Search

Copyright © 2022 Author(s). This is an open access article distributed under the terms of the Creative Commons CC BY 4.0 License (https:// creativecommons.org/licenses/by/4.0/). Vi ser eit auka fokus på innovasjon i høgare utdanning for å møta utfordringar i framtida. Det er ei målsetjing med utdanninga å utrusta studentane med eigna kunnskapar og dugleikar, slik at dei kan bidra til fellesskapet og arbeidsmarknaden med nytenking og kreativitet. Kvalifikasjonsrammeverket har som målsetjing å klargjera og fanga opp utbyte til studentane og legg samstundes føringar på kva innhaldet i utdanninga bør legga vekt på. Spørsmålet er om rammeverket bidreg til innovasjon og nytenking, eller om ein samlebandsideologi og standardiserte læringsutbyteskildringar har ført til ei instrumentell tilnærming til kunnskap som stikk kjeppar i hjula for kreativitet og mogelegheitene for innovasjon. Gjennom ei konseptuell tilnærming diskuterer artikkelen mogelegheiter og utfordringar for innovasjon i rammeverket med utgangspunkt i ulike syn på og oppfatningar av læringsutbyte og tileigning av kunnskap. Artikkelen viser at innovativ læring og innovasjonsprosessar er utfordrande å målsetja og vurdera og inneber læring som ikkje alltid kan fastsetjast på førehand eller stykkast opp i standardiserte skildringar av kunnskap. Det ser dermed ut til at ei instrumentell og policystyrt tilnærming til utforming av læringsutbyte står i fare for å fremja strategisk og instrumentell etterleving i staden for kritisk, analytisk tenking, som er kjenneteikn på eigenskapar for innovasjon, noko som kan gjera det utfordrande å sigra over samlebandsideologien. Abstract There is an increased focus on innovation in higher education to address future challenges. Higher education aims to provide students with relevant knowledge and skills to contribute to society and the labor market with innovative and creative thinking. The qualifications framework aims to prepare and capture student outcomes and provide guidelines for what content to emphasize. The question is whether the qualifications framework contributes to this or whether an assembly line ideology and learning outcome descriptions capturing individual student’s outcomes have led to an instrumental approach to knowledge that puts a spoke in the wheel for creativity and the potential for innovation. This article discusses opportunities and challenges for innovation in the framework based on different views and perceptions of learning outcomes and knowledge acquisition through a conceptual approach. The article shows that innovative learning and innovation processes are challenging to target, evaluate, and involve learning that cannot easily be determined in advance or broken down into standardized depictions of knowledge. Thus, an instrumental and policy-driven approach to the design of learning outcomes is in danger of promoting strategic and instrumental compliance instead of critical, analytical thinking that is characteristic of the attributes of innovation.

What is distinctive about the Swedish contribution to progressive worklife reform, and what does it contribute to the current job quality literature? Sweden has produced a disproportionate share of the world’s research into social and organizational aspects of work and is among the leaders in work democratization research and practice. Work design at Volvo Uddevalla was a counterpoint to lean production in the late 1980s and 1990s. We argue that institutional and political characteristics of Sweden, partially registered as the ‘Swedish model’ underpinned these developments. In the ‘golden age’ of worklife reform from the mid 1970s to the mid 1980s, an unusual degree of employer support for job quality complemented trade union activism and supportive government research policies. The chapter argues that Sweden’s key contribution to current discussions around job quality lay in developing team-work with high levels of autonomy related to the democratization of work, interacting with action-oriented research and job design, and exploring the boundaries of such developments.

Intensive crop cultivation systems require continuous monitoring of irrigation water quality as well as the control of physical and chemical soil properties. In view of the ongoing climate change and a dramatic decrease in soil organic matter content, the use of low quality irrigation water and its adverse effects on soil, cultivated plants and irrigation equipment must not be overlooked. The aim of this paper was to evaluate general quality of irrigation water from the different water intake sources in the Vojvodina Province. The paper presents the results of irrigation water quality, collected during 2018 and 2019. The research included 140 irrigation water samples obtained from three different intake structures which collect water from wells, canals or reservoirs. Water quality was assessed using the following parameters: pH value, electrical conductivity (EC), total dissolved solids (TDS), ionic balance, sodium adsorption ratio (SAR) and residual sodium carbonate (RSC) value. Water quality diagram given by the US Salinity Laboratory (USSL) and FAO guidelines for interpretation water quality for irrigation was used. Additionally, the Nejgebauer classification for irrigation water, developed specifically for the area of Vojvodina, was used as a third classification. Based on the results of mineralization of the irrigation water, the following values of the observed parameters were determined: average pH of the analyzed water samples were 7.89, ranged from 7.14 to 9.01, while electrical conductivity values ranged from 0.10 to 3.50 dS/m, with an average of 0.85 dS/m. TDS analysis resulted in a wide range of values, from 112 mg/l to 2,384 mg/l, with an average of 529,22 mg/l. SAR values varied between 0.04–16.52 with a satisfactory average of 1.97. The USSL water classification produced similar results as FAO classification and RSC index

U radu predstavljamo slovenska iskustva u praćenju prirasta bibliografskih zapisa te kvaliteta podataka u uzajamnoj bibliografski bazi podataka COBIB.SI. Predstavljeni su podaci o prirastu uzajamne baze za period od 2014. do 2018. godine. Osim kvantitativnih podataka, predstavljene su aktivnosti u okviru sistema za obezbjeđivanje višeg kvaliteta uzajamne baze. Predstavljeni su podaci o praćenju rada katalogizatora početnika (novajlija), kako prije, tako i nakon dobivanja dozvole za uzajamnu katalogizaciju. Predstavljene su i aktivnosti tekućeg praćenja kvaliteta bibliografskih zapisa s akcentom na praćenju kvaliteta bibliografskih zapisa s nedostacima istog tipa, te praćenje zapisa tzv. dnevne produkcije. Počeci imaju osnovu u individualnom pristupu, međutim, taj se pristup pokazao kao neefikasan. Analize nekih izvedenih aktivnosti pokazale su da je danas u prosjeku otklonjeno preko 60% otkrivenih grešaka. Veliki je odaziv katalogizatora, a također su dobro prihvatili ove aktivnosti. Opažamo da putem obavještavanja također skrećemo pažnju na određene novosti ili pomagala prilikom rada na katalogizaciji. Na osnovu analiza prirasta i praćenja trendova, ubuduće ćemo lakše planirati eventualne intervencije u bazi podataka, izvoditi dodatne analize podataka, planirati nove dopune programske opreme itd. Nadamo se da će naše iskustvo dobro doći i ostalim učesnicima u mreži COBISS.net., This paper presents the Slovenian experience with monitoring bibliographic record growth and data quality in the COBIB.SI union bibliographic database. The data on the growth of the union database between 2014 and 2018 is shown. Apart from quantitative data, the activities within the framework of the system for assuring higher quality of the union database are presented. The data on monitoring the work of cataloguers – beginners both before and after acquiring the licence for shared cataloguing is shown. This includes the activity of simultaneous monitoring of bibliographic record quality with the emphasis on monitoring the quality of bibliographic records with shortcomings of the same type and monitoring the records of the so-called daily production. The initial individual approach later proved ineffective. Analyses of certain performed activities have shown that today more than 60% of detected errors are fixed on average. The responsiveness of cataloguers is high, and they have received the activities well. We notice that we are not only informing but also raising awareness e.g. on certain innovations or tools in the field of cataloguing. Based on growth analyses and trend monitoring it will be easier to plan possible database interventions, perform additional data analyses, plan new software updates and similar in the future. We hope our experience is welcome for all members of COBISS.net.

I texten undersöks förutsättningarna för att reglera sammanvägningen av meriter vid antagning till forskarutbildningen. Undersökningen motiveras av studier av meritvärdering inom andra områden som påvisar att just sammanvägningen av meriter tenderar att vara fördomsfull. För att konkretisera diskussionen så utgår texten från regler och praxis vid antagning till forskarutbildning vid Humanistiska och teologiska fakulteterna vid Lunds universitet.

Denne hurtigoversikten er skrevet på oppdrag fra Helsedirektoratet og belyser forholdet mellom tjenestens kapasitet og kvalitet og brukernes hjelpebehov i de kommunale helse- og omsorgstjenestene. I arbeidet med oversikten har vi tatt utgangspunkt i et problemområde som internasjonalt er beskrevet som «missed care», her oversatt til «utelatt helsehjelp». I fellesskap med oppdragsgiveren ble følgende forskningsspørsmål formulert: 1. Hvilke oppgaver utelater eller setter sykepleiere og andre helsearbeidere på vent? 2. Hva medvirker til at oppgaver settes på vent eller utelates? 3. Hva er konsekvensene for kvaliteten på tjenesten og sykepleiernes/helsearbeidernes trivsel i arbeidet? Det systematiske litteratursøket resulterte i 41 inkluderte vitenskapelige publikasjoner (originalstudier fagfellevurdert og publisert i internasjonale tidsskrift). De fleste studiene er gjennomført i Sverige (n=8) og Norge (n=9), men også USA (n=4), Canada (n=3) og Australia (n=5) er godt representert, etterfulgt av Irland (n=2), Sveits (n=2), Nederland (n=1), Danmark (n=1), Portugal (n=1), Kroatia (n=1), England (n=1), Polen (n=1), Taiwan (n=1) og New Zealand (n=1). I alt 14 av studiene har kvalitativt design, 19 har kvantitativt, mens 8 har anvendt både kvalitativt og kvantitativt design. De inkluderte studiene er ikke undersøkt for systematiske skjevheter, og funnene må derfor tolkes med forsiktighet. Funnene beskrives gjennom tre hovedkategorier med tilhørende subkategorier: 1) Utelatt helsehjelp: forekomst av utelatt helsehjelp og typer helsehjelp som blir utelatt, 2) Medvirkende forhold til at helsehjelp blir utelatt: forhold relatert til organisasjonen, til helsepersonellet og til pasienten, og 3) Mulige konsekvenser av utelatt helsehjelp: konsekvenser for pasienten / de pårørende, for helsepersonellet og for organisasjonen og samfunnet. Hver for seg og sammen konkretiserer og visualiserer de omfanget og kompleksiteten rundt tematikken utelatt helsehjelp i kommunehelsetjenesten.

Ispitivanje uticaja personalnih karakteristika davaoca usluga (osobine ličnosti i moral) na procenu kvaliteta usluge od strane korisnika usluga i procenu performansi preduzeća (rekreacionih cenrara) pokazalo je da personalne karakteristike davaoca usluge direktno utiču na kvalitet usluge i performanse. An examination of the impact of the personal characteristics of the service provider (personality traits and morale) on the assessment of the quality of service by the service users and the assessment of the performance of the company (recreational centers) showed that the personal characteristics of the service provider directly affect the quality of service and performance.

Genetic counselling is a complex process that helps people to understand and adopt medical, psychological and genetic aspects of the disease and enable them to make an appropriate decision. In this framework, we revisited all the existing models for decision-making and suggested their use in the process of genetic counselling, which may lead to more equitable and more favourable outcomes. Also, Donabedian's (Structure-Process-Outcome) model for the development of key performance indicators was applied to assess the quality in the process of genetic counselling. Quality indicators at SPO model in the process of genetic counselling were proposed. The social, economic and humanistic outcomes have also been identified. All defined quality indicators together represent a framework for monitoring, evaluation and continuous improvement of the process of genetic counselling. Although the new medical services of genetic counselling tend to be developed as a powerful multidisciplinary field, the implementation of quality management model will certainly help the development of collaborative practice. Genetsko savetovanje je složen proces koji pomaže ljudima da razumeju i prihvate medicinske, psihološke i genetske aspekte bolesti, kao i da donesu odgovarajuću odluku u vezi sa njima. U ovom radu, revidirani su svi postojeći modeli za donošenje odluka i predložena je njihova upotreba u procesu genetskog savetovanja, što može da dovede do pravičnijih i povoljnijih ishoda. Za procenu kvaliteta u procesu genetskog savetovanja primenjen je Donabedijanov model (Struktura–proces–ishod), za razvoj ključnih pokazatelja performansi. Predloženi su pokazatelji kvaliteta na „Struktura–proces–ishod” modelu u procesu genetskog savetovanja. Takođe, utvrđeni su socijalni, ekonomski i humanistički ishodi. Svi definisani indikatori kvaliteta zajedno predstavljaju okvir za praćenje, procenu i kontinuirano unapređenje procesa genetskog savetovanja. Iako se nova medicinska usluga genetskog savetovanja razvija, kao snažno multidisciplinarno polje, primena modela upravljanja kvalitetom sigurno će doprineti razvoju kolaborativne prakse.

Managing N, P and K inputs in semi-natural meadow production systems is important for achieving maximum yields in livestock farming. The objective of the present study was to estimate the effect of different NPK levels (N0P0K0, N50P50K50, N100P50K50, N100P100K100, N150P100K100 and N200P150K150 kg ha-1 yr-1 ) on the yield, quality and nitrogen nutrition index (NNI) in a grassland community of Agrostietum capillaris (semi-natural meadow) in western Serbia. The study was conducted during the seasons of 2005-2008. The values of the investigated parameters, except for the unit N uptake, were the highest in 2004/2005 due to favorable climate conditions. The levels of nitrogen significantly increased all of the studied parameters compared to the control treatment, except for unit N uptake. Mineral fertilizers at N200P150K150 provided the highest green forage yield (25.12 t ha-1 ), dry matter yield (8.12 t ha-1 ), crude protein yield (876.3 kg ha-1 ), nitrogen uptake (140.2 kg ha-1 ) and nitrogen nutrition index (70.2%), and the lowest unit N uptake (0.0022 kg N kg DMY-1 ). The use of mineral fertilizers increased green forage yield, dry matter yield and crude protein yield, increasing fertilizer from lowest to highest rate increased fresh and dry matter yield, as well as protein yield. Based on the results of the study, monitoring of nutrition indices would be necessary in order to increase productivity and economic benefits. Unošenje N, P i K inputa u poluprirodnim livadama je vaţno za postizanje maksimalnih prinosa na stoĉarskim farmama. Cilj ove studije bio je procena uticaja razliĉitih nivoa N, P i K (N0P0K0, N50P50K50, N100P50K50, N100P100K100, N150P100K100 and N200P150K150 kg ha-1 yr-1 ) na prinos, kvalitet i indeks ishrane azotom (NNI) u livadskoj zajednici Agrostietum capillaris (poluprirodna livada) u zapadnoj Srbiji. Studija je sprovedena tokom perioda 2005-2008. Vrednosti ispitivanih parametara, izuzev usvajanja azota po jedinici mase, bile su najviše u 2004/2005 zbog povoljnih klimatskih uslova. Nivoi azota su znaĉajno povećali sve ispitivane parametre u poreĊenju sa kontrolnim tretmanom, osim usvajanja azota po jedinici mase. Đubrenje sa N200P150K150 obezbedilo je najveći prinos zelene krme (25.12 t ha-1 ), prinos suve materije (8.12 t ha-1 ), prinos sirovih proteina (876.3 kg ha-1 ), usvajanje azota (140,2 kg ha-1 ) i indeks ishrane azotom(70,2%), kao i najmanji (0,0022 kg N kg PSM-1 ). Upotreba mineralnih Ċubriva povećala je prinos zelene krme, prinos suve materije i prinos sirovih proteina, povećavanjem Ċubriva od najmanje do najveće koliĉine je povećalo prinos sveţe i suve mase, kao i prinos proteina. Na osnovu rezultata studije, praćenje indeksa ishrane azotom bi bilo neophodna mera u cilju porasta produktivnosti i ekonomske efikasnosti.

