Search

20. yüzyılın başları Osmanlı'nın en çalkantılı dönemlerindendir. Varlık yokluk mücadelesi içindeki Osmanlı'nın yaşadığı sorunları devralan Türkiye Cumhuriyeti yeni çıktığı Kurtuluş Savaşı bitiminde önemli kararlar vermek zorunda kalmıştır. Bu kararlarda batıda uğradığı işgalin bertaraf edilmesi sonucunda yaşadığı çatışma psikolojisini atamamış, Lozan'da Ortodoks ve Müslüman mübadelesine imza atmak durumunda kalmıştır. İşte tam bu noktada Bizans'ta ''Türkopol'', Osmanlı'da `Zımmiyân-ı Karaman` adı verilen, ''Türkçe konuşan, Türkçe ibadet eden, Grek harfleri ile Türkçe yazan'' ve uzun bir süredir ''Karamanlılar'' olarak anılan bu topluluk da mübadele kapsamında hiç bilmedikleri yabancı bir ülkeye, Yunanistan'a gönderildiler. Arkalarında hatırı sayılır külliyat ve Türkiye Kültür Tarihine ilişkin çok değerli kültür varlıkları bıraktılar. Başta kiliseler olmak üzere yüzlerce mezar taşı, çeşme, hamam ve konut kitâbesinde Karamanlı izi kaldı. Adına ''Karamanlıca'' dediğimiz bu izlerin bir süredir başta basın yayım olmak üzere bilim dünyasının da ilgisini çektiği artan yayımlardan bellidir. Bu tez kapsamında Karamanlılara ait kiliselerin tümel bir çalışmaya konu edinilmesi amacıyla çıkılan bu yolda karşılaşılan zorluklar bir yana, çalışmamızın oluşan bu ilgi ortamında bitirilmiş olması önemini daha da artırmış, en azından başlangıç aşamasında yaşanılan meramımızı anlatmadaki zorlukları hafifletmiş ve konuyu bilinir kılmıştır. Bu tez kapsamına Karamanlıların taştaki izlerinden kitâbeleriyle günümüze ulaşan 20 Karamanlı kilisesi dahil edilmiştir. Kayseri, Nevşehir, Niğde, Konya, Isparta, Antalya ve İstanbul'da tespit edilen bu yapılara ait 26 kitâbe günümüz Türkçesine aktarılmış, yapıların mimari tanıtımları yapılmış ve geçmişte ortak duyarlılıkla Türkçenin farklı inanç kesimlerinin sanat dili olarak Türkiye kültür tarihine ilişkin değerleri ortaya konmuş ve belgelenmiştir. Anahtar kelimeler: Karamanlılar, Karamanlıca, Karamanlı Kiliseleri, kitabe, kültürel miras. The beginnings of the 20th Century were one of the most tumultuous periods for the Ottoman Empire. The Republic of Turkey, who sustained the difficulties previously faced by the Ottoman Empire as it was struggling not to be demolished, had to make important decisions after the end of the War of Independence. In the makings of said decisions, Turkey was unable to disregard the psychology of conflict caused by the repelling of the invasion in the West, as a result Turkey signed the exchange contract of Othodoxians and Muslims in Lausanne. It was at that point that those who ''talked Turkish, prayed in Turkish and wrote Turkish in Grek letters'', had long been named the ''Karamanians'' and were also sent to a foreign country that they had never been to; Greece. They did not, however, leave without a trace. In fact, they left a significant oeuvre and important cultural assets related to the hisorty of Turkish culture. Starting from churches and following with hundreds of monuments, fountains, Turkish baths and residential inscriptions were the traces left by the Karamanians. It is apparent by the increasing amount of publications that these traces that we have named ''Karamanlidika'' have taken the interest of the scientific community, starting with the (current) media. Despite the hardships that came across during the journey aimed at making a research about all the churches belonging to the Karamanians, the significance of our research has been raised by the aforementioned popularity. Thus, the difficulties that had when it came to explaining ourselves in the beginnings of our research were lessened, and the topic was made known. In scope of this thesis, 20 Karamanian churches that were comprivised of the traces left on rock by Karamanians that has survived to this day were included. 26 inscriptions that belonged to these structures that were detected in Kayseri, Nevşehir, Niğde, Konya, Isparta, Antalya and Istanbul, were translated to modern Turkish, architecturally identified and documented according to the values of their relations to the history of Turkish culture with common delicacy as the common artistic language of differentiating religious segments of the Turkish language. Key words: Karamanians, Karamanlidika, Karamanians Churchs, inscription, cultural heritage. 440

