Search

In a field experiment at the experimental farm KTC Zegveld (peat meadow), the effect of submerged drains and pump-controlled submerged drains on the groundwater level was investigated. Submerged drains lie below ditch level and can both drain and infiltrate. The main goal is infiltration for peat conservation and thus a reduction in subsidence and greenhouse gases. Therefore the system is also called Water Infiltration System (WIS). By connecting the drain tubes to a closed water reservoir, the pressure difference between surface water and groundwater can be increased with a pump, in order to increase the effect on the groundwater level. In addition, infiltration was increased relatively more than drainage. The research showed that these so-called pump-controlled submerged increased the infiltrating effect as well as the draining effect. As a result, the peat soil remains wetter and less oxygen penetrates into the soil. Potentially this will cause less peat oxidation and therefore soil subsidence and emission of the greenhouse gases CO2 and N2O. In een veldexperiment op proefbedrijf KTC Zegveld (veenweide) is het effect van onderwaterdrains en pompgestuurde onderwaterdrains op de grondwaterstand onderzocht. Onderwaterdrains liggen onder slootpeil en kunnen zowel draineren als infiltreren. Het hoofddoel is infiltratie voor veenbehoud en daarmee een vermindering van maaivelddaling en reductie van broeikasgassen. Het systeem wordt zodoende ook wel als Water Infiltratie System (WIS) aangeduid. Door de drainbuizen aan te sluiten op een afgesloten waterreservoir, kan met een pomp het drukverschil tussen oppervlaktewater en grondwater vergroot worden, om zo het effect op de grondwaterstand te vergroten. Uit het onderzoek bleek deze zogenaamde pompgestuurde onderwaterdrains zowel de infiltrerende werking als de drainerende werking significant vergrootten. Daarbij werd infiltratie relatief meer bevorderd dan de drainage. In potentie blijft hierdoor de veenbodem natter en dringt minder zuurstof in de bodem, waardoor minder veen afbreekt en de maaivelddaling en de emissie van de broeikasgassen CO2 en N2O vermindert.

Maaiveldafvoer is in Nederland slecht bekend. Om meer grip op dit verschijnsel te krijgen is in 2014 en 2015 op een aantal percelen nabij Ootmarsum een eerste meetonderzoek uitgevoerd. De uitkomsten zijn meegenomen in een theoretische vervolgstudie omtrent maatgevende afvoeren in het werkgebied van Waterschap Vechtstromen. Dat heeft geresulteerd in een set kaarten die de (theoretische) maaiveldafvoer gebiedsdekkend duiden. Het is de bedoeling om de waarde van deze kaarten (en de gehanteerde methode) te toetsen met aanvullende veldproeven.

Dit artikel geeft een overzicht van de beschikbaarheid van historische hydrologische data op landelijk niveau, en meer specifiek voor het stroomgebied van de Baakse Beek. Voor dit stroomgebied zijn historische data gebruikt om met een hydrologisch model de historische situatie te reconstrueren. Wegens gebrek aan historische gegevens is dit maar beperkt gelukt. Niettemin maakt de reconstructie aannemelijk dat het stroom-gebied van de Baakse Beek vroeger veel natter was, maar ook dat in de zomer, net als nu, de afvoer wegviel.

Omdat zoetwatertekorten steeds talrijker worden, zoeken waterbeheerders met landbouwers naar manieren om de vraag te verminderen. Onbekend is in hoeverre kleinschalige maatregelen kunnen bijdragen aan de regionale zoetwateropgave en tegen welke kosten. De Regioscan Zoetwatermaatregelen geeft ruimtelijk inzicht in de rendabiliteit van maatregelen voor agrariërs, en effecten op gebiedsniveau. Het instrument ondersteunt hiermee de dialoog tussen waterbeheerder en boer. Vooralsnog lijken baten van kleinschalige zoetwatermaatregelen alleen in specifieke gebieden op te wegen tegen de kosten.

