Search

Rotterdam is een stad van contrasten en dubbele werkelijkheden. De imponerende skyline – Manhattan aan de Maas - en andere toeristische bezienswaardigheden en culturele activiteiten sieren de wereldhavenstad. Veel is te danken aan wat vanaf 1987 - de tweede wederopbouw van de stad – is gaan heten Nieuw Rotterdam met als doel af te komen van het negatieve imago van rauwe en arme arbeidersstad. Rotterdam moet aantrekkelijk zijn voor vestiging van de midden- en hogere inkomensklassen. Ondanks alle inspanningen smeult er onderhuids een veenbrand die zich hardnekkig blijft manifesteren op sociaal-maatschappelijk terrein. Wie enig historisch besef heeft, weet dat veel sociale problemen al tientallen jaren dooretteren. Het lijkt alsof de inspanningen van onder andere het sociaal werk tevergeefs zijn geweest en weinig duurzame effecten hebben gesorteerd, dus weinig hebben bijgedragen aan het oplossen van knellende samenlevingsproblemen in Rotterdam. Is dit zo? Zou de oorzaak bijvoorbeeld niet kunnen liggen in de verzakelijking (marktwerking, bedrijfsmatige aanpak, sturing op output) van het sociaal werk en de daaraan ten grondslag liggende beleidsvisies en -ambities en vooral de sturingsdrift van het gemeentebestuur Rotterdam ten aanzien van het sociaal-maatschappelijke domein? In dit afscheidsessay gaat lector Toby Witte op kritische wijze in op de sturing van het welzijnsdomein door de gemeente Rotterdam, vanaf de start van Nieuw Rotterdam rond 1987 tot heden, en stilstaan bij de pogingen tot sturing op burgerzin (burgerschap) en sociale participatie (activering), de beleidssturing en beheersing c.q. inkapseling van het uitvoerend sociaal werk.

De samenleving maakt een aantal ingrijpende trends door. Die veranderingen betekenen het nodige voor het sociale domein en de relaties tussen mensen. Daarbij is de vraag opportuun wat de meerwaarde is van sociaal werk voor het aanpakken van de grote maatschappelijke kwesties die zich onder invloed van de trends momenteel uitvergroten – armoede, ongelijkheid, gezondheidsverschillen, sociale spanningen – nu en in de toekomst. Welke kennis en kunde hebben professionals nodig die werkzaam zijn in het sociaal werk, om hun maatschappelijke meerwaarde te kunnen (blijven) leveren? Het vermogen van hbo-opgeleide sociaal professionals om effectief te innoveren, wordt onmisbaar in onze samenleving anno 2030, zo is onze inschatting. De opleiding Social Work dient zich daarom de komende tijd te ontpoppen tot een zelfstandige sociaalkundige innovatiediscipline waarin het verbinden van individuen, groepen, organisaties en gemeenschap (sociale omgeving) centraal staat. Om de onzekerheden te kunnen ondervangen die een impact hebben op de samenleving in 2030, moeten we als hogeschool in het Rotterdamse een kennisfundament opbouwen in sociale innovatie en meer breed opgeleide, kritische professionals gaan afleveren.

Sinds de decentralisatie van het sociaal domein in 2015 bepalen gemeenten het beleid op het terrein van zorg, welzijn en jeugd. Dat betekent dat sociaal professionals en beleidsambtenaren samen de ondersteuning moeten verzorgen voor burgers die dat nodig hebben. Dynamiek van sociaal werk en gemeentelijk beleid helpt (toekomstige) sociaal professionals bij het handelen en denken in het spanningsveld dat ontstaat bij het bepalen van gemeentelijk sociaal beleid en de praktische uitvoering ervan. Hoe de sociaal professional in de dynamiek van de plaatselijke politiek en bestuur zijn weg moet vindenstaat in het boek centraal. Dynamiek van sociaal werk en gemeentelijk beleid bestaat uit drie delen, die los van elkaar kunnen worden gebruikt. Deel één behandelt de context en betekenis van het sociale beleid in relatie tot de lokale politiek. Deel twee gaat in op de manier waarop het gemeentelijke politiek-bestuurlijke systeem binnen het sociaal domein functioneert. En deel drie bespreekt recente en toekomstige ontwikkelingen in het lokale sociaal domein door middel van praktijkcasussen.

