Search

Doel van dit EU-project is de bevordering van de consumptie van kwalitatief hoogwaardig vers kleinfruit door geïntegreerde gewasbescherming en residuarme teelt, verbeterde teelttechnieken en aandacht voor gezondheidsaspecten.

Het in dit rapport beschreven onderzoek richt zich op de optimalisatie van bescherming van lelie tegen de overdracht van Lelie mozaïekvirus (LMoV) en Symptoomloos lelievirus (LSV) door bladluizen. Het onderzoek is in de periode 2009-2012 uitgevoerd. Elk onderzoeksjaar had eigen specifieke vraagstellingen met de daarbij behorende proefopzet. In de eerste twee onderzoeksjaren is de bladluizenpopulatie wekelijks in detail via vangbakken en vangplaten bestudeerd. Gedurende het teeltseizoen zijn er in beide jaren 40-50 soorten bladluizen aangetroffen, waaronder ook veel bladluissoorten waarvan bekend is dat deze LMoV en/of LSV kunnen verspreiden. Qua populatiesamenstelling is er tussen de twee jaar vrij veel overlap, maar er zijn ook verschillen tussen de twee jaar zichtbaar. Zelfs wanneer er geen gewasbescherming werd uitgevoerd, werd vier jaar lang geen kolonisatie van bladluizen op de lelies waargenomen. Deze leliebollen waren ook niet behandeld met Admire. Blijkbaar is lelie geen geschikte waardplant voor bladluis of zijn er voldoende natuurlijke vijanden aanwezig. Verspreiding van LMoV en LSV vond gedurende het hele teeltseizoen van lelie plaats. Verspreiding van LMoV vond iets meer in de eerste helft van het seizoen plaats en werd in meerdere herhalingen van proefveldjes waargenomen. Daarentegen vond de verspreiding van LSV iets meer in de tweede helft plaats en was meer lokaal van aard in één of twee van de vier herhalingen. In periodes met ‘normale’ weersomstandigheden zonder extremen kan met een wekelijkse dosis minerale olie en pyrethroïden de virusverspreiding goed beheerst worden, ondanks dat er tijdelijk grotere aantallen bladluizen aanwezig zijn geweest. Het bleek dat in een relatief warme periode met hogere zonkracht/straling en in een periode met veel neerslag de toegepaste gewasbescherming minder effectief is geweest waardoor in deze periode extra virusverspreiding heeft kunnen plaatsvinden. De resultaten uit de eerste twee jaar van dit project (fase 1) hebben geleid tot een beter begrip voor het moment waarop virusverspreiding plaats kan vinden en op welke momenten gewasbescherming effectief moet zijn. Tevens heeft de monitoring van bladluizen meer inzicht gegeven in de bladluizen populatiedynamiek en de relatie met de virusverspreiding die tegelijkertijd kan optreden. In de tweede fase van dit onderzoeksproject is onderzocht wat het beste recept is voor optimale gewasbescherming tegen virusoverdracht door bladluizen waarbij tevens aandacht werd gegeven voor milieubelasting en de kosten van gewasbescherming. In twee opvolgende jaren is aangetoond dat wekelijkse toepassing van minerale olie een duidelijk positief effect had op de beheersing van virusoverdracht door bladluizen. Toevoeging van een pyrethroïde versterkte deze beheersing. De extra toevoeging van een insecticide resulteerde bij de lelies in de proefopzet niet in een extra reductie van virusoverdracht. Een insecticide heeft daarom op basis van deze resultaten geen toegevoegde waarde voor de beheersing van virusoverdracht door bladluizen. Negatieve effecten van een insecticide zijn ook niet waargenomen. Er wordt wel eens gesuggereerd dat toevoeging van een pyrethroïde of een insecticide het vluchtgedrag van bladluizen onrustiger zou maken wat een negatief effect zou hebben op virusverspreiding in een partij. Onderzoek heeft hiervoor geen aanwijzingen gevonden. Sinds enkele jaren is er een Luis/virus weerfax beschikbaar die op basis van weersverwachtingen advies geeft over het moment van gewasbescherming op de dag en de frequentie per week. Het tijdelijk verhogen van de frequentie van gewasbescherming in periodes met hogere temperaturen en veel zonkracht had geen effect op het viruspercentage. Grote meerwaarde van de Luis/virus weerfax zit hem in het inzicht in het optimale moment van gewasbescherming voor de eerstvolgende dagen. Met deze informatie kan een veel betere planning gemaakt worden. De frequentie van gewasbescherming tegen virusoverdracht door bladluizen kan vanaf half augustus gehalveerd worden tot 1x per twee weken. Onderzoek van twee opvolgende jaren toonde aan dat er bij dit recept niet extra virusinfectie optrad. Een belangrijk inzicht uit dit onderzoek is het feit dat gewasbescherming op de virusbron veel effectiever werkt dan gewasbescherming op de ontvangende plant. Van te voren was niet te verwachten dat de waargenomen verschillen zo groot zouden zijn. In de proefopzet moet hiermee dus rekening gehouden worden. In dit project is daarom in de loop van de tijd een steeds betere proefopzet ontwikkeld: - virusbron in de proefveldjes in netten geplant zodat deze bij het rooien apart te verwijderen zijn, - zones met bufferplanten die de proefveldjes met verschillende behandelingen voldoende van elkaar scheiden zodat naast elkaar gelegen behandelingen elkaar niet beïnvloeden. Er wordt geadviseerd deze indeling van een proefveld algemeen toe te gaan passen bij onderzoek naar effectiviteit van middelen. In het laatste deel van dit rapport wordt de achtergrond van functionele agrobiodiversiteit (FAB) beschreven en is er een analyse gemaakt in hoeverre de inzet van barrière planten een bijdrage kan leveren aan een verdere beheersing van virusoverdracht door bladluizen bij lelie. In de wetenschappelijke literatuur zijn diverse voorbeelden beschreven van een bijdrage van FAB bij de beheersing van virusverspreiding door bladluizen. Dit onderzoek is echter niet uitgevoerd onder teeltomstandigheden die in Nederland van toepassing zijn. Onderzoek naar FAB voor de beheersing van virusoverdracht onder Nederlandse teeltomstandigheden is zeker van belang vanwege de lokale populaties bladluizen en natuurlijke vijanden. Dit rapport somt een aantal aanbevelingen op die relevant zijn om te betrekken bij onderzoek naar functionele agrobiodiversiteit tegen virusoverdracht door bladluizen. Op basis van dit onderzoek zijn er diverse conclusies en aanbevelingen geformuleerd: o Voor een duurzame teelt van lelies wordt allereerst geadviseerd om zoveel als mogelijk met virusvrije of virusarme partijen lelie te werken. o Houd bij het maken van het teeltplan vooral ook rekening met de virusstatus van partijen en probeer virusvrije partijen apart te telen van partijen die besmet zijn met LMoV en/of LSV. o Een wekelijkse gewasbescherming met minerale olie en pyrethroïde is van groot belang wanneer men de lelies wil beschermen tegen virusinfecties door bladluizen. o Houdt bij het moment van gewasbescherming dan vooral ook rekening met het optimale moment van gewasbescherming. De Luis/virus weerfax is hierbij een zeer functionele hulpmiddel. o Dit onderzoek heeft geen additionele effecten van een insecticide aangetoond. o Daarentegen zijn er ook geen aanwijzingen gevonden dat pyrethroïden en insecticiden lokale virusverspreiding juist zouden stimuleren vanwege het onrustiger gedrag van bladluizen die worden blootgesteld aan pyrethroïden en insecticiden. o Het halveren van de frequentie van gewasbescherming vanaf half augustus levert geen extra risico op maar resulteert wel in een lagere milieubelasting en reductie in kosten voor gewasbescherming. Aanpassing van de frequentie vanaf half augustus is daarom zeker het overwegen waard wanneer de virusdruk in een partij/perceel laag is.

