Search

Eğitim ulusların ekonomik büyümesinin ana motoru haline gelmiştir ve ekonomistler arasında eğitimin modern işgücü piyasasındaki rolü konusunda bir fikir birliği vardır. Bu nedenle, eğitim seviyesinin artması ve eğitim kalitesinin iyileştirilmesi, yalnızca toplumların gelecekteki performansını belirlemekle kalmayan aynı zamanda gelecek nesillerin işgücü piyasasındaki sayısını belirleyecek olan çok derin ekonomik sonuçları olan konulardır. Bu çalışma, 2008-2017 döneminde Kolombiya ve Türkiye'de ücret seviyeleri üzerinde eğitimdeki değişimin etkisini analiz etmektedir. Araştırma gelişmekte olan bu iki ülkede nicel olarak sürekli gelişen yükseköğrenimin ücret seviyeleri üzerindeki etkisine odaklanmaktadır. Beşeri sermaye teorisi ve karşı eleştirileri esas olarak incelenmektedir. Nicel analizler Mincer ücret denklemine dayanmaktadır, ancak farklı ücret seviyeleri için eğitimin getirileri arasındaki varyasyonları görmek için kantil regresyon tekniklerini kullanmaktadır. Veriler, Kolombiya için DANE Büyük Entegre Hanehalkı Anketi (GEIH) ve Türkiye için ise TÜİK Hanehalkı İşgücü Anketi (HİA)'nden alınmıştır. Getiriler benzer davranış modellerine sahip olsa da, büyüklükler ve değişkenlik analiz edilen kantiller arasında farklılık göstermektedir. Türkiye'de eğitim katsayıları yüzde 1 ile 80 arasında sabit bir şekilde artış göstermekte ve daha sonra son %20 dilimde çok daha homojen hale gelmektedir. Kolombiya için ise ilk %15'lik dilimde getiri oranlarında homojen iken yüzde 15 ile 100 arasındaki dilimde geri dönüşler giderek artmakta, bu da dağılımın üst kısmındaki eşitsizliğe dikkat çekmektedir. Sonuçlar, Kolombiya'da eğitimin getirilerinin Türkiye'den daha yüksek olduğunu, aynı zamanda her iki ülke için de eğitim getirilerinin 2017 yılında 2008'de ulaştığı seviyeden daha düşük olduğunu göstermektedir.

Bu çalışmanın temel amacı Türkiye'de yerel aktörler öncülüğünde ve yerel halkın katılımı ile kırsal/bölgesel sorunlarına yeni ve sürdürülebilir çözümler geliştirmesi olarak tanımlanabilecek sosyal inovasyonun belirleyicilerini ortaya koymaktır. Bu amaca yönelik olarak 15 ilde 22 ilçede 341 kırsal kalkınma paydaşı ile anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Örneklem medyada ve akademik araştırmalarda kırsal kalkınmada başarılı örnekler olarak sunulan ilçelerdir. Seçilen ilçelerde yapılan anketlerden elde edilen verilerin analizi sonucunda örneklemin oluşturan bölgelerde ortaya konulan kırsal kalkınma faaliyetlerinin; i) endojen kalkınmaya mekansal yaklaşım kapsamında birer sosyal inovasyon örneği olarak kabul edilip edilemeyeceğinin ortaya konulması ve ii) eğer bunlar kırsal alanda sosyal inovasyon örnekleri olarak kabul edilir ise, bu sosyal inovasyonların gerçekleşmesinde temel belirleyicilerin (ön koşulların) saptanması çalışmanın başlıca odaklandığı sorunsallardır. Anket verilerine göre kırsal kalkınmada sosyal inovasyon olarak tanımlanan faaliyetlerin önkoşullarını belirlemeye yönelik yapılan Faktör Analizi sonucu sekiz faktör belirlenmiştir. Bu faktörler toplam varyansın %64'ünü açıklamaktadır. Faktörler arasında ilk sırada "sosyal sermaye faktörü" olarak adlandırılan faktör yer almakta olup varyansın tek başına yaklaşık %38'ini açıklamaktadır. Diğer faktörler ise sırasıyla Politikalar ve Olanaklar Faktörü, Altyapı Faktörü, Yöreye Özgü Sermaye Faktörü, Kırsal Turizm Faktörü, Tarımsal Potansiyel Faktörü, Ürün, Maliyet ve Gelir Faktörü ve Toplumsal Cinsiyet ve Güçlendirme Faktörü olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda kırsal alanlarda yaşayan bireylerin, kırsal alanları diğerlerinden ayıran içsel kalkınma potansiyelleri (sosyal, doğal, tarihi ve kültürel sermaye) hakkındaki farkındalıklarının artırılmasının önemli olduğu görülmektedir. Kırsal alandaki kalkınma paydaşlarının bu potansiyelleri en etkin biçimde nasıl ve ne şekilde açığa çıkarabilecekleri konusunda bilinçlendirilmeleri önemlidir. Kırsal alanlarda kalkınma yolunda ilerleme kaydettirecek sosyal inovasyonların ortaya çıkması için sosyal sermayenin güçlendirilmesine yönelik politikalar geliştirilmelidir.