Cultivated alfalfa (Medicago sativa L.) is a highly productive forage crop with great economic potential. Our objectives were to investigate the effects and interactions of environment, harvest maturity stage, seeding rate and cultivars on alfalfa dry matter yield and quality. The field experiment was carried out over 2010-2012 at the Experimental Field of Institute of Field and Vegetable Crops in Novi Sad, at two locations: (I) Cenej, and (II) Rimski Šančevi, which were characterized by a contrasting soil condition. The experimental treatments included two seeding rates of 8 and 16 kg ha-1, three different harvest maturity stages of alfalfa, and four alfalfa cultivars included as a subplot in every treatment. Harvesting alfalfa five times within a year (cutting in the beginning of flowering) in the second and third year of stand life is the most efficient harvest regime that allows full exploitation of cultivar genetic potential and environmental conditions. There was no difference in yields between harvests at early and full flowering stage (15.9 t ha-1). Data related to forage quality components show increase of nutritive value when harvesting alfalfa in earlier maturity stage. Maturity stage in the moment of harvesting significantly affected all quality parameters. The results obtained suggest that in a temperate climate of Southeast Europe there is little justification for planting higher seeding rates of alfalfa varieties under good establishment practices. Increasing seeding rates above 16 kg ha-1 does not provide a long-term boon in alfalfa production. Lucerka (Medicago sativa L.) je visokoproduktivna krmna biljka velikog ekonomskog potencijala. Cilj rada je bio da se ispita uticaj uslova spoljne sredine, faze košenja, setvene norme i sorte, kao i njihove interakcije, na prinos i kvalitet suve materije lucerke. Poljski ogled je zasnovan na oglednim poljima Instituta za ratarstvo i povrtarstvo u Novom Sadu, na dva lokaliteta: (I) Čenej, i (II) Rimski Šančevi, različitih zemljišnih karakteristika. Tretmani su uključivali dve setvene norme, od 8 i 16 kg ha-1, tri sistema kosidbe i četiri sorte lucerke, tretirane kao podparcele u svakom tretmanu. Kao najbolji sistem kosidbe, u kojem je ostvarena puna eksploatacija i potencijal sorte, bilo je košenje lucerke pet puta godišnje (kosidba u početku cvetanja) u drugoj i trećoj godini života lucerišta. Prinosi ostvareni košenjem na početku i u punom cvetanju se nisu razlikovali (15,9 t ha-1). Podaci o komponentama kvaliteta krme ukazuju na značajno povećanje nutritivne vrednosti pri kosidbi u ranim razvojnim fazama biljaka lucerke. Fenološka faza biljaka u momentu košenja značajno je uticala na sve parametre kvaliteta. Dobijeni rezultati govore da u umerenom klimatu jugoistočne Evrope postoji opravdanje za setvu manje količine semena. Povećanje setvene norme preko 16 kg ha-1 ne obezbeđuje dugoročnu dobit u proizvodnji lucerke.

Dette er sluttleveransen for et oppdrag fra Helse- og omsorgsdepartementet om å fremskaffe kunnskap om variasjon i kvalitet i omsorgstjenestene hjemmetjenester og institusjoner) i Norge. Del 1 besto av en kunnskapsoppsummering om temaet. Sluttleveransen, del 2, består av et forskningsprosjekt som «måler, kartlegger og analyserer variasjon i kvalitet mellom kommuner og mellom offentlige og private tjenesteytere».

The preanalytical phase is crucial for assuring the quality of in vitro diagnostics. The leading aspects which contribute to enhance the vulnerability of this part of the total testing process include the lack of standardization of different practices for collecting, managing, transporting and processing biological specimens, the insufficient compliance with available guidelines and the still considerable number of preventable human errors. As in heavy industry, road traffic and aeronautics, technological advancement holds great promise for decreasing the risk of medical and diagnostic errors, thus including those occurring in the extra-analytical phases of the total testing process. The aim of this article is to discuss some potentially useful technological advances, which are not yet routine practice, but may be especially suited for improving the quality of the preanalytical phase in the future. These are mainly represented by introduction of needlewielding robotic phlebotomy devices, active blood tubes, drones for biological samples transportation, innovative approaches for detecting spurious hemolysis and preanalytical errors recording software products.Preanalitička faza je od presudnog značaja za kvalitet

Predmet doktorske disertacije obuhvata izbor ambalažnog materijala i uslova pakovanja, pakovanje tradicionalnog pekarskog proizvoda pite sa sirom, kao i očuvanje proizvoda tokom skladištenja.Polupečene pite sa sirom su proizvedene i pakovane u petoslojne i sedmoslojne polimerne kese, pri atmosferskim i u uslovima modifikovane atmosfere pakovanja, sa dodatkom i bez dodatka sakupljača kiseonika. Nakon pakovanja, pite su skladištene i ispitivane po sledećoj dinamici: 0, 2, 4, 8, 12 i 16 nedelja skladištenja. Izvršena su ispitivanja ambalažnih materijala i ambalaže, kao i upakovanog proizvoda. Tokom ispitivanja ambalažnih materijala i ambalaže određivana su: fizičko-hemijska i strukturna svojstva ambalažnih materijala, barijerna svojstva ambalaže, koncentracija gasova u ambalaži i kvalitet formiranih varova. Ispitivanja upakovanog proizvoda su se odnosila na: fizičko-hemijska svojstva pite sa sirom, senzorska svojstva pite sa sirom i mikrobiološka ispitivanja pite sa sirom.Primenjeni ambalažni materijali su pokazali odgovarajuća fizičko, mehanička i strukturna svojstva. Takođe, oba ambalažna materijala pokazuju dobre barijerne karakteristike na ispitivane gasove. Izračunavanjem ukupne zapremine kiseonika koja može biti propuštena kroz ambalažu tokom skladištenja je utvrđeno da je upotreba sakupljača kiseonika od 100 ml dovoljna da omogući skladištenje pite sa sirom, pakovane u obe vrste ambalaže, u vremenskom periodu od 122 dana (16 nedelja), bez promene koncentracije kiseonika veće od 1%. Analizom koncentracije gasova u ambalaži je utvrđeno da su najmanje oscilacije merenih gasova tokom skladištenja pokazali uzorci pakovani u petoslojne, kao i sedmoslojne kese, u atmosferi vazduha sa dodatkom sakupljača kiseonika. Fizičko-hemijska svojstva (kiselinski stepen, peroksidni broj, sadržaj vlage, aw vrednost) uzoraka pita sa sirom su se menjala tokom skladištenja, zavisno od vrste ambalaže i uslova pakovanja. Period skladištenja utiče na senzorski kvalitet proizvedenih pita sa sirom. Nakon 16 nedelja skladištenja pita sa sirom upakovanih usa sirom kese od petoslojnog i sedmoslojnog ambalažnog materijala, u atmosferskim uslovima, sa dodatkom sakupljača kiseonika, ne dolazi do promena ukupnog broja kvasaca i plesni.Na osnovu ciljeva doktorske disertacije, izvršenih ispitivanja i postignutih rezultata, može se zaklučiti da su predloženi ambalažni materijali, kao i uslovi pakovanja doprineli produženju održivosti tradicionalnog pekarskog proizvoda - pite sa sirom.Primenom barijernih ambalažnih materijala, kombinovanjem atmosferskih uslova pakovanja i sakupljača kiseonika, moguće je skladištiti pite sa sirom u dužem periodu., The subject of doctoral thesis includes the selection of packaging material and packaging conditions, packaging of traditional bakery product phyllo dough pastry with cheese, as well as the preservation of the product during the storage period. Partially baked phyllo dough pastry with cheese have been produced and packed into five and seventh layer polymeric bags, by using atmospheric and modified atmospheric packaging conditions, with and without the addition of the oxygen scavengers. After the packaging, phyllo dough pastries have been stored, and the dynamics of researches has been referred to: 0, 2, 4, 8, 12 and 16 week of storing.Researches of packaging material and the product of packaging have been conducted. Examination of packaging material includes: physicochemical and structural properties, barrier properties, concentration of gases inside the packaging and the quality of welds. Examination of the product of packaging includes: physicochemical properties, sensorial properties and microbiological properties of the phyllo dough with cheese.Applied packaging materials have shown an adequate physical, mechanical and structural performances. Furthermore, both packaging materials have shown good barrier characteristics against examined gases. By the calculation of total oxygen volume, which might penetrate throughout packaging materials during storing period, it can be concluded that the application of 100 ml oxygen scavenger is sufficient to provide the storing of phyllo dough pastry, packed in both packaging materials, during a period of 122 days (16 weeks) without oxygen concentration changes higher than 1%. The analysis of gas concentration in packaging has shown that the smallest oscillations of gas concentration during the storage have been determined inside the packaging of five and seven layer packaging material, in air conditions by using oxygen scavengers.Physicochemical performances (acid number, peroxide value, moisture content and aw value) of the samples vary depending on the packaging material and the packaging conditions, during the storage period. The storage period affects the sensorial quality of phyllo dough pastries. After sixteen weeks of storage, phyllo dough pastry with cheese, packed into five and seven layer packaging material, in air atmosphere, with the addition of oxygen scavenger, did not show the increase of the total number of yeasts and molds.Based on the goals, conducted research and results obtained, it might be concluded that suggested packaging materials, as well as the packaging conditions contribute to the additional sustainability of traditional bakery product - phyllo dough pastry with cheese. By the application of barrier packaging material, and combining the atmosphere packaging conditions and the oxygen scavenger it is possible to store phyllo dough pastry for a longer period.

Globally, all medical laboratories seeking accreditation should meet international quality standards to perform certain specific tests. Quality management program provides disciplines targeted to ensure that quality standards have been implemented by a laboratory in order to generate correct results. The hallmark of the accreditation process is method verification and quality assurance. Before introducing a new method in your laboratory, it is important to assess certain performance characteristics that reflect the concept of method verification.In this review, we illustrated how to verify the performance characteristics of a new method according to the recent guidelines. It includes an assessment of precision, trueness, analytical sensitivity, detection limits, analytical specificity, interference, measuring range, linearity, and measurement uncertainty.Although the presence of several updated guidelines used to determine the performance characteristics of new methods in clinical chemistry laboratories, the real practice raised several concerns with the application of these guidelines which in need for further consideration in the upcoming updates of these guidelines.Sve medicinske laboratorije koje traže akreditaciju treba da ispunjavaju međunarodne standarde kvaliteta kako bi mogle da sprovode određene specifične testove. Program upravljanja kvalitetom pruža jasne smernice koje imaju za cilj da se obezbedi da laboratorija primenjuje standarde kvaliteta u cilju tačnosti rezultata. Osnova procesa akreditacije je verifikacija metoda i obezbeđivanje kvaliteta. Važno je da pre uvođenja nove metode u vašu laboratoriju procenite određene karakteristike performansi koje odražavaju koncept metode verifikacije.U ovom pregledu smo ilustrovali kako sprovesti proveru karakteristika performansi nove metode prema nedavnim smernicama. To uključuje procenu preciznosti, istinitosti, analitičke osetljivosti, granice detekcije, analitičku specifičnost, interferencije, opseg merenja, linearnost i mernu nesigurnost.Iako postoji nekoliko ažuriranih smernica koje se koriste za utvrđivanje karakteristika performansi novih metoda u laboratorijama za kliničku hemiju, stvarna praksa ukazuje na nekoliko problema u primeni ovih smernica koje je potrebno dodatno razmotriti u narednim verzijama ovih smernica.

U radu se istražuje mogućnost primene metoda i instrumenata kontrolinga u logističkim preduzećima. Utvrđuju se performase kvaliteta logističke usluge, merila i metodologija praćenja. Poseban značajan rezultat je razvijen model za primenu logističkog kontrolinga u industrijskim sistemima. Prikazano je testiranje predloženom modela i na osnovu toga biće izvršena podešavanja modela., This paper examines the possibility of applying mehtods and instruments of controlling in logistics companies. Logistics services quality of performance are being determined, measurements and monitoring mehtodology. Result that is particularly significant is the developed model for implementation of logistics controlling in industrial systems. Testing of the proposed model is displayed and, based on this, the model settings will be performed.

Примена менаџмента у пољу узгоја млечних крава, односно, производњи млека је од стратешког значаја за одрживи развој сточарства, млекарства и уопште производњи млечних производа на домаћем и међународном тржишту. Развој менаџмента као и глобалне друштвене промене су под утицајем низа фактора. Основни фактор са израженим интензитетом, поред природног, јесте развој свих научних дисциплина, технике и технологије као и информационих система. Узимајући у обзир наведени низ фактора од којих достигнути степен развоја науке покрива све, може се закључити да је дошло и до промена у стварању и одабиру расе млечних говеда као и финалној производњи млека. Наведени степен је допринео идентификацији и мерењу степена стреса као и одговору на стрес и утицај на статус код крава током лактације. Менаџмент, односно одређивање профила липида у крви и оксидативног статуса представља користан алат за приказ утицаја страних хемијских супстанци на производњу млечних крава. Предмет истраживања је примена менаџмента у постизању одрживости производних и здравствених резултата млечних крава у периоду лактације. Ставља се акценат на анализу теоријских и аналитичких информација, фарм менаџмента, принципе, правила и законитости узгоја млечних говеда, максимизацију производње ослањајући се на етику као и примарни циљ сваког производног, односно пословног субјекта, максимизацију профита. Максимизација перформанси менаџмента млечних крава, у овом случају се базира на три постулата и њихову комплементарност, односно синтезу производних, економских и социјалних критеријума. Последњи критеријум обухвата и добробит млечних крава што подразумева утицај свих фактора, природних, људских, хемијских итд., као и њихов стајски смештај. Најзначајнији фактори који утичу на потрошњу млека и млечних производа представља доходак потрошача и финална цена. Да би се тај фактор превазишао и предупредио потребно је превазићи проблем количине производње млека. У предиспозиције успешног одговора спада превасходно избор за узгој и производњу, првенствено у овом случају, Холштајн Фризијске или Сименталске расе говеда. Правилан избор условљен је економским и осталим факторима. Избор доводи до профитабилног корака, односно узрочно последичног модела са позитивним економским резултатима. Прихватањем решавања опште познатог проблема код нас, мора се приступити мултидисциплинарно, применом више дисциплина: Менаџмента, агрономије, економије, технологије, инжењерског менаџмента, као и савремене биотехнологије. Резултат таквог приступа је развој производње млека и млечних производа, говедарства и сточарства у целини, прехрамбена стабилност, елиминација социјалних питања, максимизација профита и развој привреде Републике Србије. Прегледом доступне научне и стручне литературе у области производних и здравствених аспеката млечних крава у периоду лактације указано је на то да је проблематика актуелна и отворена. У пракси није довољно примењен мултидисциплинарни прилаз иако је ниво науке свих дисциплина изражен. Наиме, развој свих дисциплина је подржан универзалном применом функција менаџмента. Последњих година, дошло је до развоја фарм менаџмента, односно, управљања пољопривредним газдинством као предиспозиције одговора на садашње услове пословања и уопште пословног опстанка. Ослањајући се на тренутну слику стања пољопривреде и сточарства на територији Републике Србије, да се закључити да је потребно планирати, организовати, спровести и контролисати све пословне промене и подухвате са што нижим степеном инвестиција. Таква пословна политика је изазвана падом популарности (економске) села и смањеном понудом радне снаге, између осталог. Није више као пре, популарна сарадња и удруживање на нивоу задруга или других правних субјеката што, такође прилично угрожава опстанак уситњених пољопривредних газдинстава. Такође, у последњој деценији, цена млека у продавницама је повећана а реални доходак по становнику смањен. Прихватање менаџмента као пратеће, комплементарне дисциплине у примени и развоју целокупних достигнућа омогућава проширење реално постигнутих резултата као и потенцијалних могућности његовом применом. Фарм менаџментом се добија оправдана слика узрочно последичних веза као и достизање најефикаснијег модела производње млека који обухвата количину и квалитет заснован на принципима добробити крава. Управљање и одређивање липидног профила крви и оксидативног статуса је веома корисно средство за показивање утицаја хемијских супстанци на производњу млечних крава. Истраживање различитих биомаркера оксидативног стреса повезаног с различитим проблемима у производњи млечних крава представљају врло важно питање. Даље, циљ истраживања је био да се испитају различити биолошки маркери код две расе крава Холштајн Фризијске и Сименталске, у различитим фазама лактације. Укупно 60 крава Холштајн Фризијске и Сименталске расе подељено је у два третмана (HF и S) који су даље подељени у три групе. Групе сваке расе крава биле су подељене у три фазе у раној лактацији од 32-75 дана (HF1 и S1), максимална лактација 80-165 дана (HF2 и S2) и ниска лактација од 175 дана надаље (HF3 и S3). Током огледа утврђена је укупна производња млека и проценат млечне масти и протеина. Узорци крви су узети из југуларне вене сваке краве, док је серум сакупљен без антикоагуланта и складиштен на -20 °C у малим аликвотима за даље анализе. Серум је затим анализиран на триглицериде, холестерол, HDL, LDL, AST, ALT, GGT, укупни антиоксидативни статус (TAS), укупни оксидативни статус (TOS), MDA, SOD, каталазе и параоксоназе (PON1). Значајно (P

