Search

Hırka, kemer ve post, dinî/mistik fonksiyonlarınınyanında genelde tasavvufî cereyanlarda ve özelde de Bektâşî geleneğinde,menâkıbnâmelerinde ve merasimlerinde adından sıkça söz edilen sembolik birerunsur olarak önemli işlevler üstlenmiştir. Biz bu çalışmamızda Bektâşîgeleneğinin zengin kültür ve sembollerinin yer aldığı orijinal yazma halindebulunan bir Bektâşî âdâb kitabının muhtevâsında yer alan risalelerin özet birtahlilini yaparak sembolik yorumları üzerinde durduk. Bu sayede Bektâşîdüşüncesi ve geleneğinin dini yaklaşımları hakkında bir örnek ortaya koymayaçalıştık. Hırka giyinme, post ve kemer bağlama sembolik davranışları,Alevî-Bektaşi topluluklarında sosyal dayanışma ve bütünleşmeyi, birlikteliği veher türlü dağılmayı engelleyen cemaat ruhunu, biz şuurunu ve grup bilincinigüçlendirmeyi ve pekiştirmeyi hedefleyen ritüellerdir. Bektâşî tekkelerindepire hizmet görevlerinin her biri bir post ile simgeleştirilir ve temsiledilir. Bu anlayışı Balım Sultan’ın “On iki post” biçiminde belirleyerektarîkatın töreleri arasına koyduğu belirtilmiştir. Postlardan her biri,Bektâşîliğin en büyük simalarından birine bağlanarak anılmış ve böylece okişiler ölümsüzleştirilmiştir. Mürşidle mürid arasında manevî bağı simgeleyen;dünya nimetlerinden ve nefisten sıyrılıp kurtulmayı temsil eden Hırka, PâlhengTaşı da denilen teslim taşının üzerine bağlandığı Kemer; Bektâşî tekkelerindepire hizmet görevlerinin her birini simgeleyen post; dervişlerin gönülleriniTanrı’ya bağlamalarının bir sembolü olarak görülmüştür. Söz konusu Bektâşî âdâbve erkânı ile ilgili yazma halindeki Risâle-iSu’âl-i Hırka; Risâle DerBeyân-ı Kemer ve Risâle DerBeyân-ı Post isimli üç risalenin de transliterasyonu ve orijinalmetinlerini çalışmamızın sonunda sunduk.

After the embracement of Islam by the tribes which continued to live separately from each other in Yaman the governors who appointed by the first caliphs, Umayyads and Abbasids ruled Yemen. It is seen that in this period during which tribal conflicts intensely kept going and the names of caliphs were read only in Friday sermons, the Kharijites, Ismailites and Zeydites run in pursuit of power as well as small states. It can be said that after the madhhabs chose Yemen as an area of their activities, leaving the center for various reasons, they began to play a part in the social life of Yemen as an element of balance and a political actor. Apart from the political instability, intersectarian clashes at times reach at severe dimensions is seen to have a deep influence on the social life of Yemen. In fact, it can be said that the three main factors directing the political life of Yemen are tribalism, madhhabs and external political interventions. It can be said that Yemen became a shelter for the sects whose existence were under treat in the central regions and all sectarian elements which took refuge in the region made attempts to establish their sovereignty by taking support of local tribes. Naturally this situation led throughout history to power struggle in Yemen. It is seen that sectarian differentiation constitutes one aspect of this power struggle, Yemen’de birbirlerinden bağımsız olarak varlığını sürdüren kabilelerin İslam’ı benimsemesiyle birlikte ilk halifeler ardından Emevî ve Abbasîler tarafından atanan valiler Yemen’de idareyi ele almışlardır. Kabile çatışmalarının yoğun olarak devam ettiği ve halifelerin adının sadece hutbelerde okutulduğu bu dönemde küçük çaplı devletlerin yanı sıra Haricîler, İsmailîler ve Zeydîlerin de iktidar olma peşinde koştukları görülmektedir. Mezheplerin, çeşitli sebeplerle merkezden uzaklaşıp Yemen’i kendilerine faaliyet alanı olarak tercih etmeye başlamalarından itibaren bir denge unsuru ve siyasi birer aktör olarak Yemen’in toplumsal hayatında yer almaya başladıkları söylenebilir. Siyasi istikrarsızlığın yanı sıra zaman zaman çok şiddetli boyutlara ulaşan mezhepler arası çatışmaların Yemen’de toplumsal hayatı derinden etkilediği görülmektedir. Yemen siyasi hayatına yön veren üç temel faktörün kabilecilik, mezhepler ve dışarıdan yapılan siyasi müdahaleler olduğu anlaşılmaktadır. Yemen’in merkezi bölgelerde varlığı tehdit altında olan mezheplerin sığınağı haline geldiğini ve bölgeye sığınan bütün mezhebi unsurların yerel kabilelerin de desteğini alarak kendi hâkimiyetlerini tesis etme gayretinde olduklarını söylenebilir. Bu durum doğal olarak tarih boyunca Yemen’de bir iktidar mücadelesine yol açmıştır. Bu iktidar mücadelesinin bir ayağını da mezhep farklılaşmasının oluşturduğu görülmektedir