba'ath regime in 2003. It's obvious that throughout the history Iran has seeks to play a major political role in Iraq and severel times have tried to break the Iraqi regime. For instance, from 1979 to the forward, Iran amis to intervene in Iraq and expand its leverge by supporting Ba'ath regime oppositions, such as Shiite religous groups. However, after collapsing Ba'ath regime in 2003 by the United States, Iran attempts to find a new allies and make a direct intervine in Iraq, in order to serve its interests and impliment its agenda. Essentially, this study consists of three main chapters. The First chapter going to discuss Iran and Iraq's relations from 1979 to 2003 in term of politics. Which is a very siginficant period of time due to the importance of the political events such as, eight years of war between Iraq and Iran, from 1980 to 1988. and Iran's attitude toward the invasion of Kwait by Iraqi regime in 1990. The Second chapter emphases on the recent political changes in Iraq, precisely after 2003. As well as examines Iran's attitudes toward the collapse of Iraqi regime and its roles in the re-establishment of Iraq. In addition, concentrates on Iran's attitude toward international allies and the military forces of the United States in Iraq. Ultimatly the third chapter wich is a core of the study has entirly focuses on the political means of Iran's foreign policy and its implimentstion in Iraq after the collapse of Ba'ath regime in 2003. Also, examining those means that Iran used in aiming to exapand its leverge and interests. lastly, at the end of this chapter the political future of Iraq has been presented as a couple of scenarios, and according to those scenarios Iran's political roles in Iraq has been analyzed. 158

Kadın kimliğinin cinsiyet ayrımı neticesinde ekonomik, politik ve sosyo- kültürel yapı içinde ikincilleştirilmesi cinsiyet eşitsizliği çerçevesinde değerlendirilir. Cinsiyet eşitsizliği kavramı, temelde kadın ve erkek olmak üzere biyolojik bir ayrımı dile getiren cinsiyetin, toplum içinde dünden bugüne süregelen bakış açısının etkisiyle kadınların hak ve özgürlüklerini tam anlamıyla yaşamamasını inceler. Kadının işgücü içindeki oranının düşük olmasının altında geleneksel toplum öğretileri yatmaktadır. Toplumda biçilen roller; kadını iş bulma, kariyer yapma ve ev hayatı arasında mecburi seçimler yapmaya itmektedir. Kadınların çalışma hayatındaki dezavantajlarının belirlenip kaliteli eğitim ve gerçekçi politikalarla toplumsal bilinç geliştirilerek geleneksel bakış açısının yıkılması gerekir. Çalışmada yapılan ekonometrik uygulama; kadınların işgücüne katılım oranının arttırılmasının GSYİH üzerinde olumlu yönde etki yarattığını göstermektedir.Anahtar Kelimeler: Cinsiyet, Cinsiyet Eşitsizliği, Büyüme, GSYİH. That woman identity is subordinated in ecoonomic, political and socio – cultural structure as a result of gender discrimination is evaluated as gender inequality. The gender inequality concept examines that woman cannot use their rights and freedoms completely under the influence of perspective to gender which essentially points to a biological differnce from past to today in society.The reason for that rate of women in labour is low is traditional precepts of society. The roles which are provided in society forces women to choose among finding a job, building a career and domestic life. Traditional perspective needs to be demolished by determining women's disadvantages in bussiness life and developing awareness with high quality education and realistic policies.The econometric implementation in the study shows that the rice in women's attandance rate to business life makes a positive effect on GDP.Key Words: Gender, Gender İnequality, Growth, GDP. 105

`Verimlilik` kavramı günümüze kadar ekonomik birimlerin en küçükparçasından en büyüğüne kadar `ekonomik büyüme`nin en büyük etkenlerinden biriolarak görülmüştür. Bu ekonomik birimlerde `verimlilik` sağlayan her unsurunekonomik büyümeye katkı yaptığı varsayılmıştır.Verimlilik; karlılık, üretkenlik, etkinlik, etkililik gibi birçok kavramlayakından ilgili olmasına rağmen, bu terimlerin her biri aslında farklı anlamlar ifadeetmektedir. Bu terimlerin gerçekte temsil ettiği değerleri bilmek, yapılan analizlerbakımından son derece önemlidir.Verimlilik ölçümü işletmelerin devamlılıklarını sağlayabilmeleri için sonderece önemlidir. Çünkü mevcut durumunun analizini yapamayan işletmelergeçmişleri ile güncel durumları arasındaki değişimi gözlemleyemediği için geleceğeyönelik kazançlarına ve risklerine müdahale etme fırsatı bulamazlar.Bu çalışmada `verimlilik` ve verimlilik ile ilgili kavramlar üzerindedurulup, verimliliğe etki eden faktörler incelenmiştir. Son bölümde ise Giresun'dayapılan `Giresun'daki KOBİ'lerin Genel Durumu` adlı çalışmanın verilerindenyararlanılarak, Giresun'daki KOBİ'lerin verimliliğe etki eden faktörleriincelenmiştir.Çalışmanın sonucuna göre Giresun'da `yüksek teknoloji` sayılabilecekürünler üreten firmaların sayıca oldukça az ve yetersiz oldukları görülmüştür.Mevcut firmalar `yüksek teknoloji` kullanmadığı ve yakın zamanda kullanmayıdüşünmediği için küresel çapta rekabet edebilecek firmaların ürünlerine rastlamakpek mümkün görünmemektedir.Gelişmekte olan ülkelerin ekonomik büyüme sağlayabilmesi için son dereceönemli olan `teknoloji transferi`nin önemi Giresun'daki firmalar tarafından iyialgılanmadığı anlaşılıyor. Mevcut durumun önümüzdeki yıllarda kolay kolaydeğişmeyeceği fark ediliyor. Bu sonuca göre `uzun dönem büyüme`de Giresun'unyakın tarihte gelişmiş ülkelerin büyüme rakamlarına yakınlaşması mümküngörünmemektedir. The concept `Productivity` has always has been the most critical part of the`economic growth` for economic units, even for the smallest ones. It is assumed thatevery element that provides `productivity` in these economic units contributes toeconomic growth.Productivity; although it is closely related to many concepts such asprofitability, productivity, efficiency, effectiveness, each of these terms actuallymeans different meanings. Knowing the values represented by these terms isextremely important in terms of analysis.Productivity measurement is extremely important for enterprises to maintaintheir continuity. Because enterprises that cannot analyze their current situationcannot observe the change between their past and current situation, they do not havethe opportunity to intervene in their future gains and risks.In this study, `productivity` and productivity related concepts areemphasized and factors effecting productivity were examined. In the last section, theresults of the study titled `General status of SME's in Giresun` conducted inGiresun, the factors effecting the productivity of SME's in Giresun were examined.As a result of work, it is seen that the number of companies producing high-tech products is rather low and inadequate in Giresun. Unfortunately, it is likely thatexisting companies will not be able to compete on a global scale because they do notuse `high technology` and do not intend to use it in the near future.It is understood that the importance of `technology transfer` which is veryimportant for developing countries to provide economic growth is not perceived wellby enterprises in Giresun. It is realized that the current situation will not changeeasily in the coming years. According to this result, it is not possible for Giresun tocome closer to the growth figures of developed countries in the long term growth. 67

Ortadoğu'nun karmaşık güç mücadelesi, iç sorunların ve istikrarsızlığın gölgesindeki Suriye'nin dış politikasını karmaşık kılmaktaydı. Ülkeler arasında değişken güç mücadeleleri ortaya çıkmışken, ideolojilerden bağımsız jeopolitik temelli ittifaklar da söz konusuydu. Bunun belirgin bir örneği ise Suriye'nin siyasi tarihinde yaşandı. 1970'de iktidara gelişinden sonra Hafız Esad, Suriye'nin dış politikasını bir taraftan jeopolitik eksende stratejik adımlarla şekillendirirken diğer taraftan konjonkturel ortaklıklara da başvurdu. Ayrıca ittifak zincirinde devlet dışı aktörlere önemli bir yer açtı; hem Filistinli örgütlerle hem de Lübnanlı örgütlerle işbirliğine gitti ve bu grupları aşamalı olarak kontrol altına almaya çalıştı. Suriye'nin bütün bu hamleleri şüphesiz ki Suriye'nin küresel ve bölgesel güçler için yaşamsal stratejik çıkarlarıyla dolu bir bölgenin kalbinde yer alan kendine has konumuyla açıklanabilirdi. Ortadoğu'nun doğal kaynaklarının akışının sağlanması, ABD'nin bölgesel müttefiklerin korunması, Arap – İsrail barışına ulaşılması ve küresel terörle mücadele gibi konular da ancak Suriye'nin içinde bulunduğu denklemle izah edilebilirdi. Bu denklem çerçevesinde, bölgesel ve uluslararası tecrit bunalımından kurtulmak veya iç politik sorunlarının üstesinden gelebilmek için Suriye yönetimin/rejiminin başvurduğu askeri – siyasal araçları ve jeopolitik yönelimleri bu çalışmada araştırılmıştır. Suriye'nin iç politik sorunlarının ve dış politik kaynakları ile pratiklerinin, siyasi tarih bağlamında analiz edildiği bu çalışmada nedensellik ilişkileri sorgulanmış; iktidara gelişinden son dönemdeki iç savaşa kadarki süreçte Suriye yönetimin/rejiminin beka mücadelesindeki başarısı ve bölgesel oyun kuruculuğu Ortadoğu'daki güç mücadelesi kapsamında ortaya konulmuştur. The complicated power struggle of the Middle East was making the foreign policy of Syria in the shade of domestic issues and instability even more complicated. While variable power struggles arose between the countries, geopolitics-based alliances independent from ideologies did exist. An obvious sample to this was experienced in the political history of Syria. While Hafez Asad, after he came to the power in 1970, was shaping the foreign policy of Syria in strategical steps in a geopolitical axis on the one hand, he resorted to the cyclical partnerships in the context of power struggle on the other hand. Furthermore, he made a significant room for the non-state actors in the alliance chain; he collaborated with Palestinian organisations as well as Lebanese organisations and tried to gradually put these organisations under his control. These moves of Syria could, no doubt, be explained by its unique position located in the heart of a region full of vital strategical interests of global and regional powers. And yet, the matters such as provision of the flow of the natural resources of the Middle East, protection of the regional allies of the USA, achieving Arab – Israeli peace and combat with global terrorism could also be explained with the equation Syria involved in. As part of this equation, the military – political methods as well as the geopolitical tendencies that the Syrian administration/regime has consulted to give a shake to the regional and international isolation crisis or to overcome the domestic political issues were investigated in this study. In this study in which Syria's domestic political issues and foreign political resources as well as practises are analysed, the relatedness and causation relationship is questioned; the success of the Syrian administration/regime in survivability struggle and regional playmaking in the period from coming into the power till the latest civil war is revealed within the context of power struggle in the Middle East. 173

Soğuk savaş sonrası dönemde güvenlik çalışmalarının geliştirilmesi, su ile ilgili çevre sorunlarını ülkeler için tehdit kaynağı olarak gören, su güvenliği kavramının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Su güvenliğinin çatışmalar üzerindeki etkisini tanımlayabilmek için bu çalışmada yükselen bir teori olan hidropolitik kompleks yaklaşımı benimsenmiştir. Böylece su güvenliğinin, su havzasıyla ilişkili bir analiz biriminin oluşturulmasına bağlı olan, çatışmalar üzerindeki etkisi izlenebilmiştir. Arap-İsrail anlaşmazlığı örneğinde, Soğuk Savaş döneminin sona ermesine ve sonuçta Ürdün nehri havzasını etkilemiş olan uluslararası sistemin dönüşmesine dayanarak su güvenliğinin çatışmalar üzerindeki etkisini görebiliyoruz. Neoliberal kurumsalcılık teorisi, uluslararası sistemdeki dönüşümün Ürdün Havzası bölgesine olan etkisini kavramamızı sağlarken çatışma yönetimi ile çevre barış inşası kavramlarının ortaya çıkışı arasındaki bağlantıları da ortaya koymaktadır. The development of security studies in the post-cold war era provided to the appearance of the concept of water security, which considers environmental problems as the water issue as one of the sources of threat to countries. This contributed to the rise of the theory of Hydropolitical complexes, which will be used in this study to recognize the impact of water security on conflicts, which depends on the creation of a unit of analysis associated with the water basin. Through the example of the Arab-Israeli conflict, we can see the impact of water security on conflicts, based on the end of the Cold War era and the consequent transformation of the international system, which in turn affected the Jordan River basin. The theory of neoliberal institutionalism will provide to understanding the impact of the transmutation of the international system on the Jordan Basin region while regarding the connection between evolving in the science of conflict management and the appearance of the concept of environmental peacebuilding. 84

Türkiye ve İran Ortadoğu'nun en önemli devletleri olarak kabul edilmektedir. İki ülke arasındaki ilişkiler Ortadoğu Bölgesinin tamamını etkileme potansiyeline sahiptir. Bu nedenle İran'ın Türkiye politikası, bölge dengeleri açısından oldukça önemlidir. `Rekabet` ve `işbirliği` kelimeleri, derin bir tarihi geçmişe sahip olan iki ülke ilişkilerinin bir özeti olarak ifade edilebilir. 17 Aralık 2010 Tunus'ta bir gencin kendini yakması ile başlayan Arap Baharı, Ortadoğu'daki dengelerin önemli bir biçimde değişmesine neden olmuştur. Arap Baharı, Türkiye ile İran arasında 2000'li yıllarda gelişen ilişkilerin önemli darbeler almasına neden olmuştur. Bu doğrultuda İran'ın Türkiye politikasında ciddi değişimler yaşanmıştır. Suriye Krizinin derinleşmesi, Türkiye-İran ilişkilerinde iki ülkenin manevra alanını oldukça sınırlamaktadır. Aralarındaki tüm görüş ayrılıklarına rağmen Arap Baharı ve Suriye Krizi sonucu ortaya çıkan tablo, Türkiye ve İran'ın bölge politikalarında işbirliği yapmasını mümkün ve hatta zorunlu kılmaktadır. Bölgenin geleceği açısından İran'ın son dönemdeki Türkiye politikasının analiz edilmesi faydalı olacaktır.Anahtar Kelimeler : Türkiye, İran, 1979 Devrimi, Arap Baharı Turkey and Iran are considered to be the most important states in the Middle East. Relations between the two countries have the potential to affect the entire Middle East. Therefore, Iran's policy towards Turkey is very important for the regional balance. `Competition` and `cooperation` words can be expressed as a summary of the two countries' relations, which has deep historical past. The Arab Spring, which started with a young man burning himself in Tunisia, has led to a significant change in the regional balance in the Middle East. The Arab Spring has led to major losses in developing relations between Turkey and Iran in the 2000s. In this regard, there have been significant changes in Iran's policy towards Turkey. The deepening of the Syrian Crisis, limits the room for maneuver of the two countries on Turkey-Iran relations. The circumstances that emerged after The Arab Spring and Syrian Crisis, make Turkey-Iran cooperation possible and even necessary despite all the differences of opinion between them. The analysis of Iran's recent policy towards Turkey would be useful to understand the future of the Middle East.Key Words : Turkey, Iran, The 1979 Revolution, The Arab Spring 385

Basra Körfezi (Arap Körfezi olarak da bilinen) Arap Yarımadası ile İran arasında yer almaktadır. Basra Körfezi bölgesi Avrupa, Asya ve Afrika kıtlarını birbirine bağlayan, stratejik bir noktada yer almaktadır. İran, Irak, Suudi Arabistan, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Bahreyn ve Umman'ı kapsayan Basra Körfezi bölgesinde dünya petrol rezervlerinin yaklaşık olarak yarısı yer almakta ve bundan dolayı stratejik bir rol oynamaktadır. II. Dünya Savaşı sonrasında Basra Körfezi ve Körfez'i çevreleyen ülkeler, sahip oldukları önemli petrol yataklarından dolayı önem kazanmışlardır. Bölge gelecek yıllarda da dünyanın temel enerji tedarikçisi olmaya devam edecektir. Bu nedenlerden dolayı da bölgede yıllardır bir güç mücadelesi yaşanmaktadır. Bu kaynakların kontrolü bölgesel devletlerin sınırlarını aşan birçok sorunun yaşanmasına neden olmuştur. Soğuk Savaş sonrası dönemde, bölgedeki büyük çatışmalar-1990'ların başındaki `Körfez Savaşı` ve 21. yüzyılın başlarındaki `Irak Savaşı`- bu doğal zenginlik yüzünden yaşanmıştır. Kısa vadede, Basra Körfezi üzerindeki güç mücadelesinin sona ermesinin mümkün olmadığı görülmektedir. Bundan dolayı, Körfez daha uzun dönem dünya gündemine meşgul etmeye devam edecektir. The Persian Gulf (also known as the Arabian Gulf), lies between the Arabian Peninsula and Iran. Persian Gulf region links the three continents of Europe, Asia and Africa and has located in a strategic position.The Persian Gulf Region-that includes Iran, Iraq, Saudi Arabia, Kuwait, United Arab Emirates, Qatar, Bahrain and Oman- contains approximately 50 per cent of the world's oil reserves and because of this plays a strategic role. After World War II the Persian Gulf and the surrounding countries have gained importance through the result of its significant oil reserves. And the region will remain the main source of the World's energy supplier over the next years. Because of these reasons, there has been a struggle for power over the region for years. Control of these reserves has led to many problems among states get beyond the territorial limits of the regional countries. In the post-Cold War period, major conflicts in the region -the `Persian Gulf War` of the early 1990s, and the `Iraq War` of the early 21st century- experienced because of this natural wealth. The power struggle over the Persian Gulf does not seem possible to end in the short term. So in the long term, the Gulf will continue to engage the world's agenda. 309