Source at https://doi.org/10.7577/information.v8i1.2853. Denne artikkelen har som mål å bidra til diskusjoner om begrepet kvalitet slik det framkommer i bedømmelsesprosesser ved professor- og dosentopprykk, gjennom å utforske hvorvidt og hvordan kjønn har betydning for måten kvalitet vurderes og kommer til uttrykk på i slike prosesser. Studien er en analyse av dybdeintervjuer med fem erfarne komitémedlemmer i kunstutdanningsfeltet i Norge. Vår analyse av datamaterialet ledet til tre sentrale diskurser: kvalitetsdiskursen, kjønnsdiskursen og elitediskursen. Studien viser at komitémedlemmene operasjonaliserer sin kvalitetsforståelse med utgangspunkt i markører som arena, publikumstype, nyskaping, samarbeidsrelasjoner og egenart. Samtidig framhever informantene at kvalitetskriteriene i forskriften er for uklare. Disse vage kriteriene for opprykk, sammen med et dominerende elitistisk kunstsyn i kunstutdanningsfeltet, fører ifølge informantene til at de som allerede har definisjonsmakt fortsetter å forvalte rådende definisjoner av kvalitet. Informantene forteller at det er de spesifikt kunstfaglige kriteriene som er vanskeligst å konkretisere. Komitémedlemmene mener at kjønn har en betydning både for måten en bedømmer kvalitet på og måten en fremskriver kvalitet på i egen søknad. Studien viser et eksplisitt behov for tydelig artikulerte kriterier i forskriften for hva som konstituerer kvalitet i utøvende kunst på professor-/dosentnivå i Norge.

Пракса указује да квалитет, последњих година, постаје све важнији у спорту. Многе познате спортске организације су препознали значај квалитета па су имплементирали ISO стандарде и неке друге стандарде у своје пословање. Управљање квалитетом се остварује путем примене одговарајућих стандарда, скупа принципа, алата и процеса за руковођење и побољшања свеукупног рада спортских организација. Примена квалитета у спортској организацији омогућује смањење трошкова и унапређење квалитета рада и услуге. У оквиру рада, на примеру управљања квалитетом у тренингу селекције ватерполо играча до 15 година, указано је да побољшање квалитета може повећати задовољство спориста, спортских менаџера, као и свих корисника услуга спортске организације. Praksa ukazuje da kvalitet, poslednjih godina, postaje sve važniji u sportu. Mnoge poznate sportske organizacije su prepoznali značaj kvaliteta pa su implementirali ISO standarde i neke druge standarde u svoje poslovanje. Upravljanje kvalitetom se ostvaruje putem primene odgovarajućih standarda, skupa principa, alata i procesa za rukovođenje i poboljšanja sveukupnog rada sportskih organizacija. Primena kvaliteta u sportskoj organizaciji omogućuje smanjenje troškova i unapređenje kvaliteta rada i usluge. U okviru rada, na primeru upravljanja kvalitetom u treningu selekcije vaterpolo igrača do 15 godina, ukazano je da poboljšanje kvaliteta može povećati zadovoljstvo sporista, sportskih menadžera, kao i svih korisnika usluga sportske organizacije.

The production of healthy and safe food is something that each country aspires to. Therefore, laws and regulations defining the quality standards are brought so that food could reach the consumer's table. Milk belongs to basic foods in human nutrition and its quality must be strictly controlled. This work presents a comparative analysis of the regulations on milk quality in Serbia and the European Union. Changes in the value of quality parameters according to the regulations from 2012 to 2018 are presented, as well as the deviations from the standards in the European Union. Also, the new regulations regarding the selling of milk and dairy products in the Republic of Serbia are explained. Proizvodnja zdrave i bezbedne hrane je nešto čemu teži svaka zemlja i zbog toga se donose zakoni i propisi koji definišu standarde kvaliteta koje namirnice moraju zadovoljiti kako bi se našle na trpezi potrošača. Mleko spada u osnovne namirnice u ljudskoj ishrani i njegov kvalitet mora biti strogo kontrolisan. U radu je prikazana uporedna analiza propisa o kvalitetu mleka u Srbiji i Evropskoj uniji. Prikazano je kretanje parametara kvaliteta prema propisima u periodu 2012-2018. godine i kolika su odstupanja u odnosu na standarde koji važe u Evropskoj uniji. Takođe, objašnjeno je na koji način je novim propisima regulisana prodaja mleka i mlečnih proizvoda u Republici Srbiji.

Master i styring og ledelse Forskningen kan tyde på at digitaliseringen i dag er i et slikt tempo at de endringene som skjer i de digitale verktøyene nå og fremover ikke henger i takt med forskningen på området, og det blir ofte antatt at e-HR kan være med på å øke kvaliteten i HR-tjenestene ved en digitalisering. Basert på at tidligere forskning gjerne har vært rettet mer mot det overordnede systemnivået til HR-tiltak, og den enorme utviklingen innen teknologien for opplæringsapplikasjoner de siste årene, er formålet med denne oppgaven å se på den oppfattede kvaliteten i digitaliseringen av ett enkelt HR-tiltak. Samtidig som vi ønsker å se om vi kan belyse noen forskjellige oppfatninger mellom medarbeider og ledere. Vi har brukt e-HR styrke og den hierarkiske modellen for tjenestekvalitet for måling av opplevd kvalitet som rammeverk. Vi benytter oss av en kvalitativ tilnærming for å besvare problemstillingen og for å se på hvordan ansatte og ledere gjennom intervjuer beskriver sin oppfatning av opplæringen i applikasjonen Motimate. Det innsamlede datamaterialet ble analysert gjennom en tematisk analyse. Resultatene våre indikerte at Motimate kan inneha egenskaper som et e-HR verktøy bør inneha, som kan ha en delvis innvirkning på den opplevde kvaliteten i opplæringen. Det kan se ut til at våre resultater indikerer at kvaliteten i opplæringen i Motimate kan oppleves som middels god basert på at vi hadde flere indikasjoner som støttet opp de teoretiske betingelsene for at kvaliteten er til stede, men vi gjorde også noen funn eller mangel på funn som ikke indikerte på at de var i samsvar med de teoretiske betingelsene. Resultatene våre indikerte også at det kan forekomme mangel på samsvarende oppfatning mellom leder og medarbeider. Videre har vi diskutert de praktiske implikasjonene av våre resultater for HR-feltet og muligheter for fremtidig forskning.

In rain-fed cropping, defining the best combination of practices could achieve high forage yield and silage quality. The aim of this study was to compare energetic quality of produced silage with productive characteristics of forage maize cultivated on alluvium and hydromorphous black soil in rain-fed conditions at four plant densities (68-74,000 plants ha-1) during the period 2005-2010. Yield and energy parameters were increased to some extent at higher crop densities indicating that higher densities (74,000 plants ha-1) were potentially better for high forage and DM yields, while lower densities (70,000 plants ha-1) were better for the increase of energy parameters of produced silage. U uslovima prirodnog vodnog režima, definisanje adekvatne kombinacije mera gajenja može doprineti povećanju prinosa i kvaliteta silaže. Cilj eksperimenta je bio da se uporede energetski kvalitet silaže sa produktivnim osobinama silažnog kukuruza gajenog na aluvijumu i ritskoj crnici u uslovima prirodnog vodnog režima, pri četiri gustine useva (68-74.000 biljaka ha-1) tokom 2005-2010. godine. Prinos i energetski parametri su povećani u određenom stepenu pri većoj gustini gajenja, ukazujući da su veće gustine (74.000 biljaka ha-1) potencijalno bolje za povećanje prinosa biomase i suve materije, dok su manje gustine (70.000 biljaka ha-1) bolje za povećanje energetskih parametara proizvedene silaže.

Osnovni cilj istraživanja u ovoj doktorskoj disertaciji je da se analizom stanja na tržištu osiguranja, stavova potencijalnih korisnika životnog osiguranja i menadžmenta osiguravajućih kompanija, kao i studijom slučaja konkretne, složene osiguravajuće kompanije, razvije model unapređenja kvaliteta procesa životnog osiguranja i razrade osnovni strateški elementi, a odnose se na planiranje, organizaciju i upravljanje sistemima koji pružaju usluge životnog osiguranja. Primjenom metoda ankete i intervjua i modela Balanced Scorecard, uočeni su kritični elementi poslovnih procesa i predložene mjere unapređenja. Razvijen je model kompanije koja posluje u oblasti životnog osiguranja koji obezbjeđuje njenu samostalnost, uključuje aktuelna ograničenja na evropskom tržištu osiguranja i povišenu efektivnost njenih poslovnih procesa. The main goal of this doctoral dissertation is to develop a model for improving the quality of life insurance process and to elaborate basic strategic elements such as planning, organization and management of institutions that provide life insurance services. This is achieved through analysis of the life insurance market, attitudes of potential customers and the management of insurance companies, as well as a case study of concrete, complex life insurance company. Through application of the survey method, interview, as well as balanced scorecard, the critical business process elements were noted and improvement measures were proposed. As a result, a model which ensures the independence of the life insurance company, includes current restrictions at the European insurance market and enables increased efficiency of its business processes, was developed.

Opšti cilj istraživanja u ovoj doktorskoj disertaciji jeste razvoj pragmatičnog modela koji će omogućiti efikasnije upravljanje procesima brendiranja primenom lean koncepta u marketingu. Predmet istraživanja predstavljaju stavovi i zadovoljstvo korisnika o atributima proizvoda/usluga koji su ujedno rezultat primene lean-a i osnov za izgradnju brendova, sa posebnim akcentom na lojalnost korisnika datom proizvodu/usluzi tj. brendu. U disertaciji se istražuju pretpostavljene uzročno-posledične veze između primene lean principa u poslovanju i upravljanja procesima brendiranja, kao i intenzitet te (ko)relacije. Pregled vladajućih stavova u relevantnoj literaturi odnosi se na oblasti marketinga, upravljanja procesima brendiranja,primene lean koncepta, dimenzija kvaliteta, koncepta zadovoljstva i lojalnosti korisnika., The general aim of the research in this PhD thesis is the development of a pragmatic model that will enable more efficient management of branding processes by applying lean concept in marketing. The research subject are attitudes and customer satisfaction about the attributes of products/services which are both the result of implementing lean and basis for building brands, with special emphasis on customer loyalty to the given product/service ie. brand. The dissertation examines the assumed cause-and-effect relations between the application of lean principles in business operations and the management of branding processes, as well as the intensity of this (co)relations. An overview of the governing attitudes in relevant literature relates to areas of marketing, management of branding processes, application of lean concept, quality dimension, customer satisfaction and customer loyalty concept.

Obrazovanje ima strateški značaj za društveno-ekonomski razvoj svakog uređenog društva; ono je temelj i merilo progresa. Da bi se izašlo u susret zahtevima veština koje karakteriše savremeno poslovanje ustanova obrazovanja, neophodno je koristiti koncept aktivnog upravljanja – menadžment koncept – koji omogućava fokusiranost na ciljeve programskog planiranja, fleksibilnu organizaciju rada, dobro vođenje kontrolu nad ostvarenim rezultatima i dr. Naravno, ovaj koncept ima značajnu 3 transmisionu ulogu u oživotvorenju „održivog razvoja obrazovanja'', odnosno „održivog uspeha“ ustanova obrazovanja. Istraživanja u okviru doktorske disetacije imaju za cilj da ukažu na značaj primene sistema menadžmenta, kao efikasnog alata za obezbeđenje kvalitetnog obrazovnog procesa, unapređenje usluge obrazovanja i zadovoljenje potreba društva i pojedinaca za obrazovanjem. Education has a strategic significance for socio-economic development of every well-ordered society; it is a bedrock and measure of success. In order to meet the needs of requests of the skills by which modern businesses of educational institutions are characterized it is necessary to use the concept of active management – management concept – that enables us to focus on the objectives of program planning, flexible work organizations, good leadership – control over the achieved results, etc. Of course, this concept has a significant transmissive role in the realization of “sustainable development of education, i.e. sustainable success 5 of educational institutions.” Research within doctoral dissertations is there to point to the significance of applying system of management as an efficient tool for ensuring good-quality educational process, promotion of educational services and meeting the needs of society and individuals for education.