Ekosistemler insanlara ekonomik üretim için gerekli olan hammaddeleri sağlar. Başta kereste ürünleri olmak üzere bu kaynakların çoğu piyasa aracılığıyla fiyatlandırılabilmektedir. Bundan başka ekosistemler rekreasyonel ve pasif kullanım değerlerine sahiptir. Bu değerler doğrudan gözlemlenemez ve piyasada fiyatlandırılamaz. Rekreasyonel değer ile ekosistemlerin kullanım değeri kastedilmektedir. Yani bir doğal alana yapılan ziyaretten alınan haz ve elde edilen fayda söz konusudur. Pasif kullanım değeri veya kullanım dışı değerler ise ekosistemlerin karbon depolama, erozyon önleme, biyoçeşitlilik gibi değerleridir. Bu değerler aslında daha çok ekosistem hizmetleri olarak nitelendirilmektedir. Ekosistemlerin sağladığı kullanım ve kullanım dışı değerlerin ekonomik bir anlam kazanabilmesi için piyasa dışı yöntemlere gereksinim vardır. Bir ekosisteme ekonomik açıdan değer biçmek tartışmalı bir konu olsa da, ekonomik teoriye göre değeri olmayan bir şeyin fiyatı da "0" olmaktadır. Ayrıca ekosistemler ve doğal kaynaklar, ortak kaynak özelliğinde olan kamu mallarıdır. Ekonomik anlamda fiyatı "0" olan bir mal da aşırı tüketimle karşı karşıya kalmaktadır. Bu çalışmada Beydağları Sahil Milli Parkı'nın toplam ekonomik değeri belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla kullanılan iki piyasa dışı yöntem olan Seyahat Maliyeti ve Koşullu Değerleme yöntemleriyle parkın kullanım ve kullanım dışı değerleri hesaplanmıştır. Araştırma sonucuna göre ziyaret başına bir kişi için elde edilen tüketici rantı 642,92 TL olarak hesaplanmıştır. Parkın yıllık 750.000 kişiyi ağırladığı ve bir kişinin yıllık ortalama 2,9 ziyaret yaptığı göz önüne alındığında parkın yıllık rekreasyonel amaçlı kullanımının ekonomik değeri 1.398.351.000 TL olmaktadır. Koşullu Değerleme Yöntemi'yle parkın kullanım dışı değeri belirlenmeye çalışılmıştır. Buna göre kişi başı ödeme istekliliği 84,69 TL ve yıllık kullanım dışı değer ise 188.228.775 TL olarak bulunmuştur. Yıllık toplam ekonomik değer ise kullanım ve kullanım dışı değerlerin toplamına eşittir. Buna göre parkın yıllık toplam ekonomik değeri 1.586.579.775 TL olarak hesaplanmaktadır.