Niet alle kwekers kiezen voor geïntegreerde bestrijding van spint, ondanks de voordelen van roofmijten. Hiervoor zijn verschillende redenen te noemen. Enerzijds zijn de mogelijkheden om spint geïntegreerd aan te pakken met behulp van roofmijten sterk afhankelijk van het gewas. Anderzijds spelen factoren als kosten en gebrek aan ervaring een rol. Nieuwe ontwikkelingen zoals een lagere prijs en andere methoden van inzetten kunnen er echter voor zorgen dat geïntegreerde bestrijding van spint steeds aantrekkelijker wordt. Een belangrijk voordeel is dat de roofmijten komen op plaatsen die met een bespuiting moeilijk bereikbaar zijn. Daarnaast vinden veel telers het prettiger om met roofmijten te werken dan om te spuiten. Voor bedrijven in de sector is het verder van belang dat er een goed alternatief aanwezig is voor chemische spintbestrijding. Chemische spintbestrijding kent tekortkomingen. Vaak is een intensief spuitregime nodig voor de bestrijding van spint. Toepassing van biologische spintbestrijding d.m.v. roofmijten, als aanvulling van de gangbare bestrijding kan het aantal bespuitingen terugbrengen. Door een combinatie van roofmijten en inzet van gewasbeschermingsmiddelen is een goede betrouwbare bestrijding van spint mogelijk.

