Search

Uvod: Nezadovoljna potreba za zaštitom zdravlja može se posmatrati kao spektar zdravstvenih potreba koje nisu optimalno zadovoljene. Cilj: Identifikacija faktora povezanih sa neostvarenim zdravstvenim potrebama u odrasloj populaciji Srbije. Metod: Istraživanje je sastavni deo Istraživanja zdravstvenog stanja stanovništva Srbije sprovedenog 2013. godine. U svrhu dobijanja rezultata za naše istraživanje upotrebljen je reprezentativni uzorak od 13 765 odraslog stanovništva starosne dobi od 20 i više godina. Upitnici koji su usklađeni sa upitnikom Evropskog istraživanja zdravlja, predstavljali su instrument istraživanja. Rezultati: Najveću prepreku za ostvarivanje zdravstvenih potreba kod odraslog stanovništva Srbije, činili su finansijski razlozi (19,9%), dugo čekanje na zakazanu posetu ili pregled (12,8%) i udaljenost odnosno problemi sa prevozom do mesta pružanja zdravstvene usluge (4,7%). Najteže se dolazilo do stomatološke (13,3%) i medicinske zdravstvene zaštite (12.9%), a zatim slede propisani lekovi (10,7%) i zaštita mentalnog zdravlja (2,4%). Zaključak: Istraživanje daje uvid u prediktore nejednakosti u korišćenju, pristupu i ostvarivanju zdravstvene zaštite sa ciljem skretanja pažnje donosiocima politike zdravstvene zaštite koje političke akcija treba preduzeti., Background: An unsatisfied need for health care can be viewed as a spectrum of health needs that are not optimally met. Aim: Identification of factors related to unmet health needs in the population of Serbia. Methods: The research is an integral part of the Health Survey of the Population of Serbia conducted in 2013 under the auspices of the Ministry of Health of the Republic of Serbia. For the purposes of this study, a representative sample of 13,765 adults aged 20 and over was used. Questionnaires, which were harmonized with the European Health Research Questionnaire, were a research instrument. Results: The biggest obstacle to meeting the health needs of the adult population of Serbia was financial reasons (19,9%), long waits for a scheduled visit or examination (12,8%) and distance or problems with transportation to the place of health care (4,7%). The most difficult were dental (13,3%) and medical health care (12,9%), followed by prescribed medication (10,7%) and mental health care (2,4%). Conclusion: The research provides insight into the predictors of inequality in the use, access and realization of health care in order to draw attention to health policy makers what policy action should be taken.

Zdravstvena pismenost žena može značajno uticati na različite aspekte ženskog zdravlja. Cilj ove studije bio je procena odnosa zdravstvene pismenosti, socio-demografskih karakteristika i zdravstvenog ponašanja žena u oblasti reproduktivnog zdravlja u Srbiji. Istraživanje je sprovedeno kao studija preseka, na uzorku žena starijih od 18 godina, sa teritorije Republike Srbije, stratifikovanom prema regionu, vrsti naselja i starosnim kategorijama. Pri proceni zdravstvene pismenosti žena korišćena je standardizovana verzija evropskog upitnika o zdravstvenoj pismenosti (HLS-EU-Q47). Ograničeni nivoi zdravstvene pismenosti bili su znatno prisutniji među ženama srednjeg životnog doba, među onima koje žive u ruralnim područjima, koje su svoje zdravlje procenile kao loše ili veoma loše i koje su pokazale negativnije zdravstveno ponašanje u oblasti reproduktivnog zdravlja, što ukazuje na potrebu za primenom preventivnih programa i strategije sa ciljem unapređenja nivoa zdravstvene pismenosti., Health literacy of women can significantly affect different aspects of womens health. The aim of this study was the assessment of relationship of health literacy, socio-demographic characteristics and reproductive health behaviors of women in Serbia. This was a crosssectional study on a random sample of women aged 18 and over from the territories of three Serbian regions, stratified according to age groups, region and type of settlement. A standardized version of the European Health Literacy Survey Questionnaire (HLS-EU-Q47) was used in assessing health literacy of women. Limited levels of health literacy were significantly higher among middle-aged women, among those living in rural areas, among women who rated their health as poor or very poor, and who exhibited more negative patterns of reproductive health behavior, indicating the need for implementation of prevention programs and strategies with the aim of increasing the level of health literacy. Key words: health literacy, reproductive health, women, Serbia