Visokoobrazovne institucije poslednjih godina suočavaju se sa turbulentnim i kompleksnim promenama u organizacionom okruženju, koje su uticale da visokoobrazovne institucije shvate značaj uvođenja procesa strateškog planiranja, koji se sastoji iz sledećih faza: analize internog organizacionog okruženja; analize eksternog organizacionog okruženja; formulisanja vizije; definisanja misije; razvoja organizacionih vrednosti; postavljanja ciljeva poslovanja i određivanja strategije za ostvarivanje ciljeva. Zahvaljujući ovom procesu visokoobrazovne institucije mogu da identifikuju svoje konkurentske prednosti i ostvare željenu poziciju na tržištu usluga visokog obrazovanja. Visokoobrazovne institucije su takođe uvidele značaj primene strategije internacionalizacije, koja je uslov za ostvarivanje globalne konkurentske prednosti i uspeha na tržištu visokog obrazovanja. Ova strategija omogućava mobilnost studenata, razmenu nastavnog osoblja, što omogućava unapređenje saradnje i nastavnih veština, držanje gostujućih predavanja, kao i rad na realizaciji zajedničkih projekata sa kolegama sa drugih institucija. Centralna pažnja u ovom radu posvećena je ulozi informacionokomunikacionih tehnologija u strateškom planiranju u visokoobrazovnim institucijama. Primena ovih tehnologija u visokoobrazovnim institucijama znatno je olakšala proces transfera znanja i razvoja novih oblika učenja i komunikacije. Savremeni oblici učenja i nastave, koji su razvijeni zahvaljujući korišćenju informacionokomunikacionih tehnologija, predstavljaju značajnu osnovu za stvaranje konkurentnosti visokoobrazovnih institucija na tržištu usluga visokog obrazovanja. U radu je, pored učenja na daljinu, posebna pažnja posvećena društvenim mrežama. Visokoobrazovne institucije su prepoznale potencijalne koristi društvenih mreža i upotrebljavaju ih radi unapređenja sopstvenog poslovanja, komunikacije i promocije. Kvalitet obrazovne usluge je ključni faktor konkurentske prednosti. Ubrzan razvoj informaciono-komunikacionih tehnologija, globalna konkurencija i internacionalizacija poslovanja na tržištu usluga visokog obrazovanja uticali su da mnoge visokoobrazovne institucije prepoznaju važnost primene metodologije totalnog upravljanja kvalitetom. Ova metodologija zasniva se na kontinuiranom poboljšanju kvaliteta u nameri da se maksimizira konkurentnost visokoobrazovne institucije. Da bi se stvorila i održala konkurentska prednost, visokoobrazovne institucije treba da sprovode proces strateškog planiranja, koji omogućava postizanje profitabilnosti i poslovne uspešnosti u budućnosti. Higher education institutions have been facing turbulent and complex changes in the organizational environment in recent years, which have made the higher education institutions realize the importance of introducing the strategic planning process, which consists of the following stages: analysis of internal organizational environment; analysis of external organizational environment; formulating the vision; defining the mission; development of organizational values; setting business goals and setting a strategy for achieving goals. Thanks to this process, higher education institutions can identify their competitive advantages and achieve the desired position in the market of higher education services. Higher education institutions also recognized the importance of applying the internationalization strategy, which is a requirement for achieving global competitive advantage and success in the higher education market. This strategy enables student mobility, exchange of teaching staff, which leads to the improvement of cooperation and teaching skills, hosting guest lectures and working on joint projects with colleagues from other institutions. The central attention in this paper is dedicated to the role of information and communication technologies in strategic planning in higher education institutions. The application of these technologies in higher education institutions has greatly facilitated the process of transferring knowledge and developing new forms of learning and communication. Modern forms of learning and teaching, developed through the use of information and communication technologies, represent an important basis for creating the competitiveness of higher education institutions in the market of higher education services. In addition to distance learning, special attention is paid to social networks. Higher education institutions have recognized the potential benefits of social networks and are used to improve their business, communication and promotion. The quality of educational service is a key factor of competitive advantage. The rapid development of information and communication technologies, global competition and the internationalization of operations in the market of higher education services have influenced many higher education institutions to recognize the importance of applying the overall quality management methodology. This methodology is based on continuous improvement in order to maximize the competitiveness of the higher education institution. In order to create and maintain a competitive advantage, higher education institutions need to implement a strategic planning process that enables profitability and business success in the future.

Заснивање вишегодишњих легуминоза у пролећном року сетве често је праћено интензивнијим развојем корова и смањеним приносом. Ово је случај и приликом гајења еспарзете (Onobrychis viciifolia Scop.), која се сматра потенцијалном заменом за луцерку. Здружена сетва, односно гајење две или више врста на једном пољу током одређеног периода, може се користити као начин заснивања ове вишегодишње легуминозе. Осим традиционалног здруживања легуминозе и стрнине, као надусев може се користити и сточни грашак (Pisum sativum L.), због своје краће вегетације и смањеног конкурентског утицаја на подусев. Циљ рада је био да се утврди да ли је сточни грашак погодан за заснивање еспарзете у здруженој сетви, као и да се утврди одговарајућа сорта и густина грашка која омогућава најбољи принос и утицај на подусев. Двофакторијални оглед постављен је на експерименталном пољу Института за ратарство и повртарство, Нови Сад, током 2010-2014. године и укључио је две сорте грашка различитих морфолошких особина (Језеро-афила тип листа, Јавор-редуковане лиске) сејане у три густине. Као контролне варијанте коришћене су чист усев еспарзете и здружена сетва еспарзете и овса. Оглед је засниван у четворогодишњем периоду и испитивања су вршена у години заснивања и првом откосу у години искоришћавања.Утврђено је да су временски услови значајно утицали на остварен принос у току истраживања. Сточни грашак као надусев имао је повољније деловање на еспарзету и њен развој након сваког откоса, с тим да је присуство надусева у другој години живота имало минималан утицај на остварени принос. Принос суве материје у првом откосу био је већи са сортом Језеро. Између приноса са 60 и 90 биљака грашка по m2 разлика у приносу није била статистички значајна, што је посебно значајно са економског аспекта производње. Резултати су показали да је највећи укупан принос суве материје имала еспарзета са овсем, услед значајног са повећањем густине смеше. Резултати су показали да је здружена сетва две легуминозе утицала на већи садржај минералног азота у земљишту након првог откоса. Присуство и густина надусева у првом откосу утицали су на интензивније коришћење влаге у земљишту, док је у наредним мерењима утицај фактора на количину воде у слоју до 60 cm био минималан.Значај заснивања еспарзете у здруженој сетви са грашком показан је и кроз садржај сирових протеина, који је био већи у здруженој сетви у односу на чист усев еспарзете. При томе, сварљивост крме је била већа, с обзиром на то да је смеша еспарзете и грашка имала мањи удео NDF-а и ADF-а у односу на контроле.Остварени резултати показују да се еспарзета може успешно заснивати у здруженој сетви са сточним грашком чиме се обезбеђује стабилан принос првог откоса високог квалитета, без негативног утицаја на регенерацију еспарзете и принос у наредним откосима. Резултати указују да је здружена сетва поуздан и еколошки начин заснивања еспарзете, који пружа могућност да ова врста буде заступљенија у пракси.удела првог откоса у укупном приносу. Удео корова у здруженој сетви био је мањи у односу на чист усев еспарзете. Сорта Језеро у просеку имала је већу компетативну способност, док је у просеку за обе сорте најмањи удео корова утврђен у смеши са 60 биљака грашка.Морфолошки различите сорте грашка нису довеле до статистички значајних разлика у вредностима индекса лисне површине еспарзете, али се вредност овог параметра смањивала са повећањем густине надусева. Садржај фотосинтетичких пигмената био је већи на третманима са здруженом сетвом, али је и значајно зависио од временских услова. Биолошка активност земљишта била је већа у здруженој сетви у односу на чист усев еспарзете. Бројност азотофиксатора била је већа при мањем присуству надусева, док се укупан број бактерија и гљиваповећавао, Zasnivanje višegodišnjih leguminoza u prolećnom roku setve često je praćeno intenzivnijim razvojem korova i smanjenim prinosom. Ovo je slučaj i prilikom gajenja esparzete (Onobrychis viciifolia Scop.), koja se smatra potencijalnom zamenom za lucerku. Združena setva, odnosno gajenje dve ili više vrsta na jednom polju tokom određenog perioda, može se koristiti kao način zasnivanja ove višegodišnje leguminoze. Osim tradicionalnog združivanja leguminoze i strnine, kao nadusev može se koristiti i stočni grašak (Pisum sativum L.), zbog svoje kraće vegetacije i smanjenog konkurentskog uticaja na podusev. Cilj rada je bio da se utvrdi da li je stočni grašak pogodan za zasnivanje esparzete u združenoj setvi, kao i da se utvrdi odgovarajuća sorta i gustina graška koja omogućava najbolji prinos i uticaj na podusev. Dvofaktorijalni ogled postavljen je na eksperimentalnom polju Instituta za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad, tokom 2010-2014. godine i uključio je dve sorte graška različitih morfoloških osobina (Jezero-afila tip lista, Javor-redukovane liske) sejane u tri gustine. Kao kontrolne varijante korišćene su čist usev esparzete i združena setva esparzete i ovsa. Ogled je zasnivan u četvorogodišnjem periodu i ispitivanja su vršena u godini zasnivanja i prvom otkosu u godini iskorišćavanja.Utvrđeno je da su vremenski uslovi značajno uticali na ostvaren prinos u toku istraživanja. Stočni grašak kao nadusev imao je povoljnije delovanje na esparzetu i njen razvoj nakon svakog otkosa, s tim da je prisustvo naduseva u drugoj godini života imalo minimalan uticaj na ostvareni prinos. Prinos suve materije u prvom otkosu bio je veći sa sortom Jezero. Između prinosa sa 60 i 90 biljaka graška po m2 razlika u prinosu nije bila statistički značajna, što je posebno značajno sa ekonomskog aspekta proizvodnje. Rezultati su pokazali da je najveći ukupan prinos suve materije imala esparzeta sa ovsem, usled značajnog sa povećanjem gustine smeše. Rezultati su pokazali da je združena setva dve leguminoze uticala na veći sadržaj mineralnog azota u zemljištu nakon prvog otkosa. Prisustvo i gustina naduseva u prvom otkosu uticali su na intenzivnije korišćenje vlage u zemljištu, dok je u narednim merenjima uticaj faktora na količinu vode u sloju do 60 cm bio minimalan.Značaj zasnivanja esparzete u združenoj setvi sa graškom pokazan je i kroz sadržaj sirovih proteina, koji je bio veći u združenoj setvi u odnosu na čist usev esparzete. Pri tome, svarljivost krme je bila veća, s obzirom na to da je smeša esparzete i graška imala manji udeo NDF-a i ADF-a u odnosu na kontrole.Ostvareni rezultati pokazuju da se esparzeta može uspešno zasnivati u združenoj setvi sa stočnim graškom čime se obezbeđuje stabilan prinos prvog otkosa visokog kvaliteta, bez negativnog uticaja na regeneraciju esparzete i prinos u narednim otkosima. Rezultati ukazuju da je združena setva pouzdan i ekološki način zasnivanja esparzete, koji pruža mogućnost da ova vrsta bude zastupljenija u praksi.udela prvog otkosa u ukupnom prinosu. Udeo korova u združenoj setvi bio je manji u odnosu na čist usev esparzete. Sorta Jezero u proseku imala je veću kompetativnu sposobnost, dok je u proseku za obe sorte najmanji udeo korova utvrđen u smeši sa 60 biljaka graška.Morfološki različite sorte graška nisu dovele do statistički značajnih razlika u vrednostima indeksa lisne površine esparzete, ali se vrednost ovog parametra smanjivala sa povećanjem gustine naduseva. Sadržaj fotosintetičkih pigmenata bio je veći na tretmanima sa združenom setvom, ali je i značajno zavisio od vremenskih uslova. Biološka aktivnost zemljišta bila je veća u združenoj setvi u odnosu na čist usev esparzete. Brojnost azotofiksatora bila je veća pri manjem prisustvu naduseva, dok se ukupan broj bakterija i gljivapovećavao, The establishment of perennial legumes in the spring is often followed by intensive weeds infestation and reduced yield. This is also the case when growing sainfoin (Onobrychis viciifolia Scop.) which is considered a potential substitute for alfalfa (Medicago sativa L.). Intercropping or growing two or more species in the same field during a certain period can be used for establishing this perennial legume. A field pea (Pisum sativum L.) has a potential to be used as companion crop due to a short growing season and reduced competing impact. The aim of this research was to determine the suitability of field pea as a companion crop for sainfoin establishment and to determine the appropriate cultivar and pea density that provides the best yield and impact on undersown crop. A two-factorial trial was set up in the experimental field of the Institute of Field and Vegetable Crops, Novi Sad, during 2010-2014. The experiment included two morphologically different pea cultivars (Jezero-afila leaf type and Javor-reduced leaflet) and three pea densities. The sainfoin pure stand and a mixture with oat were used as control treatments. The trial included four sowing years and the analysis was performed in the establishment years and in the first cut in the full harvest year.The weather conditions significantly influenced obtained yield. Field pea as a companion crop had a better impact on sainfoin development in the establishment year, while in subsequent year companion crops had minimal impact on sainfoin yield. Concerning pea cultivars, a higher dry matter yield was obtained with cultivar Jezero. It was concluded, there were no significant differences between obtained yield with 60 and 90 pea plants per m2 which have importance from the economic aspect. The results showed that the highest annual yield had a mixture of sainfoin and oat, due to a significant share of the first yield. The weed proportion was lower in intercropping compared to the sainfoin pure stand. The cultivar Jezero and a density of 60 pea plants per m2 were more competitive to weeds.Morphologically different pea cultivars did not significantly affect leaf area index of sainfoin. However, its value decreased with the increase of pea density in the stand. Intercropping and weather conditions had a significant impact on pigment content in sainfoin leaves. The examined soil biological activity was higher in intercropping treatments. The number of nitrogen fixation bacteria increased with a decreased number of pea plants, while the number of total bacteria and fungi increased with increasing pea density. The intercropping of the legumes influenced the higher content of mineral nitrogen in the soil, but also the more intensify use of soil moisture. The positive effect of intercropping of two legumes was demonstrated by the obtained higher content of crude protein with a lower proportion of digestibility parameters - NDF and ADF compared to both control treatments.The obtained results show that sainfoin can be successfully established with field pea in intercropping, which ensures the stable and high-quality yield of the first cut, without negative esainfoin re-growth and yield in subsequent cuts. Thus, intercropping can be considered as a reliable and ecological practice for sainfoin establishment, which provides the possibility for increasing production of this species.

Denne rapporten er tredje rapport i følgeevalueringen av Helsedirektoratets tre-årige forsøk med statlig finansiering av kommunale helse- og omsorgstjenester, heretter kun omtalt som «forsøket». Den overordnede målsettingen med forsøksordningen er å teste ut om statlig finansiering og statlige kriterier for tildeling av omsorgstjenester vil gi: ► Økt likebehandling på tvers av kommunegrenser, og ► Riktigere behovsdekning for innbyggerne De seks kommunene som har deltatt i forsøket har vært inndelt etter to modeller – A-modellen med fire kommuner og B-modellen med to kommuner – som har vært ulikt innrettet med tanke på finansieringsmodell og krav til tildelingsprosessen. Intervensjonen som forsøket utgjør består grovt sett av tre deler: ► Endret finansieringsmodell. Helse- og omsorgstjenester i A-kommuner har i stor grad blitt finansiert gjennom enhetspriser for ulike tjenester, mens B-kommuner har fått et tilskudd fra staten som utgjør en budsjettramme for disse tjenestene. Dette har erstattet kommunens tidligere utgifter til helse og omsorg. Begge modeller har inkludert et inntektspåslag på 4 prosent. ► Krav til tildelingsprosessen. A-kommuner har måttet tilfredsstille en rekke krav til tildeling av tjenester, og de har fått nye verktøy å bruke i dette arbeidet. ► Kompetanseutvikling. Kommunene – spesielt A-kommunene – har tatt del i en kompetanseog utviklingsprosess. De har blant annet deltatt på en rekke samlinger og arbeidet målrettet med IT-systemer, maler, rapportering, saksbehandlingspraksis mv. i samarbeid med Helsedirektoratet. Denne evalueringen går gjennom hvilke endringer som har skjedd i kommunene etter to års deltagelse i prosjektet. Den beskriver og vurderer hvilke effekter forsøket kan ha hatt på utviklingen i kommunene, og om de overordnede målene for forsøket blir nådd.