Maaiveldafvoer is één van de slechtst bekende hydrologische verschijnselen, terwijl het belang van meer kennis erover evident is voor iedereen die in het ruimtelijk domein werkzaam is. Van de boer en waterbeheerder tot de strategische planner. Immers, als we zowel het proces als de parameterisatie niet goed in de vingers hebben, hoe kunnen we dan goede voorspelmodellen maken? En hoe kunnen we een juiste afweging maken tussen maatregelen die geacht worden van invloed te zijn op die maaiveldafvoer om zo ingezet te worden tegen ongewenste overstromingen benedenstrooms? Maaiveldafvoer is bovendien een veelkoppig monster. Het kan namelijk leiden tot extreem hoge afvoeren, erosie en tot piekbelastingen met nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen op het oppervlaktewater. De neerslaggebeurtenissen onder invloed van het klimaat worden ook extremer en daarmee nemen ook de kans en omvang van het optreden van deze grote onbekende toe. Aanleiding genoeg om het fenomeen maaiveldafvoer beter in beeld te brengen. In dit artikel geven wij allereerst enige achtergronden bij het proces maaiveldafvoer. Vervolgens geven we een samenvatting van een verkennend onderzoek waarbij gebiedsdekkend voor het waterschap Vechtstromen de maaiveldafvoer in beeld is gebracht. Ten slotte dalen we af van regionaal naar lokaal niveau door een praktische toepassing van kennis van maaiveldafvoer bij het Natura 2000-gebied Boetelerveld te beschrijven.

In de Natura 2000-gebieden in het Heuvelland worden habitattypen en andere natuurwaarden op hellingen in randzones grenzend aan landbouwpercelen negatief beïnvloed door de toestroom van voedselrijk water en sediment. Bij intensieve vormen van erosie kunnen natuurwaarden in de gebieden zelfs verdwijnen. In 2016 is vanuit het OBN (Ontwikkeling en Beheer Natuurkwaliteit) onderzoek uitgevoerd naar erosievormen nabij en in Natura 2000-gebieden en naar maatregelen waarmee negatieve effecten kunnen worden voorkomen of gestopt. Dankzij een periode met zware hoosbuien in de zomer van 2016 konden alle vormen van erosie in het veld goed bestudeerd en in samenhang beschreven worden. Dit artikel is een samenvatting van de gepubliceerde onderzoeksresultaten.

In de Natura 2000-gebieden in het Heuvelland worden habitattypen en andere natuurwaarden op hellingen grenzend aan landbouwpercelen negatief beïnvloed door toestroom van voedselrijk water en bodemmateriaal. Hierdoor neemt verruiging toe en nemen kansen voor behoud en uitbreiding van karakteristieke soorten af. Bij ernstige vormen van erosie kunnen kwalificerende groeiplaatsen verdwijnen, niet alleen door erosie zelf, maar ook doordat voedselrijk bodemmateriaal (sediment) laagten opvult en bronnen en bovenloopjes van beken onderdeel worden van erosiebanen. Bufferzones kunnen in potentie deze invloed beperken door directe inwaai en oppervlakkige toestroom van meststoffen en bodemmateriaal af te vangen. Dit rapport beschrijft: 1. hoe de instroom van nutriënten vanuit bovenliggende landbouwgronden kan worden beschreven en beoordeeld in relatie tot terrein- en vegetatiekenmerken; 2. hoe bufferzones (en meer in het algemeen: maatregelen om instroom te voorkomen, te beperken en/of te sturen) functioneren; 3. hoe maatregelen, beheervormen en vormen van landgebruik effectief kunnen worden toegepast om negatieve effecten van (bodem)erosie binnen en in de randzone van Natura 2000-gebieden in het Heuvelland tegen te gaan.