11 Eylül 2001 terör saldırılarının, Soğuk Savaş sonrası dünya düzeninin şekillenmesi sürecine çok büyük etkileri olmuştur. Bu saldırılardan sonra, başta El Kaide terör örgütü olmak üzere dini terör örgütleriyle mücadele ABD ve Batı ülkelerinin önceliği haline gelmiştir. Terörle mücadele adı altında Afganistan'a düzenlenen operasyon ve kitle imha silahlarının yok edilmesi adı altında Irak'a gerçekleştirilen işgal, sorunun çözülmesini sağlayamamıştır. Arap Baharı'nın getirdiği yeni sosyal ve siyasi akımlarla birlikte Ortadoğu'da görülen halk hareketleri, terör örgütleri tarafından kullanılmaya çalışılmıştır. Suriye'de başlayan İç Savaş ve Irak'ta oturtulamamış devlet düzeni sonucu Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD) terör örgütü ortaya çıkmıştır. El Kaide'nin Irak kolu olarak faaliyet gösterirken bağımsız bir örgüt haline gelen IŞİD, daha önceki terör örgütlerinden farklı olarak devletsel bir yapı kurmaya odaklanmıştır. IŞİD, terör örgütü ile bir devletin özelliklerini bünyesinde barındırmaya çalışarak yeni bir yapılanma şekli ortaya koymuş ve bu da IŞİD ile mücadelede yeni bir yöntemin benimsenmesi gerektiğini düşündürmüştür. IŞİD'in Suriye ve Irak'ta kısa sürede elde ettiği başarılar ve uluslararası alandaki eylem kapasitesi, örgüte büyük bir ün kazandırmıştır. IŞİD'in Türkiye'nin güney sınırlarında güçlü bir şekilde ortaya çıkışı ve mezhep çatışmasını körükleyecek anti Şii yaklaşımı, Türkiye'nin yakından takip etmesi gereken bir konu haline gelmiştir. Türkiye'nin iç ve dış güvenlik politikalarının belirlenmesinde dikkate alınan IŞİD'in, fikri altyapısının, ortaya çıkışındaki arka plan ve faaliyetlerinin bilinmesi, örgütle mücadelede politika geliştirilmesine katkı sunabilecektir. The September 11, 2001, terrorist attacks have been very influential in shaping the post-Cold War world order. After these attacks, fighting against religious terrorist organizations, especially al Qaeda terrorist organization, has become the priority of the USA and Western countries. The operation in Afghanistan under the name of fighting terrorism and the invasion of Iraq under the name of extermination of weapons of mass destruction have not helped solve the problem. Along with the new social and political trends brought about by the Arab Spring, the popular movements in the Middle East have been tried to be used by terrorist organizations. The Islamic State of Iraq and Syria emerged as the result of the Civil War that started in Syria and the state regulation that could not be established in Iraq. ISIS has become an independent organization while it was operating as Iraq Branch of Al Qaeda, and unlike earlier terrorist organizations, ISIS has focused on building a state structure. ISIS has put forward a new form of structuring by trying to contain the features of a state and a terrorist organization and this suggests that a new method of struggle with ISIS should be adopted. The ISIS's achievements in Syria and Iraq in short time period and its international capacity of terror attack have given ISIS a great reputation. The strong emergence of ISIS on the southern borders of Turkey and its anti-Shia approach to foment sectarian clashes have become a subject that Turkey must follow closely. The knowledge about intellectual infrastructure, the emergence of event in the background and the activities of ISIS, which has an impact on the internal and external security policies of Turkey, can contribute to the development of policy in the struggle with the organization. 187

Orta Doğu gibi her anlamda zor bir coğrafyada bulunmanın vermiş olduğu endişeyle hareket eden Türkiye ve İsrail, tarihsel olarak çeşitli vesilelerle belirli bir ilişki içerisinde olmuşlardır. İsrail'in kuruluşu ve Türkiye'nin tanıma sürecini tarihsel olarak genel bir çerçeve çizerek anlatmaya çalışan bu tez çalışması, asıl olarak ikilinin Ak Parti dönemindeki ilişkilerinin boyutlarını merak etmektedir. Kasım 2002 sonrasından 2016 yılının başlarına kadar odaklanılan bu süreç, hem Türkiye'nin izlemiş olduğu dış politika hem de uluslararası konjonktür dikkate alınarak anlatılmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede Orta Doğu'da meydana gelen gelişmeler ve Batı'nın ve özellikle ABD'nin tutumu Türkiye'nin İsrail ile olan ilişkilerinin şekillenmesinde belirleyici olmuştur. Hazırlanan tez çalışması üç ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde İsrail'in kuruluşundan Ak Parti'nin iktidarına kadar olan süreç tarihsel olarak genel bir çerçeveyle sunulmaktadır. İkinci bölüm Ak Parti'nin iktidara gelişinden ilişkilerin görece olumlu seyrettiği 2007 yılına kadar getirilmektedir. Üçüncü bölümde ise 2007 yılı sonrasından tezin teslim edileceği 2016 yılının başlarına kadar olan süreç, gerilimin ağırlıkta olduğu ve akabindeki yumuşama noktalarıyla anlatılmaya çalışılmaktadır.Anahtar Kelimeler : İsrail, Türkiye, Orta Doğu, Ak Parti, Türk Dış Politikası Located in a complicated and challenging geography of the Middle East, Turkey and Israel have been always urged to move concernedly, while being historically in a particular relationship. This dissertation tries to explain the foundation of Israel and the process of her recognition by Turkey. However, the thesis mainly focuses on the scope of this interstate relations during the AK Party ruling. Taking both the Turkish foreign policy and international conjuncture into consideration, it is tried to explain the period focusing between November 2002 and Early 2016. Within this framework, developments in the Middle East and the West's, but particularly the United States' position have been determinative in shaping Turkey-Israel relations. The study consists of three main sections. The first part outlines the overall historical period starting from foundation of Israel to the emergence of AK Party. The second part covers the period since AK Party came to power until 2007 when the Turkey-Israel relations were relatively constructive. The third section of this study entails the mutual relations between two countries from post 2007 to early 2016, describing a period with major tensions, but softened afterwards.Key Words : Israel, Turkey, Middle East, AK Party, Turkish Foreign Policy 142

İç savaşlar, Afrika devletlerinin bağımsızlıktan sonra yüzleştiği en önemli problemlerden birisidir. Öyle ki ideoloji, etnisite veya din eksenli iç savaşlar Afrika'nın hemen her bölgesinde karşımıza çıkmaktadır. Sömürgecilik süresince siyasi, ekonomik ve sosyal yapısı sistemli bir şekilde tahrip edilmiş Afrika halklarının, bölge dinamiklerini yansıtmayan, tarihsel süreç içerisinde şekillenmemiş yapay sınırlar üzerinden bağımsızlıklarına kavuşması, kıtada yaşanan iç savaşların en önemli sebebi olmuştur. Kıta devletlerinin, sömürgecilik sisteminin işleyişi için tahrip edilmiş veya dönüştürülmüş istikrarsız yapısı başarısızlığı beraberinde getirmiş ve Afrika kıtası dışa bağımlılıktan kurtulamamıştır. Bu durum küresel politikanın değişen aktörlerinin bu bağımlılıktan istifade ederek Afrika devletlerine müdahale etmesine, çıkarları doğrultusunda muhtelif grupları destekleyerek toplum içerisindeki farklılıkları ayrışmaya sürüklemesine sebep olmuştur. Bu ayrışmalar Afrika devletlerinin bağımsızlıklarından bugüne, sürekli iç savaşlarla yüzleşmesine sebep olmuştur. Sudan devleti, Kızıldeniz'e hâkim pozisyonu, Mısır açısından tarihsel rolü ve başta petrol olmak üzere; birçok değerli kaynağa sahip olması nedeniyle küresel güçlerin ilgi odağı olmuştur. Sömürgecilik haritasındaki sınırlarla bağımsız olan Sudan ülkesinde, birbirlerinden farklı kimliklerin bir arada yaşamak durumunda kalması ayrışmayı beraberinde getirmiştir. Özellikle sömürgecilik döneminde Sudan'ın idaresinde izlenen Arap merkezci idare anlayışı ve Güney Sudan'ın 'Güney Politikası' kapsamında ayrıştırılıp dönüştürülmesi, bağımsızlık sonrası şiddetli iç savaşlara sebep olmuştur. Güney Sudan'da kuzey ve güney arasında yıllarca süren iç savaş Güney Sudan'ın bağımsızlığıyla sonuçlanmıştır. Darfur bölgesindeki iç savaş ise uluslararası kamuoyunun baskısına rağmen devam etmektedir. Sudan'daki bu iki iç savaşın en temel dinamiği, sömürgecilik döneminde kimlikler üzerinde yapılan ayrıştırma ve bağımsızlık sonrası küresel güçlerin çıkar mücadelesi içerisinde Sudan'a müdahalesidir.Anahtar Kelimeler : Afrika, Sudan, Güney Sudan, Darfur, İç Savaş, Çatışma Civil war is one of the most important problems of African states face so that ideological, ethnic and religional based civil wars emerge in almost every region of Africa. The most significant cause of the civil war is to gain independence of African people, whose political, economic and social structure has been destroyed systematically during colonialism, through artificial borders that do not reflect regional dynamics and have not been shaped in the historical process. The destabilized nature of the continental states, destructed or transformed for the functioning of the colonial system, brought about unsuccess and the African continent did not recover from external dependency. This situation caused intervention of changing actors of global policy to African states benefiting from this dependence and divergence of differences within society by supporting various groups in accordance with their own interests. These distinctions have caused the African states to face civil wars constantly from their independence today. Sudan state has been the center of interest of the global powers of the world because of having valuable resources, especially petroleum reserves, the dominated position around the Red Sea and the historical role for Egypt. Obligation of living together of different identities has brought separation in country of Sudan that is independent by restrictions of colonial map. Especially Arab-centered administrative understanding in Sudan's administration and the convertion and separation of the South Sudan under the `Southern Policy` in colonial period resulted in violent war after the independency.The civil war lasted for years between northern and southern Sudan, resulted in South Sudan's independence. The civil war in the Darfur region continues despite international pressure. The most fundamental dynamics of this two civil war in Sudan are discrimination on the identities during the colonial period and the intervention of Sudan in the struggle for the interests of global powers after independence.Key Words : Africa, Sudan, South Sudan, Darfur, Ciwil War, Conflict 127

Ortadoğu tarih boyunca özellikle bulunduğu coğrafyadan kaynaklı hep dikkatleri üzerine çeken ve sürekli olarak çatışma ve savaşlara sahne olmuştur. ABD'nin Irak'ı işgali ile birlikte tekrar bütün dünyanın dikkatlerini üzerinde topladığı bir bölgede yer alan Türkiye'nin, kuşkusuz daha çok uzun süre birçok sıkıntı ve problemlerle karşı karşıya kalması, Irak ve bölgesinin de bu konuda önemli bir rol oynaması kaçınılmaz bir gerçektir. Türkiye-Irak ilişkileri siyasi, ekonomik, tarihi ve kültürel alandan çok, ortak sınır açısından önemlidir. İki ülke arasındaki ilişkiler kesintiye uğramadı, devamlı bir şekilde gelişti. Musul meselesi ve 1926'da yapılan anlaşma ile sınır meselesi çözüme kavuşturuldu. Böylece ilişkiler olumlu anlamda devam etti. Tarafların anlaşması diplomatik ilişkilerin gelişmesinde etkili oldu. Türkiye'nin stratejik konumu sebebiyle, petrol zengini Irak için Türkiye'nin önemi arttı. Bu nedenle Sovyet tehdidine karşı Türkiye ile Irak arasında ortak bir cephe oluşturuldu. Uluslararası antlaşmalar imzalandı. Fakat 1958'de Irak'ta krallık rejimi yıkılınca ilişkiler kesintiye uğradı. 1958-1968 yılları arasında iç sorunlar nedeniyle Türkiye-Irak ilişkileri duraklama dönemine girdi. Baas Partisi'nin iktidara geçmesi ile birlikte ilişkiler düzeldi. Bu dönemde iki devlet birbirlerini destekledi. Şunu belirtmek gerekir ki bu dönem iki ülke arasındaki ekonomi açısından altın çağ olarak değerlendirildi. En önemli protokol ise taraflar arasında 1973 yılında imzalanan Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru Hattı anlaşması oldu. Irak-İran savaşı boyunca Türkiye-Irak arasındaki ticari ilişkiler daha da gelişti. Irak, Türkiye için büyük bir pazar konumuna geldi. Sekiz yıllık savaş süresi boyunca Irak, Türkiye ile tarafsızlığını korudu. Irak'ın 2 Ağustos 1990 tarihinde Kuveyt'i işgali sonucunda Türkiye ile ilişkileri kesintiye uğradı. Körfez Savaşı sırasında Türkiye, Irak'a karşı kurulan koalisyonda yer aldı. ABD'nin 20 Mart 2003 tarihinde Irak'a yaptığı çıkarmada, Türkiye Irak'a karşı kurulan cephede yer almadı. Çünkü Türkiye, sorunun diplomatik yollarla çözülebileceğine inandı. Bu esnada Türkiye, Kuzey Irak'ta bağımsız bir Kürt devletinin kurulmasından endişelendi. Bu nedenle Kürtlerin Kerkük ve Musul'u işgal etmemeleri için elinden geleni yaparak, federal bir yapılanmaya karşı çıktı. Bu kriz döneminde Türkiye, Irak'ın toprak bütünlüğünün korunması politikasını izledi. 2003 yılında Baas rejiminin yıkılması sonucunda Irak'ın yeniden inşa edilmesi için çaba harcadı. Irak'ın güvenliğini sağlayacak bir hükümetin kurulmasını istedi. Irak'ın içinde bulunduğu karışıklık özellikle komşusu Türkiye'yi olumsuz bir şekilde etkiliyordu. Türkiye ile Irak Kürtleri arasındaki bütün anlaşmazlıklara, özellikle de PKK terör örgütünün sınır ihlallerine rağmen; her iki taraf da ekonomik ilişkiler başta olmak üzere diplomatik ilişkiler sürdürmeye devam etti. Netice itibariyle Türkiye ve Irak birbirini tamamlayan iki ülke konumunu korudu. Her iki taraf için de iyi ilişkiler barışın ve huzurun teminatı oldu. Middle East has always attracted the attention from throughout the history and been the scene of conflict and war constantly due to its geography especially. With the US invasion of Iraq, it is an inevitable fact that Turkey which is located in a region where is drawn the attention once again by all the world will face many difficulties and problems for much longer time and Iraq and the region will play an important role in this regard. Turkey-Iraq relations are important in terms of common border rather than political, economic, historical and cultural issues. Relations between two countries were not interrupted; it developed in a continuous manner. Mosul and border issues were solved with the agreement made in 1926. Thus, the relationship continued in a positive manner. The agreement of the parties led to the development of diplomatic relations. Due to Turkey's strategic location, its importance for oil-rich Iraq has increased. Therefore, a common front against the Soviet threat has been created by Iraq and Turkey. International treaties have been signed. However, the relations were interrupted, when the kingdom regime in Iraq collapsed in 1958. Due to internal problems between the years 1958-1968, Turkey-Iraq relations have entered a period of stagnation. The relations improved with the Baath Party taking the power. During this period, the two countries supported each other. It should be noted that this period was considered a golden age in terms of economy between the two countries. The most important protocol between the parties was Kirkuk-Yumurtalık Oil Pipeline agreement signed in 1973. Trade relations between Turkey and Iraq during the Iran-Iraq war were further developed. Iraq has become a big market for Turkey. During the eight-year war, Iraq has maintained its neutrality with Turkey. After Iraq's invasion of Kuwait in 2 August 1990, the relations with Turkey were interrupted. During the Gulf War, Turkey took part in coalitions against Iraq. In the landing of the US troops in Iraq in 20 March 2003, Turkey was not included in the front established against Iraq, because Turkey believed that the problem could be fixed by diplomatic means. Meanwhile, Turkey has concerned about the establishment of an independent Kurdish state in northern Iraq. Therefore, it opposed to a federal structure, by doing its utmost in order not to let the Kurds to occupy Kirkuk and Mosul. During this crisis, Turkey was followed the policy of the protection of Iraq's territorial integrity. In 2003, after the collapse of the Baath regime, it has endeavored to build Iraq again. It asked for a government to be established to ensure Iraq's security. The conflict in Iraq particularly was affecting the neighboring Turkey in a negative way. In spite of all disputes between Turkey and Iraqi Kurds, especially the border violations of PKK terrorist organization; both sides continued to maintain the diplomatic relations, especially the economic relations. As a result, Turkey and Iraq have maintained their position of two countries completing each other. For both sides, good relations became the guarantee of peace and tranquility. I will be glad if I could make even a little contribution into Turkmen-Turkish nations and Iraqi people to which I belong with this study. I owe my thanks for Prof. Dr. Mehmet Emin ÇAĞIRAN who has not refrained to support me and my thesis advisor Prof. Dr. Türel Yılmaz ŞAHİN who patiently instructed and supported me and my instructor Prof. Dr. Cemal KEMAL from Mosul University, during long and intensive thesis study. Also, I thank to my mother, my father, my brothers and all my family who never refrained their supports from me, and my friend Sabriye ÖZDENİZ who has helped me in my studies 214

İsrail geleneksel olarak, çevresindeki ülkelerden tehdit hissine dayalı güvenlik ekseninde belirlediği ve bölgede özellikle Arap olmayan ülkelerle ve etnik topluluklarla işbirliği yapmasını kapsayan 'çevresel strateji' bağlamında Irak'ın kuzeyine ilgi duymakta ve buradaki Kürtlerle yakın ilişkiler kurmaktadır. Irak, Suriye ve İran gibi alenen düşmanlık algıladığı ülkelere son dönemlerde gerginleşen ilişkiler neticesinde hedef konumuna yükselen Türkiye'ye de eklenerek bu dört ülkenin kesişim noktasında olan Irak'ın kuzeyi İsrail için büyük stratejik öneme sahiptir. Ayrıca, bu dört ülke nezdinde yaşayan Kürt nüfusun ilgili ülkeler için bir istikrarsızlık kaynağı olabilme potansiyeli taşıması, İsrail'in tehdit algıladığı ülkelerde iç karışıklık yaratma politikalarının sahaya yansıması olan çevresel strateji açısından büyük fırsatlar sağlamaktadır. Kuzey Irak Kürtleri de uzun zamandır süregelen ilişkilerin neticesinde 'de facto' devlet yapılanmasına gidebilmiş ve karşılıklı menfaatlerin masada olduğu bu ilişkilerin devamından yana durumdadırlar.Anahtar Kelimeler : Türkiye, İsrail, Kürt, PKK, Kuzey Irak Israel has traditionally been under threat from neighbouring Arabic states, and therefore has historically employed a periphery strategy to create allies to divide its hostile surroundings. One major component of this periphery strategy is the strategic value of Northern Iraq and the Kurds who reside there. The Northern Iraq strategic value lies in the rich energy and water sources it has but most importantly owes to its geographic location, being located at the intersection of Israel's long standing enemies; Syria, Iraq, Iran, and, considering the recent stressful relations, Turkey. The Kurds also present a vital tool to destabilize these countries they live in. In return for good relations with Israel, the Kurds of Northern Iraq enjoy the status of a 'de facto' statehood and enjoy the benefits of this bilateral relationship based on mutual interests.Key Words : Turkey, Israel, Kurds, PKK, Northern Iraq 221

