Search

Het verspreidingsgebied van natte heiden is in omvang min of meer gelijk gebleven sinds de laatste ontginningen. De kwaliteit blijft echter een dalende trend vertonen door de inwerking van stikstofdepositie en verdroging. Tegelijkertijd zijn er veelbelovende resultaten geboekt door nieuwe vormen van herstelbeheer. OBN heeft daarvoor de kennisbasis ontwikkeld. In dit artikel worden de daaruit voortvloeiende inzichten uiteen gezet en worden uitdagingen voor de toekomst geschetst.

Deze keer de schijnwerpers op vier andere kuddes Veluwse heideschapen.Die van Ede begrazen al heel lang de Ginkelse en Ederhei. De huidige herders, Aart en Henk van den Brandhof, hebben inrespectievelijk de jaren ‘80 en ‘90 de kuddes overgenomen van hunvader Bart. De kudde van Epe-Heerde begraast al meer dan vijftigjaar de Renderklipen. Bij de oprichting van de kudde van Rheden inde jaren zestig speelde de eigenares van het landgoed Heuvel eenbelangrijke rol.

Op de Reijerscamp bij Wolfheze zijn de effectiviteit van bodemtransplantaties en het uitstrooien van maaisel voor het ontwikkelen van heide en heischraal grasland op een voormalig landbouwgebied vergeleken. Deze natuurherstelmaatregelen zijn toegepast en getest in gebieden waar de toplaag van de bodem (de voormalige bouwvoor) is afgegraven en in niet-afgegraven gebieden. Wat zijn de resultaten van dit experiment en welke meerwaarde levert bodemtransplantatie voor natuurontwikkeling op?

Herders en heide blijven de gemoederen bezig houden. Dit voorjaar verscheen naar aanleiding van de motie Jacobi het Alterra rapport ‘Wie stuurt de herder?’ Centraal daarin staat de penibele positie van herders: ze worden structureel onderbetaald en er zijn te veel ‘dakloze’ kuddes. Dit is nog wel op te lossen. Ingewikkelder zijn de maatschappelijke opgaven: beheer voor bredere maatschappelijke doelstellingen en het vergroten van mogelijkheden voor burgerparticipatie.

Een verkennend onderzoek naar de positie en betekenis van traditioneel werkende herders in de Nederlandse samenleving. Aan de hand van interviews, een workshop en modelberekeningen is een beeld gevormd van de financiële positie van de herders in de sector, van de knelpunten en van de betekenis die de herders hebben voor natuur en cultuurhistorie. De analyse wijst uit dat de traditioneel werkende herders een maatschappelijke meerwaarde leveren die wordt ondergewaardeerd. Er worden diverse oplossingsrichtingen aangedragen en aanbevelingen gedaan voor een structurele herziening van het huidige systeem met korte termijn contracten.

Een verkennend onderzoek naar de positie en betekenis van traditioneel werkende herders in de Nederlandse samenleving. Aan de hand van interviews, een workshop en modelberekeningen is een beeld gevormd van de financiële positie van de herders in de sector, van de knelpunten en van de betekenis die de herders hebben voor natuur en cultuurhistorie. De analyse wijst uit dat de traditioneel werkende herders een maatschappelijke meerwaarde leveren die wordt ondergewaardeerd. Er worden diverse oplossingsrichtingen aangedragen en aanbevelingen gedaan voor een structurele herziening van het huidige systeem met korte termijn contracten.

Herders en heide blijven de gemoederen bezig houden. Dit voorjaar verscheen naar aanleiding van de motie Jacobi het Alterra rapport ‘Wie stuurt de herder?’ Centraal daarin staat de penibele positie van herders: ze worden structureel onderbetaald en er zijn te veel ‘dakloze’ kuddes. Dit is nog wel op te lossen. Ingewikkelder zijn de maatschappelijke opgaven: beheer voor bredere maatschappelijke doelstellingen en het vergroten van mogelijkheden voor burgerparticipatie.

