Search

Urnfields were the common type of cemetery in the Late Bronze Age (LBA) and Early Iron Age (EIA) in much of Northwest Europe. Rarely are there clear social or chronological differences between burials apart from changing pottery types. The cemetery of Destelbergen stands out because of the relatively high prevalence of monumental ditches surrounding a selection of graves, indicating a certain status difference between the deceased. Strontium concentrations ([Sr]) combined with radiocarbon (14C) dates and spatial analysis bring to light clear differences between LBA and EIA traditions. The end of the LBA went hand in hand with the abandonment of the oldest part of the cemetery, which new 14C dates demonstrate was strict. Additionally, [Sr] reveal changing diets in individuals buried centrally within monumental ditches. In the EIA these individuals present significantly lower [Sr] than the surrounding burials, potentially the result of a diet richer in animal protein at the expense of plantbased food, a distinction not seen in LBA burials. Even though continuity and equality are reflected in the uniform burial tradition seen within urnfields, this paper’s analyses unlock subtle changes in social attitudes between the LBA and EIA and suggest increasing (dietary) social differentiation in the EIA.

Dit beknopte rapport werpt een blik op het potentieel aan kenniswinst en de meerwaarde voor de archeologische inventarisatie. Het kennispotentieel is duidelijk zichtbaar bij de beperkte analyses van de vondsten uit de Romeinse periode in het eerste onderzoeksjaar en de vroegmiddeleeuwse vondsten voor de periode april 2019- mei 2020. Voor een goed begrip van de waarde van amateurmetaaldetectie voor de archeologische kennis in Vlaanderen is een volwaardige analyse van het bestand aan gemelde vondsten een must. Het agentschap Onroerend Erfgoed hoopt dit bestand, indien mogelijk in samenwerking met partners, dan ook de volgende jaren verder te verwerken, te analyseren en om te zetten in kenniswinst en relevante informatie voor het archeologisch onderzoek, beheer en beleid

De Vlaamse Regering vraagt aan het agentschap Onroerend Erfgoed elk jaar een rapport waarin wat betreft archeologie o.a. volgende elementen aan bod komen: • een overzicht van het aantal vooronderzoeken en opgravingen alsook de duur ervan, • een overzicht van de resultaten van deze onderzoeken, • een overzicht van de voorgestelde en goedgekeurde maatregelen uit de archeologienota’s, • de financiële implicaties van het archeologisch onderzoek en de werking van het archeologisch solidariteitsfonds. Dit rapport biedt een antwoord op de tweede vraag1 en wordt als apart onderzoeksrapport aangeboden op de open archives repository (OAR) van het agentschap Onroerend Erfgoed. De andere vragen worden beantwoord in het rapport ‘Evaluatie archeologie 2021. Uitvoering archeologieregelgeving. In wat volgt, worden de resultaten samengevat van de archeologische projecten die onder de regelgeving van het Onroerenderfgoeddecreet vielen, en waarvoor tussen 1 januari en 31 december 2021 eindverslagen en nota’s met eindafwerking in het archeologieportaal3 opgeladen zijn. Sinds dit jaar worden hieraan ook de eindverslagen van het syntheseonderzoek4 toegevoegd.

De vondst van deze urnen met crematieresten is het gevolg van een bijzondere samenloop van omstandigheden. Na duizenden jaren quasi onverstoord daar begraven te zijn, werden de urnen via de kluiten van een omgevallen boom uit de heuvel getrokken, wellicht kort voor de ontdekking van het grafheuvelcomplex en de bescherming ervan als archeologische site. Een rondleiding in het kader van deze bescherming was de aanleiding van de toevallige vondst. Dit toont aan dat dergelijke belangrijke en kwetsbare archeologische site nood hebben aan actief beheer en bescherming.