Kitle imha silahları (KİS) canlıları öldürme kapasitesine sahip, binalara, çevreye ya da biyosfere büyük zarar verebilen nükleer, biyolojik ve kimyasal silahlardır. KİS ve onların fırlatma vasıtaları küresel istikrar ve refaha yönelik olarak hesaplanamayan sonuçlar doğurabilirler. Geçtiğimiz yüzyıl boyunca birçok devlet nükleer, kimyasal ve biyolojik silahlar üretmek amacıyla ölümcül stoklar oluşturmuşlardır. Mevcut kitle imha silahı stoklarının yarattığı tehdide ilaveten, gizli programlar ve karaborsa yoluyla kitle imha silahlarının başka ülkelere, hükümet-dışı aktörlere ve terör örgütlerine yayılması büyük sorunlar ortaya çıkarmıştır. Silahların kontrolü ve silahsızlanma; kitle imha silahlarının ve onların fırlatma vasıtalarının kullanılması ve yayılmasını önleyen en önemli araçlardır. Bazı tip kitle imha silahlarını yasaklayan birçok uluslararası antlaşma bulunmaktadır. Bu anlaşmalar Biyolojik ve Toksin Silahların Yasaklanması Sözleşmesi (BTWC), Kimyasal Silahların yasaklanması Sözleşmesi (KSS) ve Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Sözleşmesini de kapsamaktadır. Potansiyel saldırganları caydırmak ve çıkarlarını korumak için devletlerin gelişmiş silah sistemlerini temin etmesi, konuşlandırması ve kullanımını zorlayan bazı nedenler bulunmaktadır. Bu durum Orta Doğu'da kitle imha silahlarının üretimi ya da tedarik edilmesi arzusuna dönüşmüştür. Öte yandan Orta Doğu'da Nükleer Silardan Arındırılmış Bölge (NWFZ) ve nihayetinde kitle imha silahlarından arındırılmış bölge (WMDFZ) kurulmasına yönelik baskılar yapılmaktadır. Bu tez, özellikle nükleer, kimyasal ve biyolojik silahların güvenliğinin sağlanması, bu silahların kullanımının önlenmesi ve sayılarının azaltılası için uluslararası antlaşmalar yapılması ve bazı ilkelerin belirlenmesini vurgulamaktadır. Bu çalışma, anılan silahların temel özellikeri ve yarattıkları güncel tehditler hususlarında derinlemesine bilgi sunmaktadır. Ayrıca kitle imha silahların yayılmasının önlenmesi ve yayılmaya karşı mücadele kavramları açıklanmakta, çok taraflı antlaşmaların getirdiği silahların kontrolü ve silahsızlanma organizasyonları incelenmektedir. Bu tez, Orta Doğu'da silahların kontrolü ve silahsızlanma süreçlerini analiz etmekte, bölgede kitle imha silahlarının ve balistik füzelerin yayılması tehdidi çerçevesinde kitle imha silahlarından arındırılmış bölge (WMDFZ) kurulmasının önündeki zorluklar değerlendirilmektedir. Bu çalışma, mevcut kitle imha silahlarından arındırılmış bölgelerden öğrenilenleri sunmakta, daha iyi bir süreç sağlayabilecek politikalar önermekte, Türkiye'nin uluslararası silahların kontrolü ve silahsızlanma süreçlerine yönelik yaklaşımını tartışmakta ve bazı temel tavsiyelerde bulunmaktadır. Analizde betimleyici araştırma yöntemleri kullanılmış ve çalışma tüm hedeflerine erişmiştir. Bu tezde, Orta Doğu'da kitle imha silahlarından arındırılmış bölge kurulması ve uluslararası silahların kontrolü ve silahsızlanma rejimiyle ilgili sorunlar da incelenmiştir. Weapons of mass destruction (WMD) are nuclear, biological and chemical weapons that can kill living creatures, bring significant harm to human-made structures (e.g. buildings), natural environment or the biosphere. WMD and their delivery systems, could have incalculable consequences for global stability and prosperity. Over the past century, various states have built lethal arsenals of nuclear, chemical and biological weapons to produce them. In addition to the dangers posed by existing stockpiles of WMD, significant problems arise from proliferation of WMD and related technologies to additional countries, nongovernmental actors, and terrorist organisations through clandestine programs and black-market sales of weapons and related technologies. The proliferation of weapons of mass destruction remains a security threat facing the international community. Arms control (non-proliferation/counter-proliferation) and disarmament are essential tools in preventing the proliferation and use of WMD and their delivery systems. A number of international treaties exist to outlaw several classes of WMD. These treaties include the Biological and Toxin Weapons Convention (BTWC), the Chemical Weapons Convention (CWC) and Treaty on the Non-Proliferation (NPT). Several reasons have the potential to push states towards acquiring, deploying and using sophisticated weapon systems to deter potential aggressors and to further their interests. In the Middle Eastern case, this has often translated into desire to acquire or produce weapons of mass destruction (WMD). Yet there is also a push in the opposite direction, establishing a Nuclear Weapons Free Zone (NWFZ) and ultimately a WMD Free Zone (WMDFZ) in the Middle East. This thesis emphasizes especially the security of nuclear, biological and chemical weapons and the construction of international agreements and some principles designed to reduce their numbers and prevent their use. This study offers in-depth information on the basic characteristics and current threats posed by these weapons. It reviews their history, significant governmental policies and international agreements, and promising strategies to reduce the dangers of these deadly weapons. Furthermore, the non-proliferation and the counter-proliferation concepts are explained and information on arms control and disarmament organizations that work via multilateral agreements is reviewed. This thesis analyses the arms control and disarmament process in the Middle East and examines the challenges of establishing a WMDFZ in the Middle East by looking at WMD and ballistic missiles proliferation in the region. This study also presents lessons from existing WMDFZs, suggests policies that would provide a smoother process, discusses Turkey's approach to the international arms control and disarmament processes, and concludes by providing some key recommendations. Descriptive research methods were employed in the analysis and all objectives of the study were achieved. In this paper have been analyzed the establishment of the nuclear-free zone in the Middle East and the problems related to international arms control and disarmament regime. 265

Ortadoğu jeo politik, jeo ekonomik ve jeo kültürel bir bölgedir. Bu bölge özellikle enerji ve doğal kaynaklar zenginliği ve jeopolitik konumu/önemi itibariyle, bölge üzerinde siyasi ve ekonomik otorite sağlamak isteyen devletler arasında bir çatışma alanına dönüşmektedir. Bölge içi ve bölge dışından olmak üzere, çeşitli devletler bu güç mücadelesi içerisine bulunmaktadır. Aktör olarak nitelendirilen bu devletlerden bölge dışında yer alan ABD ve Rusya ve bölge içinde yer alan Türkiye ve İran'ın ürettikleri ve yürüttükleri stratejiler/politikalar, çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Metodoloji bakımdan çalışma analitik siyasi tarih yaklaşımıyla konuyu ele almıştır. Söz konusu güç mücadelenin değerlendirmesinin gerçekçi bir görüş açısı sunabilmesi için, aktörlerin geçmişi ve durumunu dikkatle incelenmesine gayret edilmiştir. Çalışmanın sonunda bu güç mücadelenin ortaya çıkardığı kaosun giderilmesi yönünde uygun önerilerin sunulmasına özen gösterilmiştir. Middle East is a geo political, geo-economical and geo-cultural region. Due to being a rich region in natural recourses and energy, and having an important geo-political status, Middle East has become a battlefield for governments that seek political and economical dominations. This struggle of power, in which different kinds of governments are involved, has divided the governments into two groups of within the region, Iran and Turkey, and outside of the region, United States of America and Russia.The subject of this study deals with policies and planned strategies of these governments, called actors. The methodology of this study is based upon the analytical political history approach. In order to propose a realistic investigation view of this struggle of power, the past and present status of the actors (the involved governments) are taken into account. The result of the study proposes appropriate suggestions for overcoming the discussed crisis as a result of the struggle of power. 481

Bu çalışma, 2003 – 2010 arası dönemdeki Amerikan işgalinin gölgesinde, Irak'a yönelik İran politikasının yanı sıra, geçen yüzyıl boyunca İran-Irak ilişkilerinin gelişimini açıklayan tarihsel arka planı ele almaktadır. Çalışma, ABD'nin, Irak Parlamentosu seçimlerinin yapıldığı 2010 yılına kadar sürecek Irak işgalinin başladığı 2003 yılından bu yana, Irak'a yönelik İran politikasını ele almakla başlamıştır. Bu dönem, İran'da iki hükümetin iktidara gelmesiyle farklılık arz etmektedir. İlki, 2003 - 2005 arası dönemde Reformcuların hükümeti, diğeri ise 2005 – 2010 arası dönemde Muhafazakârların hükümeti. Irak'a yönelik İran politikası her iki dönemde de değişmemiştir. Ancak ikinci dönemde, bölgesel ve uluslararası değişimlerin bir sonucu olarak, Irak'taki İran müdahalesinin hızlandığı gözlemlenmiştir. Çalışma 4 bölüme ayrılmıştır. 1.Bölüm, tarihsel arka plana değinmektedir. 2. Bölüm ise Irak'a yönelik İran'ın siyasi belirleyicileri hakkındadır. 3. Bölüm, İran'ın Irak'a yönelik siyasi hedeflerini içermektedir. Ardından 4. Bölüm, Irak'a yönelik İran politikasını uygulama ve oluşturma araçlarını açıklamaktadır. Çalışmada, araştırmanın ilerleyişine yardımcı olacak ve bilgilerin sunumuna ve analizine uyumlu olacak şekilde, tarihsel yöntem, sistem analiz yöntemi, güç analiz yöntemi ve dış politik yöntem gibi bir dizi bilimsel yöntemden yararlandım. Çalışma sonunda, Amerika'nın Irak işgalinin, İran'a güven ilişkileri ile bağlı olan Şii güçler ve partiler aracılığıyla, İran'ı Irak'ta daha büyük bir rol oynamaya teşvik ettiği, ayrıca Irak kurumlarının maruz kaldığı zaafiyet durumunun, İran müdahalesini siyasi, sosyal ve ekonomik tüm düzeylerde güçlendirdiği, ancak bu müdahalenin, Amerikan çıkarları ile çelişecek düzeyde bir boyuta ulaşmadığı sonucuna vardım.Anahtar Kelimeler : Ġran‟ın Irak Politikası, Ġran Irak ĠliĢkileri, Irak ĠĢgali, Ġran Devrimi This study dealt with the Iranian policy toward Iraq under the American Invasion 2003-2010, in addition to the historical background which showed the development of Iraqi-Iranian relations through the last century. It started dealing with Iranian policy toward Iraq since 2003, when the United States occupied Iraq reaching the year 2010 when the Iraqi parliamentary elections were held. The period 2003-2010 was characterized by two governments in Iran, the first was from the reformers 2003-2005 and the second was from the conservatives 2005-2010, since Iran's policy in both periodes didn't change toward Iraq, but the second period characterized by accelerating the pace of Iranian interference in Iraq as a result of regional and international variables. The study was divided into Four chapters, the first dealt with historical background, the second searched the determinants of Iranian policy, the third included the Iranian objectives, the fourth the formulation and implementation tools of Iranian policy. This study utilized scientific methods and concluded that the U.S occupation of Iraq encouraged Iran to play a big role, also the weakness of Iraq foundations enhanced the Iranian interference in political, social and economic fields, but did not oppose the American interests yet.Key Words : Iran‟s Iraq Policy, Iran Iraq Relations, Occupation of Iraq, Iran Revolution 132

2002-2011 döneminde Türkiye'nin İsrail politikasını yaşanan gelişmeler ışığında değişen ve devamlılık gösteren yönleriyle ortaya koymayı hedefleyen bu tez çalışması, Türkiye-İsrail ilişkilerini tarihsel süreç içerisinde ele almaktadır. Bu süreçte ikili ilişkilere etki eden olaylara odaklanarak Türk dış politikası kapsamında ilişkilerin genel seyrini ortaya koymaya çalışmaktadır. İsrail Devleti'nin kuruluşundan itibaren ikili ilişkilerin geçirdiği inişli çıkışlı evreler farklı tarihsel dönemlere ayrılarak incelenmiş ve bu süreçlerdeki değişimler döneme etki eden unsurlarla birlikte verilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede Türkiye'nin İsrail politikasına doğrudan veya dolaylı yoldan etki eden Türk dış politikasındaki yönelimler, uluslararası konjonktürün niteliği, Ortadoğu'daki gelişmeler gibi etkenler de çalışmanın ele aldığı konular olmuştur. Bu bağlamda tez çalışması üç ana bölüm etrafında şekillenmiştir. Birinci bölümde Türkiye-İsrail ilişkilerinin kurulmasından 2002 yılına kadarki süreç, ilişkilerin tarihsel arka planı olarak incelenmiştir. Ardından ikinci bölümde 2000'li yıllarda Türkiye'nin İsrail politikasına etki eden unsurlar incelenmiş ve 2002-2008 döneminde yaşanan gelişmelere değinilmiştir. Son bölümde de ikili ilişkileri kriz dönemine sokan gelişmelere yer verilerek 2008 sonrası dönem incelenmiştir.Anahtar Sözcükler1. Türk Dış Politikası2. Türkiye 3. İsrail4. Ortadoğu5. Adalet ve Kalkınma Partisi This thesis is an attempt to examine change and continuity of Turkey's Israel policy in period of 2002-2011 by observing historical relationships between Turkey and Israel. It aims to demonstrate overall historical progresses in that period by focusing on events that affect the relationship between Turkey and Israel. After the State of Israel is established, all dual relations between Turkey and Israel were separated into different historical phases and those phases were observed. Also changes in those phases were tried to give with elements that affect those phases. In this scope, events that have direct or indirect impact on Turkey's Israel policy such as Turkish foreign policy orientations, nature of international conjuncture and latest progresses in the Middle East policy are also considered as subjects under this study.The thesis was organized into three main parts. In the first part, the period up to 2002 and the establishment of Turkey-Israel relations was observed. In the second part, factors that affect Turkey's Israel policy in the 2000s were examined and progresses between 2002 and 2008 were given. In the final part, progresses that take dual relations into crisis phase were introduced and period after the 2008 were examined. Key Words1. Turkish foreign policy2. Turkey 3. Israel4. Middle East5. Justice and Development Party 162

Lübnan İç Savaşı, sonrasında yaşanan İsrail İşgali ve Lübnan Cumhurbaşkanı Refik Hariri'nin 2005'te uğradığı suikast, Lübnan ve Suriye açısında önemli sonuçlar doğurmaktadır. Suriye'nin maruz kaldığı ABD yaptırımlarından en önemli noktayı Mehlis Raporu oluşturmaktadır. Hariri suikastından sorumlu tutulan Suriye, Lübnan topraklarından tamamen çekilmek zorunda kalmıştır. 2006'da Lübnan'daki Hizbullah örgütünün, İsrailli askerleri kaçırması dolayısıyla başlattığı savaşta ise Orta Doğu devletleri Lübnan'a destek vermemişlerdir ve savaş sürecinde uluslararası temel hukuk kuralları ihlal edilmiştir.Son dönem ülkenin bölgedeki yapılanmasına bakıldığında; Lübnan Arap ülkeleri ile özellikle iktisadi alanda anlaşma içerisindedir. Tarihi boyunca savaşlara sahne olan Lübnan'ın yeniden yapılanma sürecinde Türkiye'nin verdiği destekler yadsınamaz. 2009 seçimlerinde Lübnan'da başlayan gerginlik, ülkenin 2011-2012 Suriye krizinden de yüksek oranda etkilenmesiyle artmaktadır.Anahtar Sözcükler:1. Hizbullah2. Mehlis Raporu3. Mezhepçilik4. Hariri Suikastı5. Lübnan İç Savaşı Lebanon, the country that western unions and Syria have struggled on it along the history. It has confessionalism as a political preference. As the Middle East is an open area for conficts and the country?s confessionalist situations are the reason of conflicts that carry on years. Syrian action, western unions? actions and country?s confessionalist situation are the main reasons the country?s political weakness.After Lebanese civil war, Israel?s occupy and the assassination of President Refik Hariri in 2005 are important events for Lebanon and Syria. The most important point for Syria is ?Mehlis Report?. Syria had to come back from Lebanon lands as it is responsible for Hariri assasination. In 2006, as Hezbullah has taken Israel soldiers even middle east countries haven?t given ant support to Lebanon in the war.In the last period, Lebanon is making a commericial treatment with the Arabic countries. Lebanon had lots of wars during the history and in this period Turkey?s supports are important. In the elections in 2009 political situation effected by the Syrian Crisis in 2011- 2012 and this situations is carry on even today.Key Words:1. Hezbullah2. Mehlis Report3. Confessionalism4. Hariri Assassination5. Lebanese Civil War 110

Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş döneminde Türkiye-Irak sınırı ciddi bir ihtilaf konusu olmuştur. Lozan Konferansı'nda çözülemeyen sorun Milletler Cemiyeti'nin devreye girmesi ile Türkiye'nin aleyhine sonuçlanmış, böylece Musul ve Kerkük, Irak topraklarına dahil edilmiştir. Irak'ta ardı ardına gelen darbeler sürecinde ve sonrasında Kerkük'ün aidiyeti, Bağdat ile Kürtler arasında en önemli sorunlardan biri haline gelmiştir. Ancak iktidarın güç kullanmadaki cömertliği, sorunun daima Bağdat lehine çözülmesini sağlamıştır. 2003'te Baas rejimine son veren ABD işgaliyle oluşan kaotik ortamda Kürt gruplar, Kerkük'te yönetimi ele geçirmek ve demografik kompozisyonu değiştirmek suretiyle yeni bir sürecin başlamasını sağladılar. Bu süreçte Kerkük'ün geleceği Irak'ın iç meseleleri arasında birinci sıraya yükseldi. Araplar ve Türkmenler şehrin Kürt Bölgesi'ne katılmasına karşı çıktılar. Öte yandan şehrin petrol zenginliğinin Kürtlerin eline geçmesi halinde bölgesel ve uluslararası dengelerin değişeceği varsayımı, Irak'a müdahil olmaya çalışan İran'ı, hâlihazırda PKK ile mücadele ederken diğer taraftan şehirdeki Türkmenlerin geleceğinden kaygı duyan Türkiye'yi ve ülkeyi işgal altında bulunduran ABD'yi sorunun tarafları haline getirdi.Tez, son yıllarda ?komşularla sıfır sorun? düsturu ile hareket eden Türk Dış Politikası'nın Kerkük sorununda, Bölgesel Kürt Yönetimi'ni (BKY) ?komşu? olarak görüp görmediği ve Kerkük meselesi adına ?komşularla sıfır sorun? düsturundan ne kadar ödün vereceğine ilişkin ipuçları sunmaktadır. Kürtlerin, uzun yıllar Bağdat'a karşı sürdürdüğü mücadelenin ardından, ABD operasyonu sonucu elde ettiği kazanımları, Kerkük'ü de BKY sınırlarına dahil etmek adına riske atıp atamayacağına ilişkin öngörüler sağlamaya çalışmıştır. Yine Kürtlerin, Kerkük uğruna tüm bölgesel aktörler tarafından ?istenmeyen? ilan edilmeyi göze alıp almayacakları, bu aşamada çevre ile iyi ilişkiler kurarak varlığını meşrulaştırmayı mı yoksa ABD ile ilişkileri güçlü tutarak bölgede ABD'nin ?Truva Atı? olarak görülmeyi mi tercih edeceği sorusuna cevap aramaktadır. Son olarak Tez, Irak'ın federal yapısı içerisinde Kerkük'ün gelecekteki statüsünün ülke içi dengeleri ne yönde değiştireceği ve bunun bölgesel yansımalarının neler olabileceğini ortaya koymaya çalışmıştır.Anahtar Sözcükler1. Kerkük2. Irak3. Kürtler4. Türkmenler5. Araplar During the establishment period of Republic of Turkey, the border of Turkey-Iraq became a serious subject matter. The problem, which could not be solved at Treaty of Lausanne, was not resulted against Turkey by League of Nations to step in, therefore Mosul and Kirkuk was included to the lands of Iraq. During and after the impacts coming successively in Iraq, belonging of Kirkuk became one of the most important problems between Bagdad and Kurd groups. However, generosity of the government to use force provided the problem to be always solved in favor of Baghdad. Kurd groups in the chaotic atmosphere, which formed by the occupation of the US that ended Baathist regime in 2003, provided a new process to start by means of capturing the control in Kirkuk and changing the demographic composition. In this process, the future of Kirkuk rose to the first row among the internal matters of Iraq. Arabs and Turkmens went against joining of the city to Kurdish region. On the other hand, the assumption that regional and international balances would change in case of Kurds got the oil richness of the city, made Iran, which tried to be intervener to Iraq and Turkey, which had concerns for the future of Turkmens in the city while it was struggling with PKK and the US, which occupied the country, as the parties of the problem.The thesis is to present clues about if Turkish Foreign Policy, which acts with the code of law called ?zero problem with the neighbors?, sees Kurdish Regional Government (KRG) as a ?neighbor? or not in the recent years and how much concessions will it make from the code of law called ?zero problem with the neighbors?. After the struggles that the Kurds carried on to Baghdad for long years, it tried to provide predictions related if it can risk the gains that it got as a result of the US operation and if it can also risk Kirkuk to include it in the borders of KRG. It searches for answers if the Kurds can take the risk to be announced as ?unwanted? by all regional factors for the sake of Kirkuk and if it will legalize its existence by forming good relationship with the environment or if they will prefer to be seen as the ?Trojan Horse? of the US in the region by sustaining its relationship with the US. In conclusion the thesis tries to present in what direction will Kirkuk?s future status in Iraq?s federal structure change the inland balances and what can be the regions reflections of this.Key Words1. Kirkuk2. Iraq3. Kurds4. Turkmens5. Arabs 185