XIII. yüzyılda Asya, İran ve Kafkaslarda Cengiz Han'ın hâkimiyetinde Moğollar büyük seferler yapmışlardır. Cengiz Han'ın ölümünden sonra da seferler yapmaya devam eden Moğollar seferlerine yenilerini de ekleyerek genişlemeye devam etmişlerdir. Moğolların bu genişleme hareketi Anadolu topraklarına kadar dayanmıştır. Moğolların faaliyetleri Osmanlılar, Karamanoğulları Eretnalılar gibi beyliklerin eserlerinde yerini almıştır. Karamanoğulları Tarihini anlatma amacı güden Kitâb-ı Karamaniyye, Kitâb-ı Tevârîh-i Karamaniyye veya Kahramân-ı Zamân olarak adlandırılan, Şikâri tarafından Farsçadan Türkçeye çevrilen Karamannâme adlı eserde de Moğollar ve onların faaliyetlerine dair bilgiler bulunmaktadır. Çalışmamızın birinci bölümünde Karamannâme adlı eserin yazarları hakkında bilgi vermeye, ikinci bölümde ise Şikârî'nin Karamanoğulları adlı eser incelenip eserde Moğollara dair bilgiler elde edilmiş ve bu bilgilerin Osmanlı dönemi kronikleri ve Selçuklu tarihi ile ilgili yazılan eserlerle karşılaştırılmış ve Moğolların Anadolu'daki faaliyetleri sonucunda Anadolu'daki izleri hakkında bilgiler verilmeye çalışılmıştır. In Asıa the 13th Century, the Mongols made great expeditions İran and Caucasus under the command of the after the dead of Genghis Khan the Mongols continued to expand their flights by adding new ones to their flights. This enlargement movement of the Mongols has endured to the Anatolian soil. The activities of the Mongols took place in the works of the Ottomans, principals like the Karamanids and Eretanans.Karamanoğulları Karamannâme, which is called Kitâb-i Karamaniyye, Kitâb-ı Tevarih-i Karamaniyye or Kahramân-ı Zaman, which is translated from Persian to Turkic by Shikâri, also contains information about the Mongols and their activitiesIn the second part, Şimâri's Karamanoğulları was studied and the information about the Mongols was obtained and this information was compared with the works written about the Ottoman period chronicles and Seljuk history and as a result of the activities of the Mongols in Anatolia, tried to give information about the trace. 112

Karamanlı Rum, Anadolu Rum'u, Anadolu Hıristiyanı gibi çeşitli isimlerle anılan Türk Ortodoks Karamanlıları incelediğimiz bu çalışma, onların menşeinden başlamak üzere tarihi gelişimlerini, dini, kültürel ve geleneksel özelliklerini, konuştukları dil yapısını, eğitim faaliyetlerini, Türk dünyası içindeki konumlarını ve Yunanistan'a mübadele sırasında yaşadıkları zorlu süreci ortaya koyma amacı taşımaktadır. Hıristiyan olmalarından yola çıkılarak aslen Rum oldukları iddia edilen Karamanlılar, Grek alfabesiyle Türkçe yazan, Türkçe konuşan, ibadetlerini Türkçe yapan ve Anadolu'da asırlar boyunca yaşamış Hıristiyan Türklerdir.Milattan sonra beşinci yüz yıldan itibaren Bizans Devleti ile temas halinde bulunan, zamanla Bizans topraklarında ikamet etmeye başlayan Peçenek, Bulgar ve Kuman/Kıpçak boylarının Hıristiyanlığı benimsedikleri bilinmektedir. Bizans, bu kalabalık ve yayılmacı Türk boyları karşısında kendince tedbirler alarak orduya alma, ittifak yapma, paralı askerlik yaptırma, sınır boylarına yerleştirme gibi taktikler uygulamak suretiyle Türklerin yayılma alanlarına hakim olmaya çalışmışsa da en etkili politikalarını Türk boylarını Hıristiyanlığa dahil etme yönünde geliştirmiştir. Karamanlı adı genel anlamda yoğun olarak Karaman ve çevresinde yaşayan Ortodoks Türkleri nitelendiriyor gibi gözükse de Anadolu'nun hemen her bölgesinde, Kırım ve Balkanlar dahil oldukça geniş bir sahada izlerine rastlanılması nedeniyle bu ad çok daha özel bir durumu anlamlandırırmaktadır.Hakimiyetleri altında bulundukları hiçbir Türk devletine muhalefet