Search

In order to respond to the growing needs of migrant families with children, and especially unaccompanied children, who were traveling on the Western Balkan route, social workers and other field workers and child protection officers had to acquire new knowledge and develop specific competencies in a relatively short period of time. Although Serbia is mainly a country of transit, migrant children, who have been staying in Serbia for a longer period of time, have experienced challenges in access to services due to language barriers, overstretched capacities, and insufficient coordination. The aim of the paper is to describe and reflect on the process used to develop a design, which ensures migrant children are consulted throughout the process and are the co-creators of a social work curriculum responding to their vulnerabilities. In order to gain insights on the views of children on the move regarding competencies of the workforce in both the government and NGO institutions, a consultation process was introduced with both unaccompanied and accompanied children in Serbia. The methodology of consultations was designed as interactive and safe for children to express their views and experiences. Results indicate that children should be key participants in the co-creation of knowledge in matters that concern them, and it is necessary to develop, test, and evaluate the ways in which we can best understand their experiences, points of view, and perspectives and incorporate them into knowledge for action.

Projekat „Hraniteljstvo i dobrobit adolestenata: Istraživanje za unapređenje politika i praksi“ je usmeren na sticanje znanja o dobrobiti, odnosno dobrostanju adolescenata na porodičnom smeštaju. On je deo šire inicijative koja u partnerstvu sprovode UNICEF, Departman za socijalni rad i socijalnu politiku Fakulteta političkih nauka i Institut za psihologiju Univerziteta u Beogradu. Na osnovu raspoloživih podataka, tokom 2018. godine približno 3000 adolescenata je bilo porodičnom smeštaju u Srbiji. Najveći broj njih je na altenativnom staranju 8 ili više godina, imaju prekinute ili sporadične kontakte sa svojim porodicama porekla i socijalnim mrežama u zajednicama iz kojih potiču. Ovi adolescenti imaju samo delimične podatke o svojoj prošlosti i budućnosti, i ne učestvuju ili sporadično učestvuju u odlukama koje utiču na njihove živote. Stoga je važno sagledati njihova iskustva, gledišta i aspiracije, kao i gledišta odraslih koji su odgovorni za njihovo odrastanje o povoljnim i manje povoljnim aspektima aktuelnog sistema hraniteljstva u Srbiji. U ovoj studiji, dobrobit ili dobro-stanje dece i adolescenta je operacionalizovana podsredstvom pozitivnih emocija, angažovanosti i uključenosti, odnosa, istrajnosti, optimizma, davanja smisla i dostignuća koja su povezana sa četri strane mreže hraniteljstva: dete, biološka porodica, hranitelji i socijalna služba. Nastojali smo da utvrdimo sličnosti i razlike među adolescentima iz hraniteljskih i bioloških porodica, a i da razmotrimo iskustva, gledišta i težnje adolescenata na porodičnom smeštaju, kao i gledišta o aspektima njihove dobrobiti onih koji se o njima staraju. Ovo istraživanje ima za svrhu da unapredi sistem hraniteljstva u Srbiji, da bi taj sistem bio u većoj meri pripremljen i sposoban da obezbedi kvalitetnu podršku dobrobiti adolescenata. U istraživanju je primenjen pristup kovergentnog paralelnog mešanog metoda (Piano and Creswell, 2015). Dva različita tipa istraživanja su primenjena paralelno, a potom su spojena tokom interpretacije da bi dospeli do dubljeg razumevanja fenomena, i to upotrebom triangulacije za sistematizaciju i analizu različitih izvora informacija. Kvantitativni deo istraživanja usmeren je na poređenje adolescenata na hraniteljstvu i referentne grupe adolescenata iz opšte populacije po različitim aspektima dobrobiti kao i na identifikovanje glavnih prepreka za pozitivan razvoj i napredovanje adolescenata na hraniteljstvu. Ovaj deo istraživanja obuhvata: • Adolescente uzrasta od 14 do 19 godina, koji pohađaju više razrede osnovne škole i srednju školu (uključujući i adolescente iz hraniteljskih porodica); • Stručne saradnike u školama (psihologe i pedagoge), jer se pretpostavlja da su oni resurs i podrška nastavnicima koji rade sa adolescentima na hraniteljstvu. Kvalitativni deo istraživanja se usmerio na dobrobit adolescenata na hraniteljstvu, te je korišćen metod dubinskih intervijua i fokus grupa sa relevantnim društvenim akterima: adolescentima koji odrastaju na porodičnom smeštaju, a koji su bili podeljeni u uzrasne grupe, odraslima koji su odgovorni za njihovu svakodnevnu negu i dobrobit i sa ključnim informatorima, kao osobama koje su zadužene ili imaju uticaj na opštu dobrobit adolescenata. Kvantitativni deo istraživanja obavljen je baterijom upitnika za adolescente koja obuhvata: relevantne sociodemografske podatke; Upitnik koji se odnosi na participaciju adolescenata u donošenju odluka, u aktivnostima u svakodnevnom životu i odnosima sa značajnim odraslima i vršnjacima; EPOCH skalu dobrobiti adolescenata; Skalu benevolentnih iskustava u detinjstvu (The Benevolent Childhood Experiences (BCEs) scale); AIDA Upitnik za samoprocenu identiteta u adolescenciji (A Self Report Questionnaire For Measuring Identity In Adolescence). Za stručne saradnike koji rade u školama napravljen je poseban Upitnik. Kvalitativni deo istraživanja je obavljen pomoću protokola za intervjuisanje i niza protokola za diskusije u fokus grupama koji su adaptirani za različite grupe ispitanika (adolescente različitog uzrasta, hranitelje i profesionalce). Ključni