Search

Bu çalışmada, Van Gölü'nün güneybatı kısmında yer alan ve Bitlis il sınırlarına dâhil olan Tatvan ilçesi ile Göllü Ovası arasında kalan alanın jeomorfolojik özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada alanın jeomorfolojik evriminde etkili olan tektonizma, volkanizma, karstlaşma, hidrografya, göl seviye değişimleri ve iklim gibi faktörler araştırılmış, fasiyes analiz yöntemleri, radyometrik yaşlandırma yöntemleri ve Coğrafi Bilgi Sistemleri kullanılmıştır.Çalışma alanında Üst Pleistosen süresince; göl seviyesinde önemli seviye değişimleri (aynı zamanda iklim değişimleri) ve alanın jeomorfolojik evrimi üzerinde oldukça önemli etkiye sahip volkanik faaliyetler meydana gelmiştir. Akarsu drenajı ağları, akarsu vadileri (batıdaki) ve kuru vadiler (güneydoğudaki) üzerinde yapılan araştırmalar ile alanın paleocoğrafyası ve volkanik faaliyetlerin kronolojisi ortaya konulmuştur. Alan içinde üç önemli havza içinde çalışmalar yapılmıştır (Göllü Havzası, İncekaya-Reşadiye alanı ve Küçüksu-Kotum-Güzeldere Havzaları). Göllü polyesi içinde yapılan karot çalışmaları ile iklim değişimlerinin, göl seviye değişimlerinin ve erozyonun polye üzerine olan etkisi, ayrıca karstlaşma ile tektonizma arasındaki ilişki araştırılmıştır. Çalışma alanı içinde Nemrut Volkanı ve İncekaya Volkanı (tüf konisi) dışındaki volkanik üniteler tespit edilmiştir ve Dibekli konileri ile bunlara ait lav akıntıları üzerine çalışmalar yapılmıştır. Bu volkanik alanların genel jeomorfolojik görünüme olan etkileri incelenmiştir. Volkanik depolardan (pomza, ignimbirit, tüf, lav) alınan örnekler üzerinde jeokimyasal analizler yapılarak kökenleri ve özellikleri belirlenmiştir. Aynı zamanda yaşlandırma analizleri yapılarak 110 ile 20 bin aralığında yaşlar elde edilmiştir. Gölsel çökeller içinden alınan bir tefra örneğinin yaşı ise 20 bin olarak belirlenmiştir.. Alan içinde Üst Pleistosen süresince meydana gelmiş volkanik, flüvyal, gölsel morfoloji ve kronoloji, söz konusu karot analizlerinden elde edilen sonuçların yardımıyla açıklanabilmiştir. The aim of this project is to analyze the geomorphological character of the area in between Bitlis cities Tatvan county and Göllü plain which is located at south-west of the Lake VanIn the study, geomorphological evolution of the effective area of the tectonic, volcanic, karst, hydrographic, and climatic factors such as changes in lake level were investigated and facies analysis, radiometric dating methods and Geographic Information Systems were used.In the study area during the upper Pleistocene a) significant changes have occurred at the level of the lake level (climate change at the same time). b) geomorphological evolution of the very significant impact on the area consists of volcanic activity. With the studies on River drainage networks, river valleys (west) and the dry valleys (southeast), paleogeography and the chronology of the volcanic activity has been understood. Field studies were conducted in the three major basins (Göllü Basin, İncekaya-Resadiye area and Küçüksu-Kotum-Güzeldere Basins). With the core work in Göllü Polje, changes in climate, lake level fluctuations and the effect of erosion also investigated the relationship between karst and tectonics. Within the study area, volcanic units have been identified outside volcano of Nemrut and volcano of İncekaya (tuff cone) and cones and lava flows belonging to these studies were performed on Dibekli. These volcanic fields in the geomorphological general appearance were observed. Geochemical analysis made on samples taken from deposits of volcanic origins (pumice, ignimbrite, tuff, lava) and properties were determined. It also analyzes dating back in the range of 110 to 60 ka of age were obtained. The age of one of the tephra samples from the lake sediments have been set as 20 thousand years old. Together with the evaluation of the results of the Upper Pleistocene period have occurred in the volcanic, fluvial and lake morphology and chronology can be explained. 227

