Search

De belangrijkste appelrassen van dit moment (Elstar, Junami, Kanzi, Rubens) hebben gemeen dat zij allemaal regelmatig gedund moeten worden om het juiste drachtniveau te verkrijgen, de gewenste vruchtmaat en vruchtkwaliteit (maat, suikergehalte) te behalen en om beurtjaren in de productie te vermijden. Handdunnen is arbeidsintensief en dus kostbaar. Bovendien vindt handdunnen uit praktische overwegingen pas plaats na de junirui, wat te laat is om beurtjaren te voorkomen. Een betrouwbare chemische vruchtdunning betekent een grote besparing op arbeidskosten voor dunnen en geeft de beste garantie op het vermijden van beurtjaren. Met de thans gebruikte dunmiddelen ATS en MaxCel lukt het niet om onder alle omstandigheden en bij elk ras de gewenste mate van dunning te behalen. Weersomstandigheden, het bloeistadium dan wel het ontwikkelingsstadium van de jonge vruchtjes, het groeiniveau van de boom en verschillen tussen de takken binnen de boom spelen een belangrijke rol bij de mate van dunnende werking.

Met name op zandgronden speelt de problematiek van herinplantziekte. Zonder grondontsmetting lijkt herinplant van fruitbomen niet rendabel. Een van de veroorzakers van herinplantziekte is het wortellesieaaltje (Pratylenchus penetrans). Op een appelperceel met een vrij hoge bodembesmetting van het wortellesieaaltje Pratylenchus penetrans (één van de veroorzakers van bodemmoeheid) zijn na het rooien van de bomen in het voor en najaar van 2007 zeven verschillende behandelingen toegepast: Tagetes (‘Afrikaantje’), Tagetes + biologische grondontsmetting, Japanse haver (Avena strigosa) + late biologische grondontsmetting, biofumigatie met Sarepta mosterd, compost, zwarte braak en natte grondontsmetting (controle behandelingen). De methode met Afrikaantjes en die met Afrikaantjes gecombineerd met Biologische grondontsmetting (BGO) bleken de populaties van Pratylenchus aanzienlijk te reduceren, bijna net zo goed als natte grondontsmetting. Afrikaantjes bestrijden de aaltjes en door de combinatie met BGO worden ook andere (bodemmoeheid veroorzakende) ziekteverwekkers bestreden. Compost en late BGO hadden een vergelijkbaar effect als onbehandelde grond. Na biofumigatie was de aaltjespopulatie toegenomen.

In 2006 is het stelsel van gebruiksnormen ingevoerd. Deze normen zijn gebaseerd op de bestaande bemestingsadviezen. Kwekers van vruchtbomen, coniferen, rozen en Buxus hebben aangegeven dat de stikstofgebruiksnormen te laag zijn om een rendabele kwaliteitsproductie te behalen. Dit betekent dat de adviezen aangepast moeten worden. Een belangrijke reden om een aanpassing van het advies en daarmee de gebruiksnorm te vragen is dat er in de periode tussen het verschijnen van de Bemestingsadviesbasis boomkwekerijgewassen en het vaststellen van de stikstofgebruiksnormen er veel zaken in de teelt van de desbetreffende gewassen is veranderd. Daarnaast zijn de bestaande adviezen veelal gebaseerd op ‘expert knowledge’ en slechts beperkt op veldproeven. Om tot een aanpassing van het bemestingsadvies te komen moeten bemestingsproeven worden uitgevoerd volgens het ‘Protocol voor de aanpassing bemestingsadviezen voor stikstof’. In dit rapport worden de proeven beschreven die voor de vier genoemde gewasgroepen gedurende een aantal jaren zijn uitgevoerd

