Search

Bilgi edinme ve öğrenmenin dinen zorunlu oluşu, dünyanın çeşitli bölgelerinde oluşan Müslüman topluluklarda eğitim-öğretim için özel bir yer belirlemiştir. Din eğitimi Türk Devletleri’nde de tarihî süreç içerisinde siyasî-ideolojik birçok değişikliklere ve etkilere maruz kalarak farklılık arzetmiş ve bugünkü hâlini almıştır. Sovyetler Birliği’nin yıkılmasıyla, 1990’lardan sonra başlayan hızlı bir yükselişin ardından din eğitimi alanında bir durgunluk dönemi başlamış ve bu durum, devletlerin bu süreçler üzerindeki artan etkisi göz önüne alındığında, din eğitimi eğilimlerinin daha fazla incelenmesi ihtiyacını doğurmuştur. Bağımsız Türk Cumhuriyetleri gibi çok geniş bir coğrafyada yürütülen din eğitiminin bütünü hakkında ayrıntılı bilgi vermenin veya bu bilgileri bir çalışmaya sığdırmanın imkânsız olduğu aşikârdır. Bu nedenle çalışmada, Türk Cumhuriyetleri’ndeki din eğitimi faaliyetleri ile ilgili genel bir değerlendirme yapılmakta, din eğitiminin tarihî geçmişi, Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra gelişim dönemleri ve mevcut durumu konusunda genel bilgiler verilmektedir. Ayrıca, din eğitimi kurumlarının biçimleri, çeşitleri ve ülkelere göre dağılımı konusuna temas edilmektedir. Bu bağlamda, araştırmada literatür incelemesi yöntemine bağlı olarak konuyla ilgili Türk Devletleri lehçelerindeki kaynaklar incelendiği gibi Rusça ve Türkçe literatürden istifade edilmiş, konuya dair resmî yayınlar, makaleler, yönetmelikler ve ders programlarından faydalanılmıştır. Yine çalışmada betimleme yöntemi takip edilmiştir.

Religion is one of the most important issues that determine the lifestyle thoughts and daily behaviors of a nation. Believers need to know the fundamentals of the religion they believe in. Understanding religion becomes the meaning of the life for some people, while for others it is sufficient to have basic religious knowledge. In this article, the spread of Islam in the North Caucasus, the role and importance of religion in various historical development periods, the formation stages of religious education and the status of religious education today are discussed. The article provides a perspective on religious education, particularly in the context of Islam, in the North Caucasus from the entrance of Islam to the region to today. The first section of the article addresses the history of the formation and structure of the traditional Islamic education system, its status in the Tsarist Russian period and the Jadid (new system) movement in the North Caucasus. In the second section, certain decisions of the Soviet authorities about Islam in the 20th century are addressed, and religious practices are examined within the framework of state policy. Religious education practices that started to re-emerge at the end of the 20th century in the region are evaluated. Information on the formal and non-formal Islamic education system in the North Caucasus, current religious education institutions and their problems are provided., Din, bir ulusun yaşam tarzını, düşüncesini ve günlük davranışını belirleyen en önemli hususlardan biridir. İnanan için, inandığı dinin temellerini bilmesi çok önemlidir. Dinin anlaşılması bazı insanlar için yaşamın anlamı haline gelirken, bazıları için de, temel bir dini bilgiye sahip olmak yeterli olmaktadır. Bu çalışmada, Kuzey Kafkasya’da İslam’ın yayılması, çeşitli tarihsel gelişim dönemlerinde dinin rolü ve önemi, din eğitiminin oluşum aşamaları ve günümüzde din eğitiminin durumu değerlendirilmektedir. Makale, İslam’ın bölgeye girişinden günümüze Kuzey Kafkasya’da İslam dini özelinde din eğitimine bir bakış sunmaktadır. Çalışmanın ilk kısmı, geleneksel İslam eğitim sisteminin oluşumunun ve yapısının tarihini, Çarlık Rusya dönemindeki durumunu ve Kuzey Kafkasya’da Cedid (yeni usul) hareketini ele almaya çalışmaktadır. Makalenin ikinci kısmında, 20. yüzyılda Sovyet yetkililerinin İslam hakkındaki bazı kararları üzerinde durulmakta, devlet politikası çerçevesinde din uygulamaları incelenmektedir. Sovyet döneminde Kuzey Kafkasya’daki İslam eğitiminin durumu ele alınmaktadır. Sovyetlerin dağılmasıyla birlikte, 20. yüzyılın sonunda bölgede yeniden oluşmaya başlayan din eğitimi uygulamaları değerlendirilmeye çalışılmaktadır. Kuzey Kafkasya’daki örgün ve yaygın İslam eğitim sistemi, mevcut din eğitimi kurumları ve sorunları hakkında bilgi verilmektedir.