Search

In dit rapport wordt de ontwikkeling in beeld gebracht van de netto toe- of afname van de stikstofdepositie als gevolg van de stal- en opslagemissies tussen 7 december 2004 en 1 februari 2009 op de verschillende habitattypen in de Natura 2000-gebieden in de provincie Gelderland. Voor de Veluwe is ook de ontwikkeling ten opzichte van het jaar 2000 in beeld gebracht. Daarnaast wordt inzicht geven in de verschillen in dieraantallen en stalsystemen tussen het milieuvergunningbestand van de provincie Gelderland en GIAB (Landbouwtelling) van Alterra en het effect daarvan op de ammoniakemissie en -depositie.

Voor veel van de Utrechtse natuurbeschermingswetgebieden is stikstofdepositie een punt van aandacht. Een te hoge stikstofdepositie op de natuurlijke ecosystemen kan leiden tot een verstoring en verslechtering van de biodiversiteit van deze ecosystemen. In veel Natura 2000-gebieden is de stikstofdepositie zo hoog dat daarmee niet wordt voldaan aan de instandhoudingsdoelstellingen voor deze gebieden. Extra beschermde maatregelen zijn noodzakelijk. Om inzicht te krijgen in deze problematiek geeft dit rapport per gebied de totale, actuele stikstofdepositie, uitgesplitst naar verschillende bronnen (landbouw, overige bronnen, buitenland, enz.), de actuele gebiedseigen stikstofdepositie (binnen 10 km zone) als gevolg van de landbouw uitgesplitst naar sector en stallen en mestopslag, aanwendingen beweiding in zones van 0-3 km, 3-5 km en 5-10 km per Natura 2000-gebied en inzicht in omvang (emissie en depositie) en aantal bedrijven in de zone 1-3 km. Daarnaast geeft het onderzoek inzicht in de knelpunten en de urgentie van maatregelen met betrekking tot stikstofdepositie voor drie beschermingsgebieden

Het milieuthema ‘verzuring’ heeft zich sinds de negentiger echter ontwikkeld van een ‘single issue’, zure regen, naar het integraal aanpakken van grootschalige luchtverontreiniging. Dit rapport geeft antwoord op een tiental relevante vragen over dit onderwerp, te weten: 1 Wat wordt precies verstaan onder verzuring en wat zijn de oorzaken daarvan? 2 Wat is de bijdrage van zure depositie aan de verzuring van de bodem? 3 Wat zijn de effecten van verzuring 4 Wat zijn de monitoring systemen waarmee de uitstoot, depositie en effecten van verzuring in beeld worden gebracht 5 Wat zijn de trends in de emissie en depositie van verzurende stoffen 6 Wat zijn de trends in de effecten van verzuring op de abiotische kwaliteit: bodem, bodemvocht en grondwater 7 Wat zijn de trends in de effecten van verzuring op de ecologische kwaliteit: 8 Wat zijn kritische depositieniveaus voor verzurende stoffen en hun overschrijding? 9 Wat zijn de beleidsdoelen voor verzuring en de beleidsinstrumenten waarmee de verzuring wordt aangepakt 10 Hoe haalbaar en noodzakelijk zijn de lange termijn depositiedoelstellingen

Als effectgerichte maatregel tegen verdroging en verzuring is in de schraalgraslanden van Groot Zandbrink een ondiep begreppelingssysteem aangelegd. Onderzocht werd of hierdoor de kwel weer ten goede komt aan het schraalgrasland en de zuurbuffercapaciteit van de bodem kon worden hersteld. Uit monitoring blijkt dat de verzurende tendens niet kan worden doorbroken. De invloed van regenwater blijft toenemen en de bodemverzuring zet zich voort. Typische blauwgraslandsoorten worden echter slechts zeer langzaam verdrongen door soorten van het veldrusschraalland. De soorten die gebonden zijn aan basenrijke omstandigheden, zijn verdwenen. De effectiviteit van begreppeling is beperkt en heeft zelfs tot een versterkte infiltratie van regenwater geleid doordatde drainagebasis te laag is. Juist deze drainagebasis is alleen via regionaal waterbeheer te beonvloeden, hetgeen buiten de invloedsfeer van de regeling effectgerichte maatregelen valt.