ÖZETÇatak lçesi sınırları içinde yer alan inceleme alanı Van li'nin 86 km güneyinde yeralmaktadır ve 244 km2'lik alan kaplamaktadır. Kuzey sınırını Van Gölü Havzası ile BasraHavzasını birbirinden ayıran su bölüm çizgisi oluşturmaktadır. Doğusunda Sarıbulak Dağlarıve batısında Kavvuşşahp dağları uzanmaktadır. Söz konusu dağlar Toros Orojenik Kuşağı'nındevamı olan Güneydoğu Torosların Van Gölü güneyine rastlayan kısmında bulunmaktadır.Çatak lçesi ise inceleme alanının güney sınırını oluşturmaktadır.Araştırma alanında daha çok Paleozoyik-Mesozoyik yaşlı formasyonlar yeralmaktadır. Paleozoyik kalkerler üzerine oturmuş ve ortalama 2600 ile 2300 m yükseltileresahip iki aşınım yüzeyi bulunmaktadır. nceleme alanının kuzeybatısında 3000 ile 3050 myükseltilerde iki adet sirk mevcuttur. Bunlar son buzul dönemine ait oluşumlardır.Araştırma alanının tamamını kateden ve en önemli su kaynağı olan Sortkin Deresi 27km uzunluğa sahiptir bir vadi içinde akmaktadır. Sortkin Vadisinin şekillenmesindeakarsuyun yanı sıra, dış etkenler de önemli rol oynamaktadır.nceleme alanın kuzeyinde Kayaboğaz Düzü olarak adlandırılan mevkide bir dağiçiovası ve onu çevreleyen birikinti yelpazeleri bulunmaktadır.Sortkin Vadisi yamaçlarında çığ olayları ile meydana gelen 24 adet çığ konisi tespitedilmiştir. Bu koniler 20 ile 35 arasında değişen eğim derecesine sahiptirler. Büyük birçoğunluğu Sarıbulak Dağları'nın kuzeye bakan yamaçlarında bulunan bu çığ konileriinceleme alanının en dikkat çekici üniteleridir.Araştırma alanında Sortkin Deresi ile Çatak Çayı'nın birleştiği kesimde 1550-1650m seviyeleri arasında 8 adet akarsu sekisi yer almaktadır. Karasal iklimin egemen olduğualanda kışlar çok soğuk, uzun ve genellikle kar yağışlı, yazlar sıcak ve kurak geçmektedir.Sortkin Deresi basit rejimli bir akarsudur ve yamaçlardan inen yaz dereler ile beslenir. Vadiiçlerinde karstik yüzeyden beslenen pek çok karst kaynağı mevcuttur. Alanın toprak türlerideğişik tiplere ve özelliklere sahiptir. nceleme alanında ran-Turan fitocoğrafik bölgesinikarakterize eden step formasyonu hakim durumdadır. Ayıca yer yer meşe toplulukları gözeçarpmaktadır. ABSTRACTLocated within the borders of the district of Çatak, the study area is situated 86 kmsouth of the province of Van and covers an area of 244 km2. Its northern border is the waterdivision line separating Lake Van River Basin and Basra River Basin. Sarıbulak Mountains issituated to its East, while Kavuşşahap Mountains stretches out on its West. These Mountainsare located on the portion of Southeastern Taurus Mountains -a continuation of the TaurusOrogenic Belt- facing the south of Lake Van. And the province of Çatak borders the southernpart of the area of study.The study area contained mostly Paleozoic-Mesozoic old formations. There are twoerodible surfaces settled on Paleozoic limestone, with average alterations of 2600 to 2300 m.There are two circuses with alterations of 3000 and 3050 m to the northwest of the study area.These are formations belonging to the last arctic age.Stretching out the entire study area and being the most important source of water, theSortkin Creek is 27 km long, and runs through a valley. In addition to the river, externalfactors, too, play an important role in the shaping of Sortkin Valley.To the north of the study area, there lies an inner mountain valley in the localitynamed as Kayaboğaz Düzü and accumulation fans surrounding it.24 avalanche cones caused by avalanches were detected in the skirts of Sortkin Valley.These cones have inclines ranging from 20 to 35 degrees. With the majority located on theskirts of Sarıbulak Mountains overlooking the north, these avalanche cones are the mostattracting units of the study area.There are 8 river terraces between 1550-1650 m levels at the intersection of Sortkin Creekand Çatak Stream in the study area. Dominated by terrestrial climate, winters are very coldand long, with frequent snowing and summers and hot and droughty in the area. Sortkin Creekis a simple-regime river and is fed by summer creeks running down from hillsides. There aremany sources of karst fed by karstic surfaces to the inner parts of the Valley. Soil types of thearea have various forms and characteristics. The study area is dominated by step formationcharacterizing Iran-Turan phytho-geographical region. Moreover, groups of oaks arescattered here and there. 63

Çalışma alanının jeomorfolojisinin oluşmasında ve gelişmesinde en önemli faktör Miyosen'den Kuvaterner dönemine kadar etkili olan volkanik faaliyetlerdir. Volkanik kayaçların (obsidyen) alınan örnekler üzerinde radyometrik yaşlandırmalar yapılmıştır ve sonuçlar literatürde verilen yaşlar ile karşılaştırılmıştır. Jeokimyasal analizler yapılarak volkanik ürünlerin kökenleri ve özellikleri belirlenmiştir. The most important factor in the formation and development of the geomorphology of the study area is the volcanic activity which was effective from the Miocene to the Quaternary period. Another factor that is effective in the morphological evolution of our research field is the rivers. Radiometric dating was done on the samples taken from the volcanic deposits (obsidian) and the results were compared with the previous ages. Geochemical analyzes have been carried out to determine the origin and characteristics of the volcanic products. 73