Search

Tellingen van ganzen en zwanen worden in Nederland sinds 1993 verricht door Sovon en sinds 2005 door de KNJV, met als voornaamste doel een schatting te geven van totale aantallen. Hier is onderzocht in hoeverre de Sovon-tellingen en KNJV-tellingen van watervogels tussen 2005 en 2010 verschillen. Ook worden aandachtspunten bij het tellen van 11 soorten schadeveroorzakende watervogels beschreven. Vergelijking van de telprotocollen levert belangrijke verschillen op die een verklaring zouden kunnen vormen voor uiteenlopende telresultaten. Op grond van de geanalyseerde gegevens is het niet mogelijk de werkelijk aanwezige aantallen nauwkeurig te bepalen, omdat daarvoor validatie met behulp van onafhankelijke tellingen noodzakelijk is. Tot slot worden er aanbevelingen gedaan ter verbetering van telprotocollen door Sovon en KNJV.

Het langlopende ganzenvang- en merkprogramma dat Alterra in nauwe samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Ganzenvangers al sinds 1954 uitvoert, is als monitoringsprogramma ingezet bij de analyse en interpretatie van de acute vraag of ganzen vogelgriep kunnen overbrengen over grote afstanden. Dankzij een internationaal netwerk van vrijwillige vogelwaarnemers, die hun waarnemingen van gemerkte ganzen via een speciale website kunnen doorgeven, wordt belangrijke informatie verkregen over de trekroutes van wilde ganzen. Tevens levert dit programma belangrijke gegevens over de jaarlijkse overlevingskans van ganzen en in hoeverre die door jacht wordt beïnvloed. Met deze informatie kunnen populatiemodellen getoetst en verbeterd worden, die voor het beheer van de sterk in aantal toegenomen ganzenpopulaties van belang zijn.

De wijze waarop het nieuwe Beleidskader Faunabeheer in 2005 is ingevoerd heeft geen effect gehad op de internationale verspreiding van ganzen in NW-Europa. De vier (Kolgans, Kleine Rietgans, Grauwe Gans en Brandgans) in dit rapport onderzochte ganzenpopulaties vertonen over de winters 2005-2006 t/m 2007-2008 hetzelfde internationale verspreidingspatroon als daarvoor. De koude in januari 2006 in landen ten oosten van Nederland gaf in de winter 2005-2006 een lichte verschuiving van ganzen naar Nederland te zien. Alle populaties nemen nog steeds in aantal toe, maar verschillen in groeisnelheid. De waarschijnlijk het zwaarst bejaagde populatie (Kolgans) groeit het langzaamst. Het is onvoldoende duidelijk welke rol jacht speelt of kan spelen bij het reguleren van de aantallen ganzen

De kosten van het opvangbeleid voor wintergasten, dat in 2005 is ingegaan, zijn in beeld gebracht en vergeleken met de kosten van de oude schaderegeling. Hierbij is aan alle aspecten aandacht geschonken. Behalve de basisvergoeding en variabele vergoeding, zoals die voor de opvang geldt, zijn ook meegenomen de schade-uitkeringen (buiten de opvanggebieden), de taxatiekosten, de organisatiekosten (door de Dienst Regelingen en het Faunafonds) en onderzoekskosten. Ook is gekeken naar regionale verschillen en naar verschillen tussen de diverse ganzensoorten en smienten. Tot slot is een verwachting voor de ontwikkeling van de kosten opgesteld

Conform het Beleidskader Faunabeheer zijn opvanggebieden voor overwinterende ganzen aangewezen. In akkerbouwgebieden met zware klei zijn de mogelijkheden voor beheerspakketten voor opvang beperkt. Gedurende drie winters (2005-'08) zijn in Zeeuws- Vlaanderen en West Brabant een vijftal experimentele beheerspakketten op hun geschiktheid onderzocht. Het pakketgebruik door ganzen is gemonitord door ganzentellingen en keuteltellingen. Resultaten van onderzoek van: CLM, SOVON en Alterra, op verzoek van LNV, Faunafonds en LTO

Deze studie evalueert de effectiviteit van de eerste drie jaar van het Beleidskader Faunabeheer. Met behulp van terugmeldingen van met kleurringen individueel herkenbaar gemaakte Kolganzen Anser albifrons en Brandganzen Branta leucopsis wordt onderzocht of deze soorten zich met behulp van verjaging op gangbaar boerenland en rust in opvanggebieden laten concentreren in reservaten, Vogelrichtlijngebieden en nieuw ingestelde foerageergebieden op gangbaar boerenland. De verdeling van individueel herkenbare ganzen over de verschillende gebieden werd niet noemenswaardig beïnvloed door de invoering van het Beleidskader Faunabeheer. De foerageergebieden werden in de periode tussen de winters van ‘02/’03 en ‘07/’08 wel in toenemende mate benut door de Kolgans. Dit lijkt vooral te worden gestuurd door buffer effecten als gevolg van voortgaande populatiegroei en concurrentie om voedselbronnen tussen Kolgans en Brandgans