This report focuses on developing concepts and design principles for blue and green infrastructure that not only support climate resilience but also contribute to a healthy and liveable urban environment. We will first assess the effectiveness of blue and green infrastructure on the basis of available literature and experience from the city of Utrecht. Secondly, we will formulate principles for the design of blue and green infrastructure in the urban landscape.

Voor hydrologische berekeningen is informatie over buisdrainage veelal een noodzakelijk gegeven. Op basis van de landbouwmeitellingen 2010 is een landsdekkende kaart met het voorkomen van buisdrainage afgeleid. Bij de meitellingen van 2012 is opnieuw het areaal buisdrainage geïnventariseerd en bovendien zijn enkele aanvullende vragen gesteld over o.a. de diepte vanbuisdrainage, het functioneren van buisdrainage en de aanwezigheid van maaiveldgreppels. Door de bedrijfsgegevens m.b.t. areaal buisdrainage te combineren met het BRP-gewassenbestand van 2012, met informatie over de ruimtelijke ligging van de percelen van de landbouwbedrijven, is op bedrijfsniveau buisdrainage toegekend aan gebruikspercelen. Deze kaart is aangevuld op basis van informatie van Top10NL en LGN7. Omdat tevens de draindiepte is geïnventariseerd, zijn twee drainagedieptekaarten gemaakt, nl. op basis van vuistregels en volgens opgave van de boeren. Dit heeft ook geresulteerd is twee drainageweerstandskaarten. Naast genoemde kaarten zijn kaarten gemaakt over functioneren van drainage en van de verspreiding van peilgestuurde drainage en maaiveldgreppels

This is the pre-edited version of the following article: Holterman, H. J., van de Zande, J. C., Massop, H. T. L., Boesten, J. J. T. I., & Huijsmans, J. F. M. (2016). Modelling the exposure of water bodies to spray drift for fruit growing in the Netherlands. 243-248. Paper presented at International Advances in Pesticide Application, Aspects of Applied Biology 132, 2016, Barcelona, Spain, which has been published in final form at https://www.aab.org.uk/aspects-of-applied-biology

Waterschap Groot Salland heeft de afgelopen jaren een aantal waterbergingen ingericht, waarvan sommige ook voor de landbouw in gebruik zijn. Uit onderzoek blijkt dat het effect van de combinatie landbouw en waterberging – een zogenaamde landbouwberging – op de waterkwaliteit gering is. De verwachting is dat onder normale omstandigheden er zelfs sprake zal zijn van een afname van de stikstof, omdat een deel ervan in de landbouwberging opgeslagen wordt.

Van vijf sloten verspreid liggend over Nederland, zijn de sediment eigenschappen droge bulkdichtheid, organische-stofgehalte en porositeit zijn als functie van de diepte gemeten. Het betreft hier akkerbouw- en tuinbouwgebieden. De gevonden waarden verschillen duidelijk van de gebruikte waarden voor sediment in de oppervlaktewater scenario’s, die momenteel worden ontwikkeld voor de Nederlandse registratieprocedure voor gewasbeschermingsmiddelen (die zijn overgenomen van de EU-FOCUS scenario’s).

In opdracht van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier zijn voor 42 deelgebieden theoretische achtergrondconcentraties afgeleid van stikstof en fosfor in het oppervlaktewater. De resultaten zijn per deelgebied in 42 achtergrondrapporten vastgelegd. In dit hoofdrapport wordt een overzicht gegeven van de toegepaste methodiek, wordt een samenvatting gegeven van de resultaten en wordt aandacht besteed aan de plausibiliteit van de nutriëntenbalansen. De theoretische achtergrondconcentraties zijn afgeleid op basis van water- en stofbalansen. De waterbalans is opgesteld op dagbasis met meetgegevens (neerslag, verdamping en lozingen) en modelresultaten (kwel en afvoer naar de RWZI) als balansposten. Het inlaatvolume is als ontbrekende balanspost ingeschat door de gemeten en berekende gebiedsafvoer te vergelijken. De nutriëntenbalans is opgesteld met behulp van het modelinstrumentarium ECHO, waarin beschikbare metingen, data en kennis zijn gecombineerd met regionale informatie (landgebruik, bodemtype, Gt-klasse). De herkomst van de nutriënten in het oppervlaktewater is in beeld gebracht en opgesplitst naar antropogeen (rioolwaterzuiveringsinrichtingen of RWZI’s, bemesting, etc.) of natuurlijk (kwel, veenoxidatie, etc.).