Obezite gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler için önemli bir sağlık problemidir. Obezite özellikle 1980'li yıllardan günümüze kadar tüm yaş gruplarında ve sosyoekonomik gruplarda çok hızlı artış göstermektedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) raporuna göre, 2008 yılında dünyada 500 milyonun üzerinde obez ve 1.4 milyar aşırı kilolu birey olduğu tahmin edilmiştir. Rakamların 2015'de sırasıyla 700 milyon ve 2.3 milyara ulaşacağı öngörülmektedir. Türkiye genelinde obezite oranı 2008 yılında %16.2 iken 2010 yılında %18.8'e yükselmiştir. Genel olarak bakıldığında dünya genelinde olduğu gibi Türkiye'de de kadınlarda obezite oranı, erkeklerde ise aşırı kiloluluk oranı daha yüksektir. Türkiye'de yetişkin nüfusun 2008 yılında %49.1'i ve 2010 yılında %52.1'i aşırı kilolu ve obezdir. Türkiye genelinde 2008 yılında aşırı kilolu ve obez olan kadın oranı toplamı %46.9 iken bu oran erkeklerde %51.2 çıkmıştır. Aynı oranlar 2010 yılında sırasıyla %51 ve %53.2'ye yükselmiştir. Obezite insanların yaşam ve sağlık kalitesini etkilemesinin yanı sıra ülke ekonomilerini de olumsuz etkileyen bir sağlık problemidir. Ülke ekonomilerine doğrudan ve dolaylı maliyetler yüklemektedir. Gıda fiyatlarında reel azalma, kişi başına reel gelir artışı, teknolojik gelişme, sosyal ve çevresel faktörler, sosyo-demografik faktörler, daha az fiziksel aktivite gerektiren çalışma koşulları ve kadınların işgücüne katılması bireylerin gıda tüketimi ve enerji dengesini etkilemiş ve sonuçta obezite oranlarının artmasına neden olmuştur. Uluslararası literatürde, obezitenin ekonomik nedenlerini ve sonuçlarını, obezitenin maliyet etkisini, gelir veya ücret düzeyleri üzerinde obezitenin etkisini, obezitenin yaratmış olduğu sosyoekonomik eşitsizlikleri ele alan mikro ekonomik temelli ampirik çalışmaların sayısı hızla artmaktadır. Fakat Türkiye'de literatürde yer alan çalışmaların neredeyse tamamı sağlık bilimlerinde çalışan araştırıcılar tarafından yapılmıştır. Oysa Türkiye'de iktisadi teori temelinde ve ülke genelini kapsayan bir ampirik çalışma henüz yapılmamıştır. Bundan dolayı Türkiye'de anti obezite politikalarının oluşturulmasında kullanılacak ampirik bulgular da yetersizdir. Obezite üzerinde belirleyici olan temel değişkenler, obezlerin sosyoekonomik kesimler arasında dağılımını (eşitsizlik) ve eşitsizliğe neden olan ana faktörleri belirlemek müdahale politikaları için önemlidir. Bu araştırma ulusal bağlamda literatürdeki bu eksikliği gidermeye katkıda bulunmak ve Türkiye'de obezite ile mücadele politikalarında odaklanılması gereken etkin iktisadi araçları belirlemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada TÜİK 2008 ve 2010 Sağlık Araştırması Anket verileri kullanılmıştır. Çalışma iki aşamadan oluşmaktadır. İlk aşama, 2008 ve 2010 yılları için Türkiye geneli beden kitle indeksi (BKİ) dağılımının mevcut durumu ortaya konulmuştur. Her iki yıl için cinsiyet, yaş, yerleşim yeri, eğitim düzeyi, medeni durum, gelir düzeyi, genel sağlık durumu, bireysel alışkanlıklar ve meyve tüketimi gibi sosyoekonomik ve demografik değişkenlerin obezite ve aşırı kilo/obezite üzerinde etkili olup olmadığı probit model yöntemi ile tahmin edilmiştir. İkinci aşamada, her iki yıl için Türkiye'de obezite ve aşırı kilo/obezite üzerinde hangi sosyoekonomik ve demografik değişkenlerin eşitsizliğe neden olduğu ve bu eşitsizliklerin derecesi ve yönü yoğunlaşma indeksi ile hesaplanmıştır. Model tahmin sonuçlarından elde edilen temel bulgulara göre; her iki yılda, diğer gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi Türkiye'de yüksek gelir gruplarında ve düşük eğitim