Search

YÖK Tez ID: 448637 Bu araştırma, gün geçtikçe yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan sözlü kültür unsurlarından Kırıkkale ili ağızlarını tespit etmek ve incelemek amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla örneklem yöntemiyle 74 yerleşim biriminden 107 kişiden metin derlemesi yapılmış ve derlenen bu metinler yazıya aktarılmıştır. Daha sonra metinler çağdaş Türkiye Türkçesiyle karşılaştırılarak ortaya çıkan farklılıklar tespit edilmiştir. Bu karşılaştırmalar bazen de tarihi lehçelerle yapılmıştır. Araştırma bulgularında Kırıkkale ili ağızlarında, Oğuz Türkçesinin tarihsel gelişim sürecinde olduğu gibi ve bugün birçok Anadolu ağzında da tespit edilen, ses değişmeleri yaygın olarak tespit edilmiştir. Kırıkkale ili ağızlarının ünlü ve ünsüz uyumları açısından ölçünlü dille aynı kullanıma sahip yönleri ile ölçünlü dile göre farklılık gösteren yönleri de araştırmada tespit edilmiştir. Kırıkkale ili ağızlarından tespit edilen hususlardan birisi de bugün ölçünlü dilde kullanımdan düşmüş fakat Kırıkkale ili ağızlarında yaşayan ek ve kelimelerdir. Aynı zamanda Kırıkkale ili ağızlarında şimdiki zaman ekinin kullanımındaki çeşitlilik de Kırıkkale ili ağızlarının etnik yapı ile ilişkisini ortaya koyması bakımından önemlidir.Bu çalışmada elde edilen sonuçlardan birisi de araştırmanın, Anadolu ağızları atlaslarının hazırlanmasında atılacak adımlardan birisini de teşkil edecek olmasıdır. Anahtar Kelimeler: Kırıkkale Ağzı, Ağız Araştırmaları, Ses ve Şekil Bilgisi this study has been conducted to determine and examine the dialects of Kırıkkale Province, our verbal cultural heritage, which is in danger of extinction day by day. For this purpose, with the sampling method, text compilation was made from 107 people from 74 residental units and these compiled texts were transcribed. Then, the differences were determined by comparing the texts with contemporary Turkey Turkish. These comparisons were also sometimes performed with historical dialects. In the study findings, in the dialects of Kırıkkale Province, as in the historical development of the Turkic and also detected in some other Anatolian dialects, phonetic changes were widely detected. In the study, it is also identified that in terms of vowel and consonant harmonies, the aspects ,which have the same usage with common language, and the aspects, which vary according to common language, of the dialects of Kırıkkale province. One of the issues identified from the dialects of Kırıkkale province is the affix and words which are fallen out of usage in common language today but exist in the dialects of Kırıkkale province. At the same time, in the dialects of Kırıkkale Province, the diversity in the use of the present tense affix is also important to demonstrate the relationship between the dialects of Kırıkkale Province and the ethnic structure. One of the results obtained in this research is that the research will constitute one of the steps to be taken in the preparation of Anatolian dialects atlases. Keywords: Dialect of Kırıkkale, Studies of Dialects, Phonetics and Morphology

TEZ ÖZETİ Bu çalışma, Hatay İli'nin Hassa İlçesi ve köylerinin ağız özelliklerini kapsamaktadır. Tez konusu seçildikten sonra sahada teze malzeme teşkil edecek derlemelere başlandı. Derlemeler Hassa İlçesi'nde ve köylerinde yapıldı. Bu çalışmada Hatay İli'nin Hassa İlçesi ve köylerinin ağız özelliklerinin tespit edilmesine ve yazı dilinden farklılaşan noktalarının ortaya çıkarılmasına çalışıldı. Tez; giriş, inceleme, metinler, sonuç ve sözlük bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Hassa İlçesi'nin tarihi, etnik yapısı, idarî yapısı ve coğrafi özellikleri üzerinde duruldu. İnceleme bölümünde derlenen metinlerden hareketle ilçe ağzının dilbilgisi yönünden incelenmesi yapıldı. İnceleme bölümü, üç kısımdan oluşmaktadır. Bunlar ses, şekil ve cümle bilgisidir. Bu üç bölümde derlenen metinler, titizlikle gözden geçirildi ve ilçenin ağız özellikleri ortaya çıkarıldı. Metinler bölümü, tezin asıl çatısını oluşturan bölümdür. Yapılan bütün değerlendirmelere kaynak teşkil etmektedir. Metinler, kasetlerden duyulan şekliyle aslı bozulmadan transkripsiyon işaretleri kullanılarak yazıya aktarıldı. Sonuç bölümünde ise Hassa Ağzı'nın ses ve yapı bakımından hem Türkiye Türkçesi'nden hem de diğer Anadolu Ağızlarından benzer ve ayrı yönleri tespit edilmeye çalışıldı. Tezin son bölümünü, sözlük bölümü oluşturmaktadır. Sözlük kısmında ise, metinlerde geçen yöreye has kelimeler ve Türkiye Türkçesi'nden farklı telâffuz edilen kelimeler yer almaktadır. 150