In deze rapportage wordt het onderdeel hand-out gepresenteerd. Het is een bundeling van de resultaten van de projecten op duurzaamheidsgebied van de afgelopen 5 jaar. Ook zijn voorlopige resultaten van lopende projecten opgenomen. Deze bundeling van hand-outs is bedoeld om basiskennis over te brengen. De bundeling van hand-outs is ook via internet te vinden. Op de site www.gezondeboomteelt.nl staat een link naar de bundeling hand-outs. Het is de bedoeling dat de digitale versie wordt bijgehouden met de nieuwste onderzoekresultaten.

Valse meeldauw is het grootste ziekteprobleem in de zonnebloementeelt. Het wordt veroorzaakt door de oömyceet Plasmopara halstedii, een bodemgebonden ziekte. Valse meeldauw kan tot tien jaar in de grond overleven als rustspore. In de bodem kan valse meeldauw onder natte omstandigheden via de jonge wortels van een kiemplant infecteren. Bij infectie vanuit de bodem, de zogenaamde systemische infectie, zijn er verschillende symptomen zichtbaar. De planten blijven achter in groei, bladeren vergelen en bij een zware aantasting kan de plant afsterven. Als een plant is aangetast en op de bladeren nieuwe sporen worden gevormd verspreiden deze sporen zich via de lucht. Ze veroorzaken een bovengrondse aantasting waarbij bladvlekken ontstaan. Beide soorten infecties leiden tot verminderde kwaliteit van de bloemen en met name de systemische infectie leidt tot verminderde productie. Meer dan 50% uitval is meermalen voorgekomen. Zowel in de gangbare teelt, als in de biologische teelt waarbij geen chemische ingreep mogelijk is, wordt het probleem steeds groter. Werkzame fungiciden zijn vooralsnog in de teelt niet toegelaten en coaten van zaad met fungiciden werkt niet afdoende. Er is daarom gezocht naar een geïntegreerde aanpak voor valse meeldauw in zonnebloem met de nadruk op preventieve maatregelen.

Trichodoriden zijn aaltjes die behoren tot de geslachten Trichodorus en Paratrichodorus. In Nederland komen tien trichodoridesoorten voor. Daarvan zijn de soorten P. teres, P. pachydermus, T. primitivus en T. similis voor de landbouw heel belangrijk. Trichodorus similis kan in heel Nederland in (dek)zandgronden voorkomen en is vooral in het zuiden en oosten van het land op veel percelen aanwezig, maar komt ook in andere gebieden in Nederland voor (Zeeland, Flevoland, Wieringermeer en het Noordelijk kleigebied). Net als andere trichodoriden kan T. similis tabaksratelvirus (TRV) overbrengen. Dit virus kan bij gevoelige aardappelrassen kringerigheid en bij tulpen "ratel" en bij gladiolen "kartelrand" veroorzaken, waardoor de partij kan worden afgekeurd of worden gedeclasseerd. Uit de praktijk is bekend dat T. similis bij een groot aantal gewassen schade kan veroorzaken.

Valse meeldauw is het grootste ziekteprobleem in de zonnebloementeelt. Het wordt veroorzaakt door de oömyceet Plasmopara halstedii, een bodemgebonden ziekte. Valse meeldauw kan tot tien jaar in de grond overleven als rustspore. In de bodem kan valse meeldauw onder natte omstandigheden via jonge wortels de kiemplant infecteren. Bij infectie vanuit de bodem, de zogenaamde systemische infectie, zijn er verschillende symptomen zichtbaar. De planten blijven achter in groei, bladeren vergelen en bij een zware aantasting kan de plant afsterven. Als een plant is aangetast en op de bladeren nieuwe sporen worden gevormd verspreiden deze sporen zich via de lucht. Ze veroorzaken een bovengrondse aantasting waarbij onregelmatige bladvlekken ontstaan. Beide soorten infecties leiden tot verminderde kwaliteit van de bloemen en met name de systemische infectie leidt tot verminderde productie. Meer dan 50% uitval is meermalen voorgekomen. Zowel in de gangbare teelt, als in de biologische teelt waarbij geen chemische ingreep mogelijk is, wordt het probleem steeds groter. Werkzame fungiciden zijn vooralsnog in de teelt niet toegelaten en coaten van zaad met fungiciden werkt niet afdoende. Er is daarom gezocht naar een geïntegreerde aanpak voor valse meeldauw in zonnebloem met de nadruk op niet-chemische maatregelen.

