Search

Bu tez çalışmasında Mesnevîdeki ibâdetler, inanç esasları, tasavvufî makamlar ve hâlleri, Hz. Mevlânâ‟nın dilinden nakledilmeye çalışılacaktır. Günümüzde Hz. Mevlânâ‟nın ifadelerinin farklı nakledilmesi, İslâm‟dan uzak ya da ılımlı İslâm çatısı altında gösterilmesi bizi böyle bir çalışmaya yönlendirmiştir. Ilımlı İslâm çerçevesinde “Ne olursan ol gel” hiçbir şey yapma anlayışı ile doldurulan bu yaklaşımın Hz. Mevlânâ‟nın İslâm anlayışı ile örtüşmediği tezimizde savunulmaktadır. Mesnevî‟yi okurken Hz. Mevlânâ‟nın kendine özgü bir üslubu ve dilinin ağır olduğu görülmektedir. Böylece Mesnevî‟deki kavramların yorumlanması kişiden kişiye farklılaşabilmektedir. Hz. Mevlânâ‟nın Mesnevî‟de “Ney”‟in feryadından bahsederken: “Herkes kendi zannınca benim dostum oldu ama kimse içimdeki sırları araştırmadı.” ifadeleri aslında Hz. Mevlânâ‟da kendi devrinde bile anlaşılmadığı sonucuna götürmektedir. 1 Çünkü Hz. Mevlânâ‟nın Mesnevî‟yi bir eğitim metodu olarak yazdığını düşünmekteyiz. Bu durum tezin önemini daha da arttırmaktadır. Bu çalışma birçok tasavvufî kavramın yanı sıra Hz. Mevlânâ‟nın ısrarla üstünde durduğu hususlar: “Namaz nasıl kılınır?”, “Orucu ne bozar?” gibi ilmihâl anlatımları değil, daha çok mânâ yönüdür. Böylece bu çalışma Mesnevî‟ye aşina olmayanların Mesnevî ruhunu anlamasına da katkı sağlayacaktır. Hz. Mevlânâ beyitler arasında birden fazla örneklendirme yaparken tekrar konunun özüne dönmektedir. Bu da Mesnevî‟nin sohbet edasında birbiri ardını tamamladığını söyleyebiliriz. Tezimizde Mesnevî‟nin altı cildinden günümüzde sıkça sorgulanan konular üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu çerçevede kaza ve kader, îmân, tevhid, rızık, tevbe, şükür, ihlâs ve samimiyet, takva ve teslimiyet, ibâdetler, akıl, kalp aşk ve muhabbet konuları ele alınmıştır. Veled İzbudak‟ın çevirisi üzerinden yaptığımız bu çalışmamızda Mesnevî içinde geçen Türkçe “Tanrı” kelimesine dokunulmamış ancak bizim yazdığımız metinler üzerinde lafzatullah kastedildiğinde cins isim yerine “Allah” lafzı tercih edilmiştir The subject matter addressed in this thesis is itself Masnavi‟s edicts, principles of belief, the ranks of the Sufi order, using the language of Mevlana. The expressions of Mevlana are at present being recounted distinctively. So as to curtail the impression that the expressions of Mevlana are distant from Islam or is shown to be against moderate Islam, we seek to provide answers by using the language of Mevlana. We will convey in our thesis that the understanding of Mevlana‟s expression “Come whoever you are” and do nothing, when considered within the framework of moderate Islam, does not correspond with Mevlana‟s understanding of Islam. In this thesis we aim to bring to the foreground the multiple notions of mysticism together with the vital topics persistently focussed on by Mevlana. We are made aware that the meanings of the subject matter of catechisms such as “How is salaat (5 daily prayers) performed?”, “What can invalidate fasting?” and not the manner in which the catechisms are phrased, is evident when we consider the edicts contained in the Masnavi. As the Masnavi is a large and voluminous book, it is possible for the reader to overlook and misinterpret the vital points desired to be expressed among Mevlana‟s numerous narratives. One of our aims is thereby to provide those who have not previously read Masnavi, the views of Mevlana in a simplified annotated form. Within the topics of Mevlana, when making many exemplifications, the reader