Search

Gelişmekte olan ülkelerin ekonomik yönden kalkınmalarını sağlamada en önemli faktörlerden biri sermayedir. Sermaye piyasalarının işlerlik kazanması ile birlikte tasarrufların sermaye piyasalarına yönlendirilmesi önem kazanmaya başlamıştır. Tasarruf sahiplerinin birikimlerini sermaye piyasalarında değerlemeye başlamaları ile birlikte, menkul kıymetlerden oluşan portföyler ve karar vericilerin amacını gerçekleştirmek için yaptığı girişimlerin tümü olan portföy oluşturma ve portföy yönetimi, özellikle finansal piyasaların gelişmesiyle gündeme gelen bir konu olmuştur. Portföy, belirli amaçları gerçekleştirmek isteyen yatırımcıların sahip olduğu birbirleriyle ilişkisi olan ve kendine öz ölçülebilir özellikleri olan yeni bir varlıktır. Portföy yönetimi ise, zamanla değişen ekonomik koşullar altında, menkul kıymet yatırımlarında çeşitli menkul kıymetleri birlikte kullanarak minimum risk ve maksimum getiriyi sağlayacak şekilde dağıtılmasıdır. Portföy yönetiminin en önemli unsularından biri risk ve getiri arasında ilişki kurmaktır. Portföy oluşturma süreci, büyük ölçüde bu iki bileşenin karşılaştırılmasını ve bu bileşenler arasında optimum bir değişimin belirlenmesini gerektirir. Ancak, gerçek yaşamdaki belirsizlikler ve bilgi eksiklikleri verilen kararlar üzerinde etkili olmaktadır. Özellikle finansal piyasaların iktisadi, politik ve sosyal olaylardan etkilenmesi bu piyasaların belirsiz bir yapıda olmasına neden olmaktadır. Nitekim portföy seçiminde etkili olan risk ve getiri unsurları geleceğe ilişkin verildiğinden belirsizlik öne çıkmaktadır. Dolayısıyla optimum portföyü belirlerken bu durumun dikkate alınması gerekmektedir. Bu gibi belirsizliğin hakim olduğu durumlarda, etkili bir yaklaşım olan bulanık mantık yaklaşımı ele alınmaktadır.Bu çalışmanın amacı finansal piyasalardaki belirsizlikler karşısında yatırım yapmayı planlayan tasarruf sahiplerine en doğru yatırım yapma konusunda yardımcı olmak ve bu doğrultuda bir portföy seçim modeli geliştirerek uygulanabilirliğini test etmektir. Bu çalışmada, klasik ve bulanık doğrusal programlama modellerinin teorik olarak karşılaştırmalı bir analizi yapılmıştır. Ching-Ter Chang (2005) portföy optimizasyonu için ileri sürdüğü yaklaşımı klasik ve bulanık doğrusal programlama teknikleri kullanılarak iki portföy modeli önerilmiştir. Chang'ın portföy modeli ile önerilen her iki model LINDO paket programı aracılığıyla çözümlenerek, her üç modelin aralarındaki benzerlikler ve farklılıklar açıklanmıştır. Ching-Ter Chang'ın portföy optimizasyonu için ileri sürdüğü matematiksel programlama modeli temel alınarak, bu modelin beklenen getirisi ve riski Verdagay ve Werners'in geliştirdiği bulanık doğrusal programlama çözüm yaklaşımları kullanılarak bulanıklaştırılmıştır. Bulanık mantık ilkelerine uygun olarak, optimal portföy oluşturmada göz önüne alınan kısıtlayıcılar ve amaç fonksiyonu sözel değişkenler ile ifade edilmiş ve belirsizlik ortamı hakim olduğundan tolerans yaklaşımıyla hareket edilmiştir. Önerilen her iki modele sistematik olmayan riski azaltan endüstri kollarına dağılım ve yatırımcı kararlarını doğrudan etkileyen işlem hacmi tercih kısıtları eklenmiş ve her iki model LINDO paket programı ile çözülmüştür. Çözüm sonucunda her üç model için kısıtlayıcılar, amaç fonksiyonu, portföyde yer alacak hisse senetleri ve her bir hisse senedine yatırım yapılacak yatırım tutarları bulunmuştur. Son olarak, her üç modele ait uygulama sonuçları karşılaştırılmış ve ileride yapılacak çalışmalar için önerilere ve değerlendirmelere yer verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Portföy, Portföy Yönetimi, Portföy Optimizasyonu, Bulanık Mantık, Bulanık Doğrusal Programlama, Sistematik Olmayan Risk, İşlem Hacmi, Borsa İstanbul. One of the most important factors for the developing countries to develop economically is the capital. With the capital markets becoming functional, steering the savings towards the capital markets has gained importance. Once the savers have started to value their savings in the capital markets, the portfolios comprising the marketable securities as well as portfolio creation and management, which is the whole of the attempts made by the decision makers in order to realize their aims become an