nalazi • Adolescnti na hraniteljstvu deluju dobro integrisano, a imaju izražen doživljaj i iskustva diskriminacije. • Adolescentima je dobro kada imaju dobar odnos sa hraniteljima, a ako toga nema, njihovi problemi mogu da ostanu neprepoznati. • Hranitelji su zbunjeni pred adolescentima i nedovoljno podržani usled prebacivanja odgovornosti među akterima u sistemu. • Nedostatak sistemskih kapaciteta ugrožava dobrobit adoelscenata na alternativnom stanju u Srbiji. • Adolescenti su nepoželjni za hraniteljstvo i za sistem alternativnog staranja u celini. • Sistem alternativnog staranja nije dovoljno responzivan za potrebe srodničkih hranitelja i bioloških roditelja. • Profesionalci eventualno rade na kontaktima adoelscenata, a ne i na odnosima. • Hraniteljstvo u Srbiji je konstruisano kao rešenje za neostatak opcija stalnosti za decu. • Nema sistemskog rada na životnoj priči adolescenata na hraniteljsvu. • Participacija nije proznata kao pravo i vitalan interes adolescenta na hraniteljstvu. M 42 Monografija nacionalnog značaja https://www.unicef.org/serbia/publikacije/hraniteljstvo-i-dobrobit-adolescenata

Ovo istraživanje je imalo za cilj sagledavanje dostupne podrške sistema socijalne zaštite srodničkim starateljskim porodicama u Republici Srbiji. Posebna pažnja je posvećena dostupnosti usluga starateljima, ispitivanju stepena njihovg zadovoljstva istim, kao i mapiranju nedostajućih vidova podrški u sistemu socijalne zaštite. Navedeni aspekti su posmatrani u širem kontkestu politika i praksi socijalnog rada, a kroz prizmu eko-sistemske teorije. Prepoznati izazovi su analizirani kombinacijom kvantitativne i kvalitativne metodologije, a kroz faze vođenja slučaja. Podaci o stepenu zadovoljstva staratelja uslugama, kao i važnosti istih za obavljanje uloge staratelja, dobijeni su skalama i upitnikom, a obrađeni su statističkom analizom. Cilj istraživanja jeste sagledavanje profila članova starateljskih porodica, njihovih resursa, kao i percepcije voditelja slučaja (njih 61) i staratelja (njih 113) o tome u kojoj meri su staratelji zadovoljni i kako procenjuju važnost dostupnih usluga. Potom je putem intervjua, u kavalitativnoj analizi, izvršeno mapiranje usluga koje nedostaju u sistemu i utvrđeni razlozi za razlike u percepcijama staratelja i voditelja slučaja koje su izražene u kvantitativnom delu istraživanja. Rezultati ovog istraživanja pokazuju: 1) oblici podrške koji su dostupni starateljskim porodicama, uglavnom, su povezani sa materijalnim statusom ili drugim karatkteristikama porodice, a ne potrebama koje proističu iz uloge staratelja; 2) često izostaje informisanost staratelja o dostupnim oblicima podrške; 3) najčešće su im dostupni materijalni oblici podrške , 4) od usluga koje su im dostupne, najčeće ih dobijaju tokom procene, dok u ostalim fazama vođenja slučaja podrška, uglavnom, izostaje; 4) utvrđeno je da su razlike u percepciji dve grupe ispitanika posledica nedovoljne saradnje u procesu brige o detetu, kao i izostanka konatakata, pružanja podrške i praćenja starateljskog smeštaja; 5) usluge koje se prepoznaju kao značajne za ove korisnike, nisu razvijene kako na loklanom, tako ni na republičkom nivou. Kroz preporuke za normativno uređenje, politike i prakse definisani su mogući načini prevazilaženja prepoznatih izazova. The aim of this research was to consider the available support of the social protection system to kinship families in the Republic of Serbia. Special attention is id to the availability of services to relatives, examining the degree of their satisfaction with them, as well as mapping the missing types of support in the social protection system. These aspects are observed in the broader context of social work policies and practices, and through the prism of ecosystem theory. The identified challenges were analyzed through a combination of quantitative and qualitative methodology, and through case management phases. Data on the degree of satisfaction of kins with services and their importance for performing the role of guardian were obtained by scales and a questionnaire and processed by statistical analysis. The aim of the research is to investigates the profiles of kinship family members, their resources, and the perception of case managers (61 of them) and guardians (113 of them) about the extent to which kin are satisfied and how they assess the importance of available services. Afterwards missing services in the system are identified, through interviews, as well as reasons for the differences in the perceptions of guardians and case managers expressed in the quantitative part of the research. The results of this research show: 1) the forms of support available to kinship families are mainly related to the material status or other characteristics of the family, and not to the needs arising from the role of guardian; 2) the guardians are often not informed about the available forms of support; 3) forms of material support are most often available to guardians, 4) guardians often receive available support during the assessment phase, while in other phases of case management support is generally lacking; 4) differences in the perception of the two groups of respondents are a consequence of insufficient cooperation in the process of child care, as well as the lack of contact, support and monitoring of kinship care; 5) services that are recognized as important for guardians, have neither been developed at the local nor at the national level. As possible ways of overcoming the identified challenges this study offers recommendations for normative regulation, policies and practices.