İran, gerek sahip olduğu insan gücü ve gerekse ekonomik gücünedeniyle XX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren en önemli bölgesel aktörlerinbiri olarak bölgenin gelişmelerinde etkin bir rol oynamış ve günümüzde deoynamaktadır. Özellikle, gelecek dönemde jeopolitik rekabetlerin enerjikaynakları üzerinde olacağını ve enerji üretimi ve ihracında önemli alanlarıoluşturan Körfez ve Hazar bölgesinin dünya siyasetinde önplanda olacağınıgöz önüne aldığımızda İran'ın gerek bölge gerekse uluslararası siyasettedaha etkin bir rol oynayacağı ve önem kazanacağını tahmin etmek çok zorolmayacaktır.Üstelik, ABD, Avrupa Birliği, Çin ve Rusya'nın başını çektiği ŞanghayBeşliği arasında olacağı tahmin edilen stratejik rekabette Körfez bölgesiönplana çıkacak ve İran gibi ikinci sınıf güçlerin konumu hangi tarafın başatolacağında belirleyici rol oynayacaktır. Ayrıca, İran'ın bölgesel aktörlerleilişkileri bölgesel ve hatta uluslararası gelişmelerde önemli ölçüde belirleyiciolacağı tahmin edilmektedir.Kanımızca, İran İslam Cumuriyeti özgün bir yönetim tarzı ve rejimyapısına sahiptir. Dolayısıyla, Dış Politikasının araştırılması, söz konusuözgün yanlarını ele alacak bir model dahilinde yapılmalıdır. Çalışmamızdaniel Bayman'ın modeli çerçevesini temel alarak diğer çalışmalarda önplanaçıkarılan etmenlerle tamamlamıştır.Çalışmamız dört varsayıma dayanmaktadır: ilk olarak, İran İslamCumhuriyeti Dış Politikasının araştırılması birçok özgün etmenin elealınmasını gerektirmektedir.İkinci olarak, devrim sonrası çeşitli dönemde kimi bu etmenler önplanaçıkarak dış politikanın belirlenmesinde etkili olmuşlardır.Üçüncü varsayımımız ise her etmenin belli bir politika gerektirdiğiyöndedir. Prtaik politika bu politikaların kompozisyonundan meydana geldiğivarsayılmaktadır.Dördüncü ise, Devrim sonrası dönemeçlerde bu etmenlerin etkisialtında farklı bir politikalar izlenmiştir.Çalışmamız altı bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölüm, İran İslamCumhuriyeti Dış Politikasının genel konseptini ele almakla birlikteoluşumunda katkıda bulunan unsurlarını ve gerektirdiği politikalarını ve buçerçevede İran'ın bölgeye yönelik politikasını ele almaktadır.Çalışmamızın diğer bölümleri sırasıyla İran-Suudi Arabistan, İran-Irak,İran- Türkiye, İran- Suriye ve İran- İsrail ilişkilerini ve İran'ın Filistin Sorununayönelik politikasını ele almaktadır.Anahtar sözcükler: Jeopolitik, Ulusçuluk, Ekonomi, Etniklik, Devrimciİslam Iran has played and is playing a crucial role in the development of theregion as one of the most important regional actors after the second half ofthe 20th Century as a consequence of the man power and economic power itbears. Considering the fact that geopolitical competition is going to be onenergy resources and the Gulf and Caspian regions which are the essentialregions for energy generation and exportation are going to come to theforefront within the global politics in the near future, it is easy to predict thatIran will play a more effective role in both regional and international politicsand gain importance.Furthermore, the strategic competition of USA, European Union, Chinaand Russia envisaged to be on the Shanghai Cradle, the Gulf Region isgoing to become prominent and the stance of second class powers such asIran is going to be active in the determination on which side shall be theleading one. In addition, Iran?s relations with the regional actors will cruciallybe decisive on both regional and international developments.In our opinion, Islamic Republic of Iran has an original way ofgovernance and regime structure. That is why a research on its ForeignPolicy must be conducted within a model that handles its originalcharacteristics. The foregoing study has been completed basing on themodel of Daniel Bayman and using other factors which are prominent in otherstudies.The foregoing study is based upon four assumptions: first one beingthe need for the evaluation of various original characteristics of the IslamicRepublic of Iran?s foreign policy.The second assumption covers the question that who played thecrucial part in the determination of the foreign policy in the diverse erafollowing the revolution by means of bringing the aforementioned factors tothe forefront.The third one indicates that each factor requires a specific policy.Practical policy is assumed to be composed of these policies.The fourth and the last assumption is that various policies have beenpursued under the effect of these factors in the turnouts following theRevolution.The foregoing study is composed of six chapters. In the first chapter,the general concept of Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran hasbeen evaluated and the elements which contributed to the formation of thestated policy, the policies it requires and the policy of Iran concerning theregion within the same framework have been studied.In the other chapters of the study the following issues have beenhandled orderly: relations between Iran ? Saudi Arabia, Iran ? Iraq, Iran ?Turkey, Iran ? Syria and Iran ? Israel and the policy of Iran on the PalestinianQuestion.Keywords: Geopolitical, Nationalism, Economy, Effectiveness,Revolutionary Iran 305

Bu çalışmanın konusu; Gürcistan'ı tüm yönleri ile irdelemek, Güney Kafkasya Bölgesindeki gelişmeleri ve Türkiye'ye etkilerini uluslararası ilişkiler kapsamında araştırmaktır.Bu çalışmanın amacı, Gürcistan'ın jeopolitik önemi, jeostratejik konumu ile etnik, demografik, coğrafi, tarihi, kültürel, politik yapısı incelenerek, Gürcistan'da mevcut olan kriz ve çatışma alanlarını belirlemek, Gürcistan'da güç mücadeleleri veren bölge içi ve dışı aktörlerin, Gürcistan'a yönelik politikalarını ortaya koymak ve Gürcistan'ın da bu aktörlere uyguladığı dış politikalarını incelemektir. Bu bağlamda; Gürcistan'daki rekabetin, gelişmelerin, tehditlerin Gürcistan'a sınır olan Türkiye'ye etkileri ve yansımalarını tespit etmek, Türkiye'nin de Gürcistan'a yönelik politikalarını irdelemektir.Çalışmada; Türkiye'nin etrafındaki belirsizlik ve çatışma alanlarından, sadece Gürcistan ele alınmasına rağmen, araştırma yapılırken, özellikle RF-Gürcistan Çatışmasının bölge politikalarında daha belirleyici olması nedeniyle bu konuda yoğunlaşılmıştır.Bu çalışma yapılırken; konumuz kapsamına giren kitap, dergi, makale, çeşitli dokümanlarla, internetten yerli ve yabancı yayın/arşiv taraması, belge ve içerik analizi yapılmış, ortaya çıkan bulguların ve sonuçların incelenmesi, yorumlanması ve değerlendirilmesi seklinde bir yöntem izlenmiştir.Sonuç olarak; Gürcistan'ın, Batı ile bütünleşmeyi sürdürürken Rusya Federasyonu'nun göz ardı edilmesinin kendi lehine olmayan bir tutum olduğu ve Gürcistan'ın istikrarını sağlaması açısından, yaşanan tüm krizlere rağmen Rusya Federasyonu ile ilişkilerini makul bir seviyede tutmak zorunda olduğu değerlendirilmiştir. The subject of this study is to scrutinize Georgia and to make a research about the developments in the South Caucasian Region and their implications over Turkey from a perspective of international relations.The aim of the study is to determine the crisis and conflict areas in Georgia, to clarify the internal and external actors? policies towards Georgia and to examine the policy of Georgia towards these actors by taking into consideration and analyzing Georgia?s geopolitical importance, geo-strategic position and her ethnical, demographical, geographical, historical, cultural and political structure. In this respect, to find out the reflections and the effects of the competition, developments and the risks in Georgia towards her neighbor Turkey and to investigate Turkey?s policy towards Georgia.In the study, although it is only focused on Georgia among the conflict and uncertainty areas around Turkey, due to the fact that Russian Federation (RF)-Georgia?s conflict has a great impact on the determination of regional politics, a special importance has been given to this issue throughout the whole research.The method that has been followed during the study includes a careful examination of the related books, magazines, articles, several documents, domestic and foreign publications, a multi-faceted archive research on the Internet, and then the interpretation and the evaluation of the findings and the results that are reached.As a result, it is evaluated that disregarding Russian Federation will not be an attitude that is in favor of Georgia while she was proceeding on her way to integration with West, and it is concluded that; in spite of all crises that have been gone through, Georgia is obliged to keep her relations with Russian Federation at least at a reasonable level 250

Coğrafi konumu, askeri ve ekonomik anlamda zayıf olması gibi etkenler Ürdün'ün dış politik yapısını önemli ölçüde etkilemektedir. Ekonomik açıdan Batıya olan bağımlılığı ve kendi bölgesinde bölge devletlerinin İsrail'e karşı takındıkları tutum Ürdün'ün siyasi yapısını şekillendirmekte ve Ürdün muhafazakar tutumunu devam ettirmek durumunda kalmaktadır.Ürdün; Ortadoğu bölgesinin içinde bulunduğu siyasi ortamın etkisi ile Batı ile olan ilişkilerini de tehlikeye atmayacak şekilde her zaman için denge politikası izlemektedir.1999 yılı Ürdün için önemli bir dönüm noktası olmuştur. 1999'da II. Abdullah'ın Kral olması ile Ürdün dünya politikasına entegre olma sürecine girmiştir. Bu kapsamda Dünya Ticaret Örgütü'ne üye olması ve Avrupa Birliği ile diyaloga girmesi örnek gösterilebilir.Anahtar Sözcükler1.Ortadoğu2.Ürdün3.Dış Politika4.İsrail5.Körfez Savaşları Jordan foreign policy has been affected by military and economic weakness. Jordan has to persist its conservative attitude because of the economic dependence of the West and the regional state?s policy against Israel which forms Jordan?s politic structure.Jordan always follows a balance policy; in the impression of Middle East political structure and never wants to endanger its relations between West while trying to keep in contact with Arab world.1999 was an important milestone for Jordan foreign policy. By the beginning of King Abdullah II?s reign, Jordan started integration process with world politics. By begin a member of World Trade Organization-WTO and getting contact with European Union, are some of the examples in this integration process.Key Words1.Middle East2.Jordan3.Foreign Policy4.Israel5.Gulf Wars 92

[BAŞBİLEN, Pınar]. [Avrupa Birliği'nin Etnik ve Dini Kimliklere Yaklaşımı: Güneydoğu Anadolu Bölgesi Örneği], [Yüksek Lisans Tezi], Ankara, [2008].Azınlık kavramı, 16'ncı yy.daki reform hareketleri çerçevesinde `ulus` denilen toplumsal birimlerin uluslararası arenaya çıkmasıyla, oluşmaya başlayan yeni bir kavramdır. Kavram, son yıllarda `etnik grup` kavramıyla birlikte anılmaya başlanmıştır. Bu durum, uluslararası konjonktürde henüz ortak bir azınlık tanımına ulaşılamamasından kaynaklanmaktadır.BM, AK ve AGİT çerçevesinde yapılan düzenlemeler de bu konuda yeterli olmamış, uluslararası kabul gören bir azınlık tanımına ulaşılamamıştır.Avrupa'da, son yıllarda insan haklarının bir bileşeni olarak algılanan azınlık hakları, gelişmekte olan bir alandır ve Avrupa Birliği'nin bu konudaki mevzuatı son derece gençtir. Hatta, azınlık haklarının daha çok AB'ye katılma çabasındaki devletlerin gündemine konmasına karşın, bugüne kadar AB'nin kendi içerisinde özellikle de yöne üye devletler bakımından aynı ölçüde popüler bir konu olmadığı yorumları yapılmaktadır.AB ülkelerinde her devletin kendi ulusal politikalarına göre azınlık rejimi belirlenmekte ve ona uygun politikalar uygulanmaktadır. Başka bir deyişle, AB'de yaşayan farklı etnik, dilsel ve dinsel kimliklere ortak bir politika ile yaklaşılmamaktadır.Oysa AB, azınlık rejimi, ulusal yasaları, Anayasası ve kurucu antlaşması ile belirlenmiş Türkiye'ye aynı hoşgörüyü göstermemekte, Kopenhag kriterleri olarak adlandırdığı Birliğe üyelik kriterleri gereği, Türkiye'yi ülkesinde var olmayan farklı etnik, dilsel ve dinsel gruplara haklar vermesi şeklindeki dayatma ile karşı karşıya bırakmaktadır.Bugün, Türkiye'nin algıladığı tehditlerin belki de en başında, ülke içerisinde farklı etnik, dini ve dilsel kimlik yaratma çalışmaları gelmektedir. Çokkültürlülük adı altında dış destek ile geliştirilen bu politikalar, Türkiye'nin üniter yapısını bozmayı hedeflemektedir.Nitekim, 1923 yılında imzalanan Lozan Antlaşması ile kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti, anılan antlaşma uyarınca azınlık kriterini `gayrimüslimlik` olarak belirlemiş, bu kapsamda, üç gruba (Rumlar, Ermeniler, Yahudiler) azınlık statüsü tanımıştır. Ayrıca bu gruplara, uluslararası azınlık hukukuna göre her türlü hak tanınmaktadır.Ancak, 1990 sonrasında, Türkiye'nin AB'ye üyeliğinin hızlandığı dönemde, Avrupa ülkelerinin Türkiye'de farklı etnik, dilsel ve dinsel unsurlar yaratma konusundaki baskıları artmış, özellikle ülkenin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yaşayan Kürt ve Süryani kökenli vatandaşlar ile dinsel olarak farklı bir mezhebe mensup Alevi vatandaşlarımızın, dinsel, dilsel ve kültürel hakları tartışmaya açılmıştır. Bu kapsamda, Kürt ve Süryani kökenli vatandaşlar `ulusal azınlık`, Alevi mezhebine mensup vatandaşlarımız da `dinsel azınlık` olarak algılanmıştır.Kendi içerisinde bile, farklı kimlikler üzerinde ortak bir politika belirleyemeyen AB, yer yıl yayımladığı raporlarla, başta anadilde eğitim ve yayın hakkı olmak üzere, diğer kültürel ve dinsel haklar alanında Türkiye'yi `ihlalci` konumuna getirmekte, başta Anayasa olmak üzere, ilgili yasaları ve en önemlisi Lozan Antlaşmasını görmezden gelmektedir.Türkiye, AB'ye aday ülke olarak kabul edildiği günden itibaren kapsamlı bir reform sürecine girmiş, yasalarında ve anayasasında değişiklikler yapmıştır. Bugün itibariyle Türkiye, Kopenhag Kriterlerinin insan hakları kapsamında dile getirilen taleplerin büyük bir kısmını karşılamış durumdadır. Bu çerçevede Türkiye, Lozan Antlaşması ile belirlediği hukuki statünün değiştirilmesi konusunda AB tarafından yapılan baskılara müsaade etmemeli, konu hakkındaki kararlılığını müzakereler boyunca net bir şekilde diplomatik yollarla iletmelidir.Anahtar Sözcükler: Azınlık, Etnik Grup, Türkiye, Avrupa Birliği, Kürt Kökenli Vatandaşlar. BAŞBİLEN, Pınar]. [Approachment of European Union's Ethnic and Religious İdentities: Example of South East Anatolian Region], [Master Thesis], Ankara, [2008].Minority concept is a newly emerging one that has come into existence following the arise of social units called `nation` in the international arena during the reform movements in the 16th century. The concept is being called together with `ethnic group` in the recent years. This situation is based on not having a final compromise for the description of `minority` concept in the international conjuncture.The regulations of UN, EC and OSCE have not been adequate for settling this matter and an internationally accepted compromise for `minority`concept could not been attained.Minority rights which have been perceived as a component of human rights in the recent years in Europe is a developing area and it has a very young legislation by European Union. Moreover despite minority rights are mostly added to the candidate countries' agendas, it is rumored that it is not a very popular chapter among the EU member states.In European Union, minority regime is determined by each state according to their own national politics and applications are done in conformity with those politics. In other words, there's not a common politics approach applied on diverse ethnic, linguistic and religious minorities.However EU is not showing Turkey the same tolerance who has declared its minority regime in the framework of its national laws, the Constitution and founding agreements; and Turkey is facing impositions for granting rights to inexistent ethnic, linguistic and religious according to criteria named Copenhagen Criteria which include requirements for accession into EU.Today, the most prominent threat that Turkey feels may be actions to create different ethnic, religious and linguistic identities in the country. These politics which are developed with external support under multiculturalism veil are aiming to destroy the unitary structure of Turkey.As a matter of fact; Turkish Republic which has been established by Lausanne Treaty signed in 1923, has determined the minority criterion as being `Non-Muslim` in accordance with the treaty mentioned above and in this scope she has granted minority status for three groups (Greeks, Armenians, Jews). Besides, these groups have been granted all kinds of rights according to international minority law.But after 1990 when Turkish accession into EU has gained momentum, the pressure of European countries to create different ethnic, linguistic and religious elements has increased; especially the religious, linguistic and cultural rights of Kurdish and Assyrian citizens living in the South East region and Alevi citizens who are members of a different sect has been highly controversial. In this scope Kurdish and Assyrian origin citizens have been perceived as `national minorities` while our citizens who are members of Alevi sect are perceived as `religious minorities`.European Union who has not determined a common politics for different identities in itself is positioning Turkey as `violators` as read in their annual reports; mainly in `education and publication rights in mother tongue` and other cultural and religious rights, ignoring firstly the Constitution, codes and most importantly ignoring the Lausanne Treaty.Turkey has made amendments in her codes and the Constitution in the frame of a comprehensive reform which has been started on the day she's accepted as a candidate country for EU accession. By today, Turkey has met most of the requirements mentioned in Copenhagen Criteria in the scope of human rights. In this frame Turkey must not let the pressure put by EU for the change of the legal status set by Lausanne Treaty and must show determination on this subject in a clear cut manner during negotiations in diplomatic ways.Key Words: Minority, Ethnic groups, Turkey, European Union, Kurdish citizen. 234