Cremation is a complex mortuary practice, involving a number of activities of the living towards the dead before, during, and after the destruction of the bodily soft tissues by fire. The limiting information concerning these behavioral patterns obtained from the pyre remains and/or cremation deposits prevents the reconstruction of the handling of the corpse during the burning process. This pioneering study tries to determine the initial positioning of the corpse in the pyre and assess whether the deceased was wearing closed leather shoes during cremation through isotopic (δ13C, δ18O) and infrared (ATR-FTIR) analyses of experimentally burnt pig remains, used as a proxy for humans. The results obtained show that both the position of feet on or within the pyre and the presence of footwears may moderately-to-highly influence the oxygen isotope ratios of bone apatite carbonates and the cyanamide content of calcined bone in certain situations. By forming a protective layer, shoes appear to temporarily delay the burning of the underlying pig tissues and to increase the heat-shielding effect of the soft tissues protecting the bone mineral fraction. In such case, bioapatite bone carbonates exchange oxygen with a relatively more 18O-depleted atmosphere (due to the influence of lignin-derived oxygen rather than cellulose-derived oxygen), resulting in more pronounced decrease in the δ18Ocarb values during burning of the shoed feet vs. unshoed feet. The shift observed here was as high as 2.5. A concomitant isotopic effect of the initial location of the feet in the pyres was also observed, resulting in a top-to-bottom decrease difference in the δ18Ocarb values of shoed feet of about 1.4 between each deposition level tested. Finally, the presence of cyanamide (CN/P 0.02) seems to be indicative of closed footwear since the latter creates favorable conditions for its incorporation into bone apatite., SCOPUS: ar.j, info:eu-repo/semantics/published

The funerary Bronze Age culture in the Belgian part of the Meuse valley is poorly understood due to the challenging nature of cremation deposits that dominate the archaeological record. Only a few sites were analysed in that region, limiting the possibilities to reconstruct the development of Bronze Age populations in Belgium. Due to its good preservation and detailed excavation reports, the site of Herstal (Belgium) offers a unique opportunity to finally gain new insights into the life and death of those buried in the Meuse Valley during the Late Bronze Age. A total of 21 graves were analysed using a multi-proxy approach, combining grave typology, osteoarchaeology, strontium isotope ratios (87Sr/86Sr), and radiocarbon dating. The 87Sr/86Sr results show that the individuals of Herstal most likely used a variety of local food supplies while having interactions with other populations in and beyond the Meuse Valley, as demonstrated by the bronze artefacts and ceramics displaying clear influences from Germany, Southern Netherlands, and North-West France. The cemetery most likely shows a local burial style with the presence of two (or even three) individuals in several cremation deposits containing a number of privileged individuals who had access to bronze trading networks., SCOPUS: ar.j, info:eu-repo/semantics/published

De Vlaamse Regering vraagt aan het agentschap Onroerend Erfgoed elk jaar een rapport waarin wat betreft archeologie o.a. volgende elementen aan bod komen (in navolging van het Onroerenderfgoeddecreet, artikel 5.6.1, §2: •een overzicht van het aantal vooronderzoeken en opgravingen alsook de duur ervan •een overzicht van de resultaten van deze onderzoeken •een overzicht van de voorgestelde en goedgekeurde maatregelen uit de archeologienota’s •de financiële implicaties van het archeologisch onderzoek en de werking van het archeologischsolidariteitsfonds. Dit rapport biedt een antwoord op de tweede vraag.

This study aims to better understand the development of group identity, mobility, and health in the Early Medieval Meuse Valley. This is achieved by combining existing demographic and palaeopathological information from 73 cremation deposits from Echt, the Netherlands, with new strontium isotope ratios (87Sr/86Sr) and strontium concentrations ([Sr]) that are performed on pars petrosa, diaphysis, and rib fragments. Although the surrounding Early Medieval cemeteries practiced inhumation, the initial burial community of Echt persisted in expressing the divergent burial ritual of cremation. Thirty-two radiocarbon dates demonstrate the fifth- to sixth-century cremation deposits to be chronologically separated from the seventh-century inhumations that were preserved in situ, suggesting a subsequent burial community replaced cremation with inhumation in the seventh century. Nutritionally inadequate diets may have contributed to the relatively high prevalence of porotic hyperostosis (~ 34%), resulting from decreasing foods supplies caused by deteriorating climatic conditions. The inhabitants are postulated to have mainly consumed foods originating from the land directly surrounding their farmsteads, expressed by the great variability in the 87Sr/86Sr of the diaphyses and ribs (0.7096 to 0.7131), matching the geological complexity of the area. The lack of significant differences between the 87Sr/86Sr and [Sr] of ribs and diaphyses connotes little change in the geological origin of the foods occurred over time, stressing the importance of the yield of local harvests. In contrast, large differences in childhood (i.e. pars petrosa) vs. adult (i.e. ribs and diaphyses) 87Sr/86Sr suggest the regional movement of individuals to possibly support inter-farmstead relationships (e.g. via marriages)., SCOPUS: ar.j, info:eu-repo/semantics/published