De effectiviteit waarmee ATS de vruchtzetting vermindert neemt af met de tijd tussen bestuiving en ATS bespuiting en vertoont een zeer goede relatie met de via het pollenbuisgroeimodel berekende groei van de pollenbuis vanaf de stempel naar het vruchtbeginsel. Bij 50% pollenbuisgroei is de remmende werking van ATS op de vruchtzetting verminderd tot circa 50%. Bij bomen met grote aantallen bloemclusters, waarbij het streven is om appels te laten groeien uit de koningsbloem van ieder cluster, is de aanbeveling om de bloeiontwikkeling en bestuiving door bijen en andere insecten nauwkeurig te volgen. Op basis van het pollenbuisgroeimodel dient de eerste ATS- bespuiting dan uitgevoerd te worden zodra de pollenbuisgroei van het gewenste aantal geopende koningsbloemen, inclusief de gewenste marge, dat nodig is om het streefdrachtniveau van de boom te bereiken volgens het model op 50 tot 80% uitkomt. Met herhaalde bespuiten moet daarna de vruchtzetting van later opengaande bloemen zo volledig mogelijk worden voorkomen. Dit is eerder dan in de thans gangbare strategie gebruikelijk is en waarbij de eerste bespuiting 1 dag na volle bloei wordt uitgevoerd.

Bessenkanker of tak sterfte bij rode bes veroorzaakt al jaren grote schade in de teelt van rode bes. De ziekte komt op vrijwel alle bessenbedrijven voor. In sommige gevallen moeten aanplanten gerooid worden vanwege de zwaarte van de aantastingen. Uit onderzoek van PPO bleek dat de ziekte wordt ve roorzaakt door de schimmel Eutypa. Eutypa infecteert vooral via snoeiwonden. De meeste kankers worden op de harttak op een hoogte van 40 tot 100 cm boven de grond gevonden. Taksterfte wordt pas enige jaren na infectie zichtbaar, bestrijding is dan niet meer mogelijk. Er zijn op dit moment ook geen middelen beschikbaar voor het bestrijden van Eutypa. Het trachten te voorkomen van (snoei)-wond infectie is het enige alternatief. Op verzoek van de NFO Productcommissie Houtig Kleinfruit deed PPO van 2006 tot en met 2012 onderzoek om een bestrijdingsmethode tegen taksterfte door Eutypa bij rode bes te ontwikkelen.

Uit het onderzoek naar de gebruikswaarde van sleedoornselecties als onderstam voor pruim zijn sele cties naar voren gekomen die zeer perspectiefvol zijn . Deze hebben een groeikracht tussen die van VVA - 1 en St. Julien A (Van der Steeg et al, 2011 ). PPO is eigenaar van deze selecties. Vanuit de steenfruitsector bestaat hiervoor veel belangstelling . Men wil graag zo snel mogelijk bomen op deze onderstammen kunnen planten. Voordat éé n of meer selecties in de praktijk geïntroduceerd zouden kunnen worden, dien d en ze echter: - virusvrij gemaakt te worden - wettelijk beschermd te worden - vermeerderd te worde n Daarnaast wa s er de behoefte om ‘pilot s ’ op te zetten om de waarde aan de sector te demonstreren. Verder diende ook in het buitenland interesse ge wek t te worden voor het gebruik van deze selecties als onderstam voor pruim, kwets en mogelijk ook voor abri koos, perzik en nectarine. Dit is een grote potentiële afzetmarkt voor de onderstammen, waarmee de collectieve investering geld kan opleveren. In 2011 en 2012 is in een viertal projecten aan deze zaken invulling gegeven. In dit rapport worden de projecten beschreven.

Doel van het onderzoek is het opzetten en testen van strategieën om het aantal verschillende residuen en de residu gehaltes op rode bes te verminderen. Het onderzoek is gericht op de teelt van rode bessen voor de lange bewaring. In overleg met de telers worden verschillende strategieën opgesteld. Deze strategieën worden getest ten opzichte van het praktijkschema van de teler. Bij de pluk worden de residu-gehaltes van de vruchten bij de verschillende strategieën bepaald. Van de verschillende behandelingen (strategieën) wordt het effect op de bewaarkwaliteit bepaald (lange bewaring).

Bloemknopvorming tijdens de opkweek van appelbomen is ongewenst. Vanuit bloemknoppen ontstaan minder snel en kwalitetief minder goede scheuten voor de ontwikkeling van een tweejarige knipboom. Ook de extra arbeid bij het opschonen van de stammen is niet wenselijk.

Tijdens de opkweek van appelbomen is bloemknopaanleg sterk te beperken met behulp van gibberellinen (groeiregulatoren). Hiermee zijn verschillende behandelingen mogelijk, concludeert PPO na meerjarig praktijkonderzoek. Iedere behandeling kent echter ook wel een nadeel.