Bu tez çalışmasında, Irak'ın kuzeyindeki bölgede ortaya çıkan Kürt hareketinin, bölge ve bölge dışı ülkelerle ilişkileri araştırılmakta ve bunun hareketin gelişimini nasıl etkilediği tespit edilmeye çalışılmaktadır. Kürt hareketinin dış etkilere açık olmasını, bölgenin tarihsel bir çatışma hattında olması gerekçesiyle destekleyen çalışma, esas olarak 1918?1975 dönemini kapsamaktadır. Kürt hareketinin yabancı devletlerle ilişkisi, her iki tarafın ihtiyaçları açısından ele alınarak anlamlandırılmaktadır. Tezin temel bulgusu, Kürt hareketinin Irak'ın kuruluş sürecinden 1975'e kadar olan dönemde yabancı devletlerin yoğun etkisine maruz kaldığı ve hareketin artan ve azalan dinamizminin dış etkenlere bağımlı olduğudur. Gerek Irak'a komşu ülkeler gerek Orta Doğu'ya nüfuz etme çabasındaki bölge dışı ülkeler, bu ülkeye yönelik dış politika çıkarlarını gerçekleştirmek için Irak Kürtlerinin merkezi yönetime karşı kışkırtılmasını maliyeti az ve başarı şansı yüksek bir araç olarak değerlendirmiştir. Bu ilişkiler ağında varlığını sürdüren Kürt hareketi, merkezi yönetimden daha fazla imtiyaz elde edebilmeye şartlanmış ve Irak Kürtlerinin ülkenin bütüncül bir parçası haline gelinmesi olumsuz biçimde etkilemiştir. This thesis studies the relationship of Kurdish movement arisen in the northern region of Iraq with the regional and non-regional countries by trying to find out how this relationship influenced the development of the movement. The research supporting the idea that the Kurdish movement is open to foreign influences with the reason that the region is on a historical conflict line, covering mainly the period between 1918 and 1975. The relationship of Kurdish movement with foreign countries is interpreted evaluating the needs of both sides. The basic outcome of the research is that the Kurdish movement is exposed to intense influence of foreign countries in the period starting with the independence of Iraq until 1975 while increasing and decreasing dynamism of the movement is dependant on the foreign influences. Both the neighbouring countries of Iraq and the non-regional countries trying to penatrate in Middle East politcs have considered the agitation of Iraqi Kurds against the central government as the least-cost and probably the most successful means in order to realize their foreign policy interests towards this country. Surviving within this relations network, Kurdish movement is obssessed with the chance to obtain more previlege from the central government and becoming an integral component of the country has been affected negatively. 195

Bu eser, Türkiye'nin komşuları olan Suriye ve Irak ile yaşadığı sınıraşan su sorunlarının çözüme kavuşturulmasına küçük de olsa bir katkı yapmak amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmada sınıraşan su konusunun uluslararası hukuktaki anlamına değinildikten sonra Türkiye'nin komşuları Irak ve Suriye ile yaşadığı su sorunları ele alınmıştır. Eserde pragmatik bir yöntem izlenmiş, konular önem sırasına göre incelenmiştir. Bu çalışmaya göre, Fırat ve Dicle kaynaklı sorunların çözümünün uluslararası hukuka konu edilmeden, taraflar arasında hakça ve makul kullanım ilkesine göre çözüme kavuşturulması gerektiği savunulmaktadır. This study is prepared to make even a small contribution to resolve the transboundary water problems of Turkey between her neighbours Syria and Iraq. The water problems of Turkey with her neighbours Syria and Iraq are elaborated after mentioning the meaning of transboundary water subject in international law. A pragmatic method is followed and the subjects are prioritized in the study. According to this study, the problems originating from Euphrates and Tigris should be solved between the parties in respect of equitable and reasonable utilization principle, without referring it to the international law. 120

Yaşamın her alanına kaynaklık eden su, insan sağlığından ekosistemlerindevamlılığına, hızla artan dünya nüfusunun gıda ve enerji ihtiyacının karşılanmasınakadar sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamın birbiriyle bağlantılı ilişkilerinin bütünündeyer almaktadır.Bir yandan yerel, bölgesel ve ulusal düzeyde su kaynaklarının etkin bir şekildekullanılması için ve artan nüfusa temiz su kaynakları sağlayabilmek amacıyla, suyunsosyal, ekonomik hayattaki işlevselliği devam ettirilmeye çalışılırken, diğer yandan,dünyadaki akarsuların yüzde 60'ının `sınıraşan' bir nitelik taşıması, su kaynaklarınıuluslararası politikada önemli bir gündem maddesi haline getirmiştir. Bu doğrultuda,azalan kaynaklar ve bu kaynakların paylaşım sorunu, 1980'li yıllardan itibarenözellikle sınıraşan akarsu havzalarındaki sınırlı su kaynakları üzerindeki rekabettenkaynaklanacak bir takım savaş senaryolarından bahsedilmesine yol açmıştır.Kişi başına düşen kullanım suyunun çok az olduğu bölgede, su kıtlığı özellikleÜrdün havzasında çatışmalara sebep olmuştur. Türkiye ise, daha çok bugününihtiyaçlarını karşılayan suyun gelecekteki garantisinin sağlanması amacına dayananFırat ve Dicle nehirlerinin paylaşımı yüzünden güney komşuları ile büyük sorunlaryaşamıştır. Özellikle GAP, su paylaşım sorununu kronikleştirmiştir.Su, önümüzdeki yüzyılın en kritik maddesini oluştururken, su kaynaklarıaçısından zengin bir ülke olmayan Türkiye'nin öncelikli meselesi, sahip olduğu bu sukaynaklarının güvenliğini sağlamaktır. Water that sources in every field of life takes places in all relations of social,ecomomical and culturel life related to each other from health of human beings to thecontinuaty of ecosystems and to meet necessities of energy and food of worldpopulation which raises quickly.On the one hand, to use water resources effectively in regional and also innational level, the functionality of water in social and economical life is being tried tobe contiuned to require fresh water resources to growing population. Onthe otherhand, carrying `transboundry? characteristics of sixty percent of water resources inthe world, has made an important agenda in international policy. In this direction,decreasing resources and the problem of sharing these resources has caused to bementioned about some screenplays that will source competition on limited waterresources in the basin of transboundry rivers since 1980?s.In the Middle East, where fresh water per capita is very few, water scarcity hascaused disagreements, especially in Jordan basin. Turkey, on the other side, hashad a big problems with southern neighbours, because of sharing problems ofEuphrates and Tigris rivers that meet today?s water necessity. Especially, GAP, hasmade the sharing of water problem chroniz.Water has composed the most critical issue of next century and priviligedmatter of Turkey which is a non-rich country with regard of water resources is tosecure the water resources it has. 144

Enerji tüketimi, sürdürülebilir kalkınma için hayati bir öneme sahiptir.Bu enerji gereksinimi yenilenebilir kaynaklar ve fosil yakıtlar gibi çeşitli enerjitürleri vasıtası ile karşılanmaktadır. Bu enerji kaynakları içerisinde en yaygınşekilde kullanılan kaynak ise petroldür.Petrol endüstrisinin petrolün bulunması, bulunan rezervlere yatırımyapılması ve sonrasında işletilip pazara sunulması süreçleri sabit maliyetlerinyüksek olduğu büyük yatırımlar gerektiren projelerdir. Uluslararası petrolsisteminin aktörleri arasındaki etkileşimin aldığı yön ekonomi, politika, jeoloji,tarih ve sosyoloji gibi birçok disiplinden etkilenmektedir. Bu etkileşiminkökenleri ise petrolün henüz arama tarama çalışmaları evresindeyatmaktadır. Ekonomik gelişmeleri ve sosyal yaşantılarının kesintisiz birşekilde sürmesi için tüketici ülkelerin petrol arzını güvene almalarıgerekmektedir. Petrol üreticisi ülkeler de bu enerji kaynağına hayati birderecede bağımlıdırlar. Başlıca gelir kaynakları petrol satışı olan bu ülkelerise ekonomik gelişme ve sosyal hayatlarının devamı için petrol gelirlerine,talep güvenliğine ihtiyaç duymaktadırlar.Uluslararası petrol sisteminin önemli diğer aktörleri ise petrolşirketleridir. Uluslararası Petrol Şirketleri, Milli Petrol Şirketleri ve BağımsızPetrol Şirketleri bu hidrokarbon kaynağına sahip ülke yönetimleri ile birliktepetrolün küresel akışı içerisinde üzerlerine düşen görev ve sorumluluklarıyerine getirmektedirler. Petrol şirketlerinin görev ve sorumlulukları imtiyazsistemi ve kontrat sistemi ile belirlenen petrolü yeraltından tüketim pazarınaulaştıran süreç ile sona ermemektedir. Petrol şirketleri bu sistem içerisindehem ülkesel hem de küresel ekonomik dengeler içerisinde anahtar bir yeriolan petrol fiyatlarının belirlenmesi konusunda da çok önemli rollerüstlenmektedirler. Uluslararası bir sistem özelliği gösteren bu yapılanmaiçerisindeki aktörler karşılıklı olarak birbirlerine bağımlıdırlar. Bu sistemiçerisindeki her bir unsur gücü oranında sistemi etkilemekte ve bu sistemdendeğişen oranlarda etkilenmektedir.Anahtar Sözcükler1. Enerji2. Ham Petrol3. Sistem4. Arz Güvenliği5. Petrol Fiyatları Energy consumption is vital for sustainable development. This energyneed which is vital for sustainable development is faced with various energysources such as renewable energy sources and fossil fuels. Oil is the mostwidely used energy source among these sources.The stages of oil industry which explore oil, make investments on thereserves and supply oil to the market are projects which require high fixedcosts and big investments. The direction of the interaction among the actorsof the international oil system is influenced by various disciplines such aseconomics politics, geology, history and sociology. The roots of thisinteraction lie even in the exploration period. Consumer countries have tosecure their oil supplies for uninterrupted continuation of their social life andeconomic development. Oil producer countries, also, are vitally dependant onthis energy source. Producer countries primary source of income of which isoil trade are dependant on the security of oil demand for their social life andeconomic development.Other important actors of the internarional oil system are the oilcompanies. International Oil Companies, National Oil Companies andIndependent Oil Companies perform their duties and responsibilities of theglobal flow of oil with the host governments, the owner of this hydrocarbonsource. The duties and responsibilities of the oil companies do not end withthe supply of oil to the market from the exploration stage which is determinedby either the concession system or the contract system. Oil companiesacquire very important roles in the determination of oil prices which occupy akey position in both national and global eceonomic balance. The actors ofthis structure, which functions as an international system, are interdependantto each other. Each component of this system both influences and is beinginfluenced by this system with different ratios in relation to its strength.Key Words1. Energy2. Crude Oil3. System4. Security of Supply5. Oil Prices 221

Bosna-Hersek devleti yakın geçmişte Eski YugoslavyaFederasyonu'nunu oluşturan altı cumhuritetten birisi idi. Ülke 1992 yılındabağımsızlığını ilan ettikten sonra Nisan 1992'de Birleşmiş Milletler'in bir üyesiolmuştur Bu bağımsızlık ilanından sonra Yugoslavya topraklarında uzunsüreli bir iç savaş yaşanmıştır. Söz konusu savaş Aralık 1995'te Uluslar arasıtoplumun diplomasi politikası ve askeri müdahalesi sonucu imzalanan DaytonBarış Antlaşması ile sona ermiştir.Dayton Antlaşması, Bosna-Hersek'te; Bosna-Hersek Federasyonu(FBIH) ve Sırp Cumhuriyeti (RS)'den oluşan iki entiteli bir devlet yapısıyaratmıştır. Aynı zamanda Bosna devletinin anayası niteliğini de taşıyanDayton Antlaşması, ülkeyi üç etnik anayasal halkın, Boşnak, Sırp veHırvatların eşitliği prensibine göre kurmuştur. Bosna-Hersek'te Uluslararasıtoplumun temsilcisi olarak bulunan Yüksek Temsilcilik Ofisi (OHR), tüm sivilkurumların başı ve alınan kararlar üzerinde son sözü söyleme yetkisi olan birmakamdır.Bosna-Hersek merkezi otoriter bir toplumdan demokratik sürece vepazar ekonomisine geçiş sürecinde bulunmaktadır. Ülkenin önünde toplumunsavaş sonrası yeniden inşaası için gerekli olan, hukuki, siyasi, sosyal veaskeri reformları içeren uzun ve zorlu bir yol haritası bulunmaktadır.Uluslararası Toplumun Bosna-Hersek'i Yeniden Yapılandırma Sürecive Modeli başlıklı tez üç ana bölümden oluşmaktadır. lk bölümde Uluslararası himaye kavramı açıklanmış ve Uluslar arası toplumun müdahalepolitikasının geçmişi incelenmiştir. Ardından, teze model teşkil eden ülkeBosna-Hersek'in Slavların Balkanlara geldiği dönemden bağımsızlığına kadargeçen tarihçesi ele alınmıştır.Tez çalışmasının ikinci bölümünde Bosna'da 1992-1995 yıllarıarasında yaşanan savaşın ayrıntıları, barışı sağlamak için yürütülenuluslararası arabuluculuk çabaları ve uluslararası toplumun DaytonAntlaşması ile Bosna'da yeniden devlet inşası süreci incelenmiştir. Bubölümde ayrıca Bosna'da savaştan günümüze ekonomik gelişmeler veekonomik yapılandırmaya da yer verilmiştir.Tezin üçüncü ve son bölümünde Dayton Antlaşması hükümlerininBosna'da hem devlet hem de entiteler düzeyinde uygulanması, OHR'ninyerel kurumlar üzerineki karar yetkisi, Uluslararası Eski Yugoslavya SavaşSuçluları Mahkemesi ile işbirliği süreci, mültecilerin geri dönüşüne yönelikpolitikalar analiz edilmiştir. Buna ilaveten son bölümde Bosna-Hersek'in ABve NATO ile bütünleşmesi için gerekli olan reform süreci ve anayasanınyenilenmesi tartışmaları da incelenmiştir.Bosna-Hersek'in gelecekte AB'nin bir parçası olabilmesi için ülke ileAB arasındaki stikrar ve Ortaklık Antlaşması'nın tamamlanmasıgerekmektedir. Bu hedef ayrıca Balkanlar bölgesinin istikrarı için de önemtaşıyan bir konudur. Bosna-Hersek'e kalıcı bir Avrupa perspektifisunulmasının ülkedeki reform sürecini hızlandıracağı tahmin edilmektedir. Bosnia and Herzegovina was one of the six republics of the FederalRepublic of Yugoslavia in the past. It was internationally recognized as anindependent country and became a member of the United Nations in April1992. Civil war broke out in Yugoslavia after the independence. This warended with the signing of the Dayton Peace Accord, in December 1995 as aresult of international diplomacy and internvention policyAs a result of Dayton Accord Bosnia was a state consist of twoentities, the Federation of Bosnia and Herzegovina (FBIH) and RepublikaSrpska (RS). The Accord outlines the State Constitution, which establishesthe equal rights of the three constituents of ethnic backgrounds; Bosniaks,Serbs, and Croats.The Office of the High Representative (OHR) is the chief civilian peaceimplementation institution in Bosnia. OHR has mandate to oversee theoperations established by The Accord. The High Representative has theauthority to make final decision for the civilians.Bosnia and Herzegovina is a transition country from centralizedauthoritarian government to democracy and market economy. This is a longlasting process of social reconstruction. It includes the reform of the lawenforcement, along with ongoing reforms of the economy, political system,and modifying the military.This dissertation consist of three parts. In the first part, it has beenexplained the term of international protectorete and historical process ofinternational community's intervention policy. In the same part, Bosnianhistory from Slavic times to the independent was explained.In the second part of this study, details of war in Bosnia between1992-1995, international mediation process for peace and establishinginternational state building model under Dayton Accord were clarified.Economic development and reconstrucion from war to present were asloanalysed in the same section.In the last part of dissertation, implementation of Dayton Accords inBosnia, both at state and entity level, regulations of OHR over the localinstitutions, return policy of refugees, cooperation with International CrimeTribunal for Yugoslavia were studied. In addition, the reform process which isnecessary for integration of Bosnia to EU and NATO was discussed. Debatesof constitutional amandment has been also examined in this last section.The establishment of a Stabilisation and Association Agreement (SAA)is crucial for Bosnia and Herzegovina?s future to be part of the EU, as wall asstabilizing of the surrounding region in Balkans. It is expected that theperspective of negotiating and concluding this agreement will act as anincentive for the expediting of the reform process in Bosnia and Herzegovina. 247

İsrail ile Filistinliler arasında varılacak bir barış antlaşması, Orta Doğu bölgesiiçin büyük önem arz etmektedir. Bu kapsamda, İsrail'in dış politika üretmesürecine etki eden faktörlerin anlaşılması büyük önem arz etmektedir. Buçalışma ile iç dinamiklerin dış politikadaki önemi ve etki yaratma şekilleriortaya konulmaya çalışılmıştır. İsrail'in dış politika tercihlerinin oluşmasısürecinin ve bu sürece iç dinamiklerin etkilerinin kapsamlı bir şekildeanlaşılabilmesi maksadıyla, üç temel alanda inceleme yapılmıştır. İlk olarakbugünkü olayların anlaşılmasında büyük önem arz ettiği değerlendirilentarihsel süreç ele alınmıştır. İkinci olarak, İsrail politik sistemini meydanagetiren temel elemanlar olan Knesset, hükümet yapısı, siyasi partiler vbincelenmiştir. Üçüncü ve son olarak ise İsrail Silahlı Kuvvetlerinin rolü, sivilaskerilişkilerinin doğası, İsrail sosyal manzarasını oluşturan alt kültürler veçıkar grupları ele alınmıştır. Çalışma neticesinde her üç alanın da belirliölçülerde İsrail'in dış politik tercihleri üzerinde etkili olduğu sonucunavarılmıştır. Advancing the peace process between Israel and the Palestinians is of greatinterest to the Middle East region. To this aim, an understanding of the mainfactors involved in Israel?s foreign policymaking is needed. This thesis showsinternal pressures are most significant and assesses the influence ofdomestic access points to Israel?s Foreign policy. For a complete and currentanalysis of Israel?s policymaking process three areas are discussed. First isthe historical background that shapes today?s events. Second are thefundamentals that makeup Israel?s political system such as the Knesset,political parties, ruling coalition, and prime minister. And third is the role ofthe Israeli Defense Force, the balance in civil-military relations, the mixture ofplayers that color Israel?s societal landscape including subcultures, interestgroups, and public opinion. The key finding is a combined ranking of the mostimportant domestic forces driving Israel?s foreign policy formation in all threeareas. 117