Het ministerie van LNV heeft PPO in het kader van het convenant gewasbescherming gevraagd om inzicht te geven in de maatregelen die bijdragen aan het verlagen van de milieubelasting en het stimuleren van geïntegreerde gewasbescherming. Dit traject is in 2004 begonnen. Een eerste actualisatie met aanpassing heeft plaatsgevonden in 2006 en 2007. Daarna wordt de set twee-jaarlijks geactualiseerd. Hier ligt de actualisatie 2009. Hierbij kort een uitleg over het gevolgde traject. 2004.

De lindebladwesp, Caliroa annulipes, vormt een plaag op met name Tilia, hoewel deze bladwesp ook andere soorten (Quercus, Betula, Cataegus, Sax Fagus) kan aantasten. Het insect legt eieren aan de onderzijde van bladeren. Na uitkomen vreten de larven (ook wel ‘slakvormige bastaardrups’ geheten) het bladmoes aan de onderzijde van de bladeren weg, waardoor de typische ‘venstervraat’ ontstaat. Decis (deltamethrin) wordt in de boomkwekerij veelvuldig toegepast om de larven te bestrijden, maar is niet verenigbaar met geïntegreerde bestrijding. Bovendien is het voor een goede bestrijding noodzakelijk dat de plaag op tijd wordt opgemerkt. Momenteel worden kwekers nog vaak door het optreden van de plaag verrast. Zodoende was het doel van dit project te komen tot een geïntegreerde gewasbeschermingsstrategie. Die strategie is vorm gegeven door een drietal aspecten nader te onderzoeken: monitoring van de plaag, selectieve gewasbeschermingsmiddelen en natuurlijke vijanden. Gedurende twee jaar is de plaagontwikkeling op drie laanboomkwekerijen waargenomen met behulp van gele lijmplaten. Daarnaast is in een veldproef op het terrein van PPO in Lisse de effectiviteit van verschillende gewasbeschermingsmiddelen vergeleken, en is er onderzocht of bespuitingen met bitterzout een preventieve of curatieve werking hebben tegen de lindebladwesp. Tenslotte is in de praktijk en in de literatuur geïnventariseerd welke natuurlijke vijanden een belangrijke rol spelen bij de bestrijding van dit plaaginsect.

Gleditsiagalmug is een lastige plaag in de laanboomteelt. Aantasting leidt vaak tot groeiderving. Vooral in de opkweek van oculaties of handveredelingen tot leverbare boom veroorzaakt aantasting aanzienlijke groeiachterstand. Gleditsiagalmug kan alleen met breedwerkende middelen bestreden worden, zoals Decis. Vaak moet meerdere keren gespoten worden om de aantasting in de hand te houden. Het juiste moment van inzetten van het gewasbeschermingsmiddel is zeer lastig te bepalen. Vaak is alleen bestrijding van de volwassen mug mogelijk. De larven zitten verscholen in het opgekrulde blad. Voor een geïntegreerde gewasbescherming is het noodzakelijk om het gebruik van breedwerkende middelen tot een minimum te beperken zodat zo min mogelijk schade wordt gedaan aan nuttige insecten. In Hongarije is een feromoon ontwikkeld waarmee de mannelijke galmuggen worden aangetrokken. Op het bedrijf van Adriaan Schalk in Echteld zijn vallen met dit feromoon getest in een onbehandeld en een behandeld perceel. Bij het onbehandelde perceel zijn geen bespuitingen uitgevoerd tegen de bladgalmug; op het behandelde perceel zijn wel bespuitingen uitgevoerd aan de hand van de vangsten in de deltavallen. Het doel is om een methode te ontwikkelen waarmee nauwkeurig de piekmomenten van de vlucht, en dus de eileg, van de Gleditsiagalmug bepaald kunnen worden. Op deze momenten kan dan een bestrijding worden uitgevoerd. Het aantal bespuitingen met breedwerkende middelen kan zo tot een minimum worden beperkt. ©