Uvod: Karcinom dojke čini oko 25% svih malignih tumora žena, sa incidencom u porastu. Novije dijagnostičke procedure i terapijski modaliteti lečenja rezultiraju uspešnijim lečenjem i većom stopom preživljavanja žena obolelih od karcinoma dojke. Cilj savremenog lečenja podrazumeva i bolji kvalitet života (QoL) pacijentkinja obolelih od karcinoma dojke. Cilj ovog istraživanja je bio da se proceni psihosocijalna dimenzija kvaliteta života pacijentkinja obolelih od karcinoma dojke pre i posle hiruške intervencije. Materijal i metode: Analiziran je kvalitet života kod 170 pacijentkinja sa karcinomom dojke (43 pacijentkinje <50 i 127 pacijentkinje ≥50 godina) koje su dijagnostikovane u I i II kliničkom stadijumu bolesti, pre i nakon hiruškog lečenja. Pacijentkinje su popunjavale uputnike Evropske organizacije za istraživanje i lečenje karcinoma (EORTC-C30), specifičnu verziju za karcinom dojke (EORTC-BR23), Bekovu skalu depresivnosti (BDI) i sociodemografski upitnik. Rezultati: Analizom upitnika EORTC-C30 pokazano je da je hiruško lečenje visoko statistički značajno uticalo (p<0,001) na promenu kvaliteta života svih analiziranih pacijentkinja sa karcinomom dojke a najveći pad je u dimenzijama kognitivne i socijalne funkcije. Analiza uticaja hiruškog lečenja na kvalitet života primenom upitnika EORTC-BR23, pokazala je statistički značajno pogoršanje kvaliteta života nakon hiruškog lečenja u svim analiziranim kategorijama kod svih pacijentkinja. Analiza rezultata skora depresivnosti (BDI skor) pre i nakon hiruške intervencije, pokazala je da je prosečna vrednost skora BDI nakon hiruške intervencije gotovo dva puta povećana i da je ova razlika statistički značajna. Analizom potreba za socijalnom podrškom u vidu savetovališta i drugim vidovima socijalne podrške, pokazano je da postoji statistički značajna povezanost sa opštim zdravstvenim stanjem i socijalnim funkcionisanjem pacijentkinja pre hiruške intervencije. Zaključak: Hiruško lečenje pacijentkinja sa karcinom dojke uti, Introduction: Breast cancer accounts for about 25% of all malignant tumors in women, with an increasing incidence. Newer diagnostic procedures and therapeutic modalities have resulted in more successful treatment and a higher survival rate for women with breast cancer. The goal of modern treatment is also to improve the quality of life (QoL) of breast cancer patients. The aim of this study was to evaluate the psychosocial dimension of quality of life (QoL) of breast cancer patients before and after surgery. Material and Methods: The quality of life of 170 breast cancer patients (43 female patients <50 and 127 female patients ≥50 years) who were diagnosed in the first and second clinical stages of the disease, before and after surgical treatment, was analyzed. Patients completed the guidelines of the European Organization for Research and Treatment of Cancer (EORTC QLQ-C30), breast cancer specific version (EORTC QLQ-BR23), Beck Depression Inventory (BDI), and sociodemographic questionnaire. Results: The analysis of the EORTC QLQ-C30 questionnaire showed that surgical treatment had a statistically significant (p <0.001) change in the quality of life of all breast cancer patients analyzed, with the largest decrease in the dimensions of cognitive and social function. The analysis of the impact of surgical treatment on quality of life using the EORTC QLQ-BR23 questionnaire showed a statistically significant deterioration in quality of life after surgical treatment in all analyzed categories in all patients. An analysis of the results of the depression score (BDI score) before and after surgery showed that the average value of the BDI score after surgery increased nearly twofold and that this difference was statistically significant. By analyzing the needs for social support in the form of counseling and other forms of social support, it was found that there is a statistically significant correlation with the general health status and social functioning of patients before