Ulus İnşasında Zorunlu Göç Unsuru: Tek Parti Dönemi (1923-1945)İskan Kanunları? isimli tez çalışmasında, devlet inşasını tamamlamış TürkiyeCumhuriyeti'nin, ulus inşasının neden, nasıl, ne zaman, nerede ve kimlertarafından gerçekleştirildiği incelenmiştir.Türkiye Cumhuriyeti'nde ulusun nasıl oluşturulduğu öncesindeOsmanlı İmparatorluğunda iskanın ne maksatla gerçekleştirildiğine değinmekgerekmiştir. Buna göre; Osmanlı İmparatorluğunda iskan, bir ulus inşaetmekten ya da etnik unsurları birbiri ile kaynaştırmaktan öte, toprağın verimlikılınmasına ve devlet için gelir kaynağı haline getirilmesine yönelik olarak bir?şenlendirme? eylemdir.Türkiye Cumhuriyeti'nde ulus inşasının ilk aşaması olarak, devletinkurucu belgesi Lausanne Antlaşması temel alınmış ve antlaşma kapsamındaimzalanan 1923 tarihli Türk-Yunan Halklarının Mübadelesi Protokolü ile hemTürkiye'nin hem de Yunanistan'ın homojen ulus yaratma amacını taşıdığıvurgulanmıştır. Her iki devlet için de ?ulus? ta bulunması gereken yeganekriter aynı dinden olma ölçütü olmuştur. Türk-Yunan halklarınınmübadelesine ilişkin sözleşme ve protokol kapsamında aralarında ana diliTürkçe olan Hıristiyan Kapadokya Rumları ve ana dili Rumca olan GiritliMüslümanların da yer aldığı yaklaşık 2 milyon kişi zorunlu göçe maruzkalmıştır.Ulus inşasının ikinci aşamasında 1934 tarihli İskan Kanunuincelenmiş. Kanuna göre; ulus olma kriterine aynı dinden olmanın yanı sıraaynı kültürden olan kriteri de eklenmiştir. Aynı kültürden olmanın en belirginTürkçe konuşmak olmuş ve hakim kültür de Türk kültürü olaraktanımlanmıştır.165Türk kültüründen olmalarına rağmen zamanla bu özelliklerinikaybeden ve Kürtleştikleri iddia edilen kitlelerin, mevcut yönetimin idarialanda gerçekleştirdiği ıslahatlara karşı ayaklanması sonucunda yönetici elit,isyan bölgelerine yönelik olarak kalıcı önlemler alma arayışına girmiş ve 1934tarihli İskan Kanunu'nu çıkarmıştır. Kanun uyarınca Türk kültürünün hakimolduğu halkın ülkenin Doğu bölgelerine, Türk kültürüne sahip olmayan halkında ülkenin Batı bölgelerine zorunlu göçü öngörülmüştür.Hem Türk ve Yunan halklarının mübadelesi hem de 1934 tarihli İskanKanunu vasıtasıyla ulus inşa edilmeye çalışılmış, bu aşamada Müslüman veTürk kültürüne mensup ulusun ortaya çıkarılmasında kullanılan araçlardanbiri de zorunlu göç unsuru olmuştur The dissertation named ?Forced Emigration Element In The NationBuilding Process: Single Party Era (1923-1945) Law of Settlement? analysesthe question of ?By whom, why, how, when and where the nation building hasbeen realized in the Republic of Turkey which had already accomplished thestate building process??Before analyzing how the nation was established in the Republic ofTurkey it is necessary to deal with aim of the settlement project. In thisregard, settlement aimed at efficient utilization of the land in order to use it asa source of income for the government rather than nation building or mergingthe ethnic elements with each other.The Lausanne Treaty was the fundamental and initial phase of nationbuilding in the Republic of Turkey and in this regard the 1923 Protocol on thePopulation Exchange of Turkish-Greek People emphasized that both Turkeyand Greece had the objective of creating a homogeneous nation. The solecriteria for both nations were to have a common religion.Through the execution of the treaty around 2 million people wereexposed to forced emigration sending the Turkish speaking Christian Greeksof Kapadokia to Greece and Greek speaking Muslims of Crete to Turkey.In the second phase of the nation building the Law of Settlement wasanalyzed. Through the settlement law to share the same culture was alsoincluded as criteria along with the common religion element.167As a result of reactive rebellions by masses that allegedly becamegradually Kurdish by passage of time despite once they were from theTurkish culture, against the reforms of existing administration, the ruling eliteenacted the Law of Settlement dated 1934 in search for a durableprecautions. This law foresaw the forced emigration of people who possessTurkish culture to the east part of the country and those who do not to thewest part vice versa.Through the population exchange of Turkish and Greek people as wellas 1934 Law of Settlement nation building was aimed and forced emigrationappeared as a tool to create a Muslim nation with Turkish culture 174

Orta Asya enerji kaynaklarına ulasmada en güvenilir geçis yoluolması, Rusya'nın sıcak denizlere inmesinde en kısa yolu olusturması,zengin enerji kaynaklarına sahip olması, ABD'nin ran'ı çevrelemepolitikasında kullanabilecegi bir alan olması gibi nedenlerle stratejik açıdanbüyük öneme sahip olan Kafkasya bölgesi tarih boyunca hep büyükdevletlerin ilgisini üzerine çekmis; bu devletlerde Kafkasya cografyasınahakim olma arzusuna neden olmustur.Tarih boyunca birçok uygarlıgın üzerinde hakimiyet kurdugu Kafkasya19. yüzyılda Rus Çarlıgı egemenligi altına girmis, 20. yüzyılda ise SSCBcografyasında yer almıstır.1991 yılında SSCB'nin resmen dagılmasınınardından Kuzey Kafkasya Rusya Federasyonu'nun bir parçası olarak kalmıs,Güney Kafkasya'da ise üç yeni bagımsız cumhuriyet kurulmustur.Çaglar boyunca göç eden uygarlıklara köprü rolü oynayan Kafkasya,yüksek ve geçit vermeyen daglar arasındaki derin vadilere yerlesen çesitliuygarlıkların, bu cografi sartlar nedeniyle kimliklerini kaybetmedenyasamalarına olanak saglamıstır. Bugün Güney Kafkasya'da karsımıza sıksık çıkmakta olan etnik azınlık sorunlarında bunun etkisi inkar edilemez. Haylikarmasık bir etnik ve dinsel yapıya sahip olan Güney Kafkasya'da bölgeülkelerinin birbirleriyle olan sorunları ve ayrılıkçı nitelik tasıyan azınlıkgruplarının varlıgı büyük önem tasımaktadır. Bölge ülkeleri arasındaanlasmazlıklara neden olan etnik azınlıklar sorunu, bugün aynı zamandabölgede etkinlik saglamaya çalısan bölge dısı güçlerin de kullanabilecegigüçlü bir silaha dönüsmüstür.Soguk Savas döneminde NATO-SSCB arasında kanat bölgesi isleviniyürüten Kafkasya bölgesi bugün de Hazar enerji havzası kaynaklarınınpazara ulasımı açısından hayli önem kazanmıstır. Hazar enerji kaynaklarınınisletilmesi ve tasınmasında Rusya'nın tekelini kırmaya çalısan ABD ile Rusyaarasında etkinlik mücadelesi sahasına dönüsen Güney Kafkasya gelecektede önemini korumaya devam edecektir.Giris bölümünde Güney Kafkasya'nın jeopolitik önemi ve tarihibelirtilmis, ilk bölümde ise Güney Kafkasya ülkelerinin bagımsızlıklarınıkazanmaları sonrasında yasadıkları gelismeler üzerinde durulmustur. Tezinikinci kısmında Güney Kafkasya'da yasanan etnik çatısmalar anlatılmıstır.Üçüncü bölümde Rusya'nın Güney Kafkasya politikasına, Dördüncü bölümdeise ABD'nin Güney Kafkasya politikasına yer verilmistir. The Caucasian region which has great strategical importance throughout thehistory such as being the most reliable passing way to reach the Middle Asian energyresources, constituting the shortest way for Russia to access the high seas, havingrich energy resources, being an area for U.S. to use in its containment policy towardIran has attracted the attention of the big states and has caused the desire ofdomination in Caucasia of these states.The Caucasia, over which many civilizations dominated throughout the history,fell into Tsarist Russia?s power in 19th century and took place in the region ofU.S.S.R. in 20th century. Following the collapse of the U.S.S.R. in 1991, the NorthernCaucasia continued to be a part of the Russian Federation, whereas three newindependent republics were founded in Southern Caucasia.The Caucasia, which has constituted a bridge for migrating civilizationsthroughout the eras, has provided the possibility the different civilizations settling inrift valleys among high and enclosed mountains to live protecting their identities.Theeffect of this which we are often facing today over the problems of ethnical minoritiesin the Southern Caucasia cannot be denied. The problems the countries of the regionhave among themselves and the existence of the minority groups which areseparatist have great importance in the Southern Caucasia having a quite complexstructure in terms of ethnicity and religion. The problem of ethnical minorities causingconflicts among the countries of the region has transformed into a powerful weaponwhich the countries out of the region trying to gain efficiency in the region can utilize.The Caucasian playing the role of the wing region between the NATO andU.S.S.R. in the Cold War era, today has become important in terms of thetransportation of the Caspian energy resources to the markets. The SouthernCaucasia having turned into an area of efficiency conflict between the RussianFederation and the U.S. which is trying to undermine Russia?s monopoly in the fieldsof operating and transporting the Caspian energy resources will continue to protectits significancy in the future.In introduction part, the geopolitical importance and the history of the SouthernCaucasia was noted and in the first chapter the developments the Southern countrieshave experienced after gaining their independence was emphasized. In the secondchapter, it was explained the ethnical conflicts in the Southern Caucasia. In the thirdand the fourth chapters Russia?s and the United States? South Caucasian policieswere expressed respectively. 178

11 Eylül 2001 tarihinde ABD'de Dünya Ticaret Merkezi ve Pentagon'ayapılan terörist saldırılarla birlikte, din uluslararası politikanın en çok tartışılankonularından biri haline geldi. Modern uluslararası ilişkilerde VestfalyaAntlaşması (1648) temel alındığından din, uluslararası politikada?görmezlikten? gelindi. Batı siyasi tarihi ve bilimsel gelişimi üzerinetemellendirilen uluslararası ilişkiler disiplininde din, uluslararası politika/dışpolitikada bir faktör/unsur olarak görülmedi. Bu yaklaşım Batı açısındandoğru görülebilir, fakat bu durumu tüm dünya için geçerli saymak doğrusonuçlar vermez. Nitekim Vestfalya'dan günümüze kadar geçen zaman bunuortaya koymuştur. Dinin ?görmezlikten gelinmesi? onun uluslararası politikadayok olduğu/etkisiz olduğu anlamına gelmemektedir. Fakat uluslararası ilişkileruzmanları dini uluslararası politika/dış politika çözümlemelerinde/yorumlamalarında değerlendirme dışı bırakmışlardır. VestfalyaAntlaşması'yla din uluslararası politikada belirleyici olma özelliğinikaybetmiştir, fakat yok olmamıştır. Ulus-devletin hâkim konuma gelmesiyleberaber araç olarak da olsa din, uluslararası politikada varlığını hepsürdürmüştür.20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, dinin uluslararası politikada etkinolduğunu gösteren olaylar meydana gelmeye başladı (1948 yılında İsrail'inkurulması, 1979 İran İslam Devrimi, Yeşil Kuşak Projesi, dini temelliörgütlerin kurulması gibi).Soğuk Savaş'ın sona ermesi, Sovyetler Birliği'nin dağılması ve ArapMilliyetçiliği gibi seküler milliyetçiliklerin başarısız olması, dini daha belirginbir şekilde uluslararası politikanın önemli bir faktörü haline getirdi.Günümüzde dinin uluslararası politika/dış politikada önemli bir faktör/unsurolduğunu gösteren birçok konu vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:? Karar Alıcıların Dini Düşünce ve İnançları? Dinin Dış Politikada Meşruiyet Kaynağı Olarak Kullanılması? Dini Çatışmaların Ülke Sınırlarını Aşarak Bölgesel veyaUluslararası Sorun Haline Gelmeleri? Ulus veya Devlet Kimliği Olarak Din? Kutsal Mekânların Dış Politikaya Etkisi? Dinin Uluslararası Örgütlerin Kurulmasına Dayanak Olması? Din Bir Çatışmanın Temel Kaynağı Olarak Dış Politikayı Etkilemesi? Grup Kimliği Olarak Dinin Dış Politikaya Etkisi? Kurum Kimliği Olarak Dinin Dış Politikaya Etkisi? Dinin İttifak Kurmada Etkisi? Devlet Müdahalelerinde Dinin Etkisi? Dini Temelli Sivil Toplum Örgütlerinin Dış Politikayı Etkilemeleri? Dinin Bir ?Terör? Sorunu Olarak Dış Politikaya Etkisi? Dinin Silahlı Örgütlerin Kurulmasına Etkisi? Dinin ?Aktör? Kimliği Olarak Dış Politikaya Etkisi? Dinin İç Çatışmaların Temel Kaynağı Olarak Dış Politikaya Etkisi? Dinin Uluslararası Metinlerde Yer Almasının Dış Politikaya Etkisi? Medeniyetin Temel Unsurlarından Biri Olarak Dinin Dış PolitikayaEtkisiYukarıdaki maddelerden de anlaşıldığı üzere, din artık uluslararasıpolitika/dış politikada önemli bir unsurdur. Bundan dolayı, sağlıklı ve doğruuluslararası/dış politika çözümlemelerinin yapılabilmesi için dinin rasyonel birşekilde değerlendirmeye alınması gerekmektedir. Bunun için de uluslararasıilişkilerde bir ?politik teoloji?ye ihtiyaç vard Religion became one of the issues of international politics that aremost widely discussed by the terrorist attacks to World Trade Center andPentagon on September 11, 2001. Religion was ?pretended not to be seen?in international politics since Westphalia Treaty (1648) was taken as thebases of modern international relations. Religion was not regarded as afactor/ element in international politics/foreign politics in the discipline ofinternational relations which was based on the political history and scientificdevelopment of the West. This approach can be true for the West. However,accurate conclusions cannot be reached if it is claimed that this is true for thewhole world. As a matter of fact, the time from Westphalia until todayrevealed this. Pretending that ?religion is not seen in international relations?does not mean that it does not exist/does not have an influence ininternational politics. However, international relations experts left religion outof the evaluation in their analysis/interpretations of internationalpolitics/foreign politics. Religion lost its determining feature in internationalpolitics with the Westphalia Treaty, but it did not disappear. Religion alwayscontinued to exist in international politics, even as an instrument, with thedominance of the nation-state.Events indicating that religion is effective in international politicsoccured since the second half of the twenteeth century.(such as theestablishment of Israel in 1948, 1979 Iran Islamic Revolution, Green BeltProject and the establishment of religious groups)Religion became an important actor more clearly with the end of theCold War, the demise of the Soviet Union and the failure of the secularnationalisms such as Arab Nationalism. Today there are many topics whichshows that religion is an important factor/element in internationalpolitics/foreign politics. Some of them are these:? Religious Thoughts and Beliefs of the Decision Makers? The Use of Religion in Foreign policy as a Legitimising Source? The Expansion of Religious Disputes Over the Territories of theCountries and Become Regional or International Problems? Religion as an Identification of Nation or State? The Effect of Sacred Places on Foreign Policy? The Support of Religion to the Establishment of InternationalOrganisations? The Effect of Religion on Foreign Policy as the Basic Source ofa Dispute? The Effect of Religion on Foreign Policy as a Group Identity? The Effect of Religion on Foreign Policy as an InstitutionIdentity? The Effect of Religion in Forming Alliances? The Effect of Religion in State Interventions? The Influence of Religious Based Civil Society Organisations onForeign Policy? The Influence of Religion on Foreign Policy as a Question of?Terror?? The Influence of Religion on the Formation of ArmedOrganisations? The Influence of Religion on Foreign Policy as an ?Actor?Identity? The Influence of Religion on Foreign Policy as the Main Sourceof Domestic Disputes? The Efffect of the Presence of Religion in International Texts onForeign Policy? The Influence of Religion on Foreign Policy as one of the MainSources CivilisationAs it can be deduced from the matters above, religion, from now on, isan important element in international/foreign politics. Because of this fact,religion should be taken into consideration in a rational way for the formation 202