De P. infestans-populatie wordt steeds agressiever, de cyclus wordt korter en er kan een snellere uitbreiding van de epidemie optreden als niet wordt ingegrepen. Bestrijding van Phytophthora in de teelt van aardappelen vraagt daardoor steeds meer aandacht. Het ontwikkelen van strategieën die zowel rekening houden met doseringsverlaging, rasresistentie, gecombineerde bestrijding Alternaria en Phytophthora, milieu en kosten vindt over meerdere jaren in veldproeven plaats op verschillende locaties in Nederland met verschillende teeltomstandigheden en verschillende klimatologische omstandigheden. Ieder jaar zijn er enkele aanpassingen in proefopzet, gebaseerd op de nieuwste inzichten uit Phytophthora onderzoek (Parapluplan Phytophthora). Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Landbouw.

In dit document zijn de maatregelen duurzame gewasbescherming per gewas beschreven. Dit verslag beschrijft het werk van 2007 waarin de complete set aan maatregelen is opgesteld die bij kan dragen aan het verlagen van milieubelasting en de stimulering van geïntegreerde gewasbescherming. De maatregelen zijn ingedeeld in Good Practices, Best Practices, Kennisontwikkeling en Beperkt toepasbare maatregelen. De vollegrondsgroenten in deze rapportage betreffen asperge, aardbei, bladgewassen, peen, prei en spruitkool

Dit document beschrijft de maatregelen duurzame gewasbescherming voor de bloembollen. Voor de andere plantaardige sectoren zijn gelijksoortige documenten beschikbaar. Ook zijn de maatregelen digitaal beschikbaar via www. gewasbeschermingsmaatregelen.nl

Er worden tegenwoordig meerdere soorten (wollige) dopluizen gevonden in de boomkwekerij. Het gaat vooral om de gewone dopluis Parthenolecanium corni en de wollige dopluissoorten: Pulvinaria regalis, Pulvinaria floccifera, Pulvinaria vitis en Pulvinaia hydrangeae. Deze dopluizen kunnen op verscheidene boomkwekerijgewassen voorkomen. De meest voorkomende is de lange wollige dopluis Pulvinaria floccifera op Ilex enTaxus. r De middelen spirodiclofen (Envidor) en imidacloprid (Admire) zijn beiden effectief, maar vooral een bespuiting met imidacloprid is schadelijk voor nuttige organismen. Afhankelijkheid van alleen chemische middelen brengt het risico mee dat er op den duur resistentie optreedt. Het is belangrijk om voldoende middelen te hebben, die kunnen worden afgewisseld. Middelen uit dezelfde groep als imidacloprid (Admire): thiacloprid (Calypso) en acetamiprid (Gazelle) werken ook tegen dopluizen. De middelen uit dezelfde groep moeten weer worden afgewisseld met middelen uit een andere groep. Azadirachtine (NeemAzal) is een middel dat ook goed past bij de geïntegreerde gewasbescherming en in het winterhalfjaar is de toepassing van VBC ultra vrij ongevaarlijk voor nuttige insecten. Als niet bekend is of een middel schadelijk is voor een gewas, is het aan te bevelen om een proefbespuiting te doen. Een breedwerkend middel met een werking tegen dopluizen is deltamethrin (Decis). Het middel is schadelijk voor nuttige organismen. In de praktijk kunnen met name bij het toepassen van selectieve middelen, natuurlijke vijanden een aanzienlijke rol spelen om de dopluizenpopulatie op een laag niveau te houden. Belangrijke natuurlijke vijanden van dopluizen zijn het vierstippelig lieveheersbeestje Exochomus quadripustulatis en de sluipwesp Coccophagus lycimnia. Het lieveheersbeestje is glimmend zwart met vier donkerrode vlekken. Zowel het volwassen lieveheersbeestje als de larven eten dopluizen en de eipakketten van dopluizen. Het sluipwespje Coccophagus is een paar millimeter groot. De mannetjes zijn helemaal zwart, de vrouwtjes vallen beter op met een helder gele stip op hun rug. De sluipwespen leggen eieren in de nimfen van de dopluizen en ontwikkelen zich ten koste van de dopluizen. Geparasiteerde nimfen zijn te herkennen aan de donkere verkleuring van binnen. Het lieveheersbeestje en de sluipwesp zorgen beiden voor een afname van de aantasting en vullen elkaar goed aan. Het lieveheersbeestje heeft een voorkeur voor ongeparasiteerde nimfen boven geparasiteerde nimfen van dopluizen. Conclusies en aanbevelingen: - Imidacloprid (Admire), spirodiclofen (Envidor) en acetamiprid (Gazelle) zijn werkzaam tegen dopluizen, bij voorkeur op uitzwermende nimfen - Bespuiting van imidacloprid (Admire) is het meest schadelijk voor natuurlijke vijanden, de andere middelen zijn minder schadelijk - Middelen zijn ook effectief tegen oude nimfen of volwassen dopluizen (imidacloprid (Admire), acetamiprid (Gazelle), thiacloprid (Calypso) en amitraz (Mitac)) volgens de literatuur, maar dit kon niet worden bevestigd met een proefbespuiting. - Er zijn natuurlijke vijanden in de handel, die breed inzetbaar zijn tegen de gewone dopluis en de verschillende wollige dopluizen: het lieveheersbeestje Exochomus quadripustulatis en de sluipwespen Coccophagus lycimnia (= Coccophagus scutellaris) of Coccophagus semicircularis. - Het lieveheersbeestje Exochomus quadripustulatis kan tot 120 dopluisnimfen per etmaal eten. - Coccophagus lycimnia heeft als voordeel dat het verschillende soorten dopluizen parasiteert. - Coccophagus parasiteert verschillende soorten dopluizen in het 2de en 3de nimfenstadium. - Coccophagus parasiteert in totaal 63 koningsdopluizen in het 3de nimfestadium. - Coccophagus heeft minstens twee generaties per jaar, maar kan bij een gespreid aanbod van verschillende soorten gastheren waarschijnlijk meer generaties maken. - In stadsbomen en op kwekerijen nam de aantasting van dopluizen aantoonbaar af door de lieveheersbeestjes en de sluipwespen.