düzeylerinde obez olma olasılığı ve aşırı kilolu/obez olma olasılığı daha yüksektir. Ayrıca kentsel yerleşim yerlerinde obez olma olasılığı ve aşırı kilolu/obez olma olasılığı kırsal yerleşim yerlerine göre daha yüksektir. Ancak kentsel alanda yaşayan bireylerin gelirinde kırsal alanda yaşayan bireyin gelirine göre logaritmik olarak bir artış obez olma olasılığını ve aşırı kilolu/obez olma olasılığını azaltmaktadır. Her iki yıl için obezitenin ve aşırı kilo/obezitenin yaratmış olduğu toplam eşitsizliğin yönü düşük sosyoekonomik gruplarda yoğunlaşmasıdır. Türkiye'de obezite zenginler lehine (yoksullar aleyhine) eşitsizlik yaratmaktadır. Bunun dışında ilkokul altı, ilkokul, lise ve üstü eğitim düzeyine sahip obez bireylerin düşük sosyoekonomik statüde yoğunlaştığı belirlenmiştir. Bunun yanında, hipertansiyon ve diyabet hastası obez bireyler düşük sosyoekonomik statüde yoğunlaşmıştır. Düşük sosyoekonomik statülerde bireylerde hastalık oranları daha yüksek ve meyve ve sebze tüketim sıklığı daha düşüktür. Araştırma sonuçları ışığında, obez olmanın ve aşırı kilolu/obez olmanın toplumda yaratmış olduğu eşitsizlikte temel sorun olarak eğitim düzeyi ve gelir dağılımı görülmektedir. Bu nedenle obezite ile müdahalede eğitimin ve gelir dağılımındaki eşitsizliği azaltmanın etkili politika araçları olacağı söylenebilir.

Türkiye artan nüfusla birlikte temiz ve kaliteli su talebini karşılamakta zorlanmaktadır. Şehirlerin içme ve kullanma sularının temin edildiği su havzaları kirlenmekte ve daralmaktadır. Günümüzde suyun ekonomik kullanımı ve su talebi yönetimi, başta metropol kentler olmak üzere, çok önemli bir konu haline gelmiştir. Bu bağlamda metropol kent haline gelen Antalya merkezde su talep yönetiminin önemi giderek artmaktadır. Bu çalışmada Antalya'da hanehalkı su talebi üzerinde fiyat, gelir ve sosyo-ekonomik değişkenlerin etkisini belirlemek amaçlanmış ve iki farklı talep modeli tahmin edilmiştir. Bunlardan birincisi zaman serisi ile yapılan sadece fiyatın açıklayıcı değişken olduğu talep modelidir. Diğeri ise yatay kesit verileri ile yapılan hanehalkı su talep modelidir. Hanehalkı talep modelinde gelir-talep esnekliği ve sosyo-ekonomik değişkenlerin su kullanımı üzerindeki etkisini ölçmek için ?Antalya Kent Merkezi Sosyo-Ekonomik Demografik Yapı, İstihdam ve Yaşam Memnuniyeti Araştırması? başlığı altında 2009 Mayıs-Haziran aylarında beş merkez ilçede (şehir merkezi, Muratpaşa, Kepez, Konyaaltı, Aksu ve Döşemealtı) 496 hanehalkı ile yapılmış olan anket çalışması verileri kullanılmıştır. Analizde, hanede yaşayan bireylere ilişkin sosyo-ekonomik ve demografik değişkenler {hanede yaşayan birey sayısı, hanehalkı aylık geliri, hanehalkı sonbahar, yaz ve kış dönemi su faturasının aritmetik ortalaması, ikamet edilen konutun genişliği, hanehalkı reisinin medeni durumu} ve hanenin sahip olduğu kolaylık malları (bulaşık makinesi sahipliği) verileri kullanılmıştır. Zaman serisi talep modelinde Antalya Büyükşehir Belediyesi ASAT Müdürlüğü'nden alınan son on yıla ait yıllık abone sayısı, aylık su kullanım miktarı (m³) ve tarife (fiyat) verileri ile su talep modeli tahmin edilmiştir. Model sonuçlarına göre hanehalkı su talebinin fiyat-talep esnekliği -0.0017 ve gelir-talep esnekliği 0,0635'dir. Su ikamesi olmayan zorunlu bir maldır ve Türkiye genelinde olduğu gibi Antalya'da hanehalkı geliri içinde su faturasının payı düşüktür. Bu nedenle fiyat-talep esnekliğinin düşük çıkması beklenen bir durumdur. Suyun gelir-talep ve fiyat-talep esnekliğinin düşük olması hanehalkı su talebini yönetmede hanehalkını bilinçlendirmenin ekonomik faktörlerden daha önemli olduğunu göstermektedir.