Objective: Traditionally, nursing homes have been associated with suboptimal drug therapy and drug-related problems (DRPs). In contrast, less is known about drug safety in homecare. The aim of this study was to describe and compare DRPs in older persons across two care settings: nursing homes and home nursing care. Design: Cross-sectional study using descriptive and inferential statistics. Setting: Nursing homes (n = 5) and home nursing care units (n = 8) across nine municipalities in the middle of Norway. Participants: Multidisciplinary medication reviews for 61 nursing home residents and 93 patients receiving home nursing care performed over the 2013–2014 period, were mapped and examined (N = 154). Main outcome measures: DRPs classified by a Norwegian Classification Tool. Results: In all, 740 DRPs were detected in the total sample, 227 in nursing homes and 513 in home nursing care. DRPs were significantly higher among patients receiving home-based care (Mean =5.5) compared to patients in nursing homes (Mean =3.7, p = 0.002). Among the problem categories, the need for additional drug was most frequent in nursing homes (p = 0.001), while documentation discrepancies reached the highest numbers in patients receiving home nursing care (p = 0.000). Additionally, patients in home nursing care had more problems concerning adverse reactions (p = 0.060); however, this was not statistically significant. Differences in DRP categories leading to changes in the patients’ medication lists were also discovered. Conclusions: The frequency of unclear documentation and adverse reactions found in the homecare setting is alarming. This is an important issue given the trend in aged care towards caring people in their own homes. Further research is warranted to explore how different care settings may influence the safety of pharmacotherapy for older persons. Key Points Drug related problems are a significant cause of concern among patients receiving home nursing care as well as for patients living in nursing homes. The findings of this study showed that: •Significantly more DRPs were detected among patients receiving home nursing care than patients living in nursing homes. •While patients living in nursing homes were often undermedicated, documentation discrepancies were more frequent in home nursing care. •DRP categories leading to changes on the medication lists differed between the settings. © 2018 The Author(s). Published by Informa UK Limited, trading as Taylor & Francis Group. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/), which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original work is properly cited.

Master i yrkespedagogikk Denne masteroppgaven handler om planleggingen, gjennomføringen og vurderingen av arbeidet med å legge noen av temaene i felles programfag på vg2 barne- og ungdomsarbeiderfag (BU), ut i de praksisbedriftene hvor elevene har praksis i faget yrkesfaglig fordypning, skoleåret 2016/1017. Jeg var en av fem programfagslærere på trinnet og ville utnytte mulighetene til å undersøke om vi kunne forbedre undervisningen med problemstillingen: Hvordan kan vi gjøre felles programfag i BU-utdanningen meningsfylt for elevene og relevant for de arbeidsoppgaver som vil møte dem som lærlinger, ved å flytte deler av programfagsundervisningen ut i bedrift? Oppgaven har to forskningsspørsmål: 1) Hvordan kan programfagslærere utnytte praksisplassene som opplæringsarena ved å trekke noe av undervisningen ut på praksisplassen? 2) Hvordan påvirker det opplæringens yrkesrelevans at elevene er flere dager i praksis noen perioder, med besøk av lærer? Jeg ville undersøke om det ble enklere å integrere programfagsundervisningen i elevenes arbeidslivserfaringer, og om det ville styrke elevenes læringsarbeid at elev og lærer var sammen i en reell yrkessituasjon. Oppgaven har et pragmatisk pedagogisk utgangspunkt hvor noe er meningsfylt i den grad det avdekker sammenhenger som forklarer virkeligheten, og dermed øker elevens handlingskompetanse. Relevans oppnås når fagstoff forankres i den betydningen det har for yrkesutøvelsen. Jeg har samlet og analysert kvalitative data i et aksjonsforskningsprosjekt med fem aksjoner. Jeg fant at elevenes opplevelse av mening og relevans i møte med lærer på praksisplass var forbundet med 1) elevens interesse for faget, 2) relasjonene til praksiskontakt, lærer og barna på praksisplassen, 3) trivsel, 4) elevens handlingsalternativer på praksis, og 5) trygghet.

Sammendrag Universitets- og høyskolepedagogikk (UH-ped) er en aktivitet som har utviklet seg voldsomt de siste tiårene. Fra å være en aktivitet forbeholdt noen få land og institusjoner, er UH-ped blitt en etablert praksis i mange land. Artikkelen gjennomgår sentrale faser i denne utviklingsprosessen, men hovedvekten er likevel knyttet til de normative, praksisrelaterte og organisatoriske dilemmaer som UH-peden møter i stadig mer komplekse og profesjonelle utdanningsinstitusjoner – internasjonalt så vel som i Norge. Artikkelen konkluderer med at UH-ped som aktivitet er mer etterspurt enn noen gang før, men at denne etterspørselen også utfordrer grensene for hva som tradisjonelt har vært oppfattet som kjernen i UH-peden.

OBJECTIVE: To examine whether performance measures improve more in accredited hospitals than in non-accredited hospital.DESIGN AND SETTING: A historical follow-up study was performed using process of care data from all public Danish hospitals in order to examine the development over time in performance measures according to participation in accreditation programs.PARTICIPANTS: All patients admitted for acute stroke, heart failure or ulcer at Danish hospitals.INTERVENTION: Hospital accreditation by either The Joint Commission International or The Health Quality Service.MEASUREMENTS: The primary outcome was a change in opportunity-based composite score and the secondary outcome was a change in all-or-none scores, both measures were based on the individual processes of care. These processes included seven processes related to stroke, six processes to heart failure, four to bleeding ulcer and four to perforated ulcer.RESULTS: A total of 27 273 patients were included. The overall opportunity-based composite score improved for both non-accredited and accredited hospitals (13.7% [95% CI 10.6; 16.8] and 9.9% [95% 5.4; 14.4], respectively), but the improvements were significantly higher for non-accredited hospitals (absolute difference: 3.8% [95% 0.8; 8.3]). No significant differences were found at disease level. The overall all-or-none score increased significantly for non-accredited hospitals, but not for accredited hospitals. The absolute difference between improvements in the all-or-none score at non-accredited and accredited hospitals was not significant (3.2% [95% -3.6:9.9]).CONCLUSIONS: Participating in accreditation was not associated with larger improvement in performance measures for acute stroke, heart failure or ulcer.

Introduction Models of excellence are considered a practical tool in the field of management that should help a variety of organizations, including dental, to carry out the measurement of the quality of provided services, and so define their position in relation to excellence. The quality of healthcare implies the degree within which the system of healthcare and health services increases the likelihood of positive treatment outcome. Objective The aim of the present study was to define a model of excellence in the field of dental healthcare (DHC) in the Republic of Serbia and suggest the model of DHC whose services will have the characteristics of outstanding service in the dental practice. Methods In this study a specially designed questionnaire was used for the assessment of the maturity level of applied management regarding quality in healthcare organizations of the Republic of Serbia. The questionnaire consists of 13 units and a total of 240 questions. Results The results of the study were discussed involving four areas: (1) defining the main criteria and sub-criteria, (2) the elements of excellence of DHC in the Republic of Serbia, (3) the quality of DHC in the Republic of Serbia, and (4) defining the framework of the model of excellence for the DHC in the Republic of Serbia. The main criteria which defined the framework and implementation model of excellence in the field of DHC in Serbia were: leadership, management, human resources, policy and strategy, other resources, processes, patients' satisfaction, employee's satisfaction, impact on society and business results. The model had two main parts: the possibilities for the first five criteria and options for the other four criteria. Conclusion Excellence in DHC business as well as the excellence of provided dental services are increasingly becoming the norm and good practice, and progressively less the exception., Uvod Modeli izvrsnosti se smatraju praktičnim alatom u oblasti upravljanja koji treba da pomogne različitim organizacijama, pa i stomatološkim, da same izvrše merenje nivoa kvaliteta pruženih usluga i tako definišu gde se nalaze u odnosu na izvrsnost. Kvalitetna zdravstvena zaštita podrazumeva stepen u kojem sistem zdravstvene zaštite i zdravstvena usluga povećavaju verovatnoću pozitivnog ishoda lečenja. Cilj rada Cilj istraživanja bio je da se definiše model izvrsnosti za oblast stomatološke zdravstvene zaštite (SZZ) u Republici Srbiji i predloži model organizacije SZZ čija će usluga imati odlike izvrsne usluge u stomatološkoj praksi. Metode rada Za ovo istraživanje korišćen je posebno sačinjen upitnik za ocenu nivoa zrelosti primenjenog upravljanja kvalitetom u zdravstvenim organizacijama u Republici Srbiji. Upitnik se sastojao od 13 celina i 240 pitanja. Rezultati Rezultati istraživanja su razmatrani u četiri oblasti: 1) definisanje glavnih kriterijuma i podkriterijuma; 2) elementi izvrsnosti za SZZ u Republici Srbiji; 3) kvalitet u SZZ Republike Srbije; i 4) definisanje okvira modela izvrsnosti za SZZ u Republici Srbiji. Glavni kriterijumi koji su definisali okvir i primenu modela izvrsnosti u oblasti SZZ u Srbiji bili su: liderstvo, upravljanje ljudskim resursima, politika i strategija, ostali resursi, procesi, zadovoljstvo pacijenata, zadovoljstvo zaposlenih, uticaj na društvo i poslovni rezultati. Model je imao dve osnovne celine: mogućnosti za prvih pet kriterijuma i mogućnosti za ostala četiri kriterijuma. Zaključak Izvrsnost u poslovanju SZZ, kao i izvrsnost pruženih stomatoloških usluga, sve više postaje pravilo i dobra praksa, a sve manje izuzetak.

Denne leder definerer indledningsvist begrebet portfolio og gør rede for anvendelsesmuligheder i en uddannelseskontekst. Dernæst behandles portfoliometodens kvalitet og effekt for læring og undervisning og de centrale begreber refleksion, progression og feedback præsenteres og diskuteres. Herefter listes teknologier, der understøtter portfolioens opbygning og brug og implikationerne forbundet med valg af teknologi diskuteres kort. Afslutningsvist præsenteres temanummerets 5 artikler, der endvidere er inddraget undervejs i lederen som eksemplificering af de præsenterede begreber og teknologier.

Menadžeri su osobe koje preuzmaju zadatak i funkcije na određenom nivou, u skladu sa vrstom organizacijskog poduhvata. Svaka organizacija u svojoj organizacionoj strukturi treba da ima organizacionu jedinicu koja se bavi menadžmentom. Menadžer u zdravstvu, prema ključnim veštinama koje treba da poseduje, ne razlikuje se od menadžera u drugim oblastima. Upravljanje ljudskim resursima može se definisati kao proces organizovanog prikupljanja i sreñivanja relevantnih podataka i informacija o poslovima, potrebnim znanjima i sposobnostima, odgovornostima i drugim zahtevima neophodnim za obavljanje određenog posla. Svaki menadžer je i lider koji treba da usmerava organizaciju, a samim tim i ljude ka krajnjim ciljevima poslovanja. Ključ uspešnog liderstva u budućnosti leži u spremnosti menadžmenta da deli stručno znanje, za razliku od prethodne prakse držanja informacija za sebe. Medicinska etika je danas oblast medicinskog izučavanja i njen pravi zadatak je da lekarima i zdravstvenim radnicima približi probleme etičke prirode da bi ih u svakodnevnoj praksi i svom profesionalnom životu prepoznali i adekvatno rešili. Odavno je zapaženo da zbog prirode odnosa lekar – pacijent ne mogu biti uspostavljeni spoljašnji nadzor i kontrola tog odnosa da bi se sprečila zloupotreba odnosa pacijent – lekar, kao i lekar – pacijent. Tako medicinska etika izrasta na saznanjima da je značaj unutrašnjeg nadzora i kontrole zloupotrebe odnosa pacijent – lekar i lekar – pacijent primaran i na njemu i počiva učenje savremene medicinske etike vezujućih za sve zemlje, odnosno lekare svih kontinenata i svih zemalja. Sprovedeno istraživanje je obuhvatilo 1301 ispitanika, zaposlenih u Kliničkom centru Vojvodine, u Novom Sadu. Cilj istraživanja bio je da se utvrdi upravljanje ljudskim rasursima sa aspekta liderstva (kroz komunikaciju, inkluzivnost, nadzorne i izvršilačke veštine i sisteme), angažovanja zaposlenih (kroz opis posla, posvećenost zaposlenima, vreme i sisteme), sa aspekta dostupnosti znanja (kroz raspoloživost, saradnju i timski rad, deljenje informacija i sisteme), sa aspekta optimizacije radne snage (kroz procese, uslove, odgovornost, odluke o zapošljavanju i sisteme), sa aspekta kapaciteta učenja (kroz inovacije, obuke, razvoj, vrednost i podršku i sisteme). Ispitanici su bili različite stručne spreme, godina rada u sistemu zdravstvene zaštite, starosti, bili su sa različitih Klinika i imali su različita radna mesta po sistematizaciji. Rezultati istraživanja su pokazali da ispitanici imaju visok nivo etičkih vrednosti i spremnost da se angažuju svim situacijama, čak i kada njihov rad neće biti predmet kontrole. Kvalitet upravljanja ljudskim resurisma je prosečno ocenjen, dok je loše ocenjeno zadovoljavajuće stanje broja zaposlenog medicinskog i nemedicinskog osoblja i jasnoća u proceduri prijema na lekarski pregled. Managers are persons which are taking over tasks and roles at some level of hierarchy, in accordance to the level of responsibility which is required in that organization. Every organization in it's organizational structure should have organizational unit which is in charge for management. Manager in Health Care Services industry, according to key skills that should possess is not very different comparing to managers in other industries. Management of human resources may be defined as process of organized collecting and sorting of relevant data and information about the jobs, knowledge and skills needed, responsibilities and other requirements necessary for doing specified job. Every manager is a leader which should be setting the direction of organization's focus and therefore people's focus as well, towards the final business goals. The key of successful leadership nowadays lay in management readiness to share their expertise, while in the past practice was to keep the information for yourself. Medical ethics now days represents one area of medical research and it's main task is to make doctors and other medical employees more familiar with ethical problems so that they could be able to recognize them in their professional life and every day practice and to solve them adequately. It has been noticed long time ago that due to the nature of relationship between the doctor and patient external monitoring and control can not be established in aim to prevent manipulations of relationship between patient and doctor, but also between doctor and patient. So, medical ethics is growing based on cognition that the importance of inner monitoring and control of possible manipulation of relationship between patient and doctor, but also between doctor and patient is primary and also, on such cognition lays science of modern medical ethics related to all countries, respectively for doctors from all continents and from all countries. Conducted reaserch was done based on 1301 examinees employed in Clinical Center of Vojvodina, in Novi Sad. The goal of the reaserch was to determine management of human resources from leadership perspective (through communication, inclusiveness, monitoring and executional skills and systems), employees engagement (through job description, employees dedication, time and systems), from perspective of workforce optimization (through processes, conditions, responsibility, employement decisions and systems), from learning perspective (through innovations, trainings, development, value and support and systems). Examinees level of education differed, as well as the years of working in the institution, also age, they were employeed in different Clinics and had different positions in organizational structure. Research results shown that examinees have high degree of ethics values and readiness to engage in each situation, even when their work will not be the subject of control. Human resource management quality was rated as average, while number of medical and non-medical stuff employeed as well as clarity in proceedures related to reception of patients for medical examination was assessed as bad.