In Nederland veroorzaakt de japanse vlieg voornamelijk schade bij Pieris en Rhododendron. Het betreft bladschade die ontstaat doordat larven en volwassen exemplaren aan de onderzijde van het blad zuigen. Op de bovenzijde van de bladeren ontstaan hierdoor lichte plekken die bij zware aantasting tot een geheel samenvloeien. De bladeren kunnen vroegtijdig afvallen. Japanse vlieg komt voor op kwekerijen, maar in parken en tuinen kan de aantasting zo ernstig worden dat de planten dood gaan. De naam japanse vlieg wordt in de praktijk gebruikt voor verschillende soorten netwantsen die tot het geslacht Stephanitis behoren. Het zijn met name de ingevoerde soorten die problemen veroorzaken. Dit is waarschijnlijk voor een deel te wijten aan het ontbreken van geschikte natuurlijke vijanden. Op het gebied van bestrijdingsmiddelen en/of –methoden is onvoldoende bekend. In de teelt worden voornamelijk breedwerkende middelen zoals Admire (imidacloprid) tegen japanse vlieg ingezet. Om te komen tot een duurzame beheersing van de plaag wordt er binnen dit project gezocht naar bestrijdingsmiddelen en –methoden die passen binnen een geïntegreerde gewasbescherming. Gezocht wordt naar de mogelijkheid om: - natuurlijke vijanden van japanse vlieg naar ons land te halen (klassieke biologische bestrijding) - inheemse natuurlijke vijanden toe te passen - selectieve middelen toe te passen - cultuurmaatregelen te nemen die japanse vlieg beheersbaar maken.

Buxus is voor de boomkwekerij uitgegroeid tot een groot gewas: naar schatting wordt er op dit moment 900 hectare buxus gekweekt in ons land. Buxus kent op het gebied van ziekten en plagen diverse problemen. De buxustopmijt is daar één van. Buxustopmijt Phytoptus canestinii is een galmijt die schade geeft aan buxusplanten doordat deze galmijten een vergroeiing te weeg brengen van de groeipunten. Deze misvormingen van het blad maken dat de planten onverkoopbaar zijn. De buxustopmijt is een moeilijk te bestrijden plaag vanwege de verborgen leefwijze van de mijt. Het doel van de proef is op praktijkbedrijven de buxustopmijt te bestrijden met natuurlijke vijanden, te weten Amblyseius andersoni, eventueel ondersteund door een bespuiting met het correctiemiddel Neem-Azal.

