Search

Köy seyirlik oyunlarının bir türü olan oda oyunları, günümüzde oldukça sınırla sayıda oynanmaktadır. Kastamonu'nun Gülef ve Musallar köyleri ise bu oyunların oynanmaya devam ettiği nadir köyler arasındadır. Bu çalışmada, sözü edilen köylerde ayrı ayrı izlenen hem kadın hem de erkek oyunları; oyun, mizah ve tiyatrallik kavramlarıyla birlikte düşünülmektedir. Çalışma alan araştırması üzerinde biçimlenmektedir. Bu nedenle çalışmanın örneklerini, farklı zaman ve mekânlarda oynanan oyunlar oluşturmaktadır.Birinci bölümde köy oda oyunları; oyun kurma biçimleri, oyunlardaki mizah algısı ve de tiyatrallik kavramları üzerinden incelenmektedir. Oyunun dokunulmazlığı ve gönüllü katılım, bu oyunlardaki komik algısını etkilemektedir. Bu durum, günlük yaşamın tersyüz edilmesine, kişiler arası ilişkilerin askıya alınmasına, sözlü ve fiziksel şakalara imkân tanımaktadır. Bunların yanı sıra belirli bir oyun alanı, oyuncu ve seyirci dönüşümü de oyunlar ve tiyatrallik arasındaki ilişkinin incelenebileceği örnekler oluşturmaktadır.İkinci bölümde ise alan çalışmasına ağırlık verilmektedir. Alanda izlenen oyunlar, metinleri olmayan, doğaçlama oyunlardır. Bu nedenle ilk olarak, oyunların genel hatlarıyla konuları verilmiştir. Bölümün diğer alt başlıklarında ise köyün gündelik yaşamının oyun metinlerinde yer alış biçimi ve bunun sözlü bir metne dönüşümü incelenmektedir. Diğer alt başlıklarda ise oyuncu-seyirci ilişkisi, oyuncu özellikleri ve seyircinin oyunda konumlanışları tartışılmaktadır. Çalışmanın son bölümünde ise oyun yeri ve seyir yeri ilişkisi alan notlarıyla birlikte değerlendirilmektedir. Village plays, which are a sort of dramatic village plays, are today played a very limited number of timest. Gulef and Musallar, the villages of Kastamonu, are among the rare villages where these plays continue to be performed. In this study, both males' and females' plays watched separately in the aforementioned villages are considered with the concepts play, humour and theatricality. The study is shaped by the field research; hence, the samples of the study are the plays performed in different timest and places.In the first part, village plays are examined through the ways of setting up plays and the concepts of humour perception and theatricality in plays. Rigidity of the rules and voluntary participation affect the humour perception in these plays. This allows for the reversal of daily life, suspension of interpersonal relations, and verbal and physical jokes. Furthermore, a particular stage, and role exchange between the actors and the audience also make samples of the relationship between play and theatricality.The second part focuses on field work. The plays observed in the field are improvised plays without texts. Hence, firstly, the general outlines of the plays are presented. The following subheadings of the part examine the way the daily life of the village takes place in the plays and its transformation into an oral text. In the other subheadings, the relationship between the actors and the audience, the characteristics of the actors and the position of the audience in the plays are discussed. In the last part of the study, the relationship between where the play is performed and where the audience sits is evaluated in the light of the field notes. 132

Bu çalışmada, karikatür ve sözlü kültür ilişkisi son yirmi yıl içinde Türk mizah gündeminde söz sahibi olmuş Leman, Penguen ve Uykusuz dergilerinden seçilen karikatür örneklerinden yola çıkılarak çözümlenmiştir. Yapılan çalışmada hem görsel bir metin hem de bir mizah metni olan karikatür türünün, sözlü kültür ürünlerini yeni bir bağlama taşıyarak farklı metin biçimlerine dönüştürdüğü ortaya konmuştur. Karikatürler, güncel ve popüler birer metin olarak algılanmalarına karşın sosyal, siyasal ve toplumsal izleri okumada önemli birer kaynak niteliğindedir. Bu çalışmada sözlü kültür ürünlerinin, karikatür aracılığıyla mizah metinlerine dönüşerek sosyal