Najbolji interesi deteta predstavljaju dominantan međunarodni pravni standard u svim aktivnostima i odlukama koje se tiču dece. To je pravo dece, a njihova primena je obaveza donosilaca odluka. Ipak, u samoj implementaciji najboljih interesa deteta prisutne su brojne dileme i teškoće, što je izraženo i u donošenju odluka za braću i sestre na alternativnom staranju. Cilj ovog istraživanja je deskripcija procesa u kome stručni radnici i stručne radnice organa starateljstva (centara za socijalni rad) primenjuju koncept najboljih interesa deteta kada donose odluke za braću i sestre na alternativnom staranju. Takođe, cilj je i objašnjenje procesa procene i određivanja najboljih interesa, te kriterijuma na kojima su zasnovani i teškoća koje postoje u tom procesu. Sprovedeno je kvalitativno istraživanje u kom su korišćeni višestruki izvori podataka: polustruktuirani dubinski intervju, analiza dokumentacije i upitnik. U istraživanju su učestvovali 21 stručni radnik i stručna radnica iz 10 centara za socijalni rad sa teritorije Republike Srbije. Odabrani slučajevi za analizu obuhvatili su 26 siblinških grupa, odnosno ukupno 87 dece smeštene u hraniteljskim porodicama ili ustanovama socijalne zaštite za smeštaj dece i mladih. Rezultati istraživanja ukazuju da subjektivni ugao posmatranja i značenja koja stručni radnici i stručne radnice pripisuju odnosu braće i sestara u značajnoj meri usmeravaju proces procene i određivanja najboljih interesa deteta u analiziranim slučajevima. Međutim, najznačajnija karakteristika ovog procesa je usmerenost na dostupne resurse, što uslovljava realizaciju, a nekada i samo donošenje odluka. Kako bi se omogućila doslednija i adekvatnija primena koncepta najboljih interesa deteta za braću i sestre na alternativnom staranju potrebno je unaprediti normativni okvir, procedure i kapacitete smeštaja alternativnog staranja. The best interests of the child are the prevailing international law standard in all actions and decisions regarding children. They are the children’s right, and their implementation is the obligation of the decision-makers. However, there is plenty of obstacles and dilemmas in the implementation of this standard, which is particularly salient in the decision-making process with regards to siblings in the alternative care. The aim of this research is to describe the process in which the professional staff in the centers for social work implement the concept of the child’s best interests in the cases of siblings in the alternative care. Additionally, the research aims to explain the process of assessing and determining the best interests, as well as the criteria on which they are based, and the obstacles found within that process. The conducted research was qualitative, and the data were collected from multiple sources: semi-structured in-depth interview, documentation analysis, and questionnaire. The study included 21 professionals from 10 centers for social work within the Republic of Serbia. The cases considered within the analysis included 26 siblings groups, that is, 87 children in foster care or the social protection institution for the children and youth. Research results indicate that the subjective perspective of social work professionals and the meanings that they project onto the relationship between siblings direct to a significant extent the assessment process and the determination of the child’s best interests in the analyzed cases. Nevertheless, the most important characteristic of this process is the focus on available resources, which is the main criterion not only in the realization of the previously made decisions but also in the decision-making process in some of the cases. In order to provide consistent and adequate implementation of the concept of child’s best interests in the cases of siblings in alternative care, it is necessary to improve the normative framework, procedures, and alternative care placement capacities.

Istraživanje prikazano ovim radom imalo je za cilj da opiše mentalno zdravljedece na hraniteljstvu ranog školskog uzrasta i da sagleda kakvu ulogu u aktuelnomstepenu njihovog psihosocijalnog funkcionisanja ima kvalitet brige koji im je pružen uhraniteljskoj porodici. Kvaliteta staranja o detetu je konceptualizovan iz okvira teorijeafektivne vezanosti kao posvećenost hranitelja detetu na smeštaju i podrazumeva nivoemocionalne investiranosti i motivisanosti hranitelja da sa detetom uspostavi emotivnoblizak, stabilan i trajan odnos.U uzorak istraživanja je uključeno 82 dece na smeštaju u hraniteljskimporodicama, uzrasta od 5 do 11 godina, koji su štićenici Centra za socijalni rad GradaNovog Sada i više opštinskih centara na teritoriji Vojvodine (Novi Bečej, BačkaTopola, Mali Iđoš i Vrbas), bez ozbiljnijih smetnji u psihomotornom razvoju i koja uaktuelnoj hraniteljskoj porodici borave najmanje dva meseca. U uzorku je podjednakbroj dečaka i devojčica, pri čemu dominiraju deca koja su na smeštaju u standardnim(nesrodničkim) hraniteljskim porodicama (90.2 %), u odnosu na srodničke.Podaci o mentalnom zdravlju dece su prikupljani uz pomoć dve skale za procenudečije psihopatologije koje su popunjavale hraniteljice: Liste provere dečijeg ponašanjaza decu od 6-18 godina (Child Behavior Checklist for ages 6-18, CBCL/6-18,Achenbah & Reskorla, 2001) i Liste za procenu dece u socijalnoj zaštiti uzrasta od 4-11godina (Assessment Checklist for Children for ages 4-11, ACC, Tarren-Sweeney,2007). Podaci o mentalnom zdravlju su prikupljani i za kontrolni uzorak dece kojaodrastaju u biološkim porodicama, ujednačenom po broju, polnoj i uzrasnoj strukturi sauzorkom dece na hraniteljstvu, kao i u odnosu na pol roditelja koji pruža podatke(majke). Za operacionalizovanje i procenjivanje kvaliteta staranja o detetu od stranehranitelja je korišćen polustrukturirani intervju “To je moje čedo” (“This Is My Baby”interview”, TIMB, Bates & Dozier, 