In zowel de sierteelt als de groenteteelt onder glas komt een aantal soorten schadelijke en nuttige wantsen voor. De drie meest voorkomende schadelijke wantsen zijn de brandnetelwants, Liocoris tripustulatus, behaarde wants Lygus rugulipennis en de groene appelwants Lygocoris pabulinus . Door het gebruik van minder breedwerkende gewasbeschermingsmiddelen kan de schade door wantsen toenemen. Maatregelen om deze wantsen te bestrijden of beheersbaar te houden zijn weinig bekend. In dit onderzoek zijn methoden voor biologische en chemische bestrijding onderzocht en is gekeken naar mogelijkheden van signalering.

Op tien boomkwekerijen (vier laanboomkwekerijen, vier siergewassen- en twee rozenkwekerijen) en op twee PPO locaties met diverse gewassen in het biologische en geïntegreerde bedrijfssysteen onderzoek werd van 2003 tot en met 2005 geïnventariseerd wat er aan plagen en natuurlijke vijanden voorkwam en zijn maatregelen uitgevoerd om natuurlijke vijanden te bevorderen. Op alle kwekerijen zijn introducties uitgevoerd met de roofmijt Amblyseius andersoni tegen fytofage mijten. Op vier kwekerijen zijn randen in de vorm van een houtwal of bloemstroken toegepast om de natuurlijke vijanden te bevorderen, vooral met het oog op bestrijding van bladluizen en rupsen en op drie kwekerijen zijn nestkasten geplaatst om insectenetende vogels te bevorderen, vooral bedoeld tegen (bastaard)rupsen. De uitkomst van het project biedt een aantal voorlopige adviezen om betere omstandigheden te bieden aan natuurlijke vijanden van plagen.

Actellic is op dit moment het enige middel dat is toegelaten voor bestrijding van plagen in bloembollenbewaarruimten. Vanuit de praktijk komen soms klachten dat de werking van Actellic niet altijd even goed is. In lelieschubben is op dit moment een vrijstelling voor het gebruik van de Actellic dompelbehandeling. Het wegvallen van Actellic zonder dat er vervangende middelen zijn, zal tot grote economische schade leiden bij zowel de teelt-, handel- en broeierij bedrijven. De bloembollensector wil via onderzoek volwaardige alternatieven voor Actellic laten ontwikkelen en geeft daarbij voorkeur aan resultaten op korte termijn boven die op de lange termijn. Het doel van dit PPO – PRI vooronderzoek was de potentie van de voorgestelde nieuwe bestrijding methoden vast te stellen. De onderzochte nieuwe methoden zijn: het toepassen van chemische contactmiddelen (o.a. insecticiden), GNO ‘s (Gewasbeschermingsmiddelen van Natuurlijke Oorsprong) en Feromonen. Het betrof een verkennend onderzoek. De resultaten geven een goed inzicht in de mogelijkheden, maar moeten nog verder worden getest bij andere schaal en omstandigheden.

In diverse gewassen zorgen galmuggen voor problemen. Sommige soorten vernielen knoppen; andere misvormen de bladeren en belemmeren de groei. Galmuglarven zijn door hun verborgen leefwijze moeilijk bereikbaar voor bestrijdingsmiddelen. Mede daarom wordt er vaak gespoten. Bovendien is de schade op het moment van bestrijding al veroorzaakt. Er is slechts één breedwerkend insecticide (w.s. deltamethrin) toegelaten in de boomkwekerij. Dit middel bestrijdt ook nuttige insecten, zoals natuurlijke vijanden van andere plaaginsecten. Breedwerkende insecticiden passen daarom niet in een geïntegreerde aanpak van gewasbescherming. Voor het kunnen uitvoeren van geïntegreerde gewasbescherming is het nodig dat het middelenpakket breder wordt en dat er selectieve middelen beschikbaar komen. Binnen dit project is onderzoek gedaan aan monitoring, bestrijding van volwassen galmuggen tijdens de vlucht en bestrijding van galmuglarven/-poppen in de bodem. In dit onderzoek lag de nadruk op eikentopgalmug en appelbladgalmug. Wanneer er oplossingen voor deze galmuggen gevonden worden, kunnen deze mogelijk ook worden gebruikt tegen andere galmuggen. Al het onderzoek gebeurde op kwekerijen.