Dit rapport geeft een overzicht van de toestand van het Nederlandse ven met betrekking tot vermesting en verzuring. Daartoe is een steekproef van 178 vennen met gegevens over chemie, kiezelwieren en plantengroei uit de periode 1990-2000 onderzocht. Eris een toetsingskader geconstrueerd dat is gebaseerd op de ecologische niveaus van de Europese Kaderrichtlijn Water. De lokale stikstofdepositie is geschat en de verwachte depositie in 2010, 2020 en 2030 is berekend. Deze depositieniveaus zijn getoetst aan kritische depositieniveaus. In de noordelijke provincies is de toestand thans het gunstigst, hoewel ook daar de stikstofdepositie nog boven het kritische niveau ligt. Bij ongewijzigd beleid (Milieuverkenningen 5) zal deze situatie niet veranderen, maar bij extra beleid (Natuur- en Milieubeleidsplan 4) zullen vrijwel alle vennen volledig zijn beschermd. Voor het ecologisch herstel van de thans aangetaste vennen zijn effectgerichte maatregelen noodzakelijk.

In het kader van de evaluatie verzuringsdoelstellingen zijn depositiescenario's geëvalueerd met de dynamische modellen SMART2/MOVE. Het blijkt dat door naijleffecten overschrijdingen van normen kunnen optreden, terwijl kritische depositieniveaus niet meer overschreden worden. De vertraging is ongeveer tien jaar. Voor adequate bescherming van bossen en natuurgebieden is het van belang dat naast Nederlandse ook buitenlandse emissies gereduceerd worden.

A nationwide assessment of the chemical composition of the soil solid phase and the soil solution in the humus layer and two mineral layers (0-10 cm and 10-30 cm) was made for 200 forest stands in the year 1995. The stands were part of the national forest inventory on vitality, included seven tree species and were all located on non-calcareous sandy soils. The soils are nearly all characterized by high nitrogen and metal contents in the humus layer ans low pH and base saturation values in the minerallayer, indicating the occurrence of eutrophication, acidification and heavy metal pollution. Of those stands, 124 were also sampled and analysed in 1990. Compared with 1990, results for the humus layer show a decrease (release) in nitrogen and metal contents and pools, and a decrease in total and exchangeable pools of base cations, combined with increase in hydrogen saturation. This indicates a decrease in eutrophication but an ongoing acidification. The soil solution, however, shows a decrease in Al/Caand NH4/K ratios, implying a slight recovery from acidification. For the mineral soil, the changes in element pools are too unreliable to draw any distinct conclusion.

A nationwide assessment of the chemical composition of the humus layer, mineral topsoil (0-30 cm) and soil solution in both topsoil and subsoil (60-100 cm) was made for 150 forest stands in the year 1990. The stands, which were part of the national forest inventory on vitality, included seven tree species and were all located on non-calcareous sandy soils. Results show increased levels of nitrogen, aluminium, lead and cadmium in at least one of the various soil compartments, indicating the occurrenceof eutrophication, acidification and heavy-metal pollution. Tree species and stand characteristics, such as tree height and canopy coverage, appear to have the largest effect on the concentration level of the various chemical parameters by influencing the input by atmospheric deposition. The various assessments allowed the calculation of various parameters related to aluminium dissolution, cation exchange and phosphate adsorption, to be used in simulation models.

Site-specific estimations of meteorological stress and atmospheric deposition were made for the systematic 8 x 8 km2 forest condition monitoring network in Germany for the years 1987-1995. Winter cold and late frost were important temperature stress variables and relative transpiration was a good indicator of drought stress. All variables showed considerable temporal and spatial variation. Present loads of nitrogen and acidity were modelled with an adapted version of the EDACS model and combined withcritical loads and critical deposition levels based on the SMB model. Both present loads and the extents of exceeding showed considerable spatial variation and a clear decrease in time.