etmemiş ve özellikle Milli mücadele döneminde Müslüman Türklerin yanında yer almış olan Karamanlılar, kendilerini Rumlardan ayrı tutarak gerek Fener Rum Patrikhanesinin gerekse Rumların yıkıcı faaliyetlerini onaylamadıklarını dillendirmekten çekinmemiş ve Milli mücadeleyi desteklemişlerdir.Anahtar Kelimeler: Ortodoks Türkler, Karamanlılar, Hıristiyanlık, Karamanlıca. This work on which we study Turkish Orthodox Karamanians also called as Karamanian Greek, Anatolian Greek, Anatolian Christian is aimed to present their historical development process beginning from their root of descent, the religion, their cultural and traditional features, the language structure they speak, their educational activities, their position in the Turkish World and the difficulties they experienced during the barter to Greece. The Karamanians claimed to be Greek considering they are Christian, are the Christian Turkish who write, speak and pray in Turkish and have lived in Anatolia for centuries.It is known that the Pecheneks, Bulgarians and the Kuman/Kipchak Clan accepted the Christianity after they interacted with Byzantine from the 5th century on and lived in the lands of Byzantine. Even though Byzantine tried to take precautions against those crowded and diffusionist Turkish Clans such as letting them join the army as landrones, cooperate, placing them to border troops, their most effective policy was urging these clans join the Christianity. Even if the word Karamanian seems to include the natives living in the city Karaman and around, Karamanians appear to live in a very vast area including Anatolia, the Crimea, Balkans.They have never opposed to the Turkish States they depended, and they supported the Muslim Turkish during the Independence War of Turkey. They never hesiatated to reject the destructive aims of Ecumenical Patriarchate of Constantinople.Key words: Orthodox Turkish, Karamanians, Christianity, Karamanian Language. 195

ÖZETALTUNDAŞ, Uğur. Karamanlıca Hazreti Yosıfin Ömrünün Naklieti Adlı Eser Üzerine Dil İncelemesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2016.Karamanlılar, Anadolu'daki Türkçe konuşan ve eserlerini Grek alfabesiyle Türkçe olarak yazan Ortodoks Hristiyanlardır. Karamanlılar, 20. yüzyılın başlarına kadar Anadolu'nun özellikle Niğde, Nevşehir, Karaman, Kayseri ve Konya gibi şehirlerinde yaşamışlardır. 1924 yılında Yunanistan'la yapılan nüfus mübadelesi sonucunda Yunanistan'a gönderilmişlerdir. Karamanlılar Anadolu'da birçok yazılı eser bırakmışlardır. Bu çalışmada bu eserlerden biri olan 1839 senesinde Yunancadan Türkçeye tercüme edilmiş Hazreti Yosıfin Ömrünün Naklieti adlı Karamanlıca eser incelenmiştir. Çalışmada ilk olarak metnin çevriyazısı yapılmıştır. Grek harfleriyle yazılmış bir eser olduğu için çevriyazının ardından metinde görülen imla özellikleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca eser dilbilgisel olarak incelenmiş ve eserden hareketle Karamanlı Türkçesinin dil hususiyetleri belirlenmeye çalışılmıştır. Anahtar SözcüklerKaramanlılar, Karamanlıca, Karamanlı Türkçesi, Grek Alfabesi, Dil İncelemesi. ABSTRACTALTUNDAŞ, Uğur. The Language examination on the text which is entitled as Hazreti Yosıfin Ömrünün Naklieti written in Karamanlidika, Master's Thesis-MT, Ankara, 2016.Karamanlides were Orthodox Christian who spoke Turkish and wrote their works in Turkish by using Greek alphabet. They lived especially in the cities of Anatolia which were known as Niğde, Nevşehir, Karaman, Kayseri and Konya until early 20th century. In 1924, they were sent into Greece as a result of the population exchange between Greece and Turkey. Karamanlides composed many written works in Anatolia. In this study, one of those works known as Hazreti Yosıfin Ömrünün Naklieti written in the language of Karamanli was examinated. It was translated from Greek into Turkish in 1839. Firstly, transcription of the text was done in this study. After the process of transcription, it was dwelled on the properties of dictation because of the fact that it was written in Greek alphabet. Besides, the work was examinated in terms of its grammaticality and with reference to the work, it was tried to be designated the specialities of Karamanli- Turkish.Key WordsKaramanlides, Language of Karamanli, Karamanli-Turkish, Greek Alphabet, Examination of Language. 372