1998) koji se sastoji od standardizovanih pitanja uvezi hraniteljicinih osećanja prema detetu i njihovog međusobnog odnosa i daje uvid utri dimenzije: prihvatanja deteta na smeštaju kao svog (eng. acceptance), posvećenosti upodsticanju njegovog rasta i razvoja bez emotivne “zadrške” (eng. commitment) isvesnosti o uticaju uspostavljenog odnosa sa detetom na detetov emocionalni i socijalnirazvoj, aktuelno i u budućnosti (eng. awareness of influence).Rezultati istraživanja ukazuju da deca na hraniteljstvu u poređenju sa svojimvršnjacima koji odrastaju u biološkim porodicama, ispoljavaju značajno više problemamentalnog zdravlja, pri čemu prednjače problemi sa pažnjom, smetnje afektivnevezanosti u vidu nediskriminativnog, pseudozrelog i nesigurnog ponašanja u5interpersonalnim relacijama, eksternalizujući problemi (agresivno ponašanje, kršenjepravila), abnormalni obrasci ishrane (čuvanje, skladištenje i krađa hrane) isamopovređivanje. Mentalno zdravlje dece je determinisano nepovoljnim razvojnimokolnostima koje prethode smeštaju ali i kvalitetom brige koja im je pružena uhraniteljskoj porodici, pa se kod dece o kojima brinu hraniteljice visokog nivoaprihvatanja i posvećenosti beleži manje emocionalnih problema, problema u ponašanju iodnosu sa drugima. Rezultati ukazuju i na moderirajuće efekte kvaliteta staranja, usmislu da je stepen prihvatanja i posvećenosti od strane hraniteljica posebno značajan zadecu koja su pre smeštaja u hraniteljsku porodicu imala visoko rizično iskustvo, činećiih znatno vulnerabilnijim u okolnostima niskog kvaliteta brige, kao što i okolnostivisokog kvaliteta staranja u ovoj grupi dece ostvaruju najintenzivniji protektivni ikompenzatorni efekat.Rezultati su diskutovani u svetlu teorije afektivne vezanosti, u smislu potvrdekvaliteta staranja kao protektivnog činioca koji podstiče rezilijentnost dece i implikacijarelevantnih za praksu socijalnog rada u oblasti hraniteljstva., The purpose of the research presented in this paper is to describe the mentalhealth of children in foster care at early school-age and to analyse the role that thequality of care they receive in foster family plays in the current level of theirpsychosocial functioning. The quality of child care has been conceptualized from theframework of the attachment theory as the commitment of foster carers to the fosterchildren and it implies a level of emotional investment and motivation of the fostercarers to establish an emotionally close, stable and permanent relationship with thechild.The research sample involved 82 foster children, aged 5 to 11, who are in thecare of the Centre for Social Work of the City of Novi Sad and several municipalcentres in the territory of Vojvodina (Novi Bečej, Bačka Topola, Mali Iđoš and Vrbas),who are without serious difficulties in psychomotor development and who have beenwith the current foster family for at least two months. The sample included the samenumber of boys and girls, and the majority were children in standard (non-kinship)foster families (90.2 %), as opposed to kinship foster families.Information about the mental health of the children was collected using twoscales for the assessment of psychopathology in children, which were filled out byfoster mothers: Child Behaviour Checklist for ages 6-18 (CBCL/6-18, Achenbah &Reskorla, 2001) and Assessment Checklist for Children for ages 4-11 (ACC, Tarren-Sweeney, 2007). Information about the mental health was also collected for the controlsample of children who live with biological families, identical in number, gender andage structure with the sample of children in foster care, as well as in relation to thegender of the parent providing the information (mother). In order to operationalize andassess the quality of child care, the research used the semi structured interview “This IsMy Baby” (TIMB, Bates & Dozier, 1998) which contains standardized questions inrelation to the foster mother’s feelings towards the child and their mutual relationshipand it also provides insight into three dimensions: acceptance of foster child as her own,commitment in encouraging their growth and development without emotional“reservations” and the awareness of influence of the established relationship with thechild on the child's emotional and social development, now and in the future.The results of the research indicate that the children in foster care, as comparedto their peers growing up with biological families, display significantly more mentalhealth problems, and the most frequent ones are attention problems, attachment relateddifficulties in the form of indiscriminate, pseudo mature and insecure interpersonal8behaviours, externalising problems, aggressive and rule-breaking behaviour, eatingproblems, food maintenance behaviour and self-injury. The mental health of thechildren is determined by the unfavourable development circumstances prior toplacement in foster care, but also by the quality of care that they receive in fosterfamily, and so the children in the care of foster mothers with a high level of acceptanceand commitment display fewer emotional, behavioural and interpersonal problems. Theresults also indicate the moderation effects of the quality of care, in the sense that thelevel of acceptance and commitment by the foster mothers is of particular significancefor the children who had high-risk experience before they were placed in foster family,which made them significantly more vulnerable in the circumstances of low-qualitycare, just like the circumstances of high-quality care with this group of childrenproduced a more intensive protective and compensatory effect.Results are discussed in the light of the attachment theory, in terms ofconfirmation of the quality of care as a protective factor which encourages the resilienceof children, as well as the implications relevant to the social work practice in the field offoster care.