PPO onderzoekt al enkele jaren de mogelijkheden van chemische dunning bij Conference. Dit om met minder handdunwerk de maat te verbeteren. In 2011/'12 vergeleek PPO een aantal behandelingen die in eerdere proeven goede resultaten gaven op praktijkpercelen, onder verschillende teeltcondities. Het bleek dat met chemische vruchtdunning bij Conference en minder handdunwerk een minstens even goede, grove maatsortering was te bereiken als alleen met handdunnen. Daarnaast was sprake van een betere bloemknopvorming.

Met de bestaande appelonderstam ‘M 8’ is het mogelijk om even goede fruitteeltresultaten te behalen als met ‘M 9’. Dat blijkt uit vijfjarig onderzoek door PPO in Randwijk. ‘M 8’ staat te boek als minder vatbaar voor bacterievuur en biedt daarom perspectief om schade door deze ziekte te beperken.

Bacterievuur is in toenemende mate een bedreiging voor de appelteelt in Europa. Nederlandse boomkwekers produceren veel onderstammen en bomen bestemd voor export naar vrijwel alle landen in Europa. Door het toenemende handelsverkeer van plantmateriaal in de EU neemt de kans op verspreiding van en aantasting door bacterievuur nog steeds toe.

Bacterievuur is in toenemende mate een bedreiging voor de appelteelt in Europa. Nederlandse boomkwekers produceren veel onderstammen en bomen bestemd voor export naar vrijwel alle landen in Europa. Door het toenemende handelsverkeer van plantmateriaal in de EU neemt de kans op verspreiding van en aantasting door bacterievuur nog steeds toe. De vraag naar onderstammen die minder vatbaar zijn voor bacterievuur dan de veel gebruikte appelonderstam M.9, zal naar verwachting toenemen. M.9 geldt namelijk als zeer vatbaar voor bacterievuur. Gebruik van minder vatbare onderstammen kan bijdragen aan inperking van de verspreiding, aantasting en schade door bacterievuur in de appelteelt. De weinig bekende zwakke onderstam M.8 staat te boek als matig vatbaar voor bacterievuur en is daarmee veel minder gevoelig dan de veel bekendere M.9. Er is niet veel informatie over de gebruikswaarde van M.8 als onderstam, maar de eigenschappen lijken dicht bij die van M.9 te liggen. Introductie van M.8 op grote schaal zal echter pas kans van slagen hebben, indien de teeltkundige waarde niet onderdoet voor die van M.9. Met het doel om onder normale Nederlandse teeltcondities vast te stellen of M.8 even goede resultaten kan geven als M.9, is van 2007 tot en met 2011 in een demonstratieperceel van WUR Praktijkonderzoek Plant en Omgeving in Randwijk de groei en productie van virusvrije M.8 vergeleken met die van de gangbare onderstammen M.9 T337 en M.9 Fleuren 56. De vergelijking is uitgevoerd met Elstar en Golden Delicious.

Door een verslechterde prijsvorming van kleine peren neemt het belang van dunning bij Conference toe. Bovendien wordt met het duurder worden van arbeid en met een toenemend areaal de noodzaak groter om via chemische dunning de hoeveelheid handdunwerk zoveel mogelijk te beperken. Vanaf 2007 wordt daarom door PPO onderzoek gedaan naar chemische dunning bij Conference. Het doel van het onderzoek was het ontwikkelen van een betrouwbare methode voor chemische vruchtdunning van Conference. In 2011 zijn de meest perspectiefvolle behandelingen uit het eerder onderzoek op 3 verschillende Conferencepercelen vergeleken. Dit is gedaan om meer inzicht te verkrijgen in de mate van dunnende werking van de middelen onder verschillende teeltcondities. Omdat de middelen niet toegelaten zijn voor dunning bij peer worden ze onder code vermeld en was dit onderzoek (onder de vereiste deugdelijkheidseisen) voor twee middelen nodig om ze hiervoor toegelaten te krijgen. Voor het derde middel ligt er een aanvraag voor toelating bij peer en zijn de op het toekomstige etiket vermelde drie toegestane bespuitingen in de proef getest.

In 2012 vergeleek PPO voor het derde jaar op rij verschillende bloemdunstrategieën bij appel. In tegenstelling tot 2011 gaven verschillende behandelingen een behoorlijke dunning. Dit ondanks, of misschien wel dankzij het wisselvallige weer van 2012.