U ovom radu izvršena je analiza kljuĉnih faktora unapređenja poslovanja i konkurentnosti domaćih preduzeća i na osnovu dobijenih rezultata kreiran model ĉijom bi primenom domaća preduzeća unapredila svoj konkurentski položaj na međunarodnom tržištu. U radu je potvrđen znaĉaj znanja u razvoju aspekata kvaliteta, kao i uticaj znanja i kvaliteta na unapređenje poslovnih performansi preduzeća., In this paper conducted an analysis of the key factors of business improvement and competitiveness of domestic enterprises and on the basis of the results created a model whose application for domestic enterprises to improve their competitive position in the international market. The paper confirmed the importance of knowledge in the development of quality aspects and the impact of quality and knowledge on improving the business performance of companies.

Studieledelse er under pres fra styringstiltag, der kræver at studieledere i dag kan balancere kompetent mellem pædagogisk og administrativ ledelse. Artiklen ser nærmere på mulige træk ved denne udvikling igennem en undersøgelse af studielederes brug af viden og syn på studieledelse. På baggrund af en spørgeskemaundersøgelse blandt studieledere på et større dansk universitet identificeres en mulig sammenhæng mellem studielederes brug af videnskilder og deres opfattelser af studieledelse. Analysens implikationer for praksis diskuteres, herunder for udvikling af studier og undervisning lokalt. Det konkluderes, at der er behov for at følge op på undersøgelsens resultater med en større undersøgelse.

Domestic spotted cattle of Simmental breed with a combined production capacity is mostly grown in the Republic of Serbia. Considering the Serbia's potential and tradition in production of quality beef meat as food for human consumption and raw material in the food industry and the demand of the EU market, imposes the need for changing the present and adopting new regulations. The quality of the slaughtered animals is a subject of interest, of both primary production and meat industry. Procedure of classification of carcasses is performed in slaughterhouses immediately after a veterinary examination and measurement of carcasses weight. This paper examines the quality of young cattle carcasses in a slaughterhouse in the Raska district, according to the standard applied in the EU but not in Republic of Serbia. Examination has been conducted on 80 cattle carcasses (young bulls) weighing 450 - 550 kg. For the quality evaluation and grading of meat the following parameters according to the European standard for the classification of cattle carcasses (SEUROP) were used: weight of the animal, the category of a slaughtered animal according to the age and physiological state, slaughter weight / carcass weight and randman, i.e. the conformation of the carcass, development of the muscles of the carcass as well as the development of basic parts (leg, back and shoulder) and the degree of carcass fat tissue coverage. Domaće šareno goveče u tipu simentalca je rasa goveda kombinovanih proizvodnih sposobnosti koja se najviše gaji u Republici Srbiji. Posmatrajući potencijal i tradiciju naše zemlje u proizvodnji kvalitetnog goveđeg mesa kao namirnice za ishranu ljudi i sirovine za preradu u prehrambenoj industriji s jedne strane, i potreba tržista EU sa druge strane, nameće se potreba za menjanjem postojećih i donošenjem novih propisa. Kvalitet trupova zaklanih životinja je predmet interesovanja, kako primarne proizvodnje, tako i industrije mesa. Postupak klasiranja trupova odnosno polutki sprovodi se u klanicama neposredno nakon veterinarskog pregleda i utvrđivanja mase trupa. U radu je ispitan kvalitet trupova junadi, zaklanih u jednoj klanici u Raškom okrugu, prema standardu koji se primenjuje u zemljama Evropske Unije a koji se još ne primenjuje u Republici Srbiji. Ispitivanje je sprovedeno na 80 trupova junadi (mladih bikova) telesne mase 450 - 550 kg. Za procenu kvaliteta i klasiranje mesa u trupovima korišćeni su parametri, prema Evropskom standardu za klasiranje trupova goveda SEUROP: masa životinje, kategorija zaklane životinje shodno starosti i fiziološkom stanju, klanična težina/masa trupa i randman, konformacija trupa tj. razvijenosti mišića trupa kao i razvijenosti osnovnih delova (but, leđa i plećka) i stepen prekrivenosti trupa masnim tkivom.

Master i økonomi og administrasjon I denne masteroppgaven undersøker vi sammenhengen mellom leder-medarbeiderutveksling (LMX) og de ansattes kjennskap til rutiner for tannhelse og infeksjoner ved sykehjem i Oslo kommune. Vi undersøker også om kjennskap til rutiner blant de ansatte har en sammenheng med scoren sykehjemmene får på de objektive kvalitetsindikatorene for tannhelse og infeksjoner. I tråd med våre forventninger og tidligere forskning på LMX finner vi en positiv sammenheng mellom LMX og indre motivasjon hos de ansatte og vi finner også en negativ sammenheng mellom LMX og turnoverintensjon. Vi finner ingen sammenheng mellom LMX og ekstrarolleatferd hos de ansatte. Videre finner vi en positiv sammenheng mellom LMX og kjennskapen til rutiner om tannhelse og infeksjoner blant de ansatte. Når vi undersøkte om det er en negativ sammenheng mellom kjennskapen til rutiner om tannhelse og infeksjoner blant de ansatte ved sykehjemmene og scoren sykehjemmene har på de objektive kvalitetsindikatorene (lav score er bra) finner vi ingen sammenheng. Disse funnen kan tyde på at LMX-teori også er gyldig for ansatte ved sykehjem i Oslo og at økt LMX kan gi bedre kjennskap om rutiner ved arbeidsplassen. Hvilke konsekvenser dette har i praksis og for videre forskning blir diskutert. In this master thesis, we investigate the relationship between leader-member exchange (LMX) and the employees' knowledge of routines regarding dental hygiene and infections at nursing homes in Oslo. We also investigate whether knowledge of routines among employees is correlated with the scores that hospitals receive on the objective quality indicators for dental hygiene and infections. In line with our expectations and previous research of LMX, we find a positive link between LMX and intrinsic motivation among employees. We also find a negative link between LMX and turnover intention among employees. We however do not find any connection between LMX and extra role behaviour among the employees. Furthermore, we find a positive link between LMX and the knowledge of routines regarding dental hygiene and infections among employees. When we investigated whether there is a negative correlation between the knowledge of dental hygiene and infections among the nursing staff and the score the nursing home recieve on the objective quality indicators (low scores are good) we find no connection. These findings may indicate that LMX theory is also valid for employees at nursing homes in Oslo and that increased LMX can provide better knowledge of routines at the workplace. What consequences this has in practice and for further research is discussed.

Master i styring og ledelse Min oppgave handler om utførelse av kommunale oppgaver organisert som egenregi eller i interkommunale selskaper (IKS). For å finne ut av fordeler og ulemper valgte jeg flermetodedesign. Jeg laget to analyser: en intervjuundersøkelse av Nedre Romerike Brann- og redningsvesen IKS (NRBR IKS) som jeg vurderer som «best practice». Her brukte jeg en intervjuguide og snakket med åtte respondenter. Den andre var en dokumentanalyse av en rekke revisjonsrapporter som beskriver situasjonen i norske IKS-er generelt. Denne sammenligningen skulle vise om det var en avstand mellom «best practice» og vanlig IKS-drift. Formålet med oppgaven var å belyse fordeler og ulemper ut fra kriteriene økonomi/effektivitet, kvalitet, styringsmuligheter og demokratisk påvirkning. Funnet fra NRBR IKS var eierne her hadde etablert et eierstyringssekretariat som sørget for at alle saker ble forberedt for etterfølgende politisk behandling i kommunene. Systemet var tydelig godt gjennomtenkt og blir overvåket av rådmannskollegiet. Når det gjelder revisjonsrapportene var det 72 funn. Fire uten bemerkninger fra revisjonens side, for de øvrige 68 var stort sett større og noen mindre mangler ved eierstyringen. En rapport fra Telemarksforskning som dekket 89 revisjonsrapporter bekreftet også store mangler ved eierstyringen. Konklusjonen var derfor at det ser ut til at IKS-ene i sin alminnelighet drives med unødvendig store kostnader, dårlig styring og «demokratisk underskudd», mens det ikke kan sies noe om kvaliteten. På den annen side har eierne av NRBR IKS etablert et system som langt på vei løser disse problemene, selv det heller ikke her er problemfritt. My thesis is about how the municipal sector organizes the execution of its services: in-house or through an Inter-municipal Company (IKS). To identify the advantages and disadvantages I chose a Multi Method Design. I made two analyses. The first is a case study of the IKS Fire Brigade of Nedre Romerike district which I consider as a “best practice” issue. The second is a document analysis of a series of audit reports dealing with the situation in Norwegian IKS’s in general. The aim was to find if it is a difference between the Best Practice case and the normal IKS’s. The criteria for measuring this were economy/efficiency, quality, steering possibilities and democratic influence. Among the 72 observations only 4 were without remarks from the auditors, while 68 had a series of discrepancies. A report from Telemark Research which covered 89 audit reports confirmed the findings. The conclusion was therefore that the IKS in general generate unnecessary costs, inadequate management and a “democratic deficit”; they were silent on the quality issue. On the other side the owners of the IKS Fire Brigade of Nedre Romerike have established a system solving these problems, although even this cooperation is not without problems.

For dry hydroalcoholic extracts of St. John's wort herb, Hyperici herba (Hypericum perforatum, Hypericaceae), it was demonstrated in clinical trials that in the treatment of mild to moderate (but not severe) major depression, they are more effective than placebo, and as effective as some standard antidepressants. These extracts represent complex mixtures of structurally diverse constituents with various mechanisms of action. The quantity of active components can vary among different extracts. The Committee on Herbal Medicinal Products of the European Medicines Agency (EMA/HMPC) published monograph on St. John's wort herb, Hyperici herba, according to which these extracts are the components of herbal medicinal products with well-established medicinal use of the active substance, intended for the treatment of mild to moderate depressive episodes and for the short term treatment of symptoms in mild depressive disorders. These herbal drugs are characterized by good tolerability. Compared to synthetic antidepressants, they cause less undesirable effects. However, they exhibit interactions with the large number of drugs, due to the induction of the isoenzymes of cytochrome P450 system (CYP, primarily CYP3A4) and P-glycoprotein, as well as the potentiation of serotonergic effects. Because of mentioned interactions, for these herbal drugs appropriate contraindications, special warnings and precautions for use were established. Za suve vodenoalkoholne ekstrakte herbe kantariona, Hyperici herba (Hypericum perforatum, Hypericaceae), u kliničkim studijama je pokazano da su u slučaju blage i umerene (ali ne i teške) velike depresije značajno efikasniji od placeba, i da je njihova efikasnost uporediva sa nekim sintetskim antidepresivima. Ovi ekstrakti predstavljaju složene smeše hemijski različitih sastojaka koji deluju različitim mehanizmima. Količina aktivnih sastojaka među različitim ekstraktima može da varira. Komitet za biljne lekovite proizvode Evropske agencije za lekove (EMA/HMPC) izdao je monografiju za herbu kantariona, Hyperici herba, prema kojoj se na bazi ovih ekstrakata izrađuju biljni lekovi sa dobro dokumentovanom upotrebom aktivne supstance (eng. well-established medicinal use), namenjeni za terapiju blagih do umerenih depresivnih epizoda i kratkotrajnu terapiju blagih depresivnih poremećaja. Ove biljne lekove karakteriše dobra podnošljivost. U odnosu na sintetske antidepresive izazivaju manje neželjenih dejstava. Međutim, biljni lekovi na bazi suvih vodenoalkoholnih ekstrakata herbe kantariona ispoljavaju interakcije sa velikim brojem lekova zahvaljujući indukciji izoenzima sistema citohrom P450 (CYP, prvenstveno CYP3A4) i P-glikoproteina, kao i potenciranju serotoninskih efekata. Zbog navedenih interakcija ustanovljene su odgovarajuće kontraindikacije i posebna upozorenja i mere opreza vezane za primenu ovih biljnih lekova.

In this work the influence of crop density and sugar beet varieties of different types (Alfonsa- E type, Marianka KWS- Z type and Serenade KWS EPD - N type) on the yield and quality of sugar beet roots was achieved. Field micro experiments were carried out in agroecological conditions of Central Banat using split plot method in five replications, on a calcareous chernozem soil type. The results showed statistically significant differences in root yield between the genotypes in both years. On the sugar content in root statistically significant effect demonstrated the tested varieties only in 2014. The highest root yield was obtained in crop density of 120,000 plants ha-1 (75.55 t ha-1). Alfonsa variety is determined by the highest root yield (76.35 t ha-1), and the lowest sugar content in root (13.64%). U radu je proučavan uticaj gustine useva i sorti šećerne repe različitog tipa (Alfonsa- E tip, Marianka KWS- Z tip i Serenada KWS EPD – N tip) na prinos i kvalitet korena šećerne repe. Poljski mikroogledi su izvedeni u agroekološkim uslovima srednjeg Banata po metodu razdeljenih parcela (split plot) u pet ponavljanja, na zemljištu tipa karbonatni černozem. Dobijeni rezultati su pokazali statistički vrlo značajne razlike u prinosu korena između ispitivanih genotipova u obe godine istraživanja. Na sadržaj šećera u korenu statistički vrlo značajan uticaj ispoljile su ispitivane sorte samo u 2014. godini. Najveći prinos korena dobijen je u gustini useva od 120.000 biljaka/ha (75,55 t ha-1). U prinosne sorte Alfonsa utvrđen je najveći prinos korena (76,35 t ha-1), a najmanji sadržaj šećera u korenu (13,64%).