Uvod: Javnozdravstveni problemi sa kojima se susreću zemlje širom sveta su brojni. Među njima značajno mesto zauzima poremećaj uhranjenosti gde se posebno ističe gojaznost kao jedan od najvećih izazova u XXI veku čije je prisustvo povezano sa pojavom hroničnih nezaraznih bolesti. Smatra se da su socio-ekonomske karakteristike, ishrana, životni stilovi i higijenske navike ključne determinante uhranjenosti koje mogu da oblikuju zdravstvene ishode. Cilj: Cilj ove studije jeste ispitivanje povezanosti determinanti zdravlja sa gojaznošću i hroničnim bolestima kao njenim posledicama, kako bi se dobijeni rezultati iskoristili u kreiranju preventivnih mera i programa u borbi protiv ovog značajnog problema. Materijal i metod: Istraživanje predstavlja deo Istraživanja zdravlja stanovništva Srbije iz 2013. godine koje je sprovedeno od strane Ministarstva zdravlja Republike Srbije, kao studija preseka na reprezentativnom stratifikovanom dvoetapnom uzorku. Istraživanjem je obuhvaćeno 13922 ispitanika starosti od 19 godina i više. Instrument istraživanja su bili upitnici konstruisani u skladu sa upitnikom Evropskog istraživanja zdravlja. Rezultati : Rezultati istraživanja su pokazali da najveću šansu da budu prekomerno uhranjeni u celokupnoj populaciji imaju ispitanici muškog pola (OR=1,705), koji su u braku, starosti 55-64 godine (OR=3,260) sa završenom samo osnovnom školom (OR=1,486). Kada su u pitanju muškarci, najveću šansu za prekomernu uhranjenost imaju oženjeni muškarci, starosti od 55-64 godine, iz ruralne sredine koji su završili višu ili visoku školu, zaposleni su i spadaju u najbogatiji kvintil u pogledu materijalnog blagostanja. U slučaju žena najveću šansu za prekomernu uhranjenost imaju udate žene, starosti od 65-74 godine, iz ruralne sredine, koje su završile osnovnu školu ili manje, neaktivne u pogledu radnog statusa i koje pripadaju srednjem sloju u pogledu materijalnog blagostanja. Manji unos voća i povrća smanjuje rizik za prekomernu uhranjenost od 10-30%. Znač, Background: The countries worldwide are facing numerous public health issues. One of the significant issues is definitely related to nutrition disorders, that is, obesity, as one of the greatest health challenges in the 21st century, correlating with the development of chronic non-communicable diseases. Socioeconomic characteristics, nutrition, lifestyles and hygiene habits are considered to be the key determinants of nutrition that may have its role in shaping possible health outcomes. Aim: The aim of this study is to examine the correlation between the health determinants and obesity and chronic diseases resulting from obesity, so that the results obtained could be used for the purpose of creating disease prevention measures and programs addressing this significant issue. Materials and method: The research is a part of the 2013 Serbian National Health Survey, conducted by the Ministry of Health of the Republic of Serbia as a cross-sectional study on a representative stratified two-tier sample. The study covered 13922 subjects aged between 15 and 24. The research instruments that we used were the questionnaires designed in accordance with the European Health Research Questionnaire. Results: The results of the survey have indicated that in the entire Serbian population married men (OR=1,705), aged 55-64 (OR=3,260) with the primary school education level (OR=1,486) – are most likely to be overweight. Among men, married men, aged 55-64, coming from rural areas, with the high or higher education level, employed and belonging to the highest quintile of society in terms of their material wealth – are most likely to be overweight Among women, married women, aged 65-74, who come from rural areas, with the primary school education level or less, who are not active in terms of their employment status and belong to the middle social class in terms of their material wealth – are most likely to be overweight. Lower fruit and vegetable intake reduces the risk for obesity by 10 t