Mechanisatie van snoei, dunning en pluk is een mogelijkheid om te besparen op arbeidskosten. Daarmee verhoogt de rentabiliteit van de teelt. In Nederland passen diverse telers al jaren het systeem Le mur fruitier met mechanische snoei bij appel toe. PPO Randwijk en Erik Buitenhuis (EB Fruit Projects)voerden in 2010 en 2011 twee demo's uit met mechanische snoei.

PPO voert een meerjarig onderzoek uit naar de bestrijding van taksterfte bij rode bes. Het onderzoek richt zich onder meer op de effectiviteit van middelen en snoeiwondbehandeling. De infectie vindt namelijk via snoeiwonden plaats. De symptomen worden echter pas enige jaren na de infectie zichtbaar. Bestrijding is dan niet meer mogelijk.

In 2012 onderzoekt PPo in Randwijk het ideale tijdstip en de ideale omstandigheden om de vruchtzetting van Elstar te beïnvloeden door middel van een bespuiting met de bladmeststof ammoniumthiosulfaat (ATS).

Vruchtboomkanker (Neonectria ditissima) veroorzaakt hoge kosten in de teelt van appel. Het middelenpakket voor de beheersing van vruchtboomkanker krimpt. Sinds 30 november 2010 is Topsin M, het best werkende bekende middel tegen vruchtboomkanker, niet meer toegelaten in Nederland. Het huidige middelenpakket bestaat uit captan (Merpan), kalkmelk (Neccal, Nexit, celkalk) en Folicur. Het doel van het onderzoek was het vinden van nieuwe, goedwerkende middelen die een reële kans op toelating hebben. Daarom is door WUR/PPO Fruit van 2009 tot en met 2011 de werking van een aantal nieuwe middelen getest en vergeleken met de effectiviteit van een aantal bestaande middelen, die al dan niet in combinatie zijn toegepast.

Al direct na de vorstperiode in februari 2012 waren er verschillen in bruinverkleuring van de bast bij vijf typen kwee-onderstammen in een proef met Conference. Bij het aansnijden van enkele onderstammen bleek toen dat de onderstammen die gedurende de winter met champost afgedekt waren geweest nog mooi groen waren. Niet-afgedekte stammen van Kwee MC en Kwee Adams lieten daarentegen een behoorlijke bruinverkleuring van de bast zien. Bij Kwee MH, Kwee Eline en Kwee 132 werd dit toen nog niet of nauwelijks waargenomen.

Vruchtboomkanker ( Neo n ectria ditissima Bres., voorheen Nectria galligena ) is één van de belangrijkste schimmelziekten in de fruit teelt en in de vruchtboomkwekerij. Curatieve middelen tegen vruchtboomkanker zijn niet langer toegelaten. Een waarschuwingsmodel zou de inzet van de overblijvende, minder effectieve preventieve middelen kunnen optimaliseren om een voldoende bestrijding te bereiken. Van 2006 tot en met 2008 is daarom door PPO en Bodata in een voorgaand project een beslissingsondersteunend systeem voor de beheersing en bestrijding van vruchtboomkanker ontwikkeld.

Het Productschap Tuinbouw financierde onderzoek naar chemische dunning bij Conference. Potentieel nieuw toe te passen middelen zijn in diverse combinaties en doseringen toegepast en vergeleken met handgedunde objecten. De resultaten van de proef, uitgevoerd door Pieter van der Steeg van PPO Fruit te Randwijk, zijn veelbelovend.

Drie nieuwe onderstammen lijken geschikt te zijn voor de appelteelt: 'G 11', 'G 41' en 'P 67'. Gedurende een driejarige verkennende fruitteeltproef leidden deze onderstammen tot vergelijkbare prestaties als die van de veelgebruikte onderstam 'M 9'. Ze boden zelfs een meerwaarde ten opzichte van 'M 9'.