will notice that the writings switch from one topic to another and return to the core subject matter. This shows that the Masnavi is actually written in a conversational manner where one topic leads to another. As well as contextualizing the six volumes of Masnavi, the topics which we have specified are those that are queried at this present day. These topics should have a specified sequential order. We want to bring attention to the sequence the most in this work. Misfortune and destiny, being one of the most topics people are interested in and curious about, Mevlana also places importance on this topic. İn addition to misfortune and destiny, we have attempted to consider the topics of faith, livelihood,monotheism, repentance, glorification, pure intentions and sincerity, mind and heart, love and conversation, subjects of worship, devotion and submission to God. As the underlying meanings of Mevlana‟s topics opens different doors, we can signify the importance of the Masnavi as a commentary of the Qur‟an.This thesis used the translation of Veled İzbudak and as such the Turkish word for God “Tanrı”, as contained in Masnavi remains unaltered, however the texts we have written, God has been identified as “Allah”. İçindekiler -- ÖZET, i -- ABSTRACT,ii -- ÖNSÖZ, v -- BİRİNCİ BÖLÜM, 1 -- MESNEVÎ‟DE İNANÇ KAVRAMLARI, 1 -- I. İMÂN, 1 -- II. KAZA VE KADER, 19 -- III. TEVHİD, 45 -- İKİNCİ BÖLÜM, 65 -- MESNEVÎ‟DE İBÂDETLER, 65 -- I. NAMAZ, 65 -- II. ORUÇ, 83 -- III. ZEKÂT, 91 -- IV. DUA, 100 -- V. ZİKİR, 115 -- ÜÇÜNCÜ BÖLÜM, 123 -- MESNEVÎ‟DE AHLÂKİ ERDEMLER, 123 -- I. TEVBE, 123 -- II. TAKVA, 133 -- III. SABIR, 138 -- IV. RIZIK, 146 -- V. ŞÜKÜR, 161 -- VI. İHLÂS VE SAMİMİYET, 173 -- VII. TEVEKKÜL, 179 -- VIII. TESLİMİYET (TESÜM VE TEFVİZ), 185 -- DÖRDÜNCÜ BÖLÜM, 189 -- MESNEVÎ‟DE TASAVVUFÎ HÂLLER, 189 -- I. AKIL, 189 -- II. KALP, 210 -- III. MUHABBET VE AŞK, 222 -- SONUÇ, 241 -- KAYNAKÇA, 245

Anadolu'nun Türkleşme serüveni yüzyıllar süren göç dalgaları ve yerleşik hayata geçiş düzenini kapsayan bir oluşum sürecidir. Bu çalışma da İslamiyet'i kabul eden ve İslamiyet'in öncüsü haline gelen Türklerin, bu süreçleri nasıl geçirdiğini, hangi aşamalardan sonra İslamlaştığını ve Türkleşme safhasının ardından buna bağlı olarak nasıl bir uyum süreci geçirdiğini, en önemlisi de aynı gibi görünen bu iki kavramın, yani; İslamlaşma ve Türkleşme süreçlerinin nasıl bir kolektif şuurla bir araya getirildiğini gözlemleyen bir araştırma silsilesi sunulacaktır. Bu araştırma yine İslamlaşma ve Türkleşme süreçlerinin, birlikte harmanlanmasıyla oluşan Türk-İslam sentezine de Mevlana'nın eşsiz hümanizmi ve İslamî önderliğinin etkilerini ve katkılarını ön plana çıkartan bir araştırma örneğidir. Mevlâna Celâleddin Rûmi, yaşadığı döneme ve günümüze damga vurmuş, şuan ki kültürümüzün temellerinin atıldığı, belirli dönüm noktalarında toplumu aydınlatan ve geleceklerine katkı sağlayan toplum mimarlarından biridir.Bu zeminden hareket ederek, onun bu karizmasından hareketle, Mevlana'nın, Anadolu coğrafyasını neden tercih ettiği, Belh'ten Anadolu'ya neden göç ettiği, İslam'ı nasıl içselleştirdiği, kitleleri nasıl etrafında topladığı, bunlarla birlikte, Mevlana'nın coşkunluk dönemine kimlerin katkı sağladığı, bu kişilerin; Mevlana'nın hayatının hangi noktalarına nüfus ettikleri, ölümünden sonra oğlu Sultan Veled'in kurduğu `Mevlevilik` tarikatının bu oluşuma ne kazandırdığı bu çalışmanın ana çerçevesini oluşturmaktadır. Bunun yanında sosyolojik perspektifle, dönemin özellikleri incelenmiş