UVOD: U radu zdravstvenih ustanova nastaje medicinski otpad, koji se sastoji iz dve komponente, neopasne (75% od ukupne količine) i opasne komponente (25%). U zdravstvenim ustanovava u posledljih deset godina unapređen je rad u postupanju sa medicinskim otpadom, u skladu sa Zakonom o otpadu i Pravilnikom o upravljanju medicinskim otpadom Republike Srbije. Promene u upravljanju sa medicinskim otpadom (UMO) se sastoje iz uvođenja procedura za bezbedno postupanje opasnim medicinskim otpadom od generisanja medicinskog otpada do odlaganja. METOD RADA: Studija predstavlja istraživanje prospektivnog i retrospektivnog tipa na reprezentativnom uzorku zdravstvenih ustanova državnog sektora zdravstva, na teritoriji Republike Srbije bez Kosova i Metohije, koje se međusobno razlikuju u odnosu na vrstu ustanove, nivo zdravstvene zaštite i teritorijalnu pripadnost. Instrumenti istraživanja koji su korišćeni u studiji, su standardizovani upitnici za ispitivanje UMO u sistemima zdravstvene zaštite. Ukupno 116 ustanova je obuhvaćeno istraživanjem i to sa srazmernom zastupljenošću svih vrsta zdravstvenih ustanova (domovi zdravlja, opšte i specijalne bolnice, kliničko-bolnički centri, klinički centri, zavodi i instituti za javno zdravlje, ostale ustanove) iz tri nivoa zdravstvene zaštite. REZULTATI: Izdvojeni su ključni činioci UMO koji utiču na pružanje i kvalitet zdravstvene zaštite u zdravstvenim ustanovama na različitim nivoima zdravstvene zaštite (primarni, sekundarni, tercijarni) i u različitim vrstama zdravstvenih ustanova (dom zdravlja, opšta bolnica, klinički centar, kliničko bolnički centar, institut ili zavod za javno zdravlje) pojedinačno. Ovom studijom utvrđene su razlike među zdravstvenim ustanovama u odnosu na UMO. Činioci za procenu UMO na primarnom nivou zdravstvene zaštite su broj i vrste zdravstvenih usluga, dok na nivou sekundarne i tercijarne zdravstvene zaštite, ključne činioce predstavlja broj kreveta i zauzetost postelja. ZAKLjUČAK: Istraživanjem je utvrđeno da, INTRODUCTION: Healthcare waste is generated within daily activity of healthcare institutions, and it’s composed of two components, non-hazardous healthcare waste (75% of the total quantity) and hazardous components (25%). In the healthcare institutions in the last ten years, the practices concerning healthcare waste management has been improved, in accordance with the Law on Waste Management and with the Rulebook on the management of healthcare waste in the Republic of Serbia. Changes in the management of healthcare waste (HCWM) are based on introduction of procedures for the safe handling of hazardous healthcare waste from the point of its generation to safe disposal. METHOD: The study is a prospective and retrospective type survey on a representative sample of health institutions in the state health sector, on the territory of the Republic of Serbia without Kosovo and Metohija, which differ from one another in relation to the type of institution, the level of health care and territorial affiliation. The research tools used in the study are standardized questionnaires for testing UMO in health care systems. A total of 116 institutions were included in the survey, with proportional representation of all types of health institutions (health centers, general and special hospitals, clinic and hospital centers, clinical centers, institutes and public health institutes, other institutions) from three levels of health care. RESULTS: Study was defined the key factors of HCWM that influence the quality of health care services in health care institutions at different levels of health care (primary, secondary, tertiary) as well as in the different types of health institutions (health center, general hospital, clinical center, clinical hospital center, institute or Public Health Institute). This study has identified the differences between health institutions concerning HCWM. The factors for the HCWM at primary level of health care are the number and types of health services