The quality of goat meat has recently become an important aspect in the marketing of goats in Serbia. The aim of this study was to compare some goat meat quality parameters of various races and to determine the differences between them. Goat breeds were Balkan goat and Serbian white goat, both female in the age of four years. Analysis of quality parameters: chemical composition (moisture, protein, total fat, ash,), pH value, fatty acids, amino acids, microelements content, tenderness, cooking loss and colour measurements were done. Statistically significant difference was found between the samples of two groups of goat meat (P < 0.05) in relation to: live weight (kg), water (%), fat (%), protein (%) and ash (%), among 11 of 15 tested fatty acids, amino acid leucin, sensory examination of fresh meat for the palpatory evaluated firmness and in the content of copper and zinc. Statistically significant differences between the groups did not existed regarding the pH value, fatty acids eicosenoic, cis-heptadecenoic, t-elaidic, t-linolelaidic and amino acids alanine, arginine, aspartic acid, cysteine, glutamic acid, glycine, histidine, isoleucine, lysine, methionine, phenylalanine, proline, serine, threonine, tryptophan, tyrosine and valine. Also there was no statistically significant difference in instrumental testing of the meat color, sensory evaluation of surface color, visual evaluated structure, olfactory evaluated odor and iron and manganese. These results suggest that the race of animal has an impact on meat quality. Kozije meso ima otprilike istu hranljivu vrednost kao i ovčije (bliže rečeno više belančevina, a manje masti). Zbog niske zastupljenosti zasićenih masnih kiselina i holesterola, kozije meso u ishrani ljudi je zdravija alternativa u poređenju sa drugim vrstama crvenog mesa. Bez obzira na nutritivnu vrednost, ono je ipak manje cenjeno zbog specifičnog mirisa i ukusa koji su intenzivniji kod starijih životinja. U Srbiji se malo zna o kvalitetu kozijeg mesa u poređenju sa ostalim vrstama, a posebno je nedovoljno poznavanje kvaliteta mesa autohtonih rasa koza. Cilj ovog istraživanja bio je da se prikupe i uporede podaci hemijskog sastava, pH vrednosti, sastava masnih i amino kiselina, pojedinih mikroelemenata, boje i mekoće (instrumentalno), senzorne analize svežeg mesa i određivanje kala toplotne obrade srpske bele i balkanske koze iste starosti. Iz uzoraka m. longissimus dorsi, uzetih nakon klanja navedenih životinja, ispitivan je hemijski sastav i pH vrednost, primenom ISO metoda. Sastav masnih kiselina i određen je primenom gasne hromatografije (GC6890N, Agilent Tech., USA) i poređen je sa standardom masnih kiselina (standard mix of FAMEs 37, Supelco, USA). Aminokiseline u navedenim uzorcima određene su nakon hidrolize tkiva primenom AOAC metode 982.30. Određivanje mikroelemenata u mesu koza vršeno je u metodom AOAC method 999.10. Princip metode za određivanje kala toplotne obrade sastoji se u određivanju gubitka mase usled toplotne obrade uzorka. Određivanje mekoće je obavljeno aparatom Warner–Bratzler. Boja svežeg mesa je takođe određivana u m. longissimus dorsi upotrebom Minolta chromameter CR-400. Senzornu analizu su radili obučeni ocenjivači u skladu sa ISO metodom. Dobijeni rezultati su statistički obrađeni primenom programa MS-Excel 2003, ANOVA, i utvrđene razlike srednjih vrednosti poređene t-testom na nivou značajnosti 99 i 95%. Na osnovu dobijenih rezultata može se zaključiti da je postojala statistički značajna razlika u kvalitetu mesa između ispitivanih uzoraka.

Руралне области имају посебно место као предели изузетних вредности, као еколошке оазе, центри традиционалне културе и разноврсности етно-културне баштине. Понуда руралног туризма Србије је слаба, готово у самом повоју и неравномерно распоређена. У раду је дат приказ проучавања релевантне литературе и анализа досадашњих сазнања као и тренутна ситуација везана за рурални туризам и квалитет смештајних капацитета на подручју Републике Србије. У раду је урађена и компаративна анали између руралних подручја Србије, Хрватске и Словеније. У методолошком делу приказани су инструменти, процедура и узорак истраживања, а постављене су и хипотезе рада. Кроз резултате и дискусију, хипотезе су потврђене, делимично потврђене или оповргнуте, уз помоћ статистичких прорачуна и других метода провере, док су у закључку рада представљени научни и практични допринос теоријског и теренског истраживања, као и ограничења истраживања. Ruralne oblasti imaju posebno mesto kao predeli izuzetnih vrednosti, kao ekološke oaze, centri tradicionalne kulture i raznovrsnosti etno-kulturne baštine. Ponuda ruralnog turizma Srbije je slaba, gotovo u samom povoju i neravnomerno raspoređena. U radu je dat prikaz proučavanja relevantne literature i analiza dosadašnjih saznanja kao i trenutna situacija vezana za ruralni turizam i kvalitet smeštajnih kapaciteta na području Republike Srbije. U radu je urađena i komparativna anali između ruralnih područja Srbije, Hrvatske i Slovenije. U metodološkom delu prikazani su instrumenti, procedura i uzorak istraživanja, a postavljene su i hipoteze rada. Kroz rezultate i diskusiju, hipoteze su potvrđene, delimično potvrđene ili opovrgnute, uz pomoć statističkih proračuna i drugih metoda provere, dok su u zaključku rada predstavljeni naučni i praktični doprinos teorijskog i terenskog istraživanja, kao i ograničenja istraživanja. Rural areas occupy a special position as areas of exceptional value, ecological oases, traditional culture centres, and ethno-cultural heritage variety in rural tourism of Serbia. The offer of rural tourism in Serbia is weak, at its earliest phase and unevenly distributed. The paper reviews the relevant literature and analyses former knowledge as well as current situation with regard to rural tourism and quality of accommodation in the Republic of Serbia. The paper renders comparative analysis between rural areas of Serbia, Croatia and Slovenia. Methodological part includes instruments,procedure and sample of the research, with the main hypotheses of the paper. Within the results and the discussion parts the hypothesis, were confirmed, partially confirmed or discarded, by means of statistical calculations and other methods. Finally the conclusion part brings forth the scientific and practical contribution of theoretical and fieldwork and the restrictions of the research.

Данас се производи или услуге на тржишту најчешће препознају по квалитету. Зато се квалитету придаје посебна пажња у циљу задовољавања потреба и жеља корисника и он постаје нова парадигма пословања савремених пословних система. У складу са растућим значајем услуга и њиховим великим учешћем у националној економији, у савременом пословању се све више поставља питање њиховог квалитета као приоритета за организације које желе да диференцирају своје услуге у високо конкурентном окружењу. Зато се у пољу научно-сазнајне усмерености овог рада налази квалитет услуга, што је проблем истраживања. Имајући у виду да се овај проблем може проучавати са различитих аспеката, сасвим је оправдано да се он сузи на конкретни предмет истраживања – модел квалитет услуга пословних система. На основу њега менаџери могу објективно да процене који су фактори квалитета услуга најбитнији и да своју пажњу усмере на њих, предузимају одговарајуће корективне и друге мере ради унапређења постојеће праксе пружања квалитетних услуга. С обзиром на природу проблема и предмета истраживања, у њиховом проучавању примењен је емпиријски научно-сазнајни поступак и методе и технике које га прате. Такав приступ овом истраживању води научним сазнањима у којима нема места спекулацији, а самим тим и беспотребном нагомилавању теорије. Danas se proizvodi ili usluge na tržištu najčešće prepoznaju po kvalitetu. Zato se kvalitetu pridaje posebna pažnja u cilju zadovoljavanja potreba i želja korisnika i on postaje nova paradigma poslovanja savremenih poslovnih sistema. U skladu sa rastućim značajem usluga i njihovim velikim učešćem u nacionalnoj ekonomiji, u savremenom poslovanju se sve više postavlja pitanje njihovog kvaliteta kao prioriteta za organizacije koje žele da diferenciraju svoje usluge u visoko konkurentnom okruženju. Zato se u polju naučno-saznajne usmerenosti ovog rada nalazi kvalitet usluga, što je problem istraživanja. Imajući u vidu da se ovaj problem može proučavati sa različitih aspekata, sasvim je opravdano da se on suzi na konkretni predmet istraživanja – model kvalitet usluga poslovnih sistema. Na osnovu njega menadžeri mogu objektivno da procene koji su faktori kvaliteta usluga najbitniji i da svoju pažnju usmere na njih, preduzimaju odgovarajuće korektivne i druge mere radi unapređenja postojeće prakse pružanja kvalitetnih usluga. S obzirom na prirodu problema i predmeta istraživanja, u njihovom proučavanju primenjen je empirijski naučno-saznajni postupak i metode i tehnike koje ga prate. Takav pristup ovom istraživanju vodi naučnim saznanjima u kojima nema mesta spekulaciji, a samim tim i bespotrebnom nagomilavanju teorije.

У овом раду теоријски и истраживачки се анализира појам и процес самовредновања као сегмент утицаја на унапређење квалитета педагошког рада школе. У теоријском делу рада утврђују се појмови квалитета, стандарда, вредновања и самовредновања и њихов међусобни однос у систему педагошког рада школе. Процес самовредновања рада школе се детаљније одређује у односу на епистемолошку и методолошку заснованост. Приказани су и детаљно анализирани Стандарди квалитета васпитно-образовне установе који се примењују у процесу самовредновања рада школе. Реализовано истраживање је емпиријско и претежно дескриптивног карактера. Основни предмет овог истраживања је утврђивање и анализа ставова наставника о утицају установљеног система самовредновања на квалитет педагошког рада школе, као и развијање конкретних предлога промена у систему самовредновања педагошког рада школе које утичу на континуирани развој и подизање квалитета рада школе. Истраживањем је утврђено да наставници нису у довољној мери упознати са Стандардима квалитета рада школе (школски програм и годишњи план рада, настава и учење, образовна постигнућа ученика, подршка ученицима, етос, организација рада школе и руковођење и ресурси) и не примењују континуирано процес самовредновања у својој педагошкој пракси. Утврђено је да наставници процењују значај самовредновања за унапређење квалитета рада школе и дају конкретне предлоге за побољшање методологије овог процеса. На основу анализе теоријског и истраживачког дела студије, начињен је низ конкретних предлога са циљем унапређења испитиваних аспеката процеса самовредновања рада школе U ovom radu teorijski i istraživački se analizira pojam i proces samovrednovanja kao segment uticaja na unapređenje kvaliteta pedagoškog rada škole. U teorijskom delu rada utvrđuju se pojmovi kvaliteta, standarda, vrednovanja i samovrednovanja i njihov međusobni odnos u sistemu pedagoškog rada škole. Proces samovrednovanja rada škole se detaljnije određuje u odnosu na epistemološku i metodološku zasnovanost. Prikazani su i detaljno analizirani Standardi kvaliteta vaspitno-obrazovne ustanove koji se primenjuju u procesu samovrednovanja rada škole. Realizovano istraživanje je empirijsko i pretežno deskriptivnog karaktera. Osnovni predmet ovog istraživanja je utvrđivanje i analiza stavova nastavnika o uticaju ustanovljenog sistema samovrednovanja na kvalitet pedagoškog rada škole, kao i razvijanje konkretnih predloga promena u sistemu samovrednovanja pedagoškog rada škole koje utiču na kontinuirani razvoj i podizanje kvaliteta rada škole. Istraživanjem je utvrđeno da nastavnici nisu u dovoljnoj meri upoznati sa Standardima kvaliteta rada škole (školski program i godišnji plan rada, nastava i učenje, obrazovna postignuća učenika, podrška učenicima, etos, organizacija rada škole i rukovođenje i resursi) i ne primenjuju kontinuirano proces samovrednovanja u svojoj pedagoškoj praksi. Utvrđeno je da nastavnici procenjuju značaj samovrednovanja za unapređenje kvaliteta rada škole i daju konkretne predloge za poboljšanje metodologije ovog procesa. Na osnovu analize teorijskog i istraživačkog dela studije, načinjen je niz konkretnih predloga sa ciljem unapređenja ispitivanih aspekata procesa samovrednovanja rada škole This study deals with theoretical and research analyzes of concept and process of selfevaluation, as an important part of influence on improving the quality of pedagogical work of the school. In the theoretical part of study were defined the concepts of quality, standards, assessment and self-evaluation and their relationship in the system of pedagogical school work. The process of self-evaluation of school work in more detail was determined in relation to the epistemological and methodological foundation. Standards of quality of educational institutions were presented and analyzed in detail, that were applied in the process of selfevaluation of school work. The research was based mainly on empirical and descriptive method. The main object of this research is the identification and analysis of teachers' views on the impact of the established system of self-evaluation on the quality of the educational work of the school, and to develop concrete proposals of changes in the system of self-evaluation of pedagogical school work affecting the continued development and improving the quality of school work. The study found that teachers are not sufficiently familiar with the Standards of quality of education (school program and annual working plan, teaching and learning, the educational achievements of pupils, support for pupils, ethos, organization and management of school work and resources) and do not apply continuous process of self-evaluation in their pedagogical practice. It was found that teachers assess the importance of self-evaluation to improve the quality of school work and give concrete proposals for improvement of the methodology of this process. Based on the analysis of theoretical studies and research work, this study made a series of concrete proposals aimed at improving the investigated aspects of the process of selfevaluation of school work.

Hvordan organiserer norske kommuner sine pleie- og omsorgstjenester – og hvorfor? Er noen måter å organisere tjenestene på mer ressurseffektive enn andre? Hvilke kommuner produserer best kvalitet på tjenestene? Er god kvalitet kjennetegnet ved sykehjemsplass til alle som trenger det – eller til å hjelpe alle til å bli boende hjemme så lenge som mulig? Dette er noen av spørsmålene som drøftes i denne rapporten. Problemstillingene belyses ved hjelp av casestudier og registerdata. Ved hjelp av ulike analyseteknikker søker vi etter kommunetypologier – og deretter etter sammenhenger mellom typologier, effektivitet og kvalitet.