issue appearing on the agenda especially with the development of the financial markets. Portfolios are the new interrelated assets which the investors have so as to reach their aims and which possess peculiar measurable characteristics. Portfolio management is the distribution and use of various marketable securities together in the investment of marketable securities in a way to secure minimum risk and maximum return under the economic conditions that change over time. One of the most important elements of portfolio management is to establish a relation between the risk and return. Portfolio creation process requires, to a large extent, comparing these two components and determining an optimum change between them. However, the uncertainties and the lack of knowledge in real life have become effective on the decisions made. Particularly, the fact that the financial markets are affected by the economical, political, and social events cause these markets to be on shaky ground. Indeed, since the risk and return elements which are effective in the selection of portfolios are provided in a future-related manner, the fact of uncertainty comes to the fore. Thus, this should be taken into consideration while determining the optimum portfolio. For the cases in which such kind of uncertainty prevails, one addresses a very effective approach, that is fuzzy logic.The aim of this study is to help the savers, who plan to make investments in face of the uncertainties in the financial markets, to make Their investments in the most correct way and accordingly to develop a portfolio selection model as well as to present it with its practices. Also, another aim of the study is to test the practicability of the proposed model in the index of Istanbul Stock Exchange.In this study, a comparative analysis of the classical linear programming and fuzzy linear programming is theoretically made. The approach put forward by Ching-Ter Chang (2005) for the portfolio optimization has been analyzed by the classical and fuzzy programming technical using LINDO software package, and then similarities as well as differences between all three models have been clarified. Based on the classical programming model put forward by Ching-Ter Chang for the portfolio optimization, the expected risk and return of this model have been made fuzzy using fuzzy linear programming solution approaches developed by Verdagay and Werners. In accordance with the fuzzy logic principles, the constraints and objective function which are taken into consideration in creating optimal portfolios are expressed through verbal variables, and since the atmosphere of uncertainty prevails, the tolerance approach has been addressed. Trading volume preference constraints directly affecting the distribution in the industry sectors as well as the investors decisions which reduce the non-systematic risk were added to the proposed methods, and both models were analyzed using LINDO software package. As a result of the analysis, the constraints, objective function, stocks to be held in the portfolio, and the investment amounts for each stock were found. As a result of the study, practice results of all three models were compared, and suggestions as well as evaluations were included for the studies to be performed in the future.Key Words: Portfolio, Portfolio Management, Portfolio Optimization, Fuzzy Logic, Fuzzy Linear Programming, Nonsystematic Risk, Trading Volume, Istanbul Stock Exchange. 344

Günümüzde, sadece İslam ülkelerinde değil, tüm dünya ülkelerinde özellikle ABD ve İngiltere gibi finans sektörünün çok iyi ilerlemiş ülkelerde dahi hızla yaygınlaşan faizsiz bankalar, diğer klasik bankaların yaptıkları işlemleri faiz olgusuna yer vermeden yerine getiren kurumlardır.50 yıl önce düşünce olarak dünyamıza giren faizsiz bankacılık sistemi 1970 yıllarda düşünce aşamasından çıkıp uygulanma aşamasına geçmiştir. Dünyada ilk 1970'li yıllarda İslami bankaların faaliyete başlamaları ile birlikte dünya çapında çeşitli kuruluşlar oluşturulmuştur. Türkiye'de ise 1980 sonrasında alınan kararalar ve düzenlemelerle finansal serbestleşme hareketleri başlamıştır. Bu hareketler doğrultusunda faizsiz bankacılık 1983 yılında Kanun Hükmünde Kararname ile ülkemizde kurulmasına izin verilmiştir. Türkiye'de 1985 yılında kurulan ilk faizsiz banka Özel Finans Kurumları yeni adıyla Katılım Bankaları dünyada özellikle son on yılda çok büyük bir gelişme göstermişlerdir.