Nikolaos Theologidis Soullidis Efendi'nin Tarih-i Osmani adlı eserinin incelendiği bu çalışma beş bölümden oluşmaktadır.Giriş başlığını taşıyan birinci bölümde Karamanlılar, Karamanlı Türkçesi ve edebiyatı hakkında bilgi verilmiştir. Bunun yanı sıra Karamanlı Türkçesi üzerine önceden yapılan çalışmaların genel değerlendirmesi ile birlikte Karamanlı Türkçesi eserlerinde tarih yazıcılığı ele alınmıştır.İkinci bölümde yazarın hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiş ve Tarih-i Osmani ile ilgili kısa bir özet verildikten sonra eserin dil bilgisel incelemesi yapılmıştır.Çalışmamızın üçüncü bölümü transkripsiyonlu metinden oluşmaktadır. Dördüncü bölümde sözlük ve dizin verildikten sonra sonuç kısmında çalışmanın önemine değinilmiş ve ortaya konulan bilgiler tartışmaya açılmıştır.Anahtar kelimeler: Karamanlılar, Karamanlı Türkçesi, Tarih-i Osmani, Soullidis Efendi In this study, we examine the work of Nikolaos Theologidis Soullidis's titled Tarih-i Osmani (History of Ottomans). This study consist of five chapters.The first section named as introduction we give information about Karamanlides, Karamanlı Turkish and literature. Besides, there is a general evaluation of previous works about Karamanlı literature with a special focus on history writing.In the second part we give information about the life and the works of author. Also, a short summary of Tarih-i Osmani is given and the linguistic examination of the book is done.The third part of this study is the transcription of the text of Tarih-i Osmani. In the forth part, the glossary and index of Tarih-i Osmani is given. After that we discuss the informations which has emerged from this study in conclusion.Key words: Karamanlides, Karamanlı Turkish, Tarih-i Osmani, Soullidis Efendi 602

Osmanlı Devleti, 16. yüzyılda Kuzey Afrika'da Garp Ocakları adıyla üç idari birim (eyalet) kurmuştur. Cezayir, Tunus ve Trablusgarp eyaletlerinden oluşan Garp Ocakları, diğer Osmanlı eyaletlerinden farklı olarak devletin Akdeniz sınırlarını muhafaza temelinde örgütlenmişlerdi. Bu açıdan her eyaletin aktif bir donanması ve her an Akdeniz'de düşman saldırılarına mukabele etme potansiyeli vardı. Bununla irtibatlı olarak eyaletin idaresi, örgütlenme ve savaşçılık düzeyleri yetersiz görülen yerli halk yerine, merkezden gönderilen askerlere emanet edilmişti. Fakat zaman içerisinde ortaya çıkan idarî yapıdaki bozulma, eyalet yönetiminde ve toplumsal yapıda büyük dönüşümleri beraberinde getirdi. Türk askerlerinin yerli ailelerin kızlarıyla evlenmesi neticesinde oluşan ve Kuloğlu denilen melez toplumsal sınıf, 17. yüzyıl sonlarında artık iktidar talebinde bulunmaya başlamıştı. Kuloğlu soyundan gelen Karamanlı Hanedanı böyle bir süreçte ortaya çıktı ve hanedana mensup valiler 124 yıl gibi uzun bir süre Trablusgarp'ın idaresini üstlendi. Günümüzde Libya olarak bilinen Trablusgarp'ta dört asırlık Osmanlı hâkimiyeti dört ayrı safha geçirmiştir. Bu hâkimiyetin üçüncü safhasını teşkil eden Karamanlılar Dönemi'ni merkeze alan bu çalışma, aynı zamanda mezkûr dönemde Trablusgarp Eyaleti'nin Osmanlı Devleti, Avrupa Devletleri ve yerel halkla ilişkilerine de ışık tutmaktadır. 1711'den 1835'e kadar süren eyalet yönetiminde Karamanlı Hanedanı'na mensup valiler, takip ettikleri siyasetin bir gereği olarak idarî yapıda farklı uygulamaların ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Bu farklı uygulamaların, kendilerinden önceki Dayılar Dönemi'nde (1603-1711) temelleri atılmış olmakla beraber esasen Karamanlılar Dönemi'nde yerleştiği bilinmelidir. Yabancı devletlerle müstakil bir devlet gibi antlaşmalar imzalama ve yerel halkı yönetime ortak etme gibi hususî uygulamalar, eyaletin gücünü pekiştirmek bir yana çok daha hızlı bir şekilde yabancı nüfuzuna kapı aralamıştır. 