Istraživanje prikazano ovim radom imalo je za cilj da opiše mentalno zdravlje dece na hraniteljstvu ranog školskog uzrasta i da sagleda kakvu ulogu u aktuelnom stepenu njihovog psihosocijalnog funkcionisanja ima kvalitet brige koji im je pružen u hraniteljskoj porodici. Kvaliteta staranja o detetu je konceptualizovan iz okvira teorije afektivne vezanosti kao posvećenost hranitelja detetu na smeštaju i podrazumeva nivo emocionalne investiranosti i motivisanosti hranitelja da sa detetom uspostavi emotivno blizak, stabilan i trajan odnos. U uzorak istraživanja je uključeno 82 dece na smeštaju u hraniteljskim porodicama, uzrasta od 5 do 11 godina, koji su štićenici Centra za socijalni rad Grada Novog Sada i više opštinskih centara na teritoriji Vojvodine (Novi Bečej, Bačka Topola, Mali Iđoš i Vrbas), bez ozbiljnijih smetnji u psihomotornom razvoju i koja u aktuelnoj hraniteljskoj porodici borave najmanje dva meseca. U uzorku je podjednak broj dečaka i devojčica, pri čemu dominiraju deca koja su na smeštaju u standardnim (nesrodničkim) hraniteljskim porodicama (90.2 %), u odnosu na srodničke. Podaci o mentalnom zdravlju dece su prikupljani uz pomoć dve skale za procenu dečije psihopatologije koje su popunjavale hraniteljice: Liste provere dečijeg ponašanja za decu od 6-18 godina (Child Behavior Checklist for ages 6-18, CBCL/6-18, Achenbah & Reskorla, 2001) i Liste za procenu dece u socijalnoj zaštiti uzrasta od 4-11 godina (Assessment Checklist for Children for ages 4-11, ACC, Tarren-Sweeney, 2007). Podaci o mentalnom zdravlju su prikupljani i za kontrolni uzorak dece koja odrastaju u biološkim porodicama, ujednačenom po broju, polnoj i uzrasnoj strukturi sa uzorkom dece na hraniteljstvu, kao i u odnosu na pol roditelja koji pruža podatke (majke). Za operacionalizovanje i procenjivanje kvaliteta staranja o detetu od strane hranitelja je korišćen polustrukturirani intervju “To je moje čedo” (“This Is My Baby” interview”, TIMB, Bates & Dozier, 1998) koji se sastoji od standardizovanih pitanja u vezi hraniteljicinih osećanja prema detetu i njihovog međusobnog odnosa i daje uvid u tri dimenzije: prihvatanja deteta na smeštaju kao svog (eng. acceptance), posvećenosti u podsticanju njegovog rasta i razvoja bez emotivne “zadrške” (eng. commitment) i svesnosti o uticaju uspostavljenog odnosa sa detetom na detetov emocionalni i socijalni razvoj, aktuelno i u budućnosti (eng. awareness of influence). Rezultati istraživanja ukazuju da deca na hraniteljstvu u poređenju sa svojim vršnjacima koji odrastaju u biološkim porodicama, ispoljavaju značajno više problema mentalnog zdravlja, pri čemu prednjače problemi sa pažnjom, smetnje afektivne vezanosti u vidu nediskriminativnog, pseudozrelog i nesigurnog ponašanja u 5 interpersonalnim relacijama, eksternalizujući problemi (agresivno ponašanje, kršenje pravila), abnormalni obrasci ishrane (čuvanje, skladištenje i krađa hrane) i samopovređivanje. Mentalno zdravlje dece je determinisano nepovoljnim razvojnim okolnostima koje prethode smeštaju ali i kvalitetom brige koja im je pružena u hraniteljskoj porodici, pa se kod dece o kojima brinu hraniteljice visokog nivoa prihvatanja i posvećenosti beleži manje emocionalnih problema, problema u ponašanju i odnosu sa drugima. Rezultati ukazuju i na moderirajuće efekte kvaliteta staranja, u smislu da je stepen prihvatanja i posvećenosti od strane hraniteljica posebno značajan za decu koja su pre smeštaja u hraniteljsku porodicu imala visoko rizično iskustvo, čineći ih znatno vulnerabilnijim u okolnostima niskog kvaliteta brige, kao što i okolnosti visokog kvaliteta staranja u ovoj grupi dece ostvaruju najintenzivniji protektivni i kompenzatorni efekat. Rezultati su diskutovani u svetlu teorije afektivne vezanosti, u smislu potvrde kvaliteta staranja kao protektivnog činioca koji podstiče rezilijentnost dece i implikacija relevantnih za praksu socijalnog rada u oblasti hraniteljstva. The purpose of the research presented in this paper is to describe the mental health of children in foster care at early school-age and to analyse the role that the quality of care they receive in foster family plays in the current level of their psychosocial functioning. The quality of child care has been conceptualized from the framework of the attachment theory as the commitment of foster carers to the foster children and it implies a level of emotional investment and motivation of the foster carers to establish an emotionally close, stable and permanent relationship with the child. The research sample involved 82 foster children, aged 5 to 11, who are in the care of the Centre for Social Work of the City of Novi Sad and several municipal centres in the territory of Vojvodina (Novi Bečej, Bačka Topola, Mali Iđoš and Vrbas), who are without serious difficulties in psychomotor development and who have been with the current foster family for at least two months. The sample included the same number of boys and girls, and the majority were children in standard (non-kinship) foster families (90.2 %), as opposed to kinship foster families. Information about the mental health of the children was collected using two scales for the assessment of psychopathology in children, which were filled out by foster mothers: Child Behaviour Checklist for ages 6-18 (CBCL/6-18, Achenbah & Reskorla, 2001) and Assessment Checklist for Children for ages 4-11 (ACC, Tarren- Sweeney, 2007). Information about the mental health was also collected for the control sample of children who live with biological families, identical in number, gender and age