Het verspreidingsgebied van natte heiden is in omvang min of meer gelijk gebleven sinds de laatste ontginningen. De kwaliteit blijft echter een dalende trend vertonen door de inwerking van stikstofdepositie en verdroging. Tegelijkertijd zijn er veelbelovende resultaten geboekt door nieuwe vormen van herstelbeheer. OBN heeft daarvoor de kennisbasis ontwikkeld. In dit artikel worden de daaruit voortvloeiende inzichten uiteen gezet en worden uitdagingen voor de toekomst geschetst.

De Manderheide in Noordoost-Twente is onderdeel van het Natura 2000-gebied Springendal – Dal van de Mosbeek. Dit rapport presenteert een plan voor het herstel van de Manderheide in het kader van het Programma Aanpak Stikstof, met name gericht op habitattype Droge heiden (H4030) in de context van een goed functionerend heidelandschap. Als uitgangspunten gelden: 1) herstel op landschapsschaal door koppeling van voedselarme en voedselrijkere terreindelen, 2) ontsnippering van leefgebieden, 3) inpassing van cultuurhistorische elementen en 3) vorming van een robuust en beheerbaar heideareaal. Deze punten worden nader uitgewerkt tot zes randvoorwaarden: reserveren van bufferzones, instellen van integrale begrazing, plaatselijk ontwikkelen van eikenbos, betrekken van cultuurhistorische waarden, omvormen van bos naar heide op relatief rijke bodem en ontsnipperen van oude en nieuwe heide, inclusief extensieve akkers, tot een open heidelandschap. De beschouwde oppervlakte is ca. 220 ha, waarvan ca. 75 ha volgens plan zou moeten worden omgevormd. Hierdoor ontstaat ca. 145 ha aaneengesloten heidelandschap.

In 2014 is een vegetatiekartering uitgevoerd van Het Nationale Park De Hoge Veluwe uitgaande van een luchtfoto-interpretatie uit 2013 en kleurenfoto’s uit 2010. Het Park bestaat voor ruim 30% uit Natura 2000-habitattypen, verdeeld over 12 typen en draagt belangrijk bij aan oppervlakten habitattype van de Veluwe, met name voor Zandverstuivingen (848 ha), Stuifzandheiden (270 ha), Zure vennen en Heideveentjes (16 ha), Vochtige heiden (27 ha), Heischrale graslanden (189 ha) en Oude eikenbossen (240 ha). Ten opzichte van de kartering in 2007 zijn er op hoofdlijnen de volgende ontwikkelingen: de oppervlakte zandverstuivingen is met maximaal 10% afgenomen, vooral door successie naar Stuifzandheiden; Stuifzandheiden zijn afgenomen ten gunste van Droge heiden; de oppervlakte Heischrale graslanden is praktisch gelijk gebleven; vergrassing met Pijpenstrootje is voortgeschreden; de oppervlakten Vochtige heiden en Zure vennen zijn niet wezenlijk veranderd; habitattype Zwakgebufferde vennen is nieuw onderscheiden met een zeer klein oppervlakte; de oppervlakte Heideveentjes is toegenomen door betere inventarisatie; Jeneverbesstruwelen en Oude eikenbossen zijn in oppervlakte gelijk gebleven; het weinig voorkomende type Beuken-eikenbossen met hulst is uitgebreid met een deel dat in 2007 ten onrechte niet was onderscheiden. De vegetatietypen zijn toegekend aan 11 natuurbeheertypen waarvan N16.01 Droog bos met productie 48% van de oppervlakte inneemt, gevolgd door N01.01 Droge heide met 22% en N07.02 Zandverstuiving met 14%. De overige typen beslaan elk minder dan 5% van de oppervlakte. Vooralsnog is alleen het landschapsbeheertype L01.07 Lanen onderscheiden.

Deze keer de schijnwerpers op vier andere kuddes Veluwse heideschapen.Die van Ede begrazen al heel lang de Ginkelse en Ederhei. De huidige herders, Aart en Henk van den Brandhof, hebben inrespectievelijk de jaren ‘80 en ‘90 de kuddes overgenomen van hunvader Bart. De kudde van Epe-Heerde begraast al meer dan vijftigjaar de Renderklipen. Bij de oprichting van de kudde van Rheden inde jaren zestig speelde de eigenares van het landgoed Heuvel eenbelangrijke rol.

