Search

In dit rapport analyseert het PBL de effecten van de landbouw op de leefomgeving, evenals, in bredere zin, de voortgang van de verduurzaming van het voedselsysteem. We evalueren bovendien de effectiviteit van het Nederlandse overheidsbeleid als het erom gaat die effecten te verminderen. We beschrijven de belangrijkste ontwikkelingen op dit gebied in de afgelopen twee jaar, en bouwen daarbij voort op de analyse van de verduurzaming van het voedselsysteem in de vorige Balans van de Leefomgeving en het rapport De macht van het menu (PBL 2013a) maar leggen meer nadruk op de effecten voor de fysieke leefomgeving binnen Nederland.

Keuzes nodig bij invulling nieuw beleidsconcept natuurlijk kapitaal Het kabinet introduceert met natuurlijk kapitaal een beleidsconcept waarin de baten van natuur centraal staan. Om het beoogde behoud en duurzaam gebruik van natuurlijk kapitaal te realiseren is het nodig dat het kabinet aangeeft welke keuzes het hierin wil maken. Omvang van een aantal Nederlandse ecosysteemdiensten gedaald Het aanbod van enkele diensten die het natuurlijk kapitaal in Nederland levert, nam de afgelopen jaren af. Dit geldt voor de voorziening van drinkwater, gebruik van niet-drinkwater in bijvoorbeeld landbouw en industrie, bodemvruchtbaarheid, koolstofvastlegging en plaagonderdrukking. Dit blijkt uit de eerste resultaten van de ‘Graadmeter goederen en diensten uit ecosystemen’, die het PBL in deze balans presenteert. Het kabinet wil de Nederlandse ecosysteemdiensten in kaart brengen om ze een volwaardige plaats te geven in de afwegingen van overheden en bedrijven. Daar kan deze graadmeter bij helpen. Nederlandse economie is afhankelijk van natuurlijk kapitaal in buitenland De Nederlandse economie gebruikt veel grondstoffen uit ecosystemen buiten Nederland. Dat maakt de Nederlandse economie afhankelijk van natuurlijke systemen buiten Nederland en tegelijkertijd medeverantwoordelijk voor de wereldwijde aantasting ervan. Een voorhoede van bedrijven maakt zich zorgen over deze afhankelijkheid en erkent haar verantwoordelijkheid, maar vraagt de overheid aan te geven waar het met verduurzaming heen wil en een gelijk speelveld te creëren. Natuurbeleid werpt vruchten af, maar er is nog veel te doen Het tot nu toe uitgevoerde natuurbeleid begint vruchten af te werpen. Planten en dieren profiteren van het herstel, het beheer en de ontwikkeling van de natuur. Het aantal planten en dieren op de Rode Lijsten van bedreigde soorten neemt af, evenals de mate waarin zij worden bedreigd. De staat van instandhouding van veel soorten en habitats is echter nog onvoldoende om de doelstellingen van de Vogel- en Habitatrichtlijn te kunnen realiseren. Ook als de plannen voor het Natuurnetwerk Nederland in 2027 zijn gerealiseerd, zal het niet lukken deze doelstellingen volledig te halen. Ambitie voor verduurzaming landbouw ruimtelijk specificeren De generieke ambitie tot verduurzaming van de landbouw zou ruimtelijk specifiek kunnen worden uitgewerkt. Dan kunnen ecosysteemdiensten worden geleverd op de plaats waar er vraag naar is en kan de landbouw zich elders blijven concentreren op de voedselproductie. De intensiteit waarmee de landbouw natuurlijk kapitaal in Nederland gebruikt, beperkt immers de mogelijkheden om het voor iets anders te benutten dan voedselproductie. En meer ruimte voor andere ecosysteemdiensten, zoals waterberging of recreatie, zal vaak ten koste gaan van die voedselproductie. Innovatiebeleid inzetten om ambities natuurlijk kapitaal te verwezenlijken Een meer duurzame benutting van natuurlijk kapitaal vraagt om innovatie van bijvoorbeeld productieprocessen. Het innovatiebeleid is nog maar beperkt toegespitst op een duurzame benutting van natuurlijk kapitaal. Het zou bovendien meer gebruik kunnen maken van de ervaringskennis van voorlopers op dit gebied, door in te zetten op de vorming van netwerken waarin kennisinstellingen, producenten, ketenpartijen en ngo’s kennis en ervaring kunnen delen. Particuliere financiering van natuurlijk kapitaal komt niet vanzelf tot stand Het kabinet verwacht dat burgers en bedrijven die baat hebben bij natuurlijk kapitaal, er in zullen willen investeren om dit in stand te houden. In de praktijk blijkt dat echter nog nauwelijks te gebeuren. Dat komt deels door gewenning aan de ‘gratis’ beschikbaarheid van natuurlijk kapitaal, maar ook doordat het niet mogelijk is degenen die niet meebetalen aan het behoud uit te sluiten van het profijt ervan.

In deze studie wordt de mogelijke invloed van dieetveranderingen op de kosten van ambitieuze klimaatdoelstellingen verkend. Doel van de studie is uitsluitend om in te schatten wat de wereldwijde bijdrage van dieetverandering kan zijn. De vleesconsumptie wordt aangepast in vier varianten van dieetverandering: GeenHerkauwers (geen vlees van herkauwers), GeenVlees (geheel geen vlees), GeenDierproducten (geen enkel dierlijk product) en WilettDieet (een 'gezond' dieet). Hiervoor wordt het geïntegreerde model IMAGE (Integrated Model to Assess the Global Environment) gebruikt. Ook worden resultaten voor landgebruik en biodiversiteit gegeven