structure with the sample of children in foster care, as well as in relation to the gender of the parent providing the information (mother). In order to operationalize and assess the quality of child care, the research used the semi structured interview “This Is My Baby” (TIMB, Bates & Dozier, 1998) which contains standardized questions in relation to the foster mother’s feelings towards the child and their mutual relationship and it also provides insight into three dimensions: acceptance of foster child as her own, commitment in encouraging their growth and development without emotional “reservations” and the awareness of influence of the established relationship with the child on the child's emotional and social development, now and in the future. The results of the research indicate that the children in foster care, as compared to their peers growing up with biological families, display significantly more mental health problems, and the most frequent ones are attention problems, attachment related difficulties in the form of indiscriminate, pseudo mature and insecure interpersonal 8 behaviours, externalising problems, aggressive and rule-breaking behaviour, eating problems, food maintenance behaviour and self-injury. The mental health of the children is determined by the unfavourable development circumstances prior to placement in foster care, but also by the quality of care that they receive in foster family, and so the children in the care of foster mothers with a high level of acceptance and commitment display fewer emotional, behavioural and interpersonal problems. The results also indicate the moderation effects of the quality of care, in the sense that the level of acceptance and commitment by the foster mothers is of particular significance for the children who had high-risk experience before they were placed in foster family, which made them significantly more vulnerable in the circumstances of low-quality care, just like the circumstances of high-quality care with this group of children produced a more intensive protective and compensatory effect. Results are discussed in the light of the attachment theory, in terms of confirmation of the quality of care as a protective factor which encourages the resilience of children, as well as the implications relevant to the social work practice in the field of foster care.

Насиље у породици представља комплексан и вишедимензионалан феномен који је истовремено индивидуалани, породични и друштвени проблем. Представља један од глобално распрострањених и по последицама изузетно тешких облика насиља, јер се његовим испољавањем крше основна људска права и слободе као што су право на живот, слободу, безбедност и сл. Насиље у породици је повезано са насиљем у друштуву, с обзиром да на оба облика насиља утичу социјални, економски, политички, културни и други процеси. Најраспрострањенији и најучесталији облик насиља у породици је насиље у интимним парнтерским односима у којима су најчешће жртве жене, а починиоци њихови партнери. Насиље према женама подразумева различите врсте злостављања на родној основи која доводи до дискриминације и угрожавања равноправности и других људских права. Током последње три деценије у Србији су учињени значајни напори у креирању правних и институционалних услова за системско бављење проблемом породичног насиља. Битна одредница у креирању ефикасних начина превенције и заштите од насиља у породици представља мултисекторски приступ овој појави. Такође, програми за починиоце су имплементирани у систем заштитае од насиља у породици и представљају важан елемент у системском одговору на ову појаву. Њихово развијање је садржано у одредбама Конвенције Савета Европе о спречавању и борби против насиља над женама и насиља у породици, коју је Република Србија ратификовала 2013. године и у Националној стратегији за спречавање и сузбијање насиља над женама у породици и у партнерским односима... Domestic violence is a complex and multidimensional phenomenon which is simultaneously an individual, family and social problem. Its global presence and consequences make it a highly severe form of violence, whose practice violates basic human rights and freedoms including right to life, freedom, safety, etc. Domestic violence is linked to violence in society, given that both these forms of violene are influenced by social, economic, political, cultural and other processes. The most common form of domestic violence in terms of incidence and frequency is violence in intimate partner relations whose victims are mainly women and perpetrators their partners. Violence against women includes different kinds of gender-based abuse leading to discrimination and threatening equality and other human rights. Over the last three decades, significant efforts have been made in Serbia for the creation of legal and institutional capacities to address the problem of domestic violence in a systemic manner. An important dimension in creating effective prevention and protection systems against domestic violence is a multi-sectoral approach to the phenomenon. Furthermore, programmes targeting perpetrators are implemented in the protection system and make an important element of the systemic response to the phenomenon. Their development is embodied in the provisions of the Council of Europe Convention on Preventing and Combating Violence Against Women and Domestic Violence, ratified by the Republic of Serbia in 2013, as well as in the National Strategy for the Prevention and Elimination of violence against women in the family and in partner relations...

