Search

W Katowicach, przedstawiciele środowisk narodowych zorganizowali polityczny happening pod hasłem „Stop współczesnej Targowicy. Manifestacja w obronie wartości narodowych i patriotycznych”. Sześciu działaczy organizacji narodowych podtrzymywało wysokie na około 2 metry atrapy szubienic, na których zawieszono tablice korkowe z przypiętymi do nich zdjęciami europosłanek i europosła. Napiętnowani przez narodowców politycy poparli wcześniej rezolucję w sprawie naruszania zasad praworządności i pogarszającego się stanu demokracji w Polsce [procedura 2017/2931 (RSP)]. Prokuratura umorzyła śledztwo w tej sprawie, a w uzasadnieniu stwierdziła, iż był to pokojowy happening, który symbolicznie odwoływał się do wydarzeń, jakie rozegrały się w trakcie powstania kościuszkowskiego z 1794 roku i zostały utrwalone na obrazie Wieszanie zdrajców in effigie przypisywanym J. P. Norblinowi. Wykorzystując współczesne materiały prasowe i opracowania oraz historyczne relacje uczestników insurekcji autor próbuje odpowiedzieć na pytanie o sens zestawienia ze sobą tak odmiennych wydarzeń, a także rekonstruuje przebieg publicznych egzekucji, jakie zorganizowano w Warszawie w maju, czerwcu i wrześniu 1794 roku. Słowa kluczowe: polityczny performans, dzieje pojęcia „narodowej zdrady”, konfederacja targowicka, publiczne egzekucje w czasie powstania 1794, spory polityczne w Polsce po 1989 roku. Abstract: On 25 November 2017, by the monument to Wojciech Korfanty in the Silesian Sejm Square in Katowice, representatives of nationalist circles organized a political happening under the slogan “Stop Modern Targowica. A protest in defence of national and patriotic values”. Six activists from nationalist organizations erected a two-metre-high gallows, on which cork boards were hung with photographs of MEPs attached to them. The politicians condemned by the nationalists had earlier supported a resolution on violations of the rule of law and the deteriorating state of democracy in Poland [procedure 2017/2931 (RSP)]. The prosecutor’s office discontinued the investigation in this case, in the justification stating that it had been a peaceful happening, symbolically referring to events that had taken place during the Kosciuszko Uprising of 1794 and been recorded in the painting Wieszanie zdrajców in effigie [Hanging of traitors in effigy] attributed to J. P. Norblin. Drawing on contemporary press materials and studies, as well as historical accounts of participants in the uprising, the author considers the sense of juxtaposing such different events, and reconstructs the course of public executions which were organized in Warsaw in May, June and September 1794.

Badacze zgodnie twierdzą, że granice oddzielające widowiska od rzeczywistości są płynne i trudne do ustalenia. Patrice Pavis w swoim Słowniku terminów teatralnych zauważył, iż rzeczywistość „może w każdej chwili stać się widowiskiem, jeśli tylko nada się jej charakter ostensywny, a więc uczyni się z niej zobiektywizowany przedmiot oglądu, wobec którego obserwator usytuowany jest na zewnątrz, przestając być w ten sposób zaangażowanym w nią bezpośrednio uczestnikiem”. Ta niestabilna granica nie zawsze pozwala oddzielić codzienne rutynowe zachowania (indywidualne i zbiorowe) od rozwijającej się w czasie i posiadającej własną strukturę „akcji”. Niemożliwe jest dziś także podważenie tezy, iż istnieje gęsta sieć relacji łączących różne formy widowisk (nie tylko kulturowych) z aktywnością społeczno-polityczną, z duchową i kulturową tradycją, z uwarunkowaniami natury ekonomicznej i obyczajowej. W szkicach i studiach zebranych w tym tomie autor podjął próbę ukazania złożonego charakteru tych powiązań w różnych okresach historycznych, od średniowiecza aż do początków dwudziestego stulecia. Pracy nad książką towarzyszyło przekonanie, iż niektóre widowiska należy postrzegać jako swoistą manifestację zbiorowej i indywidualnej egzystencji, jako emanację napięć społecznych, rytmu codziennego życia, praktyk religijnych, politycznych konfliktów i niepodległościowych aspiracji, a także przemian mentalnych określonych zbiorowości. W takim podejściu kryje się także nadzieja, iż dzięki rekonstrukcji i opisowi niektórych form widowisk możliwe jest choćby zbliżenie się do zjawisk słabo reprezentowanych lub całkowicie nieobecnych w historycznych narracjach. Piszącemu te słowa bliski jest pogląd wybitnego polskiego dramaturga Mariana Pankowskiego, który podkreślał, że „jakie by były szumne i szerokie gościńce Historii, liczyć ma się nie Historia, ale człowiek, wpisany na krótko między niebo i ziemię”. Teksty zebrane w tym tomie powstały w latach 2013-2019. Jeden z nich ukazuje się po raz pierwszy. Artykuły wcześniej opublikowane zostały w tym wydaniu poszerzone, przeredagowane i wzbogacone nowymi materiałami źródłowymi. Niezwykle ważnym uzupełnieniem poszczególnych fragmentów książki jest ikonografia, która pochodzi ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, Cyfrowego Repozytorium Lokalnego w Poznaniu, Biblioteki Raczyńskich, Biblioteki Uniwersyteckiej UAM, Biblioteki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, Miejskiej Biblioteki Publicznej im. A. Asnyka w Kaliszu oraz zbiorów autora.

The subject matter of this work concerns the articles and reviews - with an introduction and extended editorial commentary - published on the pages of "Dziennik Poznański" in connection with the guest performances of Helena Modjeska in Poznań in February 1880. Arranged in chronological order, the press texts not only show extraordinary emotions caused by the visit of the outstanding artist, but also allow to understand social and political contexts of the describet events. Printed for the first time, the texts constitue the valuable source material not only for historians of the theatre but also for explorers of the history of Poznań in the 19th century.

The article discousses the depicitions of the Spanish Flu pandemic from 1918-1920 in Poznan press. The author places his considerations in the broad social and cultural context of kontemporary knowledge about flu, presents the theories on the origins of the pandemic and comments on the medical publications from the 1918-1920 period. Screening the press from the period, easily noticeable becomes the relatively low number (compared with the number of infections and deaths) of reports on the Spanish flu that failed to present the true scale of the danger. The image of reality presented in the press of that period was dminated by current politics, situation on the war fronts, social and economic challenges, food supplies to civilians and the ending of World War I. The common experience od death and illness due to warfare resulted in lack of dramatic reactions of the press.

Artykuł zawiera rozważania dotyczące szczególnej roli Teatru Polskiego w Poznaniu, który w dobie zaborów był postrzegany jako Scena Narodowa wszystkich Polaków żyjących pod pruskim zaborem. Przywołane materiały prasowe ukazują swoistą sieć zależności wpływających na oblicze artystyczne i społeczny wizerunek polskiej sceny funkcjonującej w sercu pruskiej twierdzy. Twórcy związani z Teatrem Polskim musieli uwzględniać nie tylko własne aspiracje artystyczne, lecz także przeciwstawiać się na różne sposoby polityce germanizacyjnej.