Ülkemizde Katılım Bankaları, özellikle 2001 yılından sonra büyük bir atılım içerine girmiş ve diğer klasik bankalar ile rekabet edebilir bir konuma gelmiştir. Bunda 1999 ve 2001 yılında yapılan değişiklik ile Katılım Bankalarının, Bankalar Kanununa tabi olması Katılım Bankalarının diğer klasik bankalarla mevzuat açısından aynı hak ve yükümlülüklere sahip olmasının büyük katkısı bulunmaktadır.2005 yılında yürürlüğe giren bankacılık kanunu ile Özel Finans Kurumları'nın adı katılım bankası olarak değiştirilmiştir. Katılım bankaları bu dönemde finans sektörünün alternatifi olmadıklarını tamamlayıcı olduklarını belirtmeye çalışmışlardır. Bu değişikle birlikte Katılım Bankaları, bankacılık sektöründe diğer bankalarla birlikte faaliyet göstermeye başlamıştır.Bu tez çalışmasında katılım bankacılığının Türk bankacılık sektörü içerisindeki durumu incelenmektedir. Katılım bankalarının dünyada ve Türkiye'deki tarihsel gelişim sürecine değinilmiş, katılım bankalarının esasları, teorileri, fon toplama ve fon kullandırma yöntemleri ile dünyadaki durumu hakkında bilgilere yer verilmiştir. Son olarak, Türkiye'de faaliyette bulunan katılım bankalarının hem kendi aralarında hem de Türk bankacılık sektörü içerisinde performans değerlendirmesi ve analizleri yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Bankacılık, Faizsiz Bankacılık, İslam Bankacılık, Katılım Bankacılığı, Fon Toplama Yöntemleri, Fon Kullandırma Yöntemleri Today, rapidly expanding not only in Islamic countries but also in other countries throughout the world, even particularly in such well-developed countries in finance industry as USA and UK, the interest-free banks are the corporations which perform the transactions as performed by the other conventional banks without allowing for the interest.The interest-free banking system that entered in our world only in the form of an idea 50 years ago has stopped to be simply an idea and been upgraded to the stage of application during 1970?s. With the first introduction of Islamic banks in 1970?s in the whole world, a variety of corporations was established throughout the world. In Turkey financial liberalization movements were begun with the decisions and regulations carried into effect after 1980. In accordance with these developments, the interest-free banks were allowed to be established in our country with the Decree Law of 1983. As the first interest-free bank in Turkey established in 1985, the Private Financial Corporations, recently named Participation Banks, have considerably improved throughout the world, especially in the last decade.The Participation Banks in our country have made a considerable breakthrough especially after 2001 and have become capable to compete with other conventional banks. This was hugely supported by that the Participation Banks have been made subject to the Banking Law with the amendments in 1999 and 2001, and that the Participation Banks have the same rights and obligations with the other conventional banks in legislation.With the banking law entered into force in 2005, the Private Financial Corporations began to be named Participation Banks. The Participation Banks have proven that they are not an alternative but complementary to the finance sector within that period. With such change, the Participation Banks have begun to operate in the banking sector together with the other banks.The status of the Participation Banking in Turkish banking sector is studied in this dissertation. The historical development process of the Participation Banks in both Turkey and the world is addressed and the information on the principles, theories, fund gathering and fund extension methods as well as its world-wide status is provided. Finally the performance assessments and analyses of the Participation Banks operating in Turkey were conducted among themselves and within Turkish banking sector.Key words: Banking, Interest-free Banking, Islamic Banking, Participation Banking Fund Gathering Methods, Fund Extension Methods. 196