Objectives: This study aims to increase the rate of correctly sexed calcined individuals from archaeological and forensic contexts. This is achieved by evaluating sexual dimorphism of commonly used and new skeletal elements via uni- and multi-variate metric trait analyses. Materials and methods: Twenty-two skeletal traits were evaluated in 86 individuals from the William M. Bass donated cremated collection of known sex and age-at-death. Four different predictive models, logistic regression, random forest, neural network, and calculation of population specific cut-off points, were used to determine the classification accuracy (CA) of each feature and several combinations thereof. Results: An overall CA of ≥ 80% was obtained for 12 out of 22 features (humerus trochlea max. and lunate length, humerus head vertical diameter, humerus head transverse diameter, radius head max. femur head vertical diameter, patella width, patella thickness, and talus trochlea length) using univariate analysis. Multivariate analysis showed an increase of CA (≥ 95%) for certain combinations and models (e.g. humerus trochlea max. and patella thickness). Our study shows metric sexual dimorphism to be well preserved in calcined human remains, despite the changes that occur during burning. Conclusions: Our study demonstrated the potential of machine learning approaches, such as neural networks, for multivariate analyses. Using these statistical methods improves the rate of correct sex estimations in calcined human remains and can be applied to highly fragmented unburnt individuals from both archaeological and forensic contexts., SCOPUS: ar.j, info:eu-repo/semantics/published

In dit hoofdstuk van de onderzoeksbalans wordt de periode van de vroege en de volle middeleeuwen behandeld. Eerst is er een kort hoofdstuk waarbij het onderzoeksdomein omschreven wordt en een bondig overzicht wordt gegeven van de publicaties die op deze periode betrekking hebben. Daarna volgt een uitgebreider hoofdstuk dat een overzicht geeft van het onderzoek in Vlaanderen, opgesplitst in drie delen. Eerst wordt een overzicht gegeven van de aard en de kwaliteit van informatie betreffende deze periode die in de Centraal Archeologische Inventaris (CAI) te vinden is. Het tweede deel betreft een overzicht van het recent en actueel onderzoek in Vlaanderen. Het derde deel gaat uitgebreid in op enkele onderzoeksthema’s onder de titel ‘themata en topics’. Deze overzichten zijn geen statisch gegeven, maar een momentopname van een dynamisch proces. Het is dan ook de bedoeling dat dit hoofdstuk de komende jaren aangevuld wordt met informatie over zowel de bestaande als nieuwe onderzoeksthema’s en dat de lezer hierbij een rapporterende rol vervult

Studies of funerary practices provide information about many aspects of death in past societies. However, only limited archaeological evidence documents the circumstances under which cremations occurred and the person(s) who were performing the funerary rituals. Lying at the border between Atlantic and Continental cultural traditions, the Scheldt and Meuse basins of Belgium represent a unique location to investigate variations in ancient pyre technology and body management, as well as the transfer of knowledge related to cremation techniques during the Metal Ages (ca. 2100-52 BCE). The combined use of Fourier Transform Infrared spectroscopy, and carbon and oxygen isotope analysis of different skeletal elements from cremation deposits from four archaeological sites clearly shows differences between the Meuse and Scheldt basins. Different wood availability or selection, and variations in the skills and/or experience of the cremation operator may explain these results. These observed differences are likely linked to ways in which cremation was performed in the two basins, indicating that during the Metal Ages, burning processes were not homogeneous in the Belgian region. Instead, cremation practices appear to align with the different cultural influences also observed in ceramics and bronze artifacts from the same time period. These observed differences in funerary practices between the two basins in Belgium show the immense potential of combining infrared and carbon and oxygen isotope analyses to investigate cremation rituals in any period and region around the world.

Le projet CRUMBEL vise à étudier la mobilité ancienne des populations sur le territoire de la Belgique, du Néolithique au début du Moyen Âge. Pour atteindre ces objectifs de recherche, différents sujets seront étudiés. Dans une première phase, les anciennes collections d’os humains incinérés seront répertoriées. Des échantillons provenant des sites funéraires feront ensuite l’objet d’analyses archéométriques des isotopes stables et de datations radiocarbones. The CRUMBEL project aims to investigate the mobility of the former population in Belgium from the Neolithic period until the Early Middle Ages. To reach these research goals different topics will be studied. In a preliminary phase, the ancient collections of cremated bone will be documented. A selection of these funerary sites will be studied to understand the mobility using different archaeometric approaches as stable isotopes and radiocarbon dating to obtain reliable information on earlier mobility in Belgium.