Bu çalışma, Türkiye süt ve et piyasalarına ait tedarik zincirlerinde üretici (çiftlik) fiyatları ile perakende fiyatlar arasındaki fiyat iletiminde asimetri olup olmadığını belirlemeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda kurulan modelde temel varsayım, söz konusu piyasalardaki nihai tüketim mallarının en büyük maliyet bileşeninin, sanayici tarafından tarımsal ürün üreticisine ödenen miktar olduğudur. Üretici ve perakende fiyat verilerinden oluşan seriler Engle Granger iki aşamalı eşbütünleşme analizine tabi tutulmuş ve söz konusu fiyatlar arası uzun dönemli bir ilişkinin var olduğu bulunmuştur. Fiyatlar arası kısa dönem ilişkisini belirlemek amacıyla kurulan Granger ve Lee hata düzeltme modeli süt piyasasına ait tedarik zincirindeki fiyat iletiminde asimetri olduğunu ortaya koymuştur. Et piyasası için yapılan analizde, pozitif fiyat değişiklikleri istatistiksel olarak anlamlı çıkmamakla beraber sonuçlar kısa dönemde fiyat iletiminde bir asimetri olduğunu işaret etmektedir. Üretici (çiftlik) ve perakende fiyatlar arası fiyat iletiminde asimetri, üretici fiyatlarındaki artışların aynı fiyatlardaki azalışlara göre perakende fiyatlara daha fazla ve/veya daha hızlı yansıtıldığını ifade etmektedir.

Bu çalışmada esas olarak organik süt ve yumurta için tüketicilerin bu ürünlerin muadili olan geleneksel ürünlere göre fiyat farkı ödeme istekliliği tahmin edilmektedir. Araştırmada Aralık 2011 ve Ocak 2012 zaman aralığında Antalya merkezde organik süt ve organik yumurta satışı yapan dört büyük süpermarket zincirinden gıda alışverişi yapan tüketicilerden seçilmiş 225 birey ile yüz yüze görüşmelerle yapılmış tüketici anketi verileri kullanılmıştır.Anketi cevaplayan tüketiciler sırasıyla %16,4, %34,7 ve %34,2'si gıdaların sağlık açısından güvensiz, az güvenilir ve orta düzeyde güvenilir olduğunu düşünmektedir. Tüketicilerin %64'ü süt ve yumurtada konvansiyonel ile organik ürün arasındaki fiyat farkının çok yüksek olduğunu düşünmektedir. Ankete katılanların %45,8'i sezon dışında üretilen sebze ve meyvelerin zirai ilaç kalıntısı ve hormon içermesinden dolayı sağlıklı olmadığını ve %52,4'ü ithal dana etinin sağlık açısından güvensiz olduğunu düşünmektedir. Tüketicilerin %55'i organik ürünün ne olduğu ve organik üretim yöntemi hakkında bilgiye sahip olduklarını ifade etmişlerdir. Tüketicilerin %20,4'ü organik süt ve %22'si ise organik yumurta satın aldıklarını belirtmişlerdir. Tüketicilere organik ürün muadili olan konvansiyonel ürüne göre fiyat farkı öder misiniz şeklinde sorulan soruya, tüketicilerin %26,7'si evet cevabını vermiştir. Fiyat farkı ödemeye gönüllü tüketicilere organik ürüne muadili geleneksel ürüne göre ne kadar fiyat farkı ödersiniz şeklinde sorulan soruya verilen cevapların ortalama değerine göre, organik süt için yaklaşık %22,5 ve organik yumurta için %24,15 oranında fiyat farkı ödemek istedikleri ifade edilmiştir.Konjoint tekniği ile yapılan tahmin sonuçları normal ürün referans alındığında tüketicilerin organik süt için 1,65TL (%90) ve organik yumurta için 0,39TL (%96) fiyat farkı ödemeye gönüllü olduklarını (Willingness to Pay) göstermektedir. Lojistik regresyon modeli tahmin sonuçlarından hesaplanan değerlere göre fiyat farkı ödeme gönüllülüğü organik süt için 1,827TL (%100) ve yumurta için 0,406TL (%102)'dir. Faktör analizi sonuçlarına göre süt ve yumurtada tüketici tercihleri ve satın alma davranışlarındaki varyansın büyük bölümünü fiyat, kalite ve reklam-ürün faktörü olarak adlandırılan üç değişken açıklamaktadır.