1830 yılında Fransa'nın Cezayir işgalinin ardından ise hem Fransızların hem de diğer Avrupa Devletleri'nin eyalet üzerinde tahakküm kurma ve Trablusgarp'ı (Libya'yı) sömürge hâline getirme niyetleri, Osmanlı Devleti'nin müdahalesini (1835) zorunlu hale getirmiştir. Böylelikle Karamanlılar Dönemi kapanmış ve Trablusgarp Eyaleti'nin doğrudan İstanbul'dan yönetimine geçilmiştir. Yabancı kaynaklar, Karamanlılar Dönemi'nde Trablusgarp'ı her ne kadar müstakil bir krallık olarak görme eğilimdeyseler de burası aslında bir Osmanlı eyaletidir. Bu açıdan Osmanlı arşiv kaynakları merkeze alınarak Karamanlılar Dönemi, yarı-bağımsızlık denebilecek farklı hususiyetleri göz ardı edilmeden Trablusgarp'taki Osmanlı idaresinin bir parçası olarak incelenmiştir. The Ottoman Empire established three administrative units (eyalets) with the name of `Western Odjacks (Garp Ocakları)` in North Africa in the 16th century. The Garp Ocakları, which consisted of Algeria, Tunisia, and Tripolitania eyalets, unlike other Ottoman eyalets, were organised on the basis of protecting the Mediterranean borders of the empire. In this regard, each eyalet had an active navy and had the potential to counteract to the enemy attacks in the Mediterranean at any moment. In connection with this, the administration of the eyalet was entrusted to the soldiers sent from the centre, instead of the native people who were regarded to have insufficient levels of the organisation and combative skills. However, deterioration in the administrative structure in due time brought along huge transitions in the eyalet administration and social structure. The hybrid social class named Kouloughlis which emerged as a result of marriages of Turkish soldiers with the daughters of the native families already began to claim authority at the end of the 17th century. The Karamanlı Dynasty originating from the Kouloughlis lineage emerged in such process and the governors belonging to this dynasty undertook the administration of Tripolitania for a long period of 124 years. The four-century-old Ottoman domination in Tripolitania, which is known as Libya in the modern day, passed four different stages. This study which centres upon the Karamanlis Period, constituting the third stage of this dominance, also sheds light on the relationships of the Eyalet of Tripolitania with the Ottoman Empire, European States, and native people in the aforementioned time. During the eyalet administration lasting from 1711 to 1835, governors from the Karamanli Dynasty laid the basis for different practices in the administrative structure as a necessity of the policy they followed. While the foundation of these different practices was laid in the period before them, the Dayılar Period (1603-1711), it should be known that it actually settled down in the Karamanlis Period. The peculiar practices such as signing treaties with foreign countries as an autonomous government, and making the native people partners of the administration, rather than reinforcing the power of the eyalet, opened the doors to the foreign population in a much faster way. After France's occupation of Algeria in 1830, both France and other European States' intentions to tyrannize the eyalet and turn Tripolitania (Libya) into a colony made the Ottoman intervention (1835) necessary. Thus, the Karamanlis Period ended, and the administration of the Eyalet of Tripolitania was directly changed into an administration from Istanbul. Although foreign resources tend to regard Tripolitania in the Karamanlis Period as an autonomous kingdom, it is actually an Ottoman eyalet. In this regard, by taking the Ottoman archive resources into the centre, the Karamanlis Period was examined as a part of the Ottoman administration in Tripolitania without ignoring different peculiarities which can be called semi-autonomous. 530