Het aanbod geschikte, zwakgroeiende onderstammen voor intensieve teelt bij pruim is zeer beperkt. Om een goede zwakke onderstam voor pruim te vinden, zijn vanaf 1987 bij het toenmalige Proefstation voor de Fruitteelt te Wilhelminadorp een groot aantal zaailingen opgekweekt en tot en met 1999 getoetst als onderstam met Opal. Problemen met onverenigbaarheid werden niet verwacht vanwege de nauwe genetische verwantschap en deze deden zich ook niet voor. Er werden uit deze proef 24 nummers geselecteerd die een zwakke groei en een goede productie en vruchtgrootte gaven. Van deze selecties werden stekken genomen. Bij 7 selecties slaagde de vermeerdering niet. Zeventien selecties bleven over en verhuisden in 1999 met het Proefstation naar Randwijk, waar ze in een stekhaag werden geplant. Dit was nodig om meer onderstammen per selectie te krijgen. Hoewel inmiddels VVA-1 als zwakgroeiende onderstam beschikbaar kwam, bleef een breder aanbod van zwakgroeiende pruimenonderstammen gewenst. Zo is voor sommige situaties en bepaalde rassen een zwakkere onderstam dan St. Juliën A, maar een iets sterkere dan VVA-1 wenselijk. Dat waren redenen om in Randwijk met het sleedoornonderzoek door te gaan.

Het aanbod geschikte onderstammen voor intensieve teelt bij pruim is, in tegenstelling tot appel, zeer beperkt. Daar komt echter verandering in. PPO onderzoekt de gebruiksmogelijkheden van sleedoorn als zwakgroeiende onderstam voor pruim. Dit levert perspectiefvolle resultaten op. Een aantal selecties geven de gewenste combinatie van een zwakke, gezonde groei en een goede productiviteit en vruchtgrootte.

Dunning bij appel is en blijft een belangrijk aandachtspunt tijdens de teelt. Om meer kennis en ervaring op te doen en om meer inzicht te krijgen, zette PPO Fruit in 2010 een driejarig project op.

In 2010 is door PPO-Fruit in Randwijk een dunproef uitgevoerd bij Conference. Het doel van het onderzoek was het ontwikkelen van een betrouwbare methode voor chemische vruchtdunning van Conference. Drie middelen zijn in verschillende concentraties en combinaties getoetst op effecten op vruchtdunning, vruchtgrootte en vruchtkwaliteit bij Conference. Tevens is onderzocht of aanvullend handdunnen het eventuele negatieve effect op de vruchtmaat opheft. De aanvullende handdunning maakt daarnaast ook duidelijk hoeveel handdunwerk wordt bespaard door toepassing van de gebruikte chemische middelen.

Bloemknopvorming tijdens de opkweek van appelbomen is ongewenst omdat vanuit bloemknoppen minder snel en kwalitatief minder goede scheuten ontstaan voor de ontwikkeling van een tweejarige knipboom en vanwege de extra benodigde arbeid bij het opschonen van de stammen. Om een oplossing voor dit probleem te vinden, is door PPO van 2006 tot en met 2011 onderzoek gedaan.

PPO Fruit in Randwijk voerde in 2009 een dunproef uit bij Conference. In deze proef werden drie middelen met elkaar vergeleken die bij appel een goede dunnende werking hadden. De middelen gaven in proeven in 2007 en 2008 dunning bij Conference zeker mogelijk is, maar dat er nog wel een aantal risico's aan kleven.

Taksterfte en stamkanker zijn een groot probleem in de Nederlandse bessenteelt. Meest opvallend bij taksterfte is de plotselinge verwelking van de planten in de lente en de zomer. Wanneer de takken beter bekeken worden blijkt een kanker aanwezig. Lange tijd bestond er onduidelijkheid over de oorzaak van taksterfte en stamkanker, maar onderzoek van PPO wijst uit dat Eutypa de veroorzaker is. In dit rapport wordt het onderzoek naar de veroorzaker van taksterfte, de situatie in Nederland en mogelijke oplossingsrichtingen beschreven.

Resultaten van onderzoek naar aanleiding van zware hagel in 2008 die in de fruitteelt grote schade aan vruchten en bomen veroorzaakte. Doel is kennis te vergaren van verschillende maatregelen om het herstel van de bomen te bevorderen en de gevolgschade zoveel mogelijk te beperken. Daarnaast was het doel de kennis en ervaring vast te leggen, zodat deze bij toekomstige soortelijke situaties direct beschikbaar is.