Waar blijft de stem van de sociaal professional als het gaat om het gemeentelijk sociaal beleid? Is die stem er eigenlijk wel of wordt deze niet gehoord door wethouders en beleidsmakers? https://www.socialevraagstukken.nl/sociaal-werker-mag-wel-wat-onaangepaster-zijn

De Werkplaats Sociaal Domein Zuid-Holland Zuid houdt zich bezig met uiteenlopende thema’s in het sociaal domein. Denk bijvoorbeeld aan sociale veerkracht, wijkteamontwikkeling, ontmoeting, sociale rechtvaardigheid, huisuitzetting, samenwerking mbo-hbo en intergenerationele problematiek. Het thema ‘formeel-informeel’ heeft zich ontwikkeld tot één van de centrale thema’s binnen de Werkplaats. In de voorloper van de Werkplaats is een aantal onderzoeken verricht naar de opkomst, betekenis en ontwikkeling van informele initiatieven en ontmoetingsplekken.

Als je afgaat op de selfies en filmpjes die jongeren plaatsen op sociale media kun je de indruk krijgen dat de huidige generatie jongeren ongekend mooi, gezond en gelukkig is. Elke jongere lijkt bijzonder, ondernemend en talentvol. Het enige wat voor het selfmade succes nodig is, is doorzetten en vooral ‘jezelf zijn’. Dit beeld is misleidend, want er is ook een andere kant van het leven van jongeren. Jongeren ervaren zware maatschappelijk druk om vooral gelukkig en succesvol te zijn. Immers, iedereen kan worden wat hij wil als je je er maar voldoende voor inzet. De keerzijde van deze gedachte is dat jongeren die het niet maken, dit aan zichzelf te danken hebben. Zij hebben gefaald, zij zijn de losers. De pijn en het ongeluk van deze jongeren zijn nauwelijks bespreekbaar. Is er in ons onderwijs en in onze samenleving wel oor en ruimte voor de kwetsbare kanten van het leven?

Jongeren scoren hoog op de klachtenlijst en zorgen van bewoners en genieten met enige regelmaat de politieke aandacht van de (lokale) overheid. Het jeugdvraagstuk roept een zeker maatschappelijk ongeduld en onbehagen op.

Sinds 2016 is de Werkplaats Sociaal Domein Zuid-Holland Zuid actief. De werkplaats is een samenwerkingsverband gericht op het brede sociale domein in de regio Zuid-Holland Zuid. Verschillende partners werken samen aan maatschappelijke vraagstukken; onderzoeks- en onderwijsinstellingen, gemeenten, partners in zorg- en welzijn, burgers en cliënten.

De rode draad van deze bijdrage is dat sociaal werk altijd van doen heeft en in aanraking komt met het sociaal beleid van de overheid. Sociaal professionals zouden zich daarom kritisch moeten verhouden tot het sociaal beleid, zeker nu dat beleid in belangrijke mate lokaal wordt gemaakt. Immers, de kwaliteit van de professionaliteit van het sociaal werk gaat zowel om uitvoering van beleid als om het kritisch en ethisch kunnen reflecteren op hoe beleidsintenties praktisch uitpakken. Dat vraagt van de sociaal professional politieke en bestuurlijke sensitiviteit. In het navolgende wordt ingegaan op het belang van mee- en tegen-bewegen in een turbulente beleidsgestuurde, politieke en democratische context. Sociaal professionals opereren in een spanningsvolle context. Dat noopt tot meer kennis en kunde van wat we hier ‘sociaal beleidswerk’ noemen. Het noodzaakt ook tot een andere rolopvatting en houding, namelijk die van lerende en innoverende tussenwerkers die ‘ongepast’ durven te interveniëren tussen beleid en uitvoering.

Gemeenten hebben de taak bij te dragen aan de vorming van wat heet de participatiesamenleving. Activering van burgers tot maatschappelijke deelname is dan ook een van de speerpunten in het beleid van de lokale overheid. Daarbij staat het vertrouwen in het kunnen van de burger voorop.

Het voor beleidsmakers ideële begrip ‘nabijheid’ speelt in het transitie- en transformatieproces van het sociale domein een cruciale rol. Maar het gaat om veel meer dan alleen nabijheid als kernkwaliteit van het welslagen van zorg en welzijn aan bewoners.