BAKGRUNN OG INNHOLD Hjemmetjenesten har fått en stadig mer sentral rolle i de kommunale helse- og omsorgstjenestene og er større enn institusjonstjenestene både når det gjelder ressursinnsats og antall brukere. De siste årene har den fått nye brukergrupper med mer faglig krevende og komplekse behov. Det er gjort mange studier og analyser av hjemmetjenestenes utvikling og innhold i Norge, men vi har manglet store kvantitative studier som viser hvordan «folk flest» oppfatter disse tjenestene, og hvordan brukerne erfarer dem. Første del av rapporten retter seg mot hjemmetjenestene i et generelt befolkningsperspektiv. Vi undersøker her hjemmetjenestenes omdømme i befolkningen. Vi stiller også spørsmålet om hva som karakteriserer de eldre brukerne i forhold til de eldre ikke­brukerne av hjemmetjenester. Hvilke forhold avgjør bruk og ikke-bruk av hjemmetjenester? Del to retter seg kun mot de reelle brukerne av hjemmetjenestene og vi stiller spørsmålet om hvordan de erfarer hjemmetjenestene. METODE Datainnsamling og utvalg: Det anvendes data fra innbyggerdelen og brukerdelen av inn byggerundersøkelsene fra 2010, 2013 og 2015. Innbyggerdelen ble sendt til et representativt utvalg av den norske befolkningen, tilsammen 30 000 personer over 18 år, for hvert av årene. I brukerdelen svarte kun de som hadde hatt direkte erfaring med tjenestene, til sammen 1831 og 1387 personer for henholdsvis hjemmesykepleie og hjemmehjelp for de tre årene til sammen. Svarprosenten på innbyggerdelen var 42 prosent. For brukerdelen var den 46 og 45 % for henholdsvis hjemmesykepleie og hjemmehjelp. HJEMMETJENESTENE I NORGE I ET BEFOLKNINGS- OG BRUKERPERSPEKTIV Instrument: Innbyggerdelen bestod av et spørreskjema med 73 spørsmål, herunder tre spørsmål som omhandlet hjemmesykepleie og hjemmehjelp spesifikt. Brukerdelen bestod av et spørreskjema med 60 spesifikke spørsmål knyttet til hjemmesykepleie og hjemmehjelp. Analyser: Det er gjort deskriptive uni- og bivariate analyser, samt en multippel logistisk flernivå-regresjonsanalyse. Vi viser resultatene for 2010, 2013 og 2015-undersøkelsen samlet fordi det er små forskjeller mellom måletidspunktene og for å få et større og sikrere utvalg som grunnlag for analysene. RESULTATER Bruk og ikke­bruk av hjemmetjenester: 21 % av innbyggerne hadde hatt kontakt med hjemmetjenestene, enten gjennom personlig erfaring som tjenestemottaker, som pårørende eller som ansatt. Erfaring som pårørende var vanligst. Den samlede regresjonsanalysen viser at for de over 67 år er det er større sannsynlighet for å ha personlig erfaring med hjemmehjelp når man har høy alder, lav utdanning, er ugift/ikke samboende, bor i leilighet og i kommuner med høye frie inntekter. Det er større sannsynlighet for å ha personlig erfaring med hjemmesykepleie når man har høy alder, er kvinne, er ugift/ikke samboende og bor i leilighet og i små kommuner. Omdømme: henholdsvis 67 og 69 % av befolkningen oppfattet tilgangen til hjemmehjelpstjenesten og hjemmesykepleien som god, og henholdsvis 62 og 68 % oppfatter kvaliteten som god. De med personlig erfaring og de med ansatt erfaring har mer positive inntrykk av tilgang og kvalitet enn de med pårørendeerfaring og de uten noen erfaring. Eldre personer, personer med lavere utdanning og personer som bor i små kommuner har bedre inntrykk av hjemmetjenestene enn personer som er yngre, har høyere utdanning og bor i store kommuner. Brukererfaringer: de fleste brukerne er meget tilfredse med de ansattes service og holdninger, men mindre tilfredse med tjenestenes tilgjengelighet og informasjonen. Tilfredshetsnivået er generelt på nivå med det vi finner for brukerne av legevakt, sykehjem og omsorgsboliger, men lavere enn for fastlege, helsestasjon og sykehus. De med personlig brukererfaring er betydelig mer fornøyde enn de med pårørendeerfaring. Eldre er mer fornøyde enn yngre. En av ti har klaget på hjemmetjenesten. Av dem som har klaget har de fleste gjort dette muntlig, få skriftlig. DISKUSJON Om lag en million mennesker kommer årlig i kontakt med hjemmetjenestene. Disse tjenestene utgjør dermed en vesentlig samfunnsinstitusjon i det norske samfunnet. Eldre personers bruk og ikke-bruk av hjemmetjenester er et resultat et komplekst samspill mellom ulike variabler. Det er sannsynlig at følgende forklaringsfaktorer er særlig vesentlige: 1. Individvariabler: alder, kjønn, personens fysiske og kognitive funksjon og holdninger knyttet til det å ta imot hjelp. 2. Sosiale relasjonelle variabler: aleneboenhet eller om man bor sammen med andre og om man får hjelp fra ektefelle, barn eller andre. 3. Omgivelsesvariabler: tilgang på (velferds)teknologiske hjelpemidler, hustype, bomiljø og andre kjennetegn ved de lokale omgivelsene. 4. Kommunevariabler: kommunens størrelse, frie inntekter, egenandeler for brukerne og andre trekk ved tjenestetilbudet. HJEMMETJENESTENE I NORGE I ET BEFOLKNINGS- OG BRUKERPERSPEKTIV Forklaringsvariablene blir nærmere redegjort for i rapporten. Hjemmetjenestene omdømme i befolkningen er noe under gjennomsnittet sammenlignet med andre offentlige tjenester. Omdømmet er bedre enn for sykehjem og omsorgsboliger, men betraktelig dårligere enn for fastlege og for helsestasjon. At de med personlig erfaring har bedre inntrykk enn pårørende kan grunne seg i at de er eldre (alder- og generasjonsforskjeller), men også i at de har førstehåndserfaringer og dermed mer personlige relasjoner til de ansatte. At hjemmetjenestene har best omdømme i små kommuner kan grunne seg i at det kan være lettere å få oversikt og å oppleve nærhet og kontinuitet i mindre enheter. At brukerne er mer fornøyde enn pårørende kan tyde på at nære egenerfaringer gir mer positive resultater enn erfaringer mer på avstand. Andre forklaringer kan også være mulige, for eksempel at pårørende er mindre fornøyde fordi de kan ha oppgaver overfor sine som de egentlig mener at de profesjonelle burde ha overtatt. At eldre er mer fornøyde enn yngre er et vanlig funn i brukerundersøkelser. Yngre brukergrupper kan ha høyere forventninger til tjenestene fordi de gjerne sammenligner seg med standarder og velferdsnivå som er vanlig i egen aldersgruppe. En mulig forklaring på at nivået av klager i hjemmetjenestene var høyere enn for andre helsetjenester kan være at det er lettere å finne forhold å klage på i en tjeneste som gis hyppig sammenlignet med tjenester som vanligvis gis sjeldnere. Hjemmetjenestene gis ofte daglig og for noen flere ganger i døgnet. KONKLUSJON Hjemmetjenestene er en vesentlig samfunnsinstitusjon i det norske samfunnet. Bruk og ikke-bruk av tjenestene er sannsynligvis et resultat individuelle forhold (som alder, fysisk og kognitiv funksjon og holdninger til å ta imot hjelp), sosiale relasjoner og mulighet for hjelp fra andre, fysiske omgivelser i hus og nærmiljø og trekk ved kommunene og deres tjenestetilbud. Hjemmetjenestenes omdømme er noe under gjennomsnittet sammenlignet med andre offentlige og kommunale tjenester. Brukerne uttrykker stor tilfredshet med de ansattes service og holdninger, men noe mindre med tjenestenes tilgjengelighet og informasjon. Brukerne er betydelig mer fornøyde enn pårørende. Det er mer klager i hjemmetjenestene enn i andre deler av helsevesenet. Funnene i rapporten bør inngå i en bredere diskusjon om styrker og fallgruver ved slike omdømme- og brukerundersøkelser. Det er det offentlige forvaltningsapparatet som selv bestemmer hva som skal måles, hvordan det skal måles (metoder) og de kan velge å tolke resultatene ganske fritt. Undersøkelsene er således uttrykk for grunnleggende asymmetri mellom forvaltningen og brukerne som bør tas med når resultatene tolkes. På den annen side mener vi at slike undersøkelser, til tross for fallgruvene, kan være inntak for læring og videreutvikling.

Master i yrkespedagogikk Som lærer i over tjue år har jeg sett at det har blitt mer og mer krevende å være både lærer og elev. Kravet om dokumentasjon og vurderinger tar mye av tiden til lærere. Kan dette bety at elevene trenger å bli mer bevisste seg selv og sine læringsforutsetninger og få tilrettelegginger som er bedre og fører til mer læring? Jeg som faglærer har sett at elever kommer og går med noe ulikt utgangspunkt og tilnærming til automatiseringsfaget. Føler elevene at de blir ivaretatt av meg som faglærer i god nok grad for å nå sine mål? Jeg mener selv at jeg har en tanke bak det meste som skjer i klasserommet, men det i seg selv behøver ikke være bra nok. Jeg trenger elevenes stemme til å finne ut mer om hva elevene tenker om mitt utøvende lærerhåndverk i automatiseringsfaget. Jeg har ambisjoner om å utvikle mitt lærerhåndverk. På bakgrunn av det som kommer til syne i denne masteroppgaven, er det et mål å forbedre arbeidsoppgavene. De kan bli bedre tilpasset hver enkelt elev. Jeg tenker på elevens mestringsfølelser og relevante arbeidsoppgaver igjennom hele skolesemesteret. Det er et mål å forbedre min forståelse av hva samarbeid er og veilede på en riktig måte. Jeg tenker på kommunikasjon elever imellom, og imellom elever og meg som faglærer. Målet med denne masteroppgaven er å legge til rette for enda bedre kvalitet på læring, i et hyggelig arbeidsmiljø for elevene og lærere. For å legge til rette for å nå mine ambisjoner har jeg valgt problemstillingen: Hvordan opplever elevene et undervisningsopplegg med utgangspunkt på praktiske helheter? Jeg har valgt en kvalitativ tilnærming for å få svar på problemstillingen. Elever har bidratt med å delta i fokusgruppe intervju med lukkede spørsmål. Det vil si at det er de samme spørsmålene som er stilt til alle respondentene med mulighet for oppfølging. For å vekke litt interesse for denne masteroppgaven, velger jeg å gi et innblikk på spørsmålstillingen i undersøkelsen. Felles for alle spørsmålene er at det er kun lov til å snakke om det som har skjedd i undervisningstimene der jeg har vært faglærer. Eksempel på spørsmål er "Hva har vært det verste " eksempel på oppfølgingsspørsmål " Er det noe mer du har lyst til å si?" eller bare ha tålmodighet med å vente med å stille neste spørsmål til eleven har tenkt ferdig. Ut fra et spørsmål som er utformet på den måten kommer det spennende svar. Det er fem intervjuer, og til sammen tolv respondenter, fordelt over alle kompetansenivåene. Resultatene viser at elevene jevnt over er fornøyde. De svarer i stor grad utfyllende om hva som har vert det verste og det beste i faget automasjon, og gir meg som lærer en del tilbakemeldinger på hva de liker, og ikke liker så godt. Jeg får både bekreftet og avkreftet hva som er viktig for elevene i møte med faget automasjon. Jeg ser også at elevene svarere noe forskjellig ut i fra måloppnåelse i faget og at det i seg selv kan være interessant å drøfte. Jeg konkluderer med at det er mange forhold og nyanser som må tas hensyn til når man forsker. Hvordan elevene opplever et undervisningsopplegg med utgangspunkt i praktiske helheter gav noen svar. Elevene følte mestring på flere plan og fortalte meg mye om hvordan de så på faget og timene med meg. De oppgav også som noe av det viktigste å få hjelp og støtte fra lærer. Og bli sett og tatt på alvor av både elever og lærere var noe som gikk igjen hos elevene. Elevene var opptatt av det mellommenneskelige, så vel som det faglige.

Owing to its characteristics, alfalfa (Medicago sativa L.) is the most important forage plant in our country. The great importance of alfalfa is reflected in the production of high-quality fodder and alfalfa seeds, which are a valuable and competitive commodity on domestic and foreign markets. In this study, the presence of plant pathogenic genera of fungi on the seeds of five different alfalfa cultivars was investigated (Kruševačka 28, NS-Mediana, Zaječarska 83, Banjalučanka i Osječka-66) from three different lots (sites) of each cultivar. The detected phytopathogenic fungi on the alfalfa seeds caused a decrease in the overall germination, but the present research results indicate a satisfactory health status of all alfalfa cultivars and seed lots. Plava lucerka (Medicago sativa L.) je zbog svih svojih osobina najvažnija krmna biljka u našoj zemlji. Veliki značaj lucerke se ogleda u proizvodnji kvalitetne kabaste hrane, ali je i seme lucerke vredna i tražena roba na domaćem i inostranom tržištu. Areal gajenja lucerke je na svim kontinentima u više od 80 zemalja, od umereno hladnog do tropskog pojasa. Široka geografska rasprostranjenost lucerke uslovljena je njenom velikom adaptabilnošću na različite klimatske i zemljišne uslove. U ovom radu je ispitivano prisustvo fitopatogenih rodova gljiva na semenu pet različite sorata lucerke (Kruševačka 28, NS-Mediana, Zaječarska 83, Banjalučanka i Osječka-66) sa po tri različite partije (lokaliteta) od svake sorte. Kod ispitivanih sorti identifkovani su sledeći rodovi gljiva: Alternaria spp.,Fusarium spp., Penicillium spp. i Mucor spp. Prisustvo identifikovanih rodova gljiva bilo je u rasponu od 0 % do 15,5%. Rod Mucor spp. najmanju prosečnu vrednost imao je kod sorte lucerke K-28 (0,08%), dok je najveću prosečnu vrednost imao kod sorte Zaječarska 83 (8,67%), a takođe kod iste sorte konstatovano je najveće prisustvo od (15,5%) na lokalitetu Veliki Izvor. Najveće prosečno prisustvo roda Fusarium spp. zabeleženo je kod sorte Zaječarska 83 (0,25%). Na proučavanim sortama lucerke ispitani su korelacioni odnosi između parametara kvaliteta semena i prisustva patogena na semenu različitih sorata i partija lucerke. Negativna korelaciona međuzavisnost zabeležena je između ukupne klijavosti i prisustva gljive iz roda Fusarium spp. (r= - 0,415*). Detektovane fitopatogene gljive na semenu lucerke su uticale na smanjenje ukupne klijavosti, ali ipak rezultati ovih ispitivanja ukazuju na zadovoljavajuće zdravstveno stanje svih sorata i partija semena lucerke.

Background/Aim. The major role of larynx in speech, respiration and swallowing makes carcinomas of this region and their treatment very influential for patients' life quality. The aim of this study was to assess the importance of voice therapy in patients after open surgery on vocal cords. Methods. This study included 21 male patients and the control group of 19 subjects. The vowel (A) was recorded and analyzed for each examinee. All the patients were recorded twice: firstly, when they contacted the clinic and secondly, after a three-month vocal therapy, which was held twice per week on an outpatient basis. The voice analysis was carried out in the Ear, Nose and Throat (ENT) Clinic, Clinical Hospital Center 'Zvezdara' in Belgrade. Results. The values of the acoustic parameters in the patients submitted to open surgery on the vocal cords before vocal rehabilitation and the control group subjects were significantly different in all specified parameters. These results suggest that the voice of the patients was damaged before vocal rehabilitation. The results of the acoustic parameters of the vowel (A) before and after vocal rehabilitation of the patients with open surgery on vocal cords were statistically significantly different. Among the parameters - Jitter (%), Shimmer (%) - the observed difference was highly statistically significant (p lt 0.01). The voice turbulence index and the noise/harmonic ratio were also notably improved, and the observed difference was statistically significant (p lt 0.05). The analysis of the tremor intensity index showed no significant improvement and the observed difference was not statistically significant (p > 0.05 ). Conclusion. There was a significant improvement of the acoustic parameters of the vowel (A) in the study subjects three months following vocal therapy. Only one out of five representative parameters showed no significant improvement. Uvod/Cilj. Glavna uloga larinksa - govor, disanje i žvakanje - čine da karcinomi tog regiona i njihovo lečenje veoma utiču na kvalitet života tih bolesnika. Cilj ove studije bio je da se proceni značaj vokalne terapije kod bolesnika posle otvorene operacije na glasnicama. Metode. Ovo ispitivanje obuhvatilo je 21 bolesnika muškog pola i kontrolnu grupu koju je činilo 19 ispitanika. Kod svih bolesnika, sniman je i analiziran intenzitet vokala (A). Svi bolesnici snimani su dva puta, prvi put kad su se javili u ambulantu i drugi put posle tromesečne vokalne terapije. Vokalna terapija sprovodila se ambulantno, dva puta sedmično. Analiza glasa izvršena je u ORL klinici Kliničko-bolničkog centra ,,Zvezdara' u Beogradu. Rezultati. Vrednosti akustičkih parametara kod bolesnika nakon otvorene operacije glasnica pre vokalne terapije i ispitanika kontrolne grupe značajno su se razlikovali u svim navedenim parametrima. Ovi rezultati ukazuju na to da je glas ispitanika pre vokalne terapije bio oštećen. Rezultati akustičkih parametara samoglasnika (A) pre i posle vokalne terapije kod bolesnika posle otvorene operacije na glasnicama statistički su se značajno razlikovali. Među parametrima Jitter (%) i Shimmer (%) razlika je bila visoko statistički značajna (p lt 0,01). Indeks turbulencije glasa i odnos šum/harmonik takođe su se značajno poboljšali, a razlika je bila statistički značajna (p lt 0,05). Analizom tremora kroz indeks intenziteta, nije došlo do značajnog poboljšanja, a posmatrana razlika nije bila statistički značajna (p > 0,05). Zaključak. Nakon tromesečne vokalne terapije došlo je do značajnog napretka akustičkih parametara intenziteta vokala (A) analiziranih ispitanika. Od pet analiziranih reprezentativnih parametara samo jedan nije imao značajan napredak.