Bu çalışmada, tarım sektöründe çalışan kırsal kesim hane halklarının tarımsal yatırım kararlarını ve yatırım hacmini etkileyen faktörleri ortaya çıkarmak amacıyla ampirik bir analiz yapılmıştır. Analizde özellikle, kırsal kesime kamu ya da özel sektör tarafından sağlanan finansman kolaylıklarının ve kamu sektörünün tarım sektörüne verdiği destek ve sübvansiyonların ne derece etkili olduğu araştırılmıştır. Bu doğrultuda, Tarım Reformu Uygulama Projesi kapsamında 2004 yılında 5496 kırsal hane halkı bazında toplanmış demografik, sosyal ve ekonomik içerikli veritabanı kullanılarak hane halklarının gelirini ve finansal yapısını, refah seviyelerini ayrıca hanelerin sahip olduğu tarımsal yapının özelliklerini temsil edecek değişkenler oluşturulmuştur. Daha sonra bireysel yatırımların belirlenmesine yönelik teorik altyapı kullanılarak zaman kesiti verileriyle ekonometrik tahminler yapılmıştır. Çalışmada, tarım ve tarım dışı gelir seviyesinin, doğrudan gelir desteğinin ve mevcut girdi harcamalarının tarımsal yatırım yapma kararını etkilediği yönünde bulgular elde edilmiştir. Hane halklarının yaşadıkları bölge, hane halkı demografik özellikleri ve krediye erişim olanakları genişliğinin de yatırımlar üzerinde sınırlı derecede etkiye sahip olduğu gözlenmiştir. In this study, an empirical analysis was carried out in order to find the factors that effect agricultural investment decisions and investment size of rural households working in agricultural sector. In the analysis, specifically the investment impacts of financial facilities provided to rural households by public or private sector and of agricultural support and subsidies provided by public sector was investigated. From this perspective, indicators were prepared to proxy the households? income, their financial stucture and the agricultural structure they have in the farm by using the database that covers the demographic, social and economic characteristics of 5496 rural households collected through the surveys in 2004 in the context of Agricultural Reform Implementation Project. Later, cross section econometric analyses were performed by basing on micro level investment decision theory. Both agricultural and non-agricultural income level, agricultural direct income support and current size of agricultural input expnditures were found to effect investment decision of the farmers. Furthermore, it is observed that the specifics of the geographical regions, demographic characteristics and availability of agricultural loan related facilities to rural households had limited impact on agricultural investment decisions. 99

Bu çalışmada, gıda kalite-sağlık standartları ve tarımsal destekleme politikalarının domates sektöründe yapısal değişime olan etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, birçok gelişmiş ülkede ve AB içerisinde yaygın olan, sektörler için düzenleyici etki analizi metodu kullanılmıştır. Etki analizi politika ve/veya mevzuat değişikliği öncesi ve sonrası verilerin karşılaştırılması ve Antalya sera domates piyasası için geliştirilen kısmi denge modeli ile yapılmıştır. Türkiye'de taze domates ihracatında önemli olan ve Antalya'da yoğun olarak üretilen örtüaltı domates yetiştiriciliği ve pazarlaması temel alınmıştır. Kontrollü Örtüaltı Tarım, Organik Tarım, İyi Tarım Uygulamaları vb. yönetmelikler domates üretim sistemini değiştirmiş ve 3 yıl gibi kısa bir sürede bu düzenlemeler %25'lik bir alana yayılmıştır. Gıda yasası ve yönetmelikleri ürünlerdeki pestisit kalıntı bulgularını azaltan olumlu etki yapmıştır. Bununla birlikte, Tarım dışı firmalar domates sektöründeki Pazar fırsatlarını değerlendirmek amacıyla iyi tarım uygulamaları, organik ve topraksız tarım alanlarında modern sera yatırımlarına yönelmişlerdir. Son yirmi yıllık dönemi kapsayan 1988?2007 dönemi arası yıllık serilerle arz tahmini yapılmış ve üretimde bitki sağlığı denetimlerinin sıkılaştırıldığı yılların sera alanlarında (yatırımlarda) negatif