Mladi koji se spremaju da napuste alternativno staranje radi osamostaljivanja suočavaju se sa brojnim izazovima. Ipak, kod jednog broja mladih i pored brojnih izazova uspevaju da prevladaju snage, ovi mladi se zapošljavaju i ostvaruju stabilne životne anražmane. Cilj istraživanja je analiza povezanosti ličnih i sredinskih faktora mladih koji napuštaju alternativno staranje i njihove spremnosti za osamostaljivanje radi određivanja potrebne podrške tokom procesa pripreme za napuštanje alternativnog staranja. U istraživanju se koristi kombinacija kvantitativne i kvalitativne metodologije. Kvantitativni deo istraživanja obuhvata, pored osnovnih biografskih i socio-demografskih podataka, procenu faktora koji doprinose napuštanju alternativnog staranja za mlade a koji se odnose na uspeh u školovanju, aspiracje mladih, staranje o sebi i svom zdravlju, veštine i mreže podrške, doživljaj spemnosti za osamostaljivanje i percepciju budućnosti. Podaci su prikupljani upitnikom o faktorima koji doprinose napuštanju alternativnog staranja i protokolom za prikupljanje podataka o mladima iz sistema alternativnog staranja. Skalama samoefikasnosti i rezilijentnosti ispitivan je uticaj ovih varijabli na procenu faktora spremnosti za napuštanje altrnativnog staranja... Young people who are preparing to leave alternative care to independence face numerous challenges. However, number of young people in spite of numerous challenges were able to build up strenghts, these young people are employed and achieve stable living arangements. The aim of the research is to analyze the connection between personal and environmental factors of young people leaving alternative care and their readiness for emancipation in order to determine the necessary support during the process of preparation for leaving alternative care. The study used a combination of quantitative and qualitative methodologies. The quantitative part of the study includes, in addition to basic biographical and socio-demographic data, an assessment of the factors contributing to leaving alternative care for young people and who are related to success in education, aspiration, taking care of themselves and their own health, skills and support networks, the experience of his readiness for independence and the perception of the future. Data were collected from questionnaire about the factors that contribute to the leaving alternative care and protocols for collecting data on young people from the system of alternative care. Scales of self-efficacy and resilience were used to measure the influence of these variables on the assessment of the readiness factors for leaving altrnative care...

Увођење и развој модела заштите деце и младих засноване на знањима о трауми, подразумева промену на свим нивоима од система, преко служби, па до професионалaца и самих корисника услуга. Неопходно је освестити да је велик број деце унутар система социјалне заштите доживео трауму која утиче на њихов раст и развој и да се боре са њеним последицама. Досадашња истраживања сугеришу како је посао у социјалној заштити деце и младих веома емоционално захтеван и исцрпљујући, и да стрес у радном окружењу и трауматизовани корисници могу негативно утицати на квалитет услуга које пружају професионалци. И зато, због добробити трауматизоване деце и младих, посебну пажњу треба посветити едукацији и подршци професионалаца у заштити од професионалног изгарања и викаријске трауматизације. Саставни део ове дисертације је истраживање које је спроведено у Београду у четири службе које се на различите начине баве заштитом деце и младих. Овим истраживањем желели смо да сагледамо колико су професионално изгарање и викаријска траума присутни код професионалаца. Циљ је био и утврдити које карактеристике професионалаца и конкретног посла који обављају са децом и младима у вези са присуством и интензитетом синдрома изгарања. Узорак је пригодан и сачињен је од 150 професионалаца из: домова за смештај деце без родитељског старања унутар Центра за заштиту одојчади, деце и омладине, Градског центара за социјални рад, два Прихватилишта за децу и младе, и Центра за породични смештај и усвојење. Инструменти којима су прикупљани подаци су: Упитник о општим подацима испитаника, ТАБС упитник (Trauma and Attachment Belief Scale; Pearlman, 2003) - којим смо прикупљали податке везане за викаријску трауму, ЦБИ (Copenhagen Burnout Inventory; Borritz et al., 2004) и ProQOL тест (Professional quality of life screening; Stamm, 2010) - два упитника којима смо прикупљали податке везане за синдром изгарања. Овим истраживањем констатовано је истовремено присуство и показатеља синдрома изгарања и викаријске трауме код 8,9% професионалаца у социјалној заштити деце и младих. Показатељи изгарања на послу присутни су код око 30% испитаника, а показатељи викаријске трауме код око 15% испитаника из узорка. Анализа података показује да су професионалци из Градског центра за социјални рад, у односу на професионалце из других установа, под највећим ризиком од професионалног изгарања и викаријске трауматизације. The implementation and development of trauma-informed care in child welfare system in Serbia, incorporates changes in all levels, including the system, services, professionals and clients themselves. It is necessary to raise public awareness that a substantial number of children within the child welfare system in Serbia have been traumatized, which has an enormous influence on their growth and personal development as they have to deal with the consequences on daily basis. Our research suggests that child welfare system workforce in Belgrade is prone to exhaustion and emotionally drained and that the quality of services provided by that workforce can be affected both by the stressful working environment and traumatized clients as well. That is why it is crucial that the proper training, education and professional support should be provided to the people working in this environment in order to prevent burnout and vicarious trauma so the children and young people can fully benefit from their services. The core of this thesis is the research carried out among professionals at four different agencies offering different kind of services within the child welfare system in Belgrade. The main objective of this research is to measure the vicarious trauma and burnout among these professionals. Also, my goal was to establish the relationship between the personal characteristics of the professionals and their job in the respected field and its contribution to the development and intensity of vicarious trauma and burnout. The sample is convenient and comprised of 150 professionals from: different residential setting within The Center for Protection of Infants, Children and Youth in Belgrade, The Centers for Social Welfare in Belgrade, two Belgrade Children's Shelter and The Centre for Foster Care and Adoption in Belgrade. The following instruments were used to gather data: General questionnaire, TABS (Trauma and Attachment Belief Scale; Pearlman, 2003) for gathering VT- related information, CBI (Copenhagen Burnout Inventory; Borritz et al., 2004) and ProQOL (Professional quality of life screening; Stamm, 2010) are questionnaires used to collect burnout-related data. This survey shows that 8.9 % of those employed in child welfare system either have or show some signs of burnout and vicarious trauma. About 30% of the participants in the survey have developed burnout at work while 15% of them have vicarious trauma. Data analysis indicates that the professional at the centers for social welfare in Belgrade, the basic municipal services, are most likely to develop vicarious trauma and burnout.