Het bloeden van appelbomen in het tweede teeltjaar kan leiden tot een lagere kwaliteit en zelfs uitval. Bloeden ontstaat rond begin april en wordt o.m. veroorzaakt door een oplopende bodemtemperatuur. De knipbomen staan dan nog niet in blad, de worteldruk neemt toe en de hoofdstam heeft een forse snoeiwond. Door deze combinatie kan het voorkomen dat plantsap a.h.w. door de snoeiwond wordt gedrukt. Dit heeft een negatief effect op de bovenste bladknop(pen). Door het bloeden bestaat het risico op een lagere kwaliteit of uitval. Naast de bodemtemperatuur hebben ook andere factoren zoals het moment van inknippen invloed op het ontstaan van het bloeden.

In 2009 is door PPO-Fruit in Randwijk een dunproef uitgevoerd bij conference peren. Met het duurder worden van arbeid en de verslechterde prijsvorming van kleine peren wordt de noodzaak steeds groter om nauwkeurig te dunnen en om via chemische dunning de hoeveelheid handdunwerk zoveel mogelijk te beperken. Het doel is om een betrouwbare methode te ontwikkelen voor chemische vruchtdunning van Conference. In de proef zijn daarvoor drie verschillende middelen getoetst om te kijken wat het effect van de middelen zijn op vruchtgrootte en vruchtkwaliteit.

Boomkwekerijgewassen, zoals rozen en siergewassen, zijn in diverse stadia van de keten gevoelig voor kwaliteitsverlies. Dit kan uitdroging zijn door vochttekort, verrotting bij vochtovermaat of ongewenst uitlopen van het product. Uit eerder onderzoek is gebleken dat toepassing van zogenaamde Modified Atmosphere folies (MA, zie kader) al dan niet in combinatie met bepaalde vulmiddelen dergelijke problemen sterk kan verminderen en daarmee de houdbaarheid van producten kan verlengen. Dit rapport geeft de resultaten van een onderzoek naar de mogelijkheden van toepassing van MA-folie bij bewaring van rozen en siergewassen in verschillende delen van de keten.

Het Productschap Tuinbouw financiert dit onderzoek

De winter van 2008-2009 was koud, met een lange vorstperiode en met name in Zuid-Oost Nederland een sneeuwdek. Direct na deze vorstperiode bleek bij verschillende boomkwekers in het zuiden en het oosten van het land dat de vorst schade had aangericht aan de gewassen. Er is een onderzoek uitgevoerd met als doel om de schade te achterhalen, de resultaten van dat onderzoek zijn in het rapport beschreven.

Na de extreem zware hagel van 22 juni 2008 is op de proeftuin van PPO in Randwijk een aantal proeven gestart, met als doel vervolgschade aan de zwaar beschadigde bomen zoveel mogelijk te voorkomen. In 2009 lijkt de vervolgschade zowel bij PPO in Randwijk als bij andere getroffen telers mee te vallen. Wat zijn de effecten van de diverse maatregelen?

PPO-fruit voert een meerjarig onderzoek uit naar de bestrijding van taksterfte en stamkanker bij rode bes, die veroorzaakt wordt door de schimmel Eutypa lata Het onderzoek richt zich op de effectiviteit van middelen en snoeiwondbehandeling

Projectnr. 3261004430 Proefnr. PPO Ra 02303 PT nr. 11352

Projectnr. 3261004430 Proefnr. PPO Ra 02302 PT nr. 11352

Projectnr. PPO: 3261004430 Projectnr. PT: 11352

Projectnummer 3261034900 PT nummer 36260

De vruchtmaat van peren is bepalend voor de prijsvorming. Een goede verzorging, groeibeheersing en optimaal drachtniveau zijn basisvoorwaarden voor de juiste peermaat. De diktegroei wordt sterk beïnvloed door waterstress. Eerder onderzoek gaf aan de dat de vruchtgroei beter is als de verdamping van de bomen laag is. Remming van de verdamping zou de vruchtgroei kunnen stimuleren en grotere vruchten kunnen geven. Het effect van de middelen Surround, Vapor Gard(R), GA 4/7 en Platina getoets op de vruchtmaat en verruwing (brondskleuring) van de peren. De resultaten geven aan dat een goede regulatie van de vruchtdracht door tijdig dunnen meer perspectief biedt om grotere peren te oogsten dan het inzetten van middelen als Vapor Gard(R), Surround, GA 4/7 of Platina.