In deze studie is een quickscan uitgevoerd naar het effect van een zestal maatregelen op de uitspoeling van fosfaat naar het oppervlaktewater in 2027. De vergeleken maatregelen zijn: huidige mestbeleid, fosfaattoestand ‘voldoende’, drainage, uitmijnen, omzetten landbouw in natuur en structuurverbetering. De effecten van de maatregelen verschillen in omvang en vertonen grote regionale verschillen. Belasting van het oppervlaktewater vindt vooral plaats vanuit een smalle zone langs waterlopen. In een groot deel van Nederland is deze zone smaller dan 5 meter. Maatregelen zouden dus deels tot deze zones beperkt kunnen worden.

Klimaatverandering gaat leiden tot meer kans op wateroverlast, meer perioden van droogte, waterkwaliteitsproblemen en hittestress in stedelijke gebieden. Het is daarom van groot belang om bij planvorming van ruimtelijke ontwikkelingen tijdig en proactief rekening te houden met de effecten van klimaatverandering. Het concept ‘Klimaatactieve Stad’ geeft de waterschappen een handvat om op een goede manier om te gaan met klimaatverandering in de stad. Deze studie is uitgevoerd in WaterNexT-verband en is gezamenlijk uitgewerkt door waterschap Rijn en IJssel, Alterra en de Radboud Universiteit. In deze studie zijn voor de drie stedelijke gebieden van Arnhem-Noord, Lochem en Zutphen de klimaatknelpunten voor de aspecten waterveiligheid, wateroverlast, hitte, waterkwaliteit en watertekort geïnventariseerd. Daarnaast zijn in de gemeenten inloopsessies gehouden om ruimtelijke ontwikkelingen binnen de stedelijke gebieden te inventariseren. Vanuit de combinatie van knelpunten en ruimtelijke ontwikkelingen komen elf hotspots naar voren waar kansen liggen om op korte termijn innovatieve en/of klimaatmaatregelen te nemen. Daarnaast geeft het rapport een aantal aanbevelingen voor het realiseren van een klimaatactieve regio Arnhem-Zutphen-Lochem.

In deze studie is gedetailleerde bodemkundige informatie gekoppeld aan geohydrologische informatie om de effecten van sturing in het oppervlaktewater op het grondwater met modellen te kunnen verkennen. De schematisering van het topsysteem heeft betrekking op zowel de laagopbouw (verticaal) als de ruimtelijke toekenning (horizontaal). Daarnaast is de bodemfysische parameterisatie van de bodemlagen aangepast om rekening te houden met anisotropie als gevolg van gelaagdheid van de bodem. Deze informatie is noodzakelijk om zowel de effectiviteit als de ruimtelijke uitstraling van maatregelen tussen gebieden hydrologisch te kunnen kwantificeren.

In polder Zeevang is een veldonderzoek uitgevoerd naar de toepassing van onderwaterdrains op veengrond bij drie slootpeilregimes. De drains verlaagden de variatie in grondwaterstanden significant. Dit betekent dat het grondwaterstandverloop vlakker was dan in de ongedraineerde situatie. De drains, die onder slootpeil liggen, hadden zowel een drainerend effect (extra waterafvoer) als een infiltrerend effect (extra water aanvoer). Het toepassen van een zomer- en winterpeil is gunstig voor het verminderen van maaivelddaling, maar tijdens natte perioden in het groeiseizoen leveren onderwaterdrains bij een peil van 40 cm –maaiveld geen extra afvoercapaciteit op. Het belang van melkveehouders, namelijk het vergroten van de gebruiksmogelijkheden van het grasland, wordt daardoor onvoldoende gediend. Een meer flexibelere invulling van de perioden, waarop de slootpeilen volgens de beleidsregels omhoog en omlaag gezet moeten worden, is gewenst.