Предмет докторске дисертације усмерен је на истраживање актуелних система заштите деце од злостављања и занемаривања ради утврђивања теоријско-методолошких и практичних претпоставки за заснивање ефикаснијих модела заштите деце. На формулисање предмета истраживања утицало је недовољно емпиријско и научно сазнање о поступању и примени Општег и Посебног протокола за заштиту деце од злостављања и занемаривања у ова три система (здравствени, правосудни и систем социјалне заштите). Полазећи од чињенице да се насиље над децом може спречити, ефикаснијим и координисанијим деловање друштвених система, мр Милосављевић-Ђукић развија два основна приступа. Први се базира на теоријском концепту: систематизацији постојећих научних сазнања о етиологији злостављања и занемаривања, историјском приказу друштвене реакције одраслих у односу на децу, развоју приступа базираног на правима детета, испитивању усклађености домаћег са европским законодавством у области поштовања права детета, њиховој заштити и подршци и међусекторској сарадњи у заштити деце од злостављања и занемаривања. Други је практично орјентисан и испитује степен применљивости прокламованих права, примену Општег и Посебних протокола, од којих у највећој мери зависи заштита детета и међусекторска сарадња, као и испитивање постојећих знања и вештина професионалаца у релевантним друштвеним системима. Питању заштите деце у здравственом, правосудном и систему социјалне заштите у Србији приступа се са становишта опредељења друштва за поштовање дечијих права и унапређење развоја мреже социјалне подршке и нивоа знања професионалаца, што чини овај рад оригиналним и вишеструко значајним за развој теорије и праксе социјалног рада, као и хуманистичких наука у целини. Основни циљ докторске дисертације примарно је практично усмерен и састоји се у идентификовању проблема са којима се суочавају системи у процесу идентификовања, заштите, примени процедура и међусекторске сарадње у раду са злостављаном децом, а у процесима остваривања Конвенције о правима детета, као и у утврђивању услова под којима се може унапредити квалитет живота ове друштвене групе. На тај начин јасно је назначен хуманистичко-апликативни карактер постављених циљева, који се огледају у испитивању квалитета заштите злостављане деце, како би се унапређењем система друштвене подршке и развојем мреже услуга, створили услови за безбедно одрастање ове популације становништва... The subject matter of the doctoral dissertation is aimed at research of current systems of child protection from abuse and neglect, for the purpose of determining theoretical-methodological and practical suppositions for establishing more efficient models of child care. Formulation of research subject matter was influenced by insufficient empirical and scientific knowledge on procedures and application of the General and Special Protocol on Child Protection from Abuse and Neglect in these three systems. Starting with the fact that violence against children is preventable through a more efficient and coordinated actions of social welfare systems, Ms Milosavljevic-Djukic develops two basic approaches. The first is based on a theoretic concept: systematization of existing scientific knowledge on abuse and neglect etiology, historical overview of social reaction of adults in relation to children, development of approach based on children’s rights, research of harmonization of domestic legislation on children’s rights with the European legislation, their protection and support, inter-sector collaboration in children protection against abuse and neglect. The second one is practically oriented and examines the degree of applicability of proclaimed rights, application of General and Special Protocols on which protection of children and inter-sector collaboration depends for the most part, as well as the existing knowledge and skills of professionals in relevant social welfare systems. The issue of child protection in health care, judicial and social welfare protection systems in Serbia is approached from the standpoint of a society determined to respect children’s rights and improve the development of social support network and professionals’ level of expertise, all of which makes this dissertation an original one bearing multifold significance for development of theory and practice of social work, as well as humanities in general. The basic goal of the doctoral dissertation is primarily practically focused and consists of: identification of issues before systems in the process of identification, protection, application of procedures and inter-sector collaboration regarding abused children, in the process of fulfilling the Convention on Children’s Rights, as well as determining conditions necessary to improve the quality of life for this social group. In this way, a humanities-practical character of set goals is clearly indicated, reflected in examining the quality of protection for abused children in order to create conditions for safe growing up of this population through improvement of social support system and development of network of services...

Delinquent behavior of students, both in our country and in the countries in the region and the world, is a very topical and a complex issue, and as such, opens up space for a sociological study. Based on a very complex problem of a deliquent behavior at school, the research emphasis in this paper is on issues and problems relating to the deliquent behavior of secondary school students in Southeast Serbia, as well as on the correlation of features and forms of deliquent behavior and socio-economic and demographic features of students.