De PPO-serie 'Best practices Gewasbescherming', overzichten van maatregelen, bevat in totaal 6 uitgaven. Dit rapport beschrijft de sector glastuinbouw. De volgende onderwerpen komen aan de orde: de gevolgde werkwijze; een algemene beschrijving van geïntegreerde gewasbescherming; de belangrijkste geïntegreerde maatregelen voor glasgroenten per gewas en een samenvatting van de maatregelen op sectorniveau; de belangrijkste maatregelen per gewas voor de bloemisterijgewassen en een samenvatting op sectorniveau; een SWOT-beschrijving van autonome ontwikkelingen die de adoptie van geïntegreerde gewasbescherming beinvloeden

De PPO-serie 'Best practices Gewasbescherming', overzichten van maatregelen, bevat in totaal 6 uitgaven. Dit rapport beschrijft de sector boomteelt. De volgende onderwerpen komen aan de orde: de gevolgde werkwijze; een algemene beschrijving van geïntegreerde gewasbescherming; de belangrijkste geïntegreerde maatregelen per gewas en een samenvatting van de maatregelen op sectorniveau; een SWOT-beschrijving van autonome ontwikkelingen die de adoptie van geïntegreerde gewasbescherming beïnvloeden

Geïntegreerde teelt op gecertificeerde bedrijven heeft de toekomst. Dat is de kern van Zicht op gezonde teelt, het gewasbeschermingbeleid vanaf 2001. Alle telers zullen in de toekomst (2010) in hun management zowel economische en plantenziektekundige factoren als kwaliteit, arbeidsveiligheid en milieu in onderlinge samenhang moeten bekijken. Zo zal de teler bijvoorbeeld al bij de keuze van de gewassen rekening moeten houden met risico's voor ziekten en plagen op zijn bedrijf. Ook de bemesting, temperatuur en vochtigheid moeten betrokken worden bij de vraag hoe ziekten kunnen worden voorkomen. Gewasbescherming als een integraal onderdeel van de bedrijfsvoering. Chemische bestrijding is daarbij een optie, die pas in beeld komt als andere, niet-chemische gewasbeschermingstrategieën niet blijken te kunnen. Geïntegreerde teelt vraagt van boomkwekers een planmatige en doordachte bedrijfsvoering, waarbij voortdurend gebruik moet worden gemaakt van de laatste kennis om op een zo maatschappelijk verantwoord mogelijke manier te produceren.

De PPO-serie 'Best practices Gewasbescherming', overzichten van maatregelen, bevat in totaal 6 uitgaven. Dit rapport beschrijft de sector paddestoelen. De volgende onderwerpen komen aan de orde: de gevolgde werkwijze; een algemene beschrijving van geïntegreerde gewasbescherming; de belangrijkste geïntegreerde maatregelen voor de witte champignon; een SWOT-beschrijving van autonome ontwikkelingen die de adoptie van geïntegreerde gewasbescherming beïnvloeden

De PPO-serie 'Best practices Gewasbescherming', overzichten van maatregelen, bevat in totaal 6 uitgaven. Dit rapport beschrijft de sectoren akkerbouw en vollegrondsgroenteteelt. De volgende onderwerpen komen aan de orde: de gevolgde werkwijze; een algemene beschrijving van geïntegreerde gewasbescherming; de belangrijkste geïntegreerde maatregelen voor de akkerbouw per gewas en een samenvatting van de maatregelen op sectorniveau; de belangrijkste maatregelen per gewas voor de vollegrondsgroenteteelt en een samenvatting op sectorniveau; een SWOT-beschrijving van autonome ontwikkelingen die de adoptie van geïntegreerde gewasbescherming beïnvloeden

De PPO-serie 'Best practices Gewasbescherming', overzichten van maatregelen, bevat in totaal 6 uitgaven. Dit rapport beschrijft de sector fruit. De volgende onderwerpen komen aan de orde: de gevolgde werkwijze; een algemene beschrijving van geïntegreerde gewasbescherming; de belangrijkste geïntegreerde maatregelen per gewas en een samenvatting van de maatregelen op sectorniveau; een SWOT-beschrijving van autonome ontwikkelingen die de adoptie van geïntegreerde gewasbescherming beïnvloeden

De PPO-serie 'Best practices Gewasbescherming', overzichten van maatregelen, bevat in totaal 6 uitgaven. Dit rapport beschrijft de sector bloembollen. De volgende onderwerpen komen aan de orde: de gevolgde werkwijze; een algemene beschrijving van geïntegreerde gewasbescherming; de belangrijkste geïntegreerde maatregelen per gewas en een samenvatting van de maatregelen op sectorniveau; een SWOT-beschrijving van autonome ontwikkelingen die de adoptie van geïntegreerde gewasbescherming beïnvloeden