Bij de herinrichting van Geelbroek als natuurgebied wordt de waterhuishoudkundige inrichting van het gebied aangepast, voornamelijk door het te vernatten. Dit gebeurt door het laten dempen en dichtgroeien van sloten waardoor de afvoer van water wordt vertraagd en er meer water in het gebied wordt vastgehouden. In deze studie zijn drie deelonderzoeken m.b.t. Geelbroek uitgewerkt. In het eerste deelonderzoek is – voor een door de opdrachtgever aangegeven strook aangrenzende agrarisch gebied – een geschiktheidsbeoordeling voor normale buisdrainage uitgevoerd voor zowel weidebouw als akkerbouw. Voor de voorlopige beoordeling van de geschiktheid is o.a. gebruikgemaakt van informatie uit bodemkundig/hydrologisch onderzoek over o.m. de Gt, de doorlatendheid en de aard van het materiaal. De geschiktheid van natte gronden kan veelal duurzaam worden verbeterd door de aanleg van buisdrainage. Echter, door de ondiepe ligging van de keileem en andere storende lagen in een groot deel van het onderzochte gebied, resteren slechts weinig gronden waar het zandpakket voldoende dik is om goed te kunnen draineren. Voor het tweede deelonderzoek is bij zes bestaande peilbuislocaties een extra filter bijgeplaatst om te onderzoeken of in de reeds bestaande ondiepste filter de freatische grondwaterstand wordt gemeten. Uit de statistische analyse blijkt dat de grondwaterstanden in de nieuwe ondiep geplaatste filters significant verschillen van de bestaande peilfilters, echter de gemeten verschillen zijn voor de meeste buizen gering. Voor twee van de zes peilbuislocaties wordt geadviseerd het nieuw geplaatste filter te handhaven ten koste van de bestaande ondiepe filters; de overige vier kunnen worden verwijderd. Als derde deelonderzoek is de Gt-kaart uit het bodemkundig/hydrologisch onderzoek opgeschaald naar schaal 1 : 50.000 voor vergelijking met de historische Gt-kaart schaal 1 : 50.000 van de Bodemkaart. Uit de vergelijking blijkt dat zowel vernatting als verdroging is opgetreden sinds de jaren tachtig. Verdroging is veelal te wijten aan de toepassing van buisdrainage. Als mogelijke oorzaken van vernattting zijn te noemen: verwijderen van zaksloten, verhoging van winterpeil in de Ruimsloot, mogelijk uitstraling van het vernatte natuurgebied en daling van het maaiveld door oxidatie van het veen.

Op basis van het onderzoek kan worden geconcludeerd dat het grondwaterstandsmeetnet voldoende houvast biedt om op gebiedsniveau de huidige en toekomstige hydrologische situatie te beschrijven en eventuele veranderingen als gevolg van waterhuishoudkundige ingrepen in het gebied Geelbroek te monitoren en op gebiedsniveau te kwantificeren. Het meetnet is geschikt voor de onderbouwing van de GHG- en GLG-veldschattingen op perceelsniveau, die over ca. vijf jaar zullen worden uitgevoerd

RichWaterWorld is een netwerk van publieke partners, kennisinstellingen en bedrijven dat onderzoek doet naar innovatieve systemen voor gecombineerde waterberging en waterzuivering. Basis hiervoor is een hydrologisch model waarmee de waterhuishouding voor de komende twee weken wordt berekend en preventieve maatregelen worden voorgesteld. Het model wordt getoetst in Het Waterrijk, een gebied voor piekberging en voorraadberging in Park Lingezegen ten zuiden van Arnhem.