1. İSTANBUL’DA HAVAGAZI VE MİLLİLEŞTİRME SONRASI EKONOMİK TARİHİ (1945-1967)
- Author
-
Murat ARISAL and ARISAL M.
- Subjects
Millîleştirme ,Economic History ,IETT ,İETT ,Gas ,Nationalization ,İktisat Tarihi ,General Medicine ,Istanbul ,İstanbul ,Havagazı ,Gasworks ,Gazhane - Abstract
Dolmabahçe ve Beylerbeyi Saraylarının aydınlatma ve ısınma ihtiyacını karşılamak için kurulan gazhaneler, üretim fazlasını civar semtlerin aydınlatılması için dışarıyla paylaşmışlardır. İstanbul’un havagazı ile aydınlanması böylece başlamış ve sokaklarının umumi aydınlatması ilk olarak havagazı ile mümkün olmuştur. 19. Yüzyılın ortalarında kurulan Dolmabahçe ve Kuzguncuk gazhanelerinin ardından, Yedikule ve Hasanpaşa Gazhaneleri yüzyıl son çeyreğinde hizmete girmiştir. İstanbul’da havagazı kullanımı birçok evreden geçerek bir buçuk asra ulaşan yolculuğunda, abone sayısındaki artış hızı üzerinden en büyük sıçrayışını Hasanpaşa ve Yedikule Gazhanelerinin millileştirildiği 1945 yılı sonrasında gerçekleştirmiş ve 1965’den sonra düşüş eğilimine girmiştir. Çalışma aralığı olarak, havagazı kullanımının yoğun olduğu millileştirme sonrası 1945-1967 yılları arası belirlenmiştir. İşletmenin bu yıllar arası performansı üzerinden, toplumun havagazı tüketimi değerlendirilmiş ve ekonomik olarak gelir-gider dengesi karşılaştırılmıştır. Havagazı işletmesinin kar veya zararı tespit edilerek, nedenlerinin ele alınması hedeflenmektedir. Gashanes, which were established to meet the lighting and heating needs of Dolmabahçe and Beylerbeyi Palaces, shared their surplus production with the outside to illuminate the surrounding districts. Thus, the lighting of Istanbul with gas started and the public lighting of its streets was first possible with gas. After the Dolmabahçe and Kuzguncuk gasworks established in the middle of the 19th century, Yedikule and Hasanpaşa Gashouses were put into service in the last quarter of the century. The use of gas in Istanbul, in its journey that has passed through many stages and reached a century and a half, experienced the biggest leap over the rate of increase in the number of subscribers after 1945, when Hasanpaşa and Yedikule Gasworks were nationalized, and entered a downward trend after 1965. The working range was determined between 1945- 1967 after the nationalization, in which the use of coal gas was intense. Over the inter-year performance of the enterprise, the gas consumption of the society has been evaluated and the economic income-expenditure balance has been compared. It is aimed to determine the profit or loss of the gas company and to address the reasons.
- Published
- 2023
- Full Text
- View/download PDF