Zloupotreba psihoaktivnih supstanci među mladima, predstavlja značajan problem pojedinca, porodice i društva. Predstavlja globalni problem i tiče se adolescenata širom sveta. Problem zloupotrebe i zavisnosti od psihoaktivnih supstanci najčešće se posmatra sa individualnog aspekta problema ličnosti, dok je socijalni kontekst često zanemaren, a kako bi se preduzele mere prevencije koje bi dale zadovoljavajuće rezultate neophodno je napraviti odgovarajuće strategije za borbu protiv zloupotrebe psihoaktivnih supstanci koje treba da budu u skladu sa demografskim i socioekonomskim karakteristikama zajednice. U tom kontekstu želeli smo da našim istraživanjem utvrdimo učestalost korišćenja psihoaktivnih supstanci, sa aspekta demografskih i socioekonomskih faktora koji doprinose ovakvom ponašanju mladih u Srbiji, kako bi dobijene rezultate iskoristili u kreiranju promotivnih intervencija i programa za suzbijanje ovog značajnog problema. Studija se bavi ispitivanjem uticaja demografskih i socioekonomskih faktora na učestalost korišćenja psihoaktivnih supstanci u populaciji mladih u Srbiji. Istraživanje predstavlja deo Istraživanja zdravlja stanovništva Srbije iz 2013. godine koje je sprovedeno od strane Ministarstva zdravlja Republike Srbije, kao studija preseka na reprezentativnom stratifikovanom dvoetapnom uzorku. Istraživanjem je obuhvaćeno 1722 ispitanika starosti od 15 do 24 godine. Instrument istraživanja su bili upitnici konstruisani u skladu sa upitnikom Evropskog istraživanja zdravlja. Rezultati istraživanja su pokazali da mladi muškog pola, srednjeg obrazovanja, oni koji potiču iz gradske sredine, iz Južnih i Istočnih regija Srbije, koji pripadaju najsiromašnijoj kategoriji stanovništva, koji imaju najniži prihod po članu domaćinstva, kao i oni koji svoje zdravlje procenjuju kao loše, konzumiraju cigarete i alkohol češće od ostalih kategorija ispitivane mlade populacije. Konzumiranje ilegalnih droga, češće je kod mladića, mladih sa višim ili visokim obrazovanjem, ko, The abuse of psychoactive substances among young people is a significant problem for the individual, his family and society as a whole. It is a global problem and affects adolescents around the world. The problem of the abuse and dependence on psychoactive substances is most often viewed from the individual aspect, that is as a personal problem, while the social context is often neglected. In order to take preventive measures which can deliver satisfactory results, it is necessary to make appropriate strategies for combating the abuse of psychoactive substances that would be in accordance with the demographic and socioeconomic characteristics of the community. In this context, the aim of our research was to determine the frequency of using psychoactive substances in terms of demographic and socioeconomic factors that contribute to this kind of behavior among young people in Serbia and to use the obtained results to create promotional events and programs to combat this significant problem. The study is related to the impact of demographic and socioeconomic factors on the frequency of the psychoactive substances abuse among young population in Serbia. The research is a part of 2013 Survey of the Health of Serbian Population, conducted by the Ministry of Health of the Republic of Serbia, as a cross section study on a representative stratified two-tier sample. The study covered 1722 subjects at age between 15 and 24. Research instruments that we used were the questionnaires designed in accordance with the European Health Research Questionnaire. The results of the research have shown that young men with secondary school education, who come from urban area of the South and East Serbia and from the poor population with lowest income per household member, giving estimate on their health as poor, consume cigarettes and alcohol more often than other categories of young people who participated in this survey. The consumption of illegal drugs is more frequent among young men wi