ve kültürel iletişim ağı içine katılma süreçleri görsel halk bilim çözümleme yöntemleri dikkate alınarak irdelenmiştir. Karikatür türüne halk bilimsel yaklaşmak sözlü kültürün sürekliliğine ve sürdürülebilirliğine dair tartışmalara da bir katkı sağlayacaktır. Çalışmanın ilk iki bölümünde karikatür ve mizah tarihi ve bunların halk bilimi çalışmaları ile ilişkisi ele alınmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde Türk karikatür tarihine yer verilmiştir. Türk karikatür tarihi incelendiğinde ilk örneklerinden itibaren karikatür dergilerinin halk mizah tipleri başta olmak üzere sözlü kültürden sıkça yararlandıkları görülmüştür. Bu bölümün ikinci kısmında Türk karikatür yayıncılığının son yirmi yılı içinde yer alan Leman, Penguen ve Uykusuz Dergilerinin mizah anlayışları incelenmiştir. İkinci bölümünde çalışmanın kavramsal temellerini oluşturan `gülme`, `mizah` ve `görsel okuryazarlık` kavramları üzerinde durulmuştur. Bu tartışmalar ışığında son üçüncü bölümde `anlatılar`, `uygulamalar` ve `sözlü mizah` olmak üzere üç ayrı sözlü kültür alanından seçilen karikatürler, halk bilim disiplini açısından çözümlenmiştir. Bu çalışmayla birlikte güncel ve popüler ürünler olan karikatürün toplumsal bellekten beslendiği, sözlü kültürü komik bir metne dönüştürürken kültürel kodları okuyucuya aktardığı görülmüştür. Bu dönüşüm ve aktarım, sözlü kültürün sürdürülebilirliğini ve sürekliliğini sağlamaktadır. Aynı zamanda da karikatür üzerinden yeni bir mizah metnine dönüşerek yaşatılan, korunan ve gelecek kuşaklara aktarılan sözlü kültür ürünlerinin güncel biçimini okumada araştırmacılara önemli ip uçları vermektedir.ek dosya:karikatürler In this study, the relation between caricature and oral culture is analyzed through the examples chosen from three significant magazines that have voice in Turkish humor agenda in the last twenty years; Leman, Penguen and Uykusuz. It is determined that in the study that the genre of caricature, which is both a visual text and a humor text, transfers oral culture products into a new context and transforms them into different text types. Although caricatures are perceived as actual and popular texts, they are significant sources for reading social, political and communal marks. In this study, the process of transformation from oral culture products to humor texts through caricature and participating in social and cultural communication network are discussed by taking visual folklore analysis methods into consideration. Approaching caricature genre through folklore will also contribute to the discussions about the persistence and sustainability of oral culture. In the first two parts of the study, caricature and humor history and their relations with folklore are discussed. Turkish caricature history is analyzed in the first part of the study. When Turkish caricature history is analyzed, it is seen that, starting from the very first examples, oral culture has been used quite often, primarily in folk humor types. In the second section of this part, Leman, Penguen and Uykusuz magazines' senses of humor in the last twenty years of Turkish caricature history, is analyzed. In the second part of the study, concepts of `laughing`, `humor` and `visual literacy`, which form the study's conceptual basis, are discussed. After that, caricatures chosen from three different oral culture fields as `narratives`, `practices` and `oral humor` are analyzed in terms of folklore discipline. It is seen that caricatures, which are actual and popular products, nourish from social memory and while transforming oral culture to a humorous texts, they transfer cultural codes to the reader. This transformation and transfer ensure sustainability and persistence of oral culture. At the same time, caricatures give significant clues to researchers in reading the current forms of oral culture products that are transformed into new humor texts, safeguarded and transferred to future generations. 372