Sinds de transitie en transformatie bepaalt de gemeentelijke politiek grotendeels de politieke en bestuurlijke kaders waarbinnen professionals in zorg en welzijn werkzaam zijn. De uitkomsten van die besluitvorming zijn echter niet in beton gegoten en bieden ruimte voor aanpassing. Daarvoor is het wel essentieel dat professionals zicht hebben hoe beleidskaders tot stand komen en weten hoe ze betrokken kunnen zijn bij die besluitvorming en invloed kunnen uitoefenen op de vormgeving van gemeentelijk beleid. Sociale dynamiek van de gemeentelijke politiek is een toegankelijk en praktisch boek dat zicht geeft hoe het samenspel tussen lokale overheid en sociale professionals vorm kan krijgen.

Wat verwachten de gesproken organisaties nu eigenlijk van hbo-opgeleide sociale professionals op het terrein van onderzoek? Wat moeten ze kunnen en kennen? Op het eerste gezicht lopen de meningen over nut en noodzaak van het beschikken over onderzoekscompetenties voor sociale professionals uiteen van “heel belangrijk” tot “daar zijn we sceptisch over” naar “niet echt nodig”. Bij doorvragen wat voor soort onderzoekskwaliteiten sociale professionals wel of niet nodig hebben voor de uitvoering van hun werk en wat onder die kwaliteiten c.q. competenties zouden moeten worden verstaan, ontwaarden zich toch enkele herkenbare lijnen, die globaal neerkomen op het beschikken over een onderzoekende, reflectieve, houding en het kunnen verrichten van beperkt praktijkonderzoek toepasbaar op het eigen werk.

Wil de gemeentelijke transformatie slagen, dan moet de ambtelijke wereld zich meer vervlechten met de leefwereld van burgers. Dat vraagt om een tussenwerker: sociale professionals en ambtenaren die een ‘lerende’ houding kunnen innemen.

Lectoren van de Hogeschool van Rotterdam, Viaa Hogeschool Zwolle en de Hanzehogeschool Groningen geven in dit e-book “Transities: tussen hoop en vrees” hun visie op de kansen en valkuilen die de transities in het sociale domein met zich meebrengen.

De fixatie van de overheid op de wijk als de oplossing der dingen getuigt van een historische bewusteloosheid. Sociale professionals en beleidsmakers zouden wat meer naar het verleden moeten kijken, dan zouden ze zien dat de hechte buurt nooit bestaan heeft.

Het sociale domein ondergaat door de transitie en transformatie (decentralisatie van zorg en welzijn naar de gemeenten) de komende paar jaar een drastische gedaantewisseling. De veranderingen beïnvloeden niet alleen het stelsel/systeem, maar vragen ook nieuwe competenties van sociale professionals (kennis, vaardigheden en attitude). Deze koerswijziging kan niet zonder effect blijven op de inhoud van de sociale opleidingen. De vraag rijst of de huidige sociale (hbo) opleidingen qua programma toekomstbestendig opleiden en of zij momenteel de juiste aankomende sociale professional afleveren. Duidelijk is, zo blijkt uit menig rapport, dat een grondige heroriëntatie noodzakelijk is.

In de Wet maatschappelijke ondersteuning staat de eigen verantwoordelijkheid van de burger voor zelfredzaamheid en participatie in de samenleving voorop. Maatschappelijke ondersteuning richt zich op het stimuleren en versterken van de eigen kracht van de burger en van zijn/haar informele sociale netwerk. Pas wanneer die zijn overwogen komen professionele arrangementen in beeld. In het kader van de drie decentralisaties ontstaan er in de meeste gemeenten sociale wijkteams, waarin professionals vanuit heel verschillende disciplines samenwerken. Tegelijkertijd moeten professionals ook steeds meer samenwerken met vrijwilligers, onder meer in het sociale netwerk van cliënten en burgers. Er vindt een grote omslag in het sociale domein plaats, die wel de grootste wordt genoemd sinds Thorbecke in 1848 de relaties tussen gemeenten en rijk vormgaf (RMO, 2014). De vooronderstelling erachter is, dat gemeenten betere mogelijkheden hebben om aan burgers maatwerk te bieden waarin ook de verbinding wordt gelegd met andere beleidsterreinen.

Rotterdam is een jonge stad, vol talenten. Deze vele talenten kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de samenleving. Om de talenten van de jeugd tot uiting te brengen moeten kinderen en jongeren kansrijk, veilig en gezond kunnen opgroeien. Sport draagt bij aan de ontwikkeling van de jeugd en van de stad. Onder de juiste omstandigheden sporten kinderen en jongeren graag, simpelweg omdat zij sporten ervaren als leuk en plezierig.