ÖZET Güneydoğu Anadolu'nun da içinde bulunduğu Ortadoğu bölgesi, üç kıtanın birleşmesinden kaynaklanan jeostratejik öneminin yan ısı ra, dünyanın şu andaki petrol rezervlerinin yarısına yakınını bünyesinde bulundurması nedeniyle büyük bir ekonomik öneme sahiptir. Bu önemin ön plana çıkması ile birlikte başta ABD olmak üzere dünyanın güçlü ülkelerinin dikkati bu bölgede yoğunlaşmaya başlamıştı r. Ortadoğu medeniyetin beşiği olmasına rağmen, yıllar içinde kaos ve kargaşalığın hüküm sürdüğü, bir bölge haline gelmiştir. Bütün bunlara ilave olarak 20. yüzyılda keşfedilen ve yüzyılın sonuna doğru gündeme oturan petrol ve doğal gaz gibi enerjiler ve bu enerjilerin aktarım yollarını üzerinde bulundurmasıyla önemi daha da artmış ve adeta paylaşılamaz bir hale gelmiştir. Bölgede bol miktarda bulunan petrol nasıl bir çatışma sebebi olmuşsa, bölgede az miktarda bulunan su, ayrı bir çatışma sebebi olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca 21. yüzyılda asimetrik çatışmanın bir unsuru olarak karşımıza çıkan terör yine bu bölge kaynaklı veya o şekilde gösterilmektedir. ABD'nin Orta Doğu'da devam eden stratejik çıkarları mevcuttur.Bu yüzden son 20 yılda, dünyanın diğer bölgelerine nazaran bu bölgede daha fazla muharebeye tutuşmak zorunda kalmıştır. 1975'den bu yana Orta Doğu'daki ABD askeri mevcudiyeti, diğer bölgelerin aksine tedricen artmıştır. ABD, bölgede güçlü bir kara, hava ve deniz kuvveti bulundurmaya devam etmektedir. Ancak 2001 yılı Eylül ayında ABD'nin kendi ana karasında hiç beklemediği bir saldırı ile karşı karşıya kalması, ABD'nin Ortadoğu ve çevreleyen bölgeye karşı politikasında sıcak gelişmelere neden oldu. ABD'nin Orta Doğu politikasında,körfez petrolüne giderek artan bağımlılık, israil'e karşı tarihi, politik ve ahlaki sebeplerden ötürü verilen güvenlik taahhüdü ve bu ülkenin bekası önemli rol oynamaktadır. Burada dikkat çekilecek en önemli nokta, bütün bu çözüm önerileri ABD'de israil yanlısı politikacılar ve bilim adamları tarafından planlanmakta ve uygulamaya sokulmak istenmesidir.1990'ların başından itibaren Türkiye'nin dış politika ortamı ve özellikle Orta Doğu bölgesi çok önemli olaylara sahne oldu.önce Irak'ın Kuveyt'i işgali sonrasında Körfez savaşı, ardından SSCB'nin çökmesi ve bölgede ortaya çıkardığı sorunlar, daha sonra halen devem etmekte olan Arap-lsrail barış süreci ve nihayet Balkanlardaki savaş. Tüm bu değişimler, Türkiye'nin Orta Doğu politikasını derinden etkiledi. Irak'ın Kuveyt'i 2 ağustos 1990 tarihinde işgali ile başlayan ve ABD önderliğindeki Körfez koalisyonunun Irak'ı mağlup etmesi ile 28 şubat 1991 tarihinde resmen son bulan Körfez savaşı Orta Doğu bölgesinin ve özellikle Türkiye'nin içinde bulunduğu bölgenin taşlarını yerinden oynattı. Türkiye'nin Körfez koalisyonuna destek vermesi, aynı zamanda onun `tarafsızlık` ilkesinden ayrılması anlamına geliyordu.böylesi çetrefilli ve zor bir ikilem, Türk dış politikası karar vericileri için hem işgalin yaşandığı günlerde hem de savaştan sonraki günlerde hep gündemde oldu. 1990 Körfez Krizi ile Irak'a uygulanan ambargo Türkiye'nin milli güvenliğini çeşitli şekillerde etkilemiştir. Ekonomik kayıplar bir tarafa bırakılacak olursa, Kuzey Irak'ta kriz sonrası bir otorite boşluğunun oluşması Türkiye'ye yönelik PKK faaliyetlerini artırdığı gibi bölgede Türk güvenliğini tehdit edecek bağımsız Kürt devleti oluşumuna gidilmesi endişe verici bir durumdur. ABD'nin Yeni Ulusal Güvenlik Stratejisi geniş anlamda küresel inisiyatifi öngörmektedir. Küresel inisiyatif ABD'nin soğuk savaştan sonra başta NATO, BM, AB ve Dünya Ticaret örgütü olmak üzere tüm kuruluşlarda ağırlıklı olarak yer almasıyla dünyaya hakim olma düşüncesi ve politikasını karşılıklı bağımlılık ilkesi kapsamından çıkararak `Şebeke Merkezli Güvenlik Algılaması` olarak geliştirmiştir, örümceğin iki yer arasında kurduğu ağ sürekli kopuksuz ve kalıcıdır. Ayrıca örümcek ağını örerken yüzlerce bağlantı yapar ve böylece sıkı bir ağ kurar. Bu ağ ABD`nin global güvenlik anlayışını simgeleyen bir model olarak da algılanabilir. Bu düşünceye göre ABD müttefiklik kavramı üzerinde durarak her hal ve şart altında ihtiyacı olan ülkeler ile kendi amaçlarına uygun olarak ilişki kurmuştur. Irak, Suriye ve Iran gibi ülkeleri ise küresel anlamda kurduğuÖZET Güneydoğu Anadolu'nun da içinde bulunduğu Ortadoğu bölgesi, üç kıtanın birleşmesinden kaynaklanan jeostratejik öneminin yan ısı ra, dünyanın şu andaki petrol rezervlerinin yarısına yakınını bünyesinde bulundurması nedeniyle büyük bir ekonomik öneme sahiptir. Bu önemin ön plana çıkması ile birlikte başta ABD olmak üzere dünyanın güçlü ülkelerinin dikkati bu bölgede yoğunlaşmaya başlamıştı r. Ortadoğu medeniyetin beşiği olmasına rağmen, yıllar içinde kaos ve kargaşalığın hüküm sürdüğü, bir bölge haline gelmiştir. Bütün bunlara ilave olarak 20. yüzyılda keşfedilen ve yüzyılın sonuna doğru gündeme oturan petrol ve doğal gaz gibi enerjiler ve bu enerjilerin aktarım yollarını üzerinde bulundurmasıyla önemi daha da artmış ve adeta paylaşılamaz bir hale gelmiştir. Bölgede bol miktarda bulunan petrol nasıl bir çatışma sebebi olmuşsa, bölgede az miktarda bulunan su, ayrı bir çatışma sebebi olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca 21. yüzyılda asimetrik çatışmanın bir unsuru olarak karşımıza çıkan terör yine bu bölge kaynaklı veya o şekilde gösterilmektedir. ABD'nin Orta Doğu'da devam eden stratejik çıkarları mevcuttur.Bu yüzden son 20 yılda, dünyanın diğer bölgelerine nazaran bu bölgede daha fazla muharebeye tutuşmak zorunda kalmıştır. 1975'den bu yana Orta Doğu'daki ABD askeri mevcudiyeti, diğer bölgelerin aksine tedricen artmıştır. ABD, bölgede güçlü bir kara, hava ve deniz kuvveti bulundurmaya devam etmektedir. Ancak 2001 yılı Eylül ayında ABD'nin kendi ana karasında hiç beklemediği bir saldırı ile karşı karşıya kalması, ABD'nin Ortadoğu ve çevreleyen bölgeye karşı politikasında sıcak gelişmelere neden oldu. ABD'nin Orta Doğu politikasında,körfez petrolüne giderek artan bağımlılık, israil'e karşı tarihi, politik ve ahlaki sebeplerden ötürü verilen güvenlik taahhüdü ve bu ülkenin bekası önemli rol oynamaktadır. Burada dikkat çekilecek en önemli nokta, bütün bu çözüm önerileri ABD'de israil yanlısı politikacılar ve bilim adamları tarafından planlanmakta ve uygulamaya sokulmak istenmesidir. 1990'ların başından itibaren Türkiye'nin dış politika ortamı ve özellikle Orta Doğu bölgesi çok önemli olaylara sahne oldu.önce Irak'ın Kuveyt'i işgali sonrasında Körfez savaşı, ardından SSCB'nin çökmesi ve bölgede ortaya çıkardığı sorunlar, daha sonra halen devem etmekte olan Arap-lsrail barış süreci ve nihayet Balkanlardaki savaş. Tüm bu değişimler, Türkiye'nin Orta Doğu politikasını derinden etkiledi. Irak'ın Kuveyt'i 2 ağustos 1990 tarihinde işgali ile başlayan ve ABD önderliğindeki Körfez koalisyonunun Irak'ı mağlup etmesi ile 28 şubat 1991 tarihinde resmen son bulan Körfez savaşı Orta Doğu bölgesinin ve özellikle Türkiye'nin içinde bulunduğu bölgenin taşlarını yerinden oynattı. Türkiye'nin Körfez koalisyonuna destek vermesi, aynı zamanda onun `tarafsızlık` ilkesinden ayrılması anlamına geliyordu.böylesi çetrefilli ve zor bir ikilem, Türk dış politikası karar vericileri için hem işgalin yaşandığı günlerde hem de savaştan sonraki günlerde hep gündemde oldu. 1990 Körfez Krizi ile Irak'a uygulanan ambargo Türkiye'nin milli güvenliğini çeşitli şekillerde etkilemiştir. Ekonomik kayıplar bir tarafa bırakılacak olursa, Kuzey Irak'ta kriz sonrası bir otorite boşluğunun oluşması Türkiye'ye yönelik PKK faaliyetlerini artırdığı gibi bölgede Türk güvenliğini tehdit edecek bağımsız Kürt devleti oluşumuna gidilmesi endişe verici bir durumdur. ABD'nin Yeni Ulusal Güvenlik Stratejisi geniş anlamda küresel inisiyatifi öngörmektedir. Küresel inisiyatif ABD'nin soğuk savaştan sonra başta NATO, BM, AB ve Dünya Ticaret örgütü olmak üzere tüm kuruluşlarda ağırlıklı olarak yer almasıyla dünyaya hakim olma düşüncesi ve politikasını karşılıklı bağımlılık ilkesi kapsamından çıkararak `Şebeke Merkezli Güvenlik Algılaması` olarak geliştirmiştir, örümceğin iki yer arasında kurduğu ağ sürekli kopuksuz ve kalıcıdır. Ayrıca örümcek ağını örerken yüzlerce bağlantı yapar ve böylece sıkı bir ağ kurar. Bu ağ ABD`nin global güvenlik anlayışını simgeleyen bir model olarak da algılanabilir. Bu düşünceye göre ABD müttefiklik kavramı üzerinde durarak her hal ve şart altında ihtiyacı olan ülkeler ile kendi amaçlarına uygun olarak ilişki kurmuştur. Irak, Suriye ve Iran gibi ülkeleri ise küresel anlamda kurduğuÖZET Güneydoğu Anadolu'nun da içinde bulunduğu Ortadoğu bölgesi, üç kıtanın birleşmesinden kaynaklanan jeostratejik öneminin yan ısı ra, dünyanın şu andaki petrol rezervlerinin yarısına yakınını bünyesinde bulundurması nedeniyle büyük bir ekonomik öneme sahiptir. Bu önemin ön plana çıkması ile birlikte başta ABD olmak üzere dünyanın güçlü ülkelerinin dikkati bu bölgede yoğunlaşmaya başlamıştı r. Ortadoğu medeniyetin beşiği olmasına rağmen, yıllar içinde kaos ve kargaşalığın hüküm sürdüğü, bir bölge haline gelmiştir. Bütün bunlara ilave olarak 20. yüzyılda keşfedilen ve yüzyılın sonuna doğru gündeme oturan petrol ve doğal gaz gibi enerjiler ve bu enerjilerin aktarım yollarını üzerinde bulundurmasıyla önemi daha da artmış ve adeta paylaşılamaz bir hale gelmiştir. Bölgede bol miktarda bulunan petrol nasıl bir çatışma sebebi olmuşsa, bölgede az miktarda bulunan su, ayrı bir çatışma sebebi olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca 21. yüzyılda asimetrik çatışmanın bir unsuru olarak karşımıza çıkan terör yine bu bölge kaynaklı veya o şekilde gösterilmektedir. ABD'nin Orta Doğu'da devam eden stratejik çıkarları mevcuttur.Bu yüzden son 20 yılda, dünyanın diğer bölgelerine nazaran bu bölgede daha fazla muharebeye tutuşmak zorunda kalmıştır. 1975'den bu yana Orta Doğu'daki ABD askeri mevcudiyeti, diğer bölgelerin aksine tedricen artmıştır. ABD, bölgede güçlü bir kara, hava ve deniz kuvveti bulundurmaya devam etmektedir. Ancak 2001 yılı Eylül ayında ABD'nin kendi ana karasında hiç beklemediği bir saldırı ile karşı karşıya kalması, ABD'nin Ortadoğu ve çevreleyen bölgeye karşı politikasında sıcak gelişmelere neden oldu. ABD'nin Orta Doğu politikasında,körfez petrolüne giderek artan bağımlılık, israil'e karşı tarihi, politik ve ahlaki sebeplerden ötürü verilen güvenlik taahhüdü ve bu ülkenin bekası önemli rol oynamaktadır. Burada dikkat çekilecek en önemli nokta, bütün bu çözüm önerileri ABD'de israil yanlısı politikacılar ve bilim adamları tarafından planlanmakta ve uygulamaya sokulmak istenmesidir.Emplacement`, USA embraces Rotation method because of logistics and safety reasons. In relation to this emplacement, before Iraq operation, USA demanded three times to land its armed forces from Turkey and is still continueing demanding. During the political visits to Ankara, it was on press that this subject was negotiated. In this geography consisting of conflicts and problems, Turkey should improve its relations with all countries in the Middle East especially its neighbours. In addition to this new ideas should be produced to become a regional force in the Middle East and should be in a dominant position about global subkects by the support and cooperation of regional countries. 158

Stratejik öngörüde bulunurken, en önemli hususlardan biri, öngörününkapsadığı ?zaman?ın belirlenmesidir. Planlama ve öngörülerde kısa vade 5 yılakadar olan süreyi, orta vade 20 yıla kadar olan süreyi, uzun vade ise 20 yıldansonraki süreye işaret eder.?Irak Kürt bölgesinin jeopolitiğine ilişkin stratejik öngörüler? tez konusuaçılacak olursa, ? Irak Kürt bölgesi jeopolitiğinin 20 yıl ilerisini kestirmek, 20 yılsonrasını önceden görmek ? şeklinde ifade edilebilir.Çalışma esnasında temel değişkenler tespit edilmiş ve temel değişkenlerbağlamında seçenekler yorumlanmıştır. Yapılan incelemede, şu ana kadar kigelişmelerin, Kuzey Irak'ta bir Kürt devleti kurulma sürecinin devam ettiğinigöstermektedir.Aynı şekilde, küresel politikaları çerçevesinde Ortadoğu'yu şekillendiren başatgüç ABD ile Türkiye'nin, Irak'a ve bölgeye bakışları arasındaki makasın da hergeçen gün açılmakta olduğu gözlenmektedir.Seçeneklerin gerçekleşmesinde temel belirleyicinin ABD olduğu muhakkaktır.ABD yönetimi üzerindeki etkinliği bilinen Yahudi Lobisi ve İsrail'in de temel belirleyiciolarak değerlendirilmesi gerekir. Diğer bir temel belirleyici Türkiye'dir.Türkiye NATO üyesi bir ülkedir. Ağır borç yükü, IMF ile işbirliği, Türkiye'ninbağımsız bir politika geliştirmesini sınırlandırmaktadır. Huntington'un MedeniyetlerÇatışması eserinde belirttiği gibi, Türkiye laik-muhafazakar karşıtlığınınyaşanmasının getirdiği ?bölünük? bir ülkedir. Türkiye'nin dış politikası, yukarıda anılangerekçeler nedeniyle ?İç kamuoyu?nun beklentileri ile örtüştüğünü söylemek güçtür.Stratejinin unsurlarından olan ?zaman? burada bir Kürt devleti kurulmasınaşimdilik izin vermeyecektir. Kürt devleti için zamanlama uygun değildir. ABD, zamanbaskısından kurtulduğu anda, Ortadoğu'da ve Avrasya'da amaçlarına ulaştığındaveya Türkiye'ye ihtiyacı kalmadığında Kürt devletinin kurulmasına yeşil ışık yakacakve Kürt devletini tanıyabilecektir. ABD karşıtlığının gittikçe yükseldiği bir dünyada,ABD'nin hedeflerine ulaşıp ulaşamayacağını zaman gösterecektir.Türkiye, ABD'nin içinde bulunduğu zaman baskısından yararlanarak, ABD'yitercihe zorlamalıdır; Bir tarafta Kürt devleti, diğer tarafta Ortadoğu ve Avrasyahedefleri. Kürt devleti kurulmasının belirleyicilerinden biri de, Türkiye'yi yönetenlerinABD'ye karşı, bu konuda gösterebilecekleri kararlılık olacaktır.Sonuç olarak, 1990'larda, Irak'ın Kuzeyindeki güvenlikli bölgede Kürtdevletinin temelleri, bugün de, Irak'ın Kuzeyinde fiilen var olan Kürt devletinin,hukuken tanınmasının (bağımsızlığının) temelleri atılmıştır. Bu aşamada muhtemelengelişmeler dondurulacak, Türkiye'nin hassasiyetleri sözde dikkate alınacak, zayıf birmerkezi Irak yönetimi ile zaman kazanılacak ve muhtemelen 2025 yılına kadarbölgede bağımsız bir Kürt Devleti kurulmasına çalışılacaktır.Bölge politikasını Yahudi ve Kürtlerle şekillendirmeye kalkan ABD'nin,Araplar ve Farsların yanında Türkleri de karşısına alması durumunda, büyükolasılıkla Ortadoğu politikası başarılı olamayacaktır. Türk Milletinin kabul etmeyeceğiKuzey Irak'ta bir Kürt Devleti planını ABD hayata geçirebilse dahi, bu Kürt Devletiuzun ömürlü olamayacaktır. One of the most important matters in conducting strategic prescience is todetermine the notion of ?time? the prescience covers. In planning and conductingprescience, the short term, the moderate term and the long term indicates thefollowing periods respectively; up to 5 years, up to 20 years and more than 20 years.If the thesis subject of ?The strategic prescience related to the geopolitics ofIraqi Kurdish Region? is to be made clear, it can be expressed as ?to makeestimations about the next 20 years of the geopolitics of Iraqi Kurdish Region, toforesee the next 20 years.?Fundamental variables have been found during the study and the choices havebeen interpreted in term of these fundamental variables. In the research conducted,the developments up to now indicate the process of establishing a KurdishGovernment is going on.Likewise, it is being observed that Turkey and USA, the dominant powershaping The Middle East according to its global politics, are extending theperspectives towards Iraq and the region.There is no doubt that USA is the principal determiner in achieving the choices.It should also be noted that Israel and Jewish Lobby, which have impact on USAgovernment, are of the main determiners as well. Another main determiner is Turkey.Turkey is a NATO member country. The heavy debit burden and cooperationwith IMF limit Turkey to develop independent politics. As Huntington revealed in hiswork The Clash of Civilizations, Turkey is a ?divided? country arisen by secular versusconservative conflicts. Because of the grounds mentioned above, it is hard to saythat foreign politics of Turkey meet ?the Interior Public Opinion?.?Time?, a component of strategy, will not let a Kurdish Government to beestablished for the time being. Timing is not suitable for the Kurdish Government.When USA gets rid of the time restraint and achieves the goals in Middle East andEurasia or do not need Turkey anymore, it (USA) may give the establishment of theKurdish Government the go-ahead or may recognize the Kurdish Government.Turkey must force USA to make choice by making use of the time restraint USAhave been experiencing; the Kurdish Government on one hand, Middle East andEurasia on the other hand. One of the determiners of the establishment of theKurdish Government is the decisiveness the governing authorities of Turkey will putforward against USA.To sum up, in 1990s, the base of the Kurdish Government is formed in securityzone of Northern Iraq, and today the conditions required for legal recognition of theKurdish Government which has a de facto existence in Northern Iraq have beenformed. At this phase, the developments will probably be ceased, the concerns ofTurkey will be taken into consideration supposedly, time will be gained through afeebly centralized Iraq government and probably an independent KurdishGovernment will be struggled to establish by 2025.On the condition that USA, which tries to shape the region politics with theKurds and the Jewish, finds Turkey against itself together with the Arabs and thePersians, then its Middle East politics will most probably not be successful. Even ifUSA fulfills a Kurdish Government plan in Northern Iraq which Turkey willacknowledge, this Kurdish Government will not live long. 138