Vanwege de aanwezigheid van de zeer zeldzame Dwerggans is het gebied Abtskolk en De Putten (in totaal 612 ha) aangewezen als Vogelrichtlijngebied. Voor de Leipolder, onderdeel van het gebied, zijn inrichtingsmaatregelen gepland om zoete graslandvegetatie om te vormen tot brakke vegetatie. Hiertoe is DLG begonnen met het afplaggen van een aantal percelen. De Raad van State heeft bepaald dat deze werkzaamheden moeten worden opgeschort tot gebleken is, of dit effect heeft op pleisterende dwergganzen. Dit rapport geeft daar antwoord op

Het doel van deze studie is het samenvatten van de momenteel beschikbare kennis over de (effecten van) verschillende verjaagmethoden die gebruikt kunnen worden om ganzen te concentreren in foerageergebieden. Daarbij zal speciale aandacht worden gegeven aan verjaging met ondersteunend afschot. Daarnaast heeft de studie tot doel te inventariseren welke zogenaamde nevenactiviteiten plaatsvinden binnen foerageergebieden die verstorend kunnen werken op foeragerende ganzen en daarmee de concentratie van ganzen in foerageergebieden tegen kunnen gaan maar ook mogelijk negatieve effecten kunnen hebben op de draagkracht van opvanggebieden.

Rondom Schiphol zijn ganzen aan het toenemen. Met name de Grauwe Gans in de zomermaanden en kolganzen en rietganzen in de wintermaanden kruisen regelmatig de vliegroutes van landende en stijgende vliegtuigen. Maatregelen worden voorgesteld die de directe omgeving van Schiphol voor ganzen zo ongunstig mogelijk maken, om vogelsterfte te voorkomen

Het Beleidskader Faunabeheer richt zich op de opvang van ganzen en Smienten in foerageergebieden. Met behulp van flankerende verjaging worden de beleidskadersoorten geconcentreerd in foerageergebieden. Ter evaluatie van het opvangbeleid is gekeken of er een negatieve invloed bestaat op de aantallen overwinteraars, en daarnaast of deze te concentreren zijn in foerageergebieden. Uitspraken over de internationale aantalsontwikkeling zijn gezien de onvolledigheid van IWC gegevens niet mogelijk. Landelijke trends van Smient, Kolgans en Grauwe gans zijn respectievelijk; stabiel, matige toename en sterke toename. In het seizoen 2005/2006 werd 44% van de ganzen en 13% van de Smienten opgevangen, daarnaast verbleven achtereenvolgens nog eens 20% en 45% in natuurgebieden. Hoewel het percentage overwinteraars dat zich binnen de foerageergebieden bevond hoger was dan in het voorgaande seizoen, is het verschil niet significant. Onderzoek van Alterra met SOVON

Een van de ingestelde maatregelen is het verjagen met ondersteunend afschot van Grauwe gans, Kolgans en Smient buiten de foerageergebieden. Deze rapportage aan LNV geeft enig cijfermateriaal

Dit advies betreft de vraag van de Directie Natuur van LNV hoe verstoring door jacht in natuurgebieden op andere dan de bejaagde soorten voorkomen kan worden. Veldexperimenten en het principe van afpalingsrecht dat geldt voor eendenkooien leiden tot een minimaal te respecteren afstand tot aanwezige soorten van 500 tot 1500 meter. Aanvullende compartimentering van de natuurgebieden geeft de garantie dat jacht niet gelijktijdig in het gehele gebied plaats vindt.

Dit advies betreft de vraag van de Directie Natuur van LNV hoeveel hectaren opvanggebied in Nederland nodig zijn om de huidige aantallen vogels op te vangen van de volgende soorten: kolgans, grauwe gans, smient (`primaire beleidskadersoorten`), brandgans en kleine rietgans (`mengsoorten`).. Er is een model opgesteld op basis van in de praktijk vastgestelde terreinbenutting door ganzen en smienten, soortspecifieke verschillen in de dagelijkse voedselbehoefte, klimatologische verschillen binnen Nederland en recente populatiegegevens. Met dit model is een schatting gemaakt van de totaal benodigde oppervlakte opvanggebied voor genoemde soortenn. Verschillende scenario¿s geven een grote bandbreedte in benodigd oppervlak, variërend van 55.000 hectare bij uitsluitend hoge draagkrachtwaarden t tot 320.000 hectare bij uitsluitend zeer lage draagkrachtwaarden (natuurgrasland).