In het terrein is een gedetailleerd veldbodemkundig onderzoek verricht. Er zijn bodemmonsters gestoken en geanalyseerd. Uit het gedetailleerde bodemecologisch onderzoek blijkt dat de huidige stabiele staat van het grasland vooral samenhangt met de eigenschappen van de humus-houdende, biotisch actieve bovengrond. Op grond van gedetailleerd veldonderzoek zijn een bodem- en fysiotopen kaart vervaardigd die een goed overzicht geven van de ecopedologische geschiktheid van het gebied voor instandhouding en ontwikkeling van heischraal grasland. Door uitgebreide analyse van bodemmonsters is inzicht verkregen in de zuur-, basen- en nutriëntenhuishouding van de verschillende standplaatsen en daarmee hun geschiktheid voor behoud en uitbreiding van het heischrale grasland.

Op de Reijerscamp bij Wolfheze zijn de effectiviteit van bodemtransplantaties en het uitstrooien van maaisel voor het ontwikkelen van heide en heischraal grasland op een voormalig landbouwgebied vergeleken. Deze natuurherstelmaatregelen zijn toegepast en getest in gebieden waar de toplaag van de bodem (de voormalige bouwvoor) is afgegraven en in niet-afgegraven gebieden. Wat zijn de resultaten van dit experiment en welke meerwaarde levert bodemtransplantatie voor natuurontwikkeling op?

In het terrein is een gedetailleerd veldbodemkundig onderzoek verricht. Er zijn bodemmonsters gestoken en geanalyseerd. Uit het gedetailleerde bodemecologisch onderzoek blijkt dat de huidige stabiele staat van het grasland vooral samenhangt met de eigenschappen van de humus-houdende, biotisch actieve bovengrond. Op grond van gedetailleerd veldonderzoek zijn een bodem- en fysiotopen kaart vervaardigd die een goed overzicht geven van de ecopedologische geschiktheid van het gebied voor instandhouding en ontwikkeling van heischraal grasland. Door uitgebreide analyse van bodemmonsters is inzicht verkregen in de zuur-, basen- en nutriëntenhuishouding van de verschillende standplaatsen en daarmee hun geschiktheid voor behoud en uitbreiding van het heischrale grasland.

In 2014 is een vegetatiekartering uitgevoerd van Het Nationale Park De Hoge Veluwe uitgaande van een luchtfoto-interpretatie uit 2013 en kleurenfoto’s uit 2010. Het Park bestaat voor ruim 30% uit Natura 2000-habitattypen, verdeeld over 12 typen en draagt belangrijk bij aan oppervlakten habitattype van de Veluwe, met name voor Zandverstuivingen (848 ha), Stuifzandheiden (270 ha), Zure vennen en Heideveentjes (16 ha), Vochtige heiden (27 ha), Heischrale graslanden (189 ha) en Oude eikenbossen (240 ha). Ten opzichte van de kartering in 2007 zijn er op hoofdlijnen de volgende ontwikkelingen: de oppervlakte zandverstuivingen is met maximaal 10% afgenomen, vooral door successie naar Stuifzandheiden; Stuifzandheiden zijn afgenomen ten gunste van Droge heiden; de oppervlakte Heischrale graslanden is praktisch gelijk gebleven; vergrassing met Pijpenstrootje is voortgeschreden; de oppervlakten Vochtige heiden en Zure vennen zijn niet wezenlijk veranderd; habitattype Zwakgebufferde vennen is nieuw onderscheiden met een zeer klein oppervlakte; de oppervlakte Heideveentjes is toegenomen door betere inventarisatie; Jeneverbesstruwelen en Oude eikenbossen zijn in oppervlakte gelijk gebleven; het weinig voorkomende type Beuken-eikenbossen met hulst is uitgebreid met een deel dat in 2007 ten onrechte niet was onderscheiden. De vegetatietypen zijn toegekend aan 11 natuurbeheertypen waarvan N16.01 Droog bos met productie 48% van de oppervlakte inneemt, gevolgd door N01.01 Droge heide met 22% en N07.02 Zandverstuiving met 14%. De overige typen beslaan elk minder dan 5% van de oppervlakte. Vooralsnog is alleen het landschapsbeheertype L01.07 Lanen onderscheiden.