ve bu perspektiflerden hareket ederek belirli çıkarımlar yapılmıştır.Mevlana ve tasavvuf anlayışı vazgeçilmez bir ekoldür. Çevresindekileri hiçbir ayrım gözetmeden kucaklaması, aynı bakış açısıyla hümanist bir fikir akımı benimseyip, çevresindekileri aynı çatı altında toplamasını sağlamıştır. Bunu yaparken insanları özgür kılmış, hürriyet ve bağımsızlıklarına asla ambargo koydurmamıştır.Bağımlı olmanın, hürriyetsizlik olacağını varsayarsak bu zulmü asla halka benimsetmemiştir. Müritle, mürşit arasında bağımlılık değil bir bağ vardır. Buda sevgi bağıdır. `Zulme isyan yoksa; Kuran'a iman edemezsin.` Düşüncesini hakkıyla yaşatmaya çalışan ve günümüze ulaşmasında katkısı olan biridir. Bunlarla birlikte, Anadolu'da yaşayan Türk milletinin gerek kültürel, gerek sosyo-ekonomik hayatını büyük bir dönüşüme uğratmadan, sade bir şekilde İslam'ın yaygınlaşmasını sağlayarak da muazzam bir önderlik örneği sergilemiştir.Anahtar Sözcükler: Mevlana, Anadolu, Türkleşme, İslamlaşma, Mevlevilik The adventure of Anatolia's Turkization is a formation process that includes agelong migration waves and sedendist settlement. In this study, a range of researches will be presented observing how the Turkish people, who accepted Islam and have become the pioneers of Islam, managed these processes; in what ways they established a base of Islam and Turkization; accordingly, how an assimilation process they underwent; and above all, how the processes of these two concepts, which seem to be the same; that is Islamization and Turkization, were brought together with a collective consciousness. This research is also an example of a research that brings to the forefront the effects and contributions of Mevlana's unique humanism and his Islamic leadership to the Turkish-Islam synthesis, formed by the blending of Islamization and Turkization processes. Mevlâna Celâleddin Rûmi is one of the architects of the society who has left his mark on his period and today; illuminated the society and contributed to the future at certain turning points in which the foundations of our actual culture were laid. Starting from his personality, the main framework of this study is why Mevlana preferred Anatolian geography; why he migrated from Balkh to Anatolia; how he internalized Islam; how he gathered the masses around himself; in addition, who contributed to Mevlana's exuberance period; in what points of his life they penetrated and what `Mevlevilik` sect, founded by his son Sultan Veled after his death, made this formation gain. Of course, as we will see, Mevlana and Sufism understanding are indispensable cults. Embracing the people around him without any distinction helped him to bring the people around him together under the same roof and to adopt a humanist idea from the same point of view. While doing so, he gave the people free rein and never let their freedom and independence be embargoed. Assuming that being dependent is not being free, he never let the people adopt this persecution. There is a connection between the mentor and follower; not a dependency. And it is love. He is a sage putting forward best the idea of `If there is no revolt against persecution; you cannot believe in the Qur'an.` In addition, we confirm that the Turkish nation living in Anatolia displays a tremendousexample of leadership by ensuring Islam to spread in a simple way without a major transformation of the cultural and socio-economic life.Key Words: Mevlana, Anatolia, Turkization, Islamization, Sufizm/Mevlevilik 140