Doktorska disertacija predstavlja studiju kojom je procenjen značaj problema zloupotrebe psihoaktivnih supstanci kod mladih uzrasta 12-19 godina u Srbiji, kojom su ispitani i utvrđeni faktori rizika za zlpupotrebu psihoaktivnih supstanci ove populacione grupe. U istraživanju je primenjen dizajn studije preseka, na reprezentativnom uzorku stanovništva Srbije kao celine i stanovništva velikih područja (Centralna Srbija, Vojvodina, Beograd), po polu, starosti i mestu življenja. Uzorak ovog istraživanja čini 1939 ispitanika starosti 12-19 godina ekstrahovan iz uzorka stanovništva Srbije formiranog za potrebe istraživanja u okviru Projekta ,,Zdravstveno stanje, zdravstvene potrebe i korišćenje zdravstvene zaštite stanovništva Srbije“ sprovedenog 2006. godine. Izvor podataka o odabranim obeležjima čini posebno konstruisan Upitnik za decu i omladinu uzrasta od 7 do 19 godina. Svi podaci iz anketnih upitnika su prikazani i analizirani adekvatnim statističkim metodama primerenim tipu i vrsti podataka. Najznačajniji rezultati istraživanja su da ispitanici koji imaju lošiji uspeh u školi 16 puta češće puše od onih koji imaju odličan uspeh. Mladi čiji drugovi puše, 13 puta češće puše od onih čiji drugovi ne puše, dok 9 puta češće puše ispitanici koji potiču iz porodica čiji su članovi pušači. Alkoholna pića 4 puta češće piju ispitanici koji puše, 3 puta češće ispitanici koji koriste opijate, dok ispitanici koji imaju ispravan (negativan) stav prema alkoholu 3 puta manje piju. Mladi u Srbiji su u najvećem procentu probali marihuanu, tablete (bensedin, trodon, amfetamin) i lepak. U slučajevima kada neko od društva koristi drogu ispitanici 7,5 puta češće koriste drogu što pokazuje da je vršnjački uticaj na konzumiranje psihoaktivnih supstanci veliki. Na osnovu navedenih zaključaka sledi da je neophodno intenzivirati preventivne aktivnosti kao i uključivanje mladih u timove za kreiranje preventivnih programa kao ključnih prenosioca poruka koje imaju za cilj sprečavanje započinjanja, Doctoral dissertation presents a study that assessed the importance of the problem of psychoactive substances abuse among young people aged 12-19 years in Serbia, and which allowed risk factors for psychoactive substances abuse for this population to be tested and identified. We have applied a cross-sectional study design on a representative sample of the population of Serbia as a whole, and residents of large areas (Central Serbia, Vojvodina, Belgrade), by sex, age and place of living. The sample of this research, which included 1939 respondents aged 12-19 years, was extracted from a sample of the population of Serbia, formed for the purpose of research in the project „Health status, health needs and use of health services in Serbia“ conducted in year 2006th. Source of information on the selected features was the specially designed questionnaire for children and adolescents aged 7 to 19 years. All data from questionnaires are presented and analyzed using appropriate statistical methods in accordance with the data type. The most important results of the research were that subjects who have worse school grades are 16 times more likely to smoke than those who have a good academic record. Young, whose friends smoke, are 13 times more likely to smoke than those whose friends do not smoke, and 9 times more likely to smoke are respondents that come from families whose members are smokers. Respondents who smoke consume alcoholic drinks 4 times more frequent, three times more respondents who use opiates, while respondents with the correct (negative) attitude towards alcohol drink alcohol 3 times less. Young people in Serbia in the highest percentage tried marijuana, pills (bensedin, Trodon, amphetamine) and glue. In cases where one of members of the company use drugs, respondents use drugs 7.5 times more likely, which indicates that the peer influence on psychoactive substances abuse is significant. Based on these findings, it can be concluded that it is necessary to intens