Search

Bu travayda muhtelif tarihlerde yapılan ekskürsiyonlar esnasında toplanan Mabuya vittata (OLIVIER) türüne ait materyal incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar aşağıdaki şekilde özetlenebilir.1-Literatürde adı geçen mahallere ilave olarak yenileri kayıt edilmiş ve bu suretle türün bugün bilinen yayılış sahası daha genişletilmiştir.2-Pholidosis karakterleri, genel olarak BOULENGER (1887) ve ANDERSON (1898)'un tavsiflerine uymaktadır. Ancak bu müelliflerin nadir olarak bulunduğunu söyledikleri 6 supraciliarlı fertlere rastlanmamıştır. 3-Vücut nispetleri bakımından yapılan incelemelerde, dişilerin baş+gövde uzunluğunun, erkeklerinkinden daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Daha önceki tavsiflerde böyle bir seksuel dimorfizm bulunduğuna dair bir kayda rastlanmamıştır.4-Renk ve desen bakımından büyük variasyon gösteren bir tür olan M.vittata da bu karakter bakımından kendi materyalimize göre ergin fertler 6 tipe ayrılmıştır.5-En bol materyal toplanan Mezitli (Mersin) ve Samandağ (Antakya) numuneleri birbiriyle mukayese edildiğinde, iki yerde yaşayan bu populasyonlar arsında işaret edilmeye değer şu fark görülmüştür: Mezitli numuneleri oldukça yeknesak renklidir, buna mukabil Samandağ'dan elde edilen fertlerde sırt taraftaki vertebral, dorso-lateral çizgiler bariz olup aralarında siyah benekler bulunur.6-M.vittata ile M.aurata arasındaki münasebetler münakaşa edilmiş ve VENZMER (1918)'e karşı MERTENS (1924)'in iddia ettiği gibi söz konusu iki türün, pholidosis karakterleri ile, birbirinden ayrılabileceği sonucuna varılmıştır. 7-M.vittata'nın Türkiye'de yaşadığı çeşitli biotoplar kısaca tavsif edilmiştir. Ovovivipar olan bu türün yumurta ve embriyoları hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca, ergin fertlerin mide ve barsak muhteviyatlarında görülen böcek kalıntıları kaydedilmiştir.

Bu travayda, Anadolu'nun muhtelif mahallerinden toplanan 56 oo,51 oo, 5 juv. L.laevis 22 oo, 18 oo, 2 juv. L. danfordi (D.B.) 71 oo, 48 oo, 10 juv. L. danfordi (B.B.),94 oo, 78 oo, 11 juv. L. anatolica numunesi üzerinde çalışılarak, bahis mevzuu türlerin bireysel ve coğrafi variasyonları ile Türkiye'deki dağılışları incelenmiş, biotop ve vertikal yayılışları hakkında müşaadelerde bulunulmuştur. Taksonomik yönden yapılan incelemelerde Pholidosis karakterleri, renk ve desen, femoral delikler, vücut nispetleri, Pterygoid dişler ve Hemipenis'lerde diken epiteli bakımından karşılaştırmalı araştırmalar yapılmıştır.Elde edilen sonuçlar aşağıdaki şekilde özetlenir: 1-L.anatolica2nın münakaşalı taksonomik durumu, aydınlığa kavuşmuştur. Şöyle ki: Bazı araştırmacılar (WERNER 1902, VENZMER 1922,BIRD 1936,CYREN 1941,BODENHEIMER 1944), bu form'u ayrı bir tür olarak kabul ettiği halde diğerleri (BOULENGER 1920,MERTENS 1952,WETTSTEIN 1967), L.danfordi'nin bir alt-türü telakki etmekte idiler. Bunun başlıca sebebi, bu form'un yayılışı hakkında kafi derecede bilgimiz olmamasından ileri gelmekte idi. Bu araştırma ile söz konusu kertenkele, Anadolu'nun yeni mahallelerinden elde edilmiş, ve L.danfordi ile aralarında kesin bir coğrafi sınır çizilmiştir. Yapılan tespite göre, L. anatolica Büyük Menderes'in güneyinde bulunmadığı gibi, L.danfordi'ye bu nehrin kuzeyinde rastlamak mümkün olmamıştır. Bu duruma göre, birbirine yakın bu iki form arasındaki bazı morfolojik karakterler göz önünde tutularak L.anatolica, L.danfordi'nin bir coğrafi ırk'ı kabul edilmiştir. İki form arasında başlıca farklar; Ventralia boyuna sıraları, Femoral delik adedi ve Pterygoid dişlere aittir. 2-Anadolu'nun güney ve güney-batı bölgelerinde yaşayan L.danfordi populasyonlarını da iki coğrafi ırk'a ayırmak mümkün olmuştur. Bunlardan doğu bölgesinde (Sabil, Madenköy, Fındıkpınar) da yaşayanlar, WETTSTEİN (1976) tarafından nominat ırk'dan sayılmış, batıdakilerin ise yalnız farklı olduğuna işaret edilmiştir, bunların kesin bir teşhisi yapılmamıştır. Bunun da başlıca sebebi, ancak birkaç mahalden az numune incelenmiş olması idi. Kendi çalışmamızda daha çok mahalden bol materyel üzerinde çalışmak imkanı olduğu için batı populasyonlarını belli bir alt-türe ithal etmek olanağı hasıl olmuştur; Bize göre batı form'u L.d.pelasgiana'dır. Bu teşhis, söz konusu alt-tür'ün MERTENS (1959) tarafından verilen orijinal tavsifine uyduğu gibi, Rodos'dan elde edilen numunelerin incelenmesi ile de teyid edilmiş bulunmaktadır. Bu suretle, pelasgiana alt-tür'ü Türkiye herpetofauna'sına yeni ilave edilmiş bulunmaktadır. Doğu populasyonlarını biz de WETTSTEİN gibi, nominat ırk'dan saymaktayız. 3-Şekil 15'deki haritada gösterildiği gibi, L.laevis ile L.danfordi'nin Sebil ve Fındıkpınar bölgesinde sympatric olarak bulunuşu bu iki form'un birbirinden ayrı birer tür olduğu görünüşü kuvvetlendirmiş bulunmaktadır. Bunu kaydetmemizin sebebi, BODEN-HEIMER'in 1935,1937'de yaptığı yayınlarda L.danfordi'yi L. laevis'in bir alt-türü kabul etmiş olmasıdır. 4-Yukarıdaki açıklamalara göre, tarafımızdan incelenen kertenkele form'ları iki tür'e indirgenmiştir. Bunlardan biri L.laevis olup, nominat ırk (L.1.laevis)'e aittir. Diğer tür L.danfordi'dir. Bu türün Türkiye'de L.d.danfordi, L.d.pelasgiana, L.d.anatolica olmak üzere 3 coğrafi ırk'ı yaşamaktadır. Toplam olarak 4 alt-tür'e ait bir tayin anahtarı sahife 49'da verilmiştir. 5-Biotop ve vertikal dağılış hakkındaki müşahedelerimiz sahife 33'de açıklanmıştır. Ayrıca bu kertenkele, ağaçlara rahatça çıkabilmektedir. L.danfordi tamamıyla kayalık arazide, taş duvarlarda ve daima suya uzak olmayan yerlerde yaşamaktadır.