Het beleidskader Faunabeheer (Ministerie van LNV) beoogt in Nederland per 1 oktober 2004 80.000 ha foerageergebied aan te wijzen voor ganzen en smienten. Bij de keuze van de juiste gebieden spelen vele factoren een rol, waaronder kostenaspecten. Een van de vragen die daarbij gesteld is, is in hoeverre winteropvang van ganzen en smienten gerealiseerd kan worden in gebieden waar weidevogelbeheersovereenkomsten zijn afgesloten. Waar dat mogelijk is, zou de ganzenopvang deels uit de weidevogelbeheersovereenkomst gefinancierd kunnen worden. Combineren kan alleen als er sprake is van grote aaneengesloten gebieden van ten minste 500 ha, en als er geen botanische doelstellingen zijn

Ter onderbouwing van het door het Faunafonds aan de minister van LNV uit te brengen advies betreffende het heropenen van jachtmogelijkheden op de kolgans, grauwe gans en smient is een analyse gemaakt van de te verwachten effecten van de voorgestelde maatregelen. Dit betreffen effecten op de aantallen en verspreiding van deze drie vogelsoorten in een internationale context en te verwachten effecten op de kosten die binnen Nederland gemaakt moeten worden voor ganzenopvang en vergoeding van landbouwschade. Deze analyse is gemaakt met gebruikmaking van bestaande gegevens, waarbij geput is uit de gepubliceerde literatuur, de populatieschattingen uit de databank van Wetlands International, ongepubliceerde gegevens van het ringonderzoek aan kolganzen door Alterra, en de door het Faunafonds geleverde gegevens over de wildschade sinds 1990. Er is aangegeven aan welke randvoorwaarden voldaan moet worden om te voorkomen dat de aantallen ganzen opnieuw gedecimeerd worden, zoals voor 1970 het geval was. Na 1970 heeft het twintig jaar geduurd voordat de aantallen ganzen zich weer hersteld hadden. Inmiddels zijn de meeste populaties vertienvoudigd. Gezien de lange tijdsduur van dit herstel is de nodige voorzichtigheid geboden bij heropening van de jachtmogelijkheden. Regulering van de aantallen ganzen en smienten en hun verspreiding door jacht is bij de huidige populatieniveaus een mogelijkheid om toename van de overheidskosten om landbouwschade te beperken die deze populaties niet in hun voortbestaan bedreigd. Door de decentralisatie van het jachtbeleid rust op de provincies de zware taak de internationale verplichtingen ter bescherming van trekvogels die Nederland is aangegaan (African Eurasian Waterbird Agreement) concreet vorm te geven.

De broedpopulatie van de grauwe gans in het noordelijk Deltagebied neemt sterk toe, en dat leidt in toenemende mate tot landbouwschade in het zomerhalfjaar. In dit rapport wordt, op grond van gegevens over overleving en reproductiesucces, afkomstig uit Zweden en uit Oost-Nederland, een populatiemodel gepresenteerd, waarmee de te verwachten toekomstige populatieontwikkelingen zijn verkend. De modeluitkomsten zijn sterk afhankelijk van het veronderstelde reproductiesucces en indiceren dat de populatie op termijn zou kunnen toenemen tot ruwweg 10 000-20 000 vogels. De effecten van verschillende mogelijke beheersmaatregelen zijn met scenario's doorgerekend.

In de winter van 1954-55 startte het ITBON het ringonderzoek aan wilde ganzen in Nederland. Sindsdien zijn ruim 50 000 ganzen geringd met metalen ringen van het Vogeltrekstation Arnhem. Het verzamelen van deze gegevens is voortgezet door RIN, IBN, en nu Alterra. De ganzen worden gevangen door ganzenvangers op traditionele wijze met slagnetten en goed getrainde lokganzen. Terugmeldingen van de geringde ganzen zijn van belang voor het overheidsbeleid op het gebied van deze trekvogels, waarvoor Nederland door het ondertekenen van internationale verdragen zijn verantwoordelijkheid heeft genomen. Nadere analyse van deze langetermijngegevensreeks is gewenst. Sinds 1998-99 werkt Alterra met dit vangprogramma mee aan een onderzoeksproject van de universiteit van Osnabrück, waarbij tot nu toe ruim 1900 kolganzen met halsbanden zijn gemerkt.

De stuurbaarheid van ganzen is in 1999-2000 onderzocht in een proefgebied in Noordoost-Friesland. In de periferie (ca. 9000 ha) van het ganzenopvangebied Oost-Dongeradeel (ca. 2200 ha) zijn ganzen bejaagd en verjaagd om ze te concentreren in het opvanggebied en landbouwschade in het perifere gebied te minimaliseren. Het effect van deze verjagingsacties op ganzen is bestudeerd door individueel gemerkte kolganzen intensief te volgen. Kolganzen werden hiertoe gemerkt met halsbanden en kleine, in de halsband ingebouwde, VHF-zenders. Door wekelijkse tellingen werden verspreiding en talrijkheid van alle ganzensoorten vastgelegd. De landbouwschade in het perifere gebied daalde in vergelijking met een seizoen dat er alleen gejaagd en niet gecoördineerd verjaagd werd (1997-1998), van c 350 000 naar c 150 000. Binnen het opvanggebied kwamen kolganzen meer verspreid en in kleinere groepen voor en vertoonden meer plaatstrouw. In het verjaaggebied kwamen kolganzen in veel grotere groepen voor, en doken er ook vaker nieuwe ganzen op. Ruim de helft van de ganzen trok direct door naar andere pleisterplaatsen in Nederland en Duitsland. In een gebied waar ganzen niet verjaagd werden, bleken kolganzen veel zwaarder te zijn, zodat verjagingacties zeer waarschijnlijk de conditie van ganzen beonvloeden.