As part of the study of the early medieval cemetery at Broechem (Belgium), human bones from 32 cremation graves have been dated through radiocarbon (14C) analysis. It was noted that many of the dates were not in accordance with the chronological ranges provided by the characteristics of the cultural artifacts deposited in the graves. In fact, the human bones were “older” than the artifacts. Subsequently, a number of animal bones (in all cases from domestic pigs) was radiocarbon dated, yielding dates that were more consistent with the information from the cultural artifacts than the human bones. The dates obtained on human and pig bones from the same grave often differed around 100 radiocarbon years. This paper tries to find an explanation for the pattern observed, concentrating on two hypotheses: aquatic reservoir versus old wood effects. The evaluation takes into account additional radiocarbon dates derived from charcoal fragments of the funeral pyre, from both short-lived and long-lived taxa. A conclusive explanation for the anomalous radiocarbon dates could not be reached but clear suggestions can be put forward for future experimental work that will without doubt shed more light upon the interpretational problems raised.

The adoption of a new funerary ritual with all its social and cognitive meanings is of great importance to understanding social transformations of past societies. The first known occurrence of cremation in the territory corresponding to modern Belgium dates back to the Mesolithic period. From the end of the Neolithic onward, the practice of cremation was characterized by periods in which this rite was predominant and periods of contractions, defined by a decrease in the use of this funerary ritual. This paper aims to quantify such phenomenon for the first time by modeling discontinuities in burial practices through kernel density analysis of 1428 radiocarbon (14C) dates from 311 archaeological sites located in Belgium from the Mesolithic to the Middle Ages. Despite possible taphonomic and sampling biases, the results highlight the existence of periods with a large uptake of cremation rite followed by periods of contractions; such discontinuities took place in correlation with changes in the socio-economical structure of local communities, as, for example, during the later Middle Bronze Age and at the end of the Roman Period., SCOPUS: cp.j, info:eu-repo/semantics/published

One of the oldest objects in the archaeological collection from Ghent University is an urn from the region of Tongerlo. The urn belongs to the Late Bronze Age as has been proven by the typochronological study as well as the radiocarbon date on a cremated bone. The osteological study has shown that the remains of two persons a young juvenile and an adult were deposited in the urn. This phenomenon is not unknown in other regional urnfield cemeteries, although until now mostly neonates together with women have been identified.

In de jaren 1999-2002 voerde het voormalige IAP (nu Onroerend Erfgoed) archeologische opgravingen uit in de gemeente Hove. Deze opgravingen brachten een meerperiodensite met overblijfselen uit de ijzertijd, de vroege middeleeuwen en de volle middeleeuwen aan het licht. Deze bijdrage bevat enkel de gedetailleerde studie van de middeleeuwse resten. Daarbij werd duidelijk dat in Hove-Cueteghem de resten gevonden werden van een nederzetting die vanaf de Merovingische periode tot en met de volle middeleeuwen ononderbroken bewoond is geweest. De continuïteit blijkt uit de chronologische sequentie van de absolute dateringsgegevens, de langdurige ingebruikname van sommige waterputten en de samenstelling van het vondstensemble. Na de 12de eeuw is de nederzetting verlaten. Voorheen is de hypothese gesteld dat de nederzetting opgegeven zou zijn na de doortocht van Maarten van Rossum, die omstreeks 1542 de regio teisterde met plunderingen en brandstichtingen. Aangezien op de site echter geen laatmiddeleeuwse resten zijn gevonden, lijkt het gebied al eerder verlaten te zijn geweest. Mogelijk heeft de bewoning zich verder naar het noorden verplaatst.

Bij opgravingen op de terreinen van de verkaveling ‘Mussenpad’, niet ver van de kerk van Nijlen, kwamen onder meer twee goed bewaarde eikenhouten vroegmiddeleeuwse waterputten aan het licht. Na de opgravingen werd beslist om op artefacten en ecologisch materiaal uit deze twee waterputten verdere natuurwetenschappelijke analyses en detailstudies uit te voeren. Het doel van dit vervolgonderzoek was het lokale landschap en het landgebruik zo goed als mogelijk te reconstrueren. De verschillende vondstencategorieën geven samen een coherent beeld van de vroegere omgeving. Het archeologisch onderzoek in Nijlen-Mussenpad documenteert bovendien ook vroegmiddeleeuwse metaalverwerking in ruraal gebied. Dit is een voor Vlaanderen weinig beschreven gegeven. Deze artisanale onderneming werd klaarblijkelijk op enige afstand van de behuizing georganiseerd. Het gaat hier over een productie die de plaatselijke noden van een kleine gemeenschap oversteeg en die dus een wijder afzetgebied moet gekend hebben.

International audience

International audience