etkisinin olduğu görülmüştür. Bunun yanında, 1998 yılından başlayarak 2008 yılı Nisan ayına kadar olan aylık zaman serileri ile talep fonksiyonları oluşturularak fiyat ve ihracat talep esneklikleri tahmin edilmiştir. Bu fonksiyonlarda da ürüne yönelik üretim desteklerinin pozitif, üretimin mevsimsel olmasının ve bitki sağlığı standartlarının yetersiz uygulanması sebebiyle yabancı ülkelerin ihracatı kesmesinin fiyata negatif etkisi olduğu ortaya konulmuştur. İhracat talebinde ise ihracat desteklerinin pozitif yönde etkileri olduğu bulunmuştur. The aim of this study is to determine the effects of food quality and safety standards and agricultural subsidy policies on structural changes of tomato sector and tomato market. Related to this object, regulatory impact analysis method, common in the most of the developed countries and EU, for sectors was used. Impact analysis was examined by comparing data from ex-ante and ex-post situation of policy and legislation changes. Greenhouse tomato cultivation and marketing was taken as a base in Turkey since it is at the important position in fresh tomato trade and densely produced in Antalya. Regulations like Controlled Greenhouse, Organic Agriculture and Good Agricultural Practices shifted tomato production system and these regulations have expanded to 25% of greenhouse areas for 3 years period. Food law and its regulations have a positive effect on reduction of pesticide residue results. Non-agricultural firms, has been benefiting from tomato market potential, tend to invest in modern greenhouses, they may apply good agricultural practices, organic and soilless culture etc. Tomato supply was estimated by the last twenty years data between 1998 and 2007 and it was observed that strict phytosanitary audits on production with various legislations have a negative effect on tomato greenhouse areas. Moreover, price demand elasticity and export elasticity were estimated by developing demand functions with the monthly time series from 1998 to April 2008. With the aid of these functions, production subsidy to crops has positive and erupting exportation of foreign country because of insufficient application of phytosanitary standards has negative effects on price. In addition, it was found that production subsidy has a positive effect on export demand. 94

xiiÖZETTürkiye'nin Avrupa Birliği'ne katılım ortaklığı sürecinde tarım ve gıda politika veuygulamaları konusunda uyum sağlama çalışmaları, 2006 yılında ve gelecek on yıl içinde ensıklıkla üzerinde duracağımız konulardan biri olacaktır.Gıda ürünlerini bilimsel risk analiz yöntemleriyle denetleyecek Avrupa Gıda Otoritesi?Tarladan Sofraya? prensibini benimsediği yeni yaklaşımda, sadece son ürün değil, ürününoluştuğu üretim zinciri de denetlenecektir. Son düzenlemelerle yayımlanan Beyaz Kitap'taBirliğin gelecekteki genişleme sürecinde, yeni katılacak ülkelerin gıda sağlık güvenliği ileilgili temel prensiplere uyma zorunlulukları ve bu ülkelerin yasaları ve kontrol sistemlerine deuyumlaştırılmaları istenmiştir.Son yıllarda insan sağlığını tehdit eden gıda kaynaklı tehlikelerin ortaya çıkmasıyla, bualanda ciddi tedbirlerin alınması gerekliliği iyice artmıştır. ?Deli dana? BSE (BovineSpongiform Encephalopathy) (1996), dioksin ve nitrofen krizi (1999-2000), şap hastalığı krizi(2001) ve son olarak kuş gribi krizleri (2006-) gıda kaynakları güvenliğinin kontrol altınaalınması ve aynı zamanda gıda sektörleri için ciddi ekonomik krizlerin engellenmesi anlamınıtaşır. Bunun bilincinde olan gıda sektörü yöneticileri tüm firma çalışanlarını kapsayacakşekilde uluslararası geçerliliği olan bazı gıda güvenlik ve kalite sistemleri oluşturarak gönüllüuygulamalar yapmaktadır.Türkiye'nin Tarımsal yapısı, tarım nüfusu, işletmelerin küçüklüğü ve dağınıklığı,üreticilerin örgütlenmesi, tarıma verilen destekler, verimlilik, teknoloji kullanımı, kurumsalorganizasyon, bitki ve hayvan sağlığı şartları ve ürün kalite ve