ÖZET II. Dünya Savaşı sonrasında gelişen olaylar sonucunda iki kutba ayrılan dünya bu yapısını 1990'Iı yılların başına kadar korumuştur. Yarım asırlık bir dönemi ikiye bölünmüş olarak geçiren dünya, Batı ve Doğu Blokları'nın gergin politikalarına sahne olmuş, Batı Bloku'nun lideri olan ABD ile Doğu Bloku'nun lideri Sovyetler Birliği tarafından oluşturulan nüfuz alanları uluslararası politikalara yön vermiştir. Kuzey Atlantik Antlaşması örgütü de bu çerçevede Sovyetler Birliği'ni çevreleyerek kontrol altında tutma politikasının Avrupa ayağı olarak kurulmuştur. Bölgesel bir savunma örgütü olarak kurulan Ittifak'ın bir diğer rolü de 'Rusları dışarıda, Amerikalıları içeride ve Almanları da aşağıda tutma' stratejisi doğrultusunda sadece Sovyetleri değil, Almanya ve ilerleyen dönemlerde Japonya'yı kontrol altında tutma ve Avrupa'daki Amerikan varlığını garanti etme olmuştur. Soğuk Savaş dönemindeki monolitik ve büyük çaplı tehdidin yok olması, uzun yıllardır Avrupa gündemini meşgul eden güvenlik kaygılarının yerini çatışmaların olmadığı daha istikrarlı ve barışçıl bir dünyanın alacağı beklentilerini arttırmıştır. Bu çerçevede, yeni siyasal iklim NATO'nun varlığına ihtiyaç olup olmadığı tartışmasını gündeme getirmiştir. Ne var ki, Soğuk Savaş'ın sona ermesinin hemen ardından gelişen olaylar yukarıda ifade edilen iyimser beklentilerin yerini endişeye bırakmasına neden olmuştur. Soğuk Savaş sonrası dönemde güvenlik kavramı, çok boyutlu bir kavram olarak ele alınmaya başlanmıştır. Doğu Bloku'nun dağılması, stratejik ortamın değişmesine sebep olmuş, bu yeni stratejik ortamda risklerin çok yönlülüğü, güvenliğin bölünmezliği ve eşitliği gibi kavramlar devletlerin yeni ilgi alanları olmuştur. Tüm bu gelişmeler, NATO'nun işlevsel olarak varlığının güçlenerek devamını gerektirmiştir. 187 ABSTRACT World that was separated into two polar in the aftermath of the post-ll. World War events maintained its structure until the beginning of 1990s. It witnessed tense politics between Western and Eastern Blocs and influence areas formed by United States of America, leader of Western Bloc, and Soviet Union, leader of the Eastern Bloc, shaped the international politics. In this context, NATO has been established as a European part of the policy of controlling the Soviet Union by containing it. Another role of the Alliance, founded as a regional defense organization, has been to keep not only the Soviet Union but also Germany and Japan under control in the direction of the policy of keeping Russians out, Americans inside and Germans below, as well as guarantying the American existence in Europe. Disappearance of the monolithic and wide-scale threat of Cold War has increased the expectations of more stable and peaceful world instead of security worries that occupied the European agenda for years. In this connection, the new political climate led to the critical argument whether NATO was needed or not. Developments that occurred in the immediate after the end of the Cold War have led to anxiety displacing the above-mentioned optimistic hopes. Security began to be thought as a multi-dimensional concept. Disintegration of the Eastern Bloc has caused to change in the strategic environment and in this new strategic environment, idea of multi-dimesionalism of risks, indivisibility and the equality of security, have begun the new interests of the states. All of these events have necessitated the strengthening of NATO's functional existence. 193

164 ÖZET Başlangıcından bu yana Türkiye'nin gündemini en fazla işgal eden ve dış politika karar vericilerinin üzerinde en yoğun olarak mesai harcadıkları dış politika konularının başında gelen Kıbrıs meselesi gerek Ada'da yaşayan Türkler'le olan yakın dilsel, dinsel, tarihi ve kültürel bağlar dolayısıyla, gerekse de coğrafi konumuyla bitmeyen bir öneme sahip olagelmiştir. Kıbrıs'ın Türkiye için önemi ise hiç şüphesiz en başta Adada aynı soydan gelen, aynı kültürü, aynı dili paylaştığı Kıbrıs Türk halkının yaşamasından kaynaklanır. Türkiye'nin birinci hedefi Adadaki Türk halkının barış, özgürlük ve güvenlik içinde yaşamasını temin etmektir. Zaten Türkiye taraf olduğu 1960 Garanti Andlaşması ile Kıbrıs'ta huzuru ve adanın bağımsızlığını koruyacağına dair uluslararası yükümlülük altına girmiştir. Kıbrıs'taki Türk varlığının korunması ayrıca Türkiye'nin Doğu Akdeniz ve Orta Doğu'da ekonomik ve siyasal varlığını sürdürebilmesi açısından da yaşamsal bir önem taşımaktadır. Stratejik boyutu tartışılmaz bir önem arzetmekle birlikte yıllardır devam eden ve bir milli dava haline gelen Kıbrıs sorunu, elastik olmayan ve tepkiselci bir dış politika psikolojisinin oluşmasına da neden olmuştur. Söz konusu psikoloji Türkiye'nin Kıbrıs-Ege hattına indirgenen meselelerin dışındaki sorunları göz ardı etmesine ya da gereken ilgiyi gösterememesine yol açmış ve hatta farklı dış politika stratejileri geliştirmesine engel olabilmiştir. Kıbrıs meselesi, 1990 yılında Kıbrıs Rum Kesimi'nin Ada'nın tamamı adına AT'ye tam üyelik için başvurmasıyla AB'yi de yakından ilgilendirir hale getirmiştir. Yunanistan'ın AB'ye girmesinden ve özellikle GKRY'nin de 1990'da tam üyelik başvurusu yapmasının ardından AB Kıbrıs165 meselesinin en önemli aktörlerinden biri ve hatta Yunanistan'ın da önüne geçerek Türkiye'nin doğrudan muhatabı haline gelmiştir. NATO, BM, ve Avrupa Konseyi gibi kuruluşlara üye, batılı değerlere sahip, demokratik ve laik Türkiye'nin, Avrupa Uluslar Topluluğu'nun ayrılmaz bir parçası olmasını ve bu bağlamda gönülden arzuladığı AB'ye üyelik hedefini de Osmanlı'dan bu yana devam eden batıyla entegre olma sürecinin doğal bir sonucu olarak görmek gerekir. Türkiye'nin AB'ye üyelik hedefi tek taraflı bir istek de değildir. Halkının büyük çoğunluğu müslüman olan laik ve demokratik bir Türkiye'nin AB'ye üyeliği hiç şüphesiz AB'nin de küresel çıkarlarının bir gereğidir. Kıbrıs sorununun, Doğu Akdeniz'deki Türk ulusal çıkarları göz ardı edilmeksizin bir an önce makul bir çözüme kavuşturulması başta AB ile ilişkiler olmak üzere Türkiye'ye birçok sahada ve konuda manevra kabiliyeti kazandırarak Türk dış politikasının yeni açılımlarla şekillenmesine vesile olacağını kabul etmek gerekir. Bu bağlamda, akılcı ve gerçekçi yaklaşımlarla hareket ederek diplomatik müzakereler sürecinde Kıbrıs ve AB politikalarının uyumlaştırılması büyük bir önem taşımaktadır. `Avrupa Birliği Sürecinde Kıbrıs Meselesi` başlığını taşıyan yüksek lisans çalışmasında da Türk Dış Politikasının en önemli ilgi alanlarından belki de ilk ikisini teşkil eden Kıbrıs ve AB konuları birbirleriyle doğrudan bağlantılı olarak ele alınmaktadır. Bunun en önemli nedeni, iki meselenin Türk dış politikası açısından birbirinden bağımsız şekilde ele alınamayacak kadar içice girmiş olmaları ve birinde yaşanan herhangi bir gelişmenin en önce diğerini olumlu veya olumsuz bir şekilde etkiliyor olmasıdır. Dolayısıyla, iki konu beraberce bir bütün içerisinde incelenmektedir. 166 ABSTRACT The Cyprus issue, one of the main topics of the Turkish foreign policy, which has overwhelmingly been on the agenda of Turkey and on which the decision makers of the Turkish foreign policy has intensively overworked since it has started, has always been significant both due to strong linguistic, religious, historic and cultural ties with the Turkish Cypriots and due to its geographic location. From Turkey's standpoint, the significance of Cyprus undoubtedly emanates from the existence of Turkish Cypriots sharing the same culture and language and coming from the same descent with the Anatolion Turks. Turkey's primary goal is to provide peace, liberty and security for the Turks living in the island. Turkey has already assumed an international obligation to safeguard the tranquility and the independence of Cyprus as required by the 1960 Treaty of Guarantee to which it has become a party. The protection of the Turkish existence is also vital for the perpetuation of the economic and political presence of Turkey in the Eastern Mediterranean and the Middle East. The Cyprus issue, the starategic dimension of which is indisputable and which has become an ongoing national case, has also brought about an inflexible foreign policy psychology. This has caused Turkey to neglect or not to pay the necessary attention to the issues other than the problems of Cyprus-Aegean axis. The mentioned psychology has even hindered Turkey to develop different foreign political strategies. The issue has become subject to the EU's close interest after the application of the Greek Cypriot Administration for full membership to the EC on behalf of the whole island in 1990. The EU has become one of the major players in the Cyprus issue after the accession of Greece and167 especially the application of Greek Cypriot Administration for full membership to the Union and it has even become the direct counterpart of Turkey in the issue. Turkey, a member of NATO, UN, and Council of Europe and a democratic and secular state which has adopted western values, is an integral part of Community of European Nations. Within this context, the objective of becoming a full member to the EU should be considered as a natural result of the ongoing integration process continuing since the Ottoman era. The mentioned objective should not be perceived as a unilateral demand. The global interests of the EU necessitates the membership of a secular and democratic country with a predominantly muslim population such as Turkey. One should acknowledge that a reasonable settlement of the Cyprus issue without neglecting Turkey's national interests in the Eastern Mediterranean will contribute to Turkey's capabilities in various areas and issues, especially in relations with the EU and will offer an opportunity for shaping the Turkish foreign policy with new initiatives. In this regard, the harmonization of Cyprus and EU policies by rational and realistic approaches within the process of diplomatic negotiations is of great importance. Thus, in this master's dissertation named `The Cyprus Issue Within the Process of European Union`, the Cyprus and EU matters which are probably the two most important issues of Turkish foreign policy, are taken up as directly and closely related matters. The main reason for this is that the mentioned issues are interconnected and can not be examined separately. Any development in one of them affects the other immediately. Therefore, the two subjects are analyzed together as a whole. 175

108 ÖZET Soğuk savaş sonrası uluslararası ilişkilerde yumuşama neticesinde, savunma harcamalarında küresel alanda büyük bir düşüş meydana gelmiştir. Ancak Türkiye bölgesinde meydana gelen kuvvet boşluğu nedeniyle, savunma harcamalarında ciddi bir indirime gidememiş, aksine bu harcamalarını belli bir düzeyde tutmak zorunda kalmıştır. Türkiye'nin silâh ve teçhizat tedariki maksadıyla ayırdığı savunma bütçesinin yaklaşık %79'luk bölümü yurtdışından yapılan alımlar için harcanmaktadır. Silâh ve teçhizat tedarikinde dışa bağımlılık ve buna bağlı olarak yüksek savunma giderlerinin ekonomiye getirdiği yükü azaltmanın en etkili yolu Türkiye'de yerli savunma sanayiini güçlendirmektir. Halen Türkiye'de dışa bağımlı olarak yapılan savunma harcamalarının ekonomiye en fazla artı değer kazandıracak şekilde yönlendirilmesinin yanı sıra, dış politika hedeflerine ulaşmayı sağlayacak stratejik yaklaşımlar doğrultusunda yönlendirilmesi gerekmektedir. Çünkü günümüz ekonomik koşullarında, savunma sanayiinde dışa bağımlılığın da sadece ithal eden ülkelerin üretici ülkeye bağımlılığı olmadığı, ters yönde bir bağımlılığın olduğu da ortaya çıkmaktadır. `Savunma Harcamaları` Türkiye'de hâlâ dış politika da kullanılması gereken bir araç olarak algılanmamaktadır. Ortadoğu, Balkanlar ve Kafkasya stratejik üçgeninde yer alan ve aynı zamanda bir NATO üyesi olan Türkiye 21. yüzyılda, kendi savunma sanayiini güçlendirmesinin yanında, caydırıcılığını temin edebilmek için yapacağı savunma harcamalarını tüm dış politika hedeflerine ulaşmayı kolaylaştıracak siyasal bir araç olarak kullanabilmelidir. 109 ABSTRACT As a result of detente following the Cold War, expenses in defense industry decreased globally. In contrast, because of the power vacuum in her environment, Turkey did not make reductions in defense expenses but keep them at a balanced level. 79 % of Turkish defense budget was allocated to the procurement for weapon and equipments from the outside sources. The most effective way for removing the heavy burden, caused by dependence on outside sources, on Turkish economy is strengthening the national defense industry. It is still a great necessity that Turkey should direct its defense expenses to make great benefit for its economy and develop strategic approaches to reach its policy targets. Under current conditions, in defense industry, dependency is not only one sided relation between the taker and producer but has reverse results. Unfortunately, `Defense Expenses` are still failed to perceive as a tool in foreign policy. In the 21st century, Turkey, as a NATO member country, exists in a strategic triangle of Middle East, the Balkans and Caucasus should facilitate her defense expenses as a political tool to reach its foreign policy objectives and strengthen her defense industry as well. *&* 116

ÖZET 1923 Lozan. Konferansı 1784 yılında başlayan Türk-Amerikan ilişkilerinde Osmanlı Dönemini bitirirken Cumhuriyet Dönemini başlatmıştır. Türkiye ve ABD ikinci Dünya Savaşı ertesinde de takip ettikleri tarafsızlık ve ittifaklardan uzak durma politikalarında sıyrılmış, ulusal çıkarlarını korumak amacı ile ikili ilişkilerini geliştirmeye başlamışlardır. Bir tarafta Monreo Doktrininden sıyrılmış ABD diğer tarafta Batılılaşmayı hedef kabul eden Türkiye. ABD, Sovyet tehlikesine karşı Truman ve Marshall yardımları ile Türkiye'yi desteklerken, Türkiye de Batının yanında olduğunu göstermek amacıyla Kore'ye asker göndermiş ve müttefik kuvvetlerle beraber savaşmıştır. Kore Savaşı Türkiye'nin NATO üyelik sürecini hızlandırmış ve kuruluşunun üçüncü yılında Türkiye ABD'nin de desteği ile NATO'ya üye olabilmiştir. Bu tarihten sonra BM ve NATO, Türk-Amerikan ilişkilerinde esas teşkil etmiştir. Türkiye'nin NATO'ya üyeliği ile beraber ABD ile sıkı ilişkilere girilmiş ve ABD'nin Türkiye'deki birçok askeri üs ve tesisi kullanmasına izin verilmiştir. İyi giden ilişkiler ilk yarayı 1962 Küba Krizi ile almıştır. Kıbrıs'ta yaşanan olaylar sebebi ile 1964'te Türkiye adaya müdahale etmek istemiş, fakat ABD'nin sert tepkisi ile karşılaşmıştır. Başkan Johnson'un Türkiye'ye 5 Haziran 1964 tarihinde gönderdiği mektup Türk-Amerikan ilişkilerine ağır bir darbe vurmuştur. Sekteye uğrayan ilişkiler 1969 Savunma ve İşbirliği Antlaşması ile bir düzene oturtulmak istenmişse de 1974 Kıbrıs Barış Harekatı ve ertesinde Türkiye'ye uygulanan Amerikan silah ambargosu ilişkileri kopma noktasına getirmiştir. İlişkilerin tekrar başlaması 1978'de ambargonun kalkması ve arkasından 1980'de Savunma ve Ekonomik İşbirliği Antlaşmasının imzalanması ile mümkün olabilmiştir. İmzalanan antlaşmalar ile ilişkilere bir düzen verilmek istenmiş ve Türkiye'deki Amerikan askeri varlığı da yeniden ele alınmıştır. Günümüzde de halen ABD'nin faaliyetlerine izin verilen üs ve tesisler Adana-İncirlik, Diyarbakır-Pirinçlik, Balıkesir,Ankara-Belbaşı ve Akıncı üs ve tesisleridir. Ayrıca izmir'de iki de NATO karargahı bulunmaktadır. Yeni düzenin başlangıcı olarak kabul edebileceğimiz Körfez Savaşı, sonrasında Türkiye'yi rahatsız edecek bir çok sorun bırakmasının yanı sıra Türk-Amerikan ilişkilerine olumlu bir etki yaratmıştır. Türkiye, Amerika'nın Körfez politikalarını takip edip desteklerken çekimser kalan Avrupa'ya da ABD adına cevap vermiştir. Körfez Savaşı sonrasında Saddam'ın cezalandırmak istediği Kürtlerin Türkiye'ye kaçması ile başlayan göç sorunu da Türkiye'de konuşlandırılan Çekiç Güç (Poised Hammer) adlı uluslararası nitelikte bir güç ile çözümlenmiştir. Irak'ın otuz altıncı paralelin kuzeyindeki uçuşa yasak bölgesinde uluslararası gücün denetiminde bir kontrollü bölge oluşturulmuş ve Kürtler bu bölgede konuşlandırılmıştır. Çekiç Güç halen Kuzeyden Keşif Gücü olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. ABD, Türkiye'nin AB ve Avrupa Güvenlik ve Savunma Kimliği (AGSK) üyeliğini de desteklerken, bu konuların beraberinde sorun çıkarmasını ve bu sorunun NATO'yu zedelemesinden de endişe duymaktadır. Türkiye'nin Yunanistan ile ilgili konularında da denge politikası gütmektedir. ABD'nin dış politika anlayışı Türkiye ile ilişkilerini olumlu bir havada tutmasını gerekli kılmaktadır. Ayrıca ABD'nin halen Türkiye'de ilişkili olduğu birçok ekonomik ve askeri proje de ikili ilişkileri sıcak tutmaktadır. Son elli yılın fakat özellikle son 30-35 yılın Türk-Amerikan ilişkilerine bakıldığında Türkiye'nin çıkarlarını zedeleyecek büyük sorunlarla karşılaşılmadıkça ilişkilerde problemlerin yaşanmayacağıdır, ilişkilerde gelecekte de beklenilen, geleneksel güvenlik yardımının siyasi alanda işbirliği ile desteklendiği daha olgun ve çeşitlendirilmiş bir ilişki halini almasıdır. Kısacası daha dengeli, eşit, çok yönlü ve makul bir ittifak. ABSTRACT With Lousanne Conference in 1923, while finishing the Ottoman era new Turkish-American relationships has started. Turkey and The USA started to improve their relations against to USSR. The USA has supported to Turkey against to USSR with Truman and Marshall after World War Two, also Turkey has fought together with the West in Korean War. It would be possible for Turkey membership to NATO after Korean War. After NATO, Turkey gave permition to use it's own bases to The USA. Cuban Missile Crisis, Concern of Cyprus, and Johnson's Letter in 1964, has damaged the good relations between Turkey and The USA. Despite of making better the relationships with 1969 agreement, Turkey's peace operation to Cyprus and America's embargo almost finished everything. New beginning started between Turkey and The USA with lifting the embargo in 1 978 and agreement in 1 980. With The Gulf War importance of Turkey was understood by Americans. American foreign policy in the Middle-East and economic and military projects in Turkey keeps the relations warm. Today the USA still use some bases of Turkey: Adana-incirlik, Diyarbakır-Pirinçlik.Balıkesir, Ankara-Belbaşı and Akıncı. Also NATO has two haedquaters in İzmir. When we examine the back, about fifty years, we can say that there will be no problem in the future between two countries unless Turkey is damaged. In the future more balanced, reliable and reasonable relations are 182