standartları açısından AB'denbüyük farklılıklar göstermektedir.Bu çalışmada, gıda ürünlerinde tüketiciler için giderek önemli olan gıda ürünlerindegüvenlik ve kalite uygulamaları regülasyonlarının AB gıda mevzuatında nasıl ele alındığı veTürkiye'nin önemli gıda imalatı sanayi alt gruplarından, et-süt ürünleri sanayi, meyve suyu-konsantre sanayi, makarna sanayi ve zeytinyağı sanayi işletmelerinin gönüllü uygulamalarıincelenerek araştırılmıştır.xiiiTürk gıda imalat sanayinin içerisinde bulunduğu mevcut durum, AB gıda mevzuatıuyumlaştırma çalışmalarıyla, ileride daha iyi bir noktaya gelmesi için bugünlerden yapısal veorganizasyonel bir dizi çalışmalarda bulunması gerekmektedir. Güvenli, kaliteli ve çevreyezarar vermeyen gıda üreten firmalar bir takım kalite ve güvenlik sistemleri oluşturmuş vebelgelendirmişlerdir.İkincil verilere dayalı olarak yapılan bu çalışmada, Türk gıda imalat sanayi de önemli yeresahip olan et-süt ürünleri sanayi, işlenmiş meyve sebze sanayi, değirmencilik ürünleri sanayive zeytinyağı sanayi ile ilgili mevcut durumları ve AB gıda mevzuatı uyumu için yasalzorunlulukları ile teknolojik yatırımlar, kobi işletmelerinin yapması gerekenler, işletmelerinölçek değiştirme gereklilikleri gibi konularda bilgilenilmesi açısından yol gösterici olacaktır. xivSUMMARYAgricultural and food politics and their application matter in the unision acquisition ofTurkey will be one matter on which there will be made emphasise on the year 2006 andthe following ten years.The European Food Authority will check with the new adoptad aproach ?from field toboard?.not only the last product but also the consistence of the production chain of thefood products with scientific risk analize system . With the latest regulations published inthe white book it is emhasized about the adaptation to the main principles and the need tounify their control systems for the new joining countries in the broadening process of theunion.In recent years with the threat of humans which are food sourced let make them takingserious precautions against it. Bovine Spongiform Encephalopathy ?BSE? (1996) dioxinand nitrogen crises (1999-2000), şap ilness crises (2001) and at last bird influenza crises(2006-) taking food sources under control means a huge crises in the food sector and at thesame time that they can face economical crises.Being aware of this ;food sector managersmake some security and quality applications with the whole company employees whichare internationally accepted .Turkey?s agricultural constitution ,agricultral population ,the smallness of thecompanies and their outlying,producers being organized ,the advances given toagriculture,fertility,usage of technology,institional organisation ,plant and animal healthconditions and product quality and the standarts shows differences related to the EU.This study shows how safety and quality regulations in the EU food regulations areaccepted which are taking greater importance for the consumors and Turkey?s importantfood producing industry sub groups such as meat-dairy productindustry, fruiı juice-consantration industry, pasta industry and olive oil industry companies in whichvolunteered applications are examined.Turkey?s position in fabrication industry must make some more organisational actionsnowadays toreach a beter position with the union to the regulations of the EU. Foodxvproducing companies have established some quality and safety systems which are secureand of good quality and have no harm to the enviornment.Having done this study in a literary way, Things such as meat and milk productsindustry ; refined fruit and vegetables;mill products industry and oliveoil industry whichtake an important role in Turkey?s food fabrication industry must make the essentialchanges for the unison to the EU food regulations in terms of laws, technologicalinvestments ,the things which the